van migrasie deur nicoleen heydenreich en marlize venter

Transcription

1 1000 die eerste dae van migrasie deur nicoleen heydenreich en marlize venter

2 Die Eerste 1000 dae van Migrasie is n selfgepubliseerde projek Omslagontwerp en bladuitleg Amelia Sonnekus van Shining Hands Graphic Design & Illustration, Alle regte voorbehou. Geen gedeelte van hierdie boek mag gereproduseer word in enige vorm of op enige manier sonder die skriftelike toestemming van die uitgewer nie. Kontakbesonderhede marlize.venter@bigpond.com.au adviceafrica@gmail.com

3 Ek dra die boek op aan al my mede burgers: jonk, oud, bang of braaf, die wie reeds migreer het en die wie nog die trek oor die wye see moet of wil maak. Julle wie reeds hier is, sal kan reflekteer oor hoe ver jul gekom het. Vir die van julle wie nog moet kom, wil ek graag hoop gee dat alhoewel dit nie ALTYD maklik is nie, dit wel moontlik is. Nicoleen Eers was dit kaalvoet oor die berge, en nou is dit met tasse in die vliegtuig en vraghouers op bote. Ons het trekker bloed in ons are en waar ons gaan en waar ons bly daar maak ons n verskil. Ek dra hierdie boek op aan my man saam met wie ek hierdie avontuur kon aanpak. Jy, laat my glo ek kan. Marlize

4 Inhoudsopgawe 1. Inhoud 2. Erkenning 3. Inleiding 4. Die stories Louis en Arlene Adams Joey Barnard Vincent en Leona Blaine John en Yolandi Bissett Eric en Heidi de Beer Suzanne de Beer Billy en Esme Douglas Heiltjie Erasmus Leon en Anilo Fouche Wolfgang en Sanelia Hein Francois en Nicoleen Heydenreich George en Marthie Huysamen Jerry Kock Coert Kruger Johan en Marilize Labuschagne Danie en Colette Lategan Lourens en Carien Lee Dolla Louw Josh en Amanda Louw Esther Potgieter Eric en Sanet Spangenberg Andries en Marlize Venter 5. Die Oorlewingsgids 6. Die emosionele wipwarit van migrasie 7. Huweliksraad aan immigrante 8. Raad van immigrasieagente 9. Hoe werk dit om n huis te huur? 10. Inligting oor huiskoop 11. Hoe moet ek n skool kies? 12. Algemene inligting 13. Webtuistes met inligting 14. Te doen lysie

5 Erkenning n Boek soos hierdie is nie een mens se boek nie. Elke persoon wat se storie hierin verskyn is n medeskrywer. Elke leser is n deelnemer, juis omdat ons verhaal joune kan word. Ek wil Vader eer vir die absolute besef wat Hy in Nicoleen se hart geplaas het dat n boek geskryf moet word wat hoop gee hoop dat dit gedoen kan word, al is dit nie altyd maklik nie. En nou, 22 stories en n oorlewingsgids later skryf ek die erkenningsblad van hierdie boek. Ek kan onomwonde sê dat dit n eerlike blik oor die eerste jaar tot drie hier in Australië is. Ek staan nederig oor hoe mense en dinge bymekaar gekom het in die proses. Dankie aan elke een van die storieskrywers wat hulle reis van Suid-Afrika na Australië met ons gedeel het. Baie aande, wanneer ek jul stories gelees het, het ek so tuis gevoel tussen julle verhale. Julle het my laat besef dat ek nie alleen is nie, dat ons almal so baie dieselfde is, ten spyte van ons verskille. Dankie aan Anilo Fouche vir jou baie deeglike gedeelte oor hoe om n huis te huur. Piet Potgieter, n eiendomsagent het vir ons n kort artikel geskryf oor hoe huiskoop werk. Gerhard Kock, n leraar met sy eie migrasiestorie, het vir ons n artikel geskryf oor hoe om aan jou huwelik te werk tydens migrasie. Joey Barnard van Call Australia Home het n Facebook -blad begin, South Africans Migrating to Australia, waar sy en ander agente mense van raad bedien. Met haar toestemming kon ek die inligting oor migrasievrae daar kry. Die redaktrise van Merise Tydskrif het aan ons toestemming gegee om die Emosionele wipwarit van migrasie te deel. My liewe vriendin, Amelia Sonnekus van Shining Hands het die boekuitleg en ontwerp behartig. Baie dankie julle. Marlize

6 Inleiding Om land-uit te trek is nie vir sissies nie. Die wat kom en die wat bly is vasgevang in emosies wat hul sukkel om te verwoord. Maak nie saak hoeveel ure jy voor die rekenaar spandeer het om jou navorsing te doen nie, niks kan jou werklik voorberei op wat jy hier gaan kom kry nie. Ek wou hierdie boek skryf omdat ek graag vir julle wat daaraan dink om oor te kom, wil hoop gee. Ek wil graag vir julle wys dat julle in staat is om dit te doen as jul werklik in jul harte oortuig is dat dit is wat julle wil doen. Die boek het baie swaar op my hart gelê en ek glo dat die Heilige Gees hierdie taak aan my gegee het om julle te vertel wat jul kan verwag voor julle nog in die vliegtuig klim. My doel is glad nie om die rol van immigrasie-agent, binnelandse sake of die internet oor te neem nie. Wetgewing verander gereeld en ek kan jou bykans waarborg dat dinge nie meer dieselfde sal wees teen die tyd wat die boek by jou uitkom nie. Nee, my doel is om jou te vertel van die emosionele stryd waardeur party van ons is en bietjie insig te gee in die dag tot dag bestaan wanneer jy hier aankom. Ek wil hê dat jy weet, jy is nie alleen nie. Duisende van ons is reeds hierdeur en duisende gaan nog hierdeur gaan. Daar is nie een spesifieke manier om te voel of te dink nie, solank as wat jy onthou dat hulp meestal n Facebook -boodskap ver is of n telefoon oproep naby is. Uit die duisende Suid-Afrikaanse gesinne wat reeds hier woon het 22 gesinne hul stories met ons gedeel. Ek hoop dat jy in hierdie boek antwoorde sal kry op vrae wat jy al gevra het. En dat jy hoop sal hê vir die groot avontuur van land-uit trek. Ek het aanvanklik bloot gereageer op n post op Aussiekaners wat Nicoleen geplaas het oor die boek wat sy gevoel het die Here baie sterk op haar hart geplaas het. Ek het my dienste as skrywer aangebied, minwetende dat hierdie vir my n groot uitdaging was om klaar te maak met wat ek begin het. Ek het op n stadium n twee jaar breuk geneem van die boek omdat ek n besigheid begin het en myself vertel het dat ek nie die tyd het nie. Dit is egter nie die ware rede nie ek het getwyfel in my vermoë en gewonder of ek myself nou in iets begewe het wat net te moeilik vir my was. Nietemin, hier is ons nou. Ek het onlangs met n Neurolinguistic Practitioner gaan gesels oor migrasie en sy het die volgende gesê: People, underestimate the effort that migration takes. Ek het n paar dae gaan herkou aan hierdie klein stukkie treffende wysheid. Dit is waar. Immigrasie, emigrasie, migrasie is nie maklik nie. Die sukkel is anderster hierso. Die lewe en al sy dinge gaan aan, net op n ander kontinent. Die toetse wat jy dalk nie in Suid-Afrika wou skryf nie, gaan jy hier moet kom skryf. Hierdie is ook n sonskynland. Die Here is hier ook. En as jy wil kan jy hier n nuwe avontuur kom aandurf. Jy is nie verniet n Afrikaan nie. Jy het vuur in jou are. Jy is n mover. Jy kan as jy wil, maar dan moet jy weet dat jy weet, hier is waar jy hoort. Geniet ons stories. Marlize Venter Nicoleen Heydenreich

7 22 Stories

8 Louis en Arlene Adams Die Adams-familie van Uitenhage, woon tans op Christmas Island, Wes-Australië. Arlene was n suksesvolle korttermynadviseur en Louis was n hydraulic fitter. Hulle het n seuntjie, Luan. Arlene en Louis was onderskeidelik 44 jaar en 51 jaar toe hulle oorgekom het. Luan was twee jaar oud.

9 Louis en Arlene Adams Met ons aankoms in Februarie 2010 het ons in Joondalup gaan bly en later het ons in Sinagra, Wes-Australië, n huis laat bou. Ons het gedink dat ons vir altyd daar gaan bly, maar tans bly ons op Christmas Island. Vertel ons asseblief meer van die omstandighede wat aanleiding gegee het tot julle trek? Ek (Arlene) is in 2008 gekies om in Melbourne en Sydney te gaan waarneem hoe versekering in Australië werk. Ek was so beïndruk met hierdie twee stede in die tien dae wat ek daar was, want in daardie tyd het ek nie een keer sirenes hoor loei nie. Met my terugkeer huis toe kon ek nie ophou praat en vertel van Australië nie. Na n paar weke het die lewe egter weer na normale pas teruggekeer en my geselsies oor Australië het ook al hoe minder geraak. Toe byt die gogga egter vir Louis en ons het daadwerklik begin ondersoek instel. Ons het n inligtingsessie in Port Elizabeth gaan bywoon en onverpoosd by Binnelandse Sake aansoek gaan doen vir nodige dokumente. Tydens die inligtingsessie in Port Elizabeth het ons, ons agent se kontakdetails gekry. Tydens ons afspraak het hy na al die vereistes gekyk om te sien of ons sou kwalifiseer om na Australië te gaan. (Daar is n puntestelsel waaraan jy moet voldoen ten einde te kwalifiseer.) Hy het ons aanvanklik aangeraai om na Suid Australië te gaan met n Provisional Visa. Hy het deurgaans met ons gekommunikeer en ons na twee maande laat weet dat daardie visa nie meer relevant was nie, aangesien my beroep as korttermynversekeringsmakelaar nie meer op die kortlys was nie. Hy het toe voorgestel dat ons eerder n State Sponsorship-roete moet volg, want ons punte was nie voldoende nie. Ons het op Wes-Australië besluit. Die visa is goedgekeur op grond van die werk wat Louis doen en my B.Comm. graad. Een van die bepalings van die 176 Visa is dat ons n minimum van twee jaar in Wes-Australië moes bly. Dit was nie n probleem nie, aangesien ek nie beplan het om vinnig êrens anders heen te gaan nie. Ons ervaring met Binnelandse Sake het nie gladweg verloop nie. Ons het langer as ses maande gewag vir die onverkorte geboortesertifikate en huweliksertifikate. Toe ons dit uiteindelik kry het Louis gesien dat hy met twee vrouens getroud was! Hy was geskei toe ons getrou het, maar dit was nooit aangeteken nie. Die persone by Binnelandse Sake kon glad nie verstaan wat fout was toe ons dit vir hulle probeer verduidelik het nie. By aanskoue van Louis se egskeiding sertifikaat en ons huweliksertifikaat was hul verwarring nog groter. Hulle het nog meer olie op die vuur gegooi toe hulle daarop aandring dat ons weer vir die onverkorte sertifikate moes betaal. Louis was ongelooflik kwaad en het amper fisies geraak met die persoon agter die toonbank. Herhaalde telefoon oproepe het ons niks nader aan n oplossing gebring nie. Einde ten laaste het ek n nommer gekry van n vrou wie by die hoofkantoor gewerk het en ek het haar dadelik geskakel. Nadat ek verduidelik het wat ons wou hê, het sy gesê dat ek na die kantore kan gaan waar hulle die sertifikate vir ons sou druk. Ek kan nou nog nie verstaan hoe op aarde dit so lank kon neem om hulle fout reg te stel nie. Deel van die proses is die IELTS-toetse en ons het aanvanklik in Port Elizabeth geskryf. Ek moes dit egter in die Kaap gaan oorskryf en het blitsvinnig n plek gekry. Drie dae voor die toets het ek n epos vir hulle gestuur, net om seker te maak dat alles darem nog reg was. Die Kaap is mos nie om die draai nie. Hulle het my laat weet dat ek nie op hulle lys was nie. Genade tog! Ek het dan bewys gehad dat ek daar moes wees. Ek het sommer dadelik ons agent laat weet dat hy alles moet kanselleer en dat ons nie meer Australië toe wou gaan as dit so n gesukkel was nie. Binne n uur het hy laat weet dat ek wel die Saterdag sou skryf, maar dat ek net vir n bevestiging van die IELTS ouens moes wag. So wag ons toe vir twee dae op die epos wat nie kom nie. Vrydag middag 12:30 het die epos deurgekom en ons het inderhaas die lang pad Kaap toe aangepak. Dit alles vir n Engelse toets! Vertel ons bietjie van die emosionele kant van hierdie groot stap en sommer ook die meer praktiese goed. Het julle jul meubels oorgebring? Het julle nog enige belange in Suid- Afrika? Beide ons ouers is oorlede en Louis se oudste seun is nog in Suid-Afrika. Hy beplan om sy vakmanskap klaar te maak en vir twee jaar te werk en dan ook te probeer om oor te kom met sy gesin. Gevolglik was die emosies wat familie aanbetref nie so erg as vir ander gesinne nie. Dit was egter geweldig traumaties om van ons troeteldiere ontslae te raak. Ek het n Alsation gehad wat ek moes laat uitsit het as gevolg van ouderdom en vir my Siamese skoukat moes ek n ander gesin soek. Ai, my Zandi-kat was soos n kind in my huis. Sy het in my arms geslaap en Louis moes nie waag om my vas te hou nie, dan het sy hom baie versigtig probeer oorreed om liewer sy hand weg te vat. Dit laat my nou nog huil net om daaraan te dink. Op n ander vlak weer het dit egter gevoel of alle hel rondom ons losgebreek het. Junie 2009 is ons Visa goedgekeur en ons het besluit om in Februarie 2010 na Australië te vertrek. Tydens Augustus 2009 moes ek dringend n histerektomie ondergaan. Kort daarna, in Oktober het n oogspesialis my meegedeel dat ek gloukoom in my linkeroog het. Die laaste dag wat Louis gewerk het, het hy n hartaanval gekry en was hy tot 24 Desember in die hospitaal. Praat van hindernisse! En, ons moes nog ons huis ook probeer verkoop.

10 Bietjie agtergrond oor die huis: Aanvanklik het vriende van ons daarin gebly en op n tyd het ons so finansieël gesukkel dat ons die huis wou verkoop, maar ons kon net nie. Ek het die huis by vier agente gelys en het niks terug gehoor nie. Ek het n vriendin, wat n prokureur is, gevra of sy nie weet van iemand wat die huis vinnig sou kon verkoop nie. Twee dae later het sy my laat weet dat daar mense was wat belang gestel het, maar dat die huurders altyd n verskoning gehad het om nie die huis te laat skou nie. So kom ek toe agter dat dit nie die agente was wat sleg was nie, maar ons eie vriende wat in die huis gebly het. Hulle het dit gedoen, want hulle wou nie trek nie. Hulle het ons een aand via epos laat weet dat hulle die volgende dag sou uittrek en niks verder sou betaal nie, al het hulle nie eers die munisipale rekeninge betaal nie! Daar was steeds mense wat belanggestel het in die huis en hulle het gaan kyk. Toe die agent in ons huis instap nadat die huurders uitgetrek het, kon sy nie glo dat dit dieselfde huis was waarin sy n week van tevore was nie! Die huurders het prente op die mure gehad en dit het behoorlik gelyk of hulle die prente van die mure afgepluk het. Die vulllissakke het in rye langs die huis gestaan. Die een toilet was pikswart van binne. Wat hulle daarmee aangevang het weet nugter, en daar was oliekolle op die sementblad buite. Die kombuiskaste was beskadig. Die hartseer is dat ons die kombuis oorgedoen het en die huis binne en buite geverf het voordat ons getrek het. Louis se seun bly nou in die huis met die opsie om dit by ons te koop. Dink bietjie terug aan die aanland op die lughawe en die tye wat daarop gevolg het. Vertel ook hoe jul aangepas het. Met ses tasse wat moes vertel van ons leeftyd in Suid- Afrika het ons op die vliegtuig geklim na n hartseer gegroetery op die lughawe. Met die afklimslag het ons kompleet soos weeskinders gevoel wat van die huis weggeloop het. Alles was plat en vaal. Die man wie ons oorspronklik op die lughawe sou kom haal, het ons die dag voor die tyd laat weet dat hy nie meer kon kom nie. Einde ten laaste het ons op n lughawe bus na die plek gery waar ons moes wees. Ons het die eerste week in n hotel gebly wat loopafstand van die stad was. n Vriendin wat ek oor Facebook leer ken het, het van Kalgoorlie deurgekom met n motorstoeltjie vir my seuntjie. Ek het nie besef hoe streng die regulasies ten opsigte van motorstoeltjies was nie. Daardie eerste week wil ek in my lewe nie oor hê nie. Ons het ons voete deurgeloop en moes nog ons seuntjie ook rond dra, want hy het vinnig moeg geword van al die loop. Dit was chaos. Na die eerste week in Perth het mense wie ons op Facebook ontmoet het, ons genooi om by hulle in Bunbury te gaan bly. Hulle was vas oortuig dat ons vinniger daar werk sou kry. Ons het intussentyd n motor gekoop en oppad na Bunbury het die waterpyp van die motor gebreek! Ons bel toe ons gasheer en vra dat hy ons moet kom haal. So staan ons toe gestrand vir langer as n uur langs die pad na Bunbury. n Vreemdeling stop toe by ons en waarsku ons om nie so langs die motor te staan nie aangesien dit baie gevaarlik is. Hy beduie dat ek en Luan eerder bietjie meer bos-in moet staan. Ek was amper gek dink jou nou aan hier kom ek van n land waar jy nie langs die pad kan staan as jou motor gebreek het nie, en nou moet ek weer hoor dat dit nie veilig is nie! My senuwees was gedaan. Die mense by wie ons in Bunbury gebly het was so vriendelik en gaaf. Die man het vir Louis elke dag rondgery sodat hy sy cv s by verskillende plekke kon gaan ingee, maar van al die aansoeke het niks gekom nie. Na n week in Bunbury het ons besluit om eerder weer terug te gaan Perth toe en eerder daar te gaan werk soek. Ons het n sleepwaentjie gekoop vir al ons bagasie en weer die pad gevat. Dit het gevoel of die probleme en uitdagings eenvoudig nie ophou nie. Na twee maande in Perth toe Louis vir sy rybewys gaan, moes hy hoor dat hy eintlik nog al die tyd sonder n geldige rybewys bestuur aangesien hy sy rybewys moes kry drie maande nadat die visa goedgekeur is. Nou vra ek jou hoe doen jy dit terwyl jy in Suid-Afrika is? Die maande het egter verby gegaan en alhoewel Louis nie n groot salaris verdien het nie, het ons darem spaargeld gehad wat ons gebruik het wanneer ons nodig gehad het. Nog was dit die einde niet. Begin Desember 2010 het Louis vir n niersteenoperasie gegaan. Na drie weke tuis begin hy weer pyn ondervind. Hy het dadelik dokter toe gegaan en hulle het toetse laat doen. Dieselfde middag is hy weer in die hospital opgeneem. Hy het in die teater n virus opgetel wat sy niere aangetas het. Hy was vier dae in die hospitaal vir waarneming. Met sy ontslag uit die hospitaal kry hy n oproep van die werk wat hom meedeel dat hy nie die moeite moet doen om terug te gaan nie. Daar sit ons toe werkloos, en hy kon nie dadelik begin werk soek nie, want hy moes vir ses weke lank met n drup loop wat hulle elke dag tuis kom verander het. Die hospitaal het personeel gestuur om dit te kom doen. Ons kan glad nie kla oor die mediese behandeling wat hy ontvang het nie. Ek kan net sê dat hierdie nie n maklike pad was nie. Ek het in die begin baie gesukkel om aan te pas, want ek het nog nooit in my lewe getrek nie. Na my ouers se dood het ek my grootwordhuis uit hul boedel gekoop. Daar het ons ook na ons troue gaan bly. En daar trek ek toe sommer landuit toe ek die eerste keer trek. Binne die eerste maand het ons n geweldige haelstorm beleef. Dit was so erg dat ek en my kind in die badkamer gaan sit en huil en bid het. Ek het nie sulke weer geken nie. n Dag later ry n vrou van agter in my motor vas! Die skade was so erg dat die motor afgeskryf moes word. Ek het die motor net twee weke gehad. Geluk by die ongeluk was dat my seuntjie nie seergekry het nie. Ek het sommer geweier om weer te bestuur, want ek

11 was net té bang om die paaie aan te durf. Ek wou na so twee maande Koorong toe gaan ( n winkel soortgelyk aan CUM-boekwinkel) en ek wou met die trein gaan. Dit het egter vreeslik gereën en ek het besluit dat die gemak van my eie motor darem baie lekkerder sou wees. Na twee ure se intense bid vir selfvertroue het ek agter die stuur ingeskuif en die pad aangepak en daar uitgekom. Die Here se genade is groot, ook wanneer jy bang is om te bestuur. Louis weer, pas so goed aan dat hy geen begeerte hoegenaamd het om terug te gaan Suid-Afrika toe nie. Klein Luan kon nie n woord Engels praat nie en moes binne die eerste jaar blitsvinnig leer. Gelukkig was daar twee ander Suid-Afrikaanse seuntjies in sy klas wie gewilliglik as tolke opgetree het. Vertel ons van jou vriendskappe. Dit kan baie alleen wees veral omdat dit n ruk neem om hegte vriendskappe te smee. Wanneer dinge my bietjie oorweldig het ek Gospel musiek aangesit en dit het baie keer die eensaamheid bietjie ligter gemaak. Ons ontmoet mense deur skoolbyeenkomste. Ek ervaar dat Suid-Afrikaners soms geneig is om klieks te vorm en nie maklik mense in hul binnekring in nooi nie. Ek het drie hegte vriendinne wie ek enige tyd kan skakel as ek iemand nodig het. Mens kan nie doen sonder sulke mense nie. Die Aussies weer is dierbaar, maar ek sukkel om werklik aanklank by hulle te vind. Daar is net iets aan gedeelde ervarings wat Suid-Afrikaners in gemeen het. Luan, my seun, het sommer vinnig maatjies gemaak met die Aussie- en Britse kinders. Julle het met PR ingekom, wat is die voordeel daarvan? Een van die voordele van Permanent Residence is dat jy kwalifiseer vir Centrelink- en Medicare-voordele. In die tyd toe Louis sy werk verloor het, het Centrelink ons gehelp, dit was nou wel nie baie nie, maar dit het gehelp. As jy alles kon oordoen, sou jy? En wat sou jy anders doen? Daar is baie dinge wat ek anders sou doen. Hoofsaaklik sou ek die hele internet-ding anders benader het en sodoende meer geld gespaar het. Ons het nie geweet dat internet in die middestad gratis was nie en het aanvanklik n Optus 3G Internet stokkie gekoop wat nie gewerk het nie. Die verkoopsmanne het geweier om dit om te ruil en ons het noodgedwonge n ander een gekoop. As ons vinniger n huurhuis kon kry sou ons vinniger internet kon kry en dit sou ons baie goedkoper uitgewerk het. Watter uitdagings het julle beleef? Ek het vir so baie werk aansoek gedoen en het einde ten laaste skoonmaakwerk begin doen. Dit is uiters frustrerend om met kwalifikasies te sit en dit nie te kan gebruik nie. Dit knou n mens se selfbeeld. Met die ekonomie wat n insinking beleef het, het my man ook n paar keer sy werk verloor. Die besighede verloor hulle kontrakte en sukkel om hulle begrotings te maak en dan raak hulle van die mense ontslae. Teen Januarie 2013 het Louis seker al vir die vierde keer sy werk verloor en toe het hy sommer vir enige pos in enige plek aansoek gedoen. Hy het onder andere ook vir n pos op Christmas Island aansoek gedoen. Hy het egter niks van hulle terug gehoor nie. Gelukkig het hy darem in Maart 2013 weer werk gekry. Hy moes egter elke dag 100km werk toe ry en dan weer die 100km in die aand terug huis toe aanpak. In Januarie 2014 het ek uiteindelik weer n werk gekry waar ek verskriklik lekker gewerk het. Einde April, begin Mei 2014 het die mense van Christmas Island (daar is n myn daar) vir Louis gebel om te hoor of hy nog belangstel in die pos. Die persoon wie hulle die vorige jaar aangestel het, is intussentyd oorlede en hulle het dringend iemand gesoek. Hy het toe weer vir n onderhoud Perth toe gery. Al wou hulle ons saam sien het ek nie saamgegaan nie omdat ek nie wou afvra by die werk nie. Louis het alleen die water gaan toets. Nie lank daarna nie, het hulle vir Louis n aanbod gemaak. Ek het geworstel met die besluit wat ons moes neem. Ek het so lekker gewerk. Ek het vir nagte nie geslaap nie, want ek wou nie bedank nie. Die spertyd van die kontrak het al hoe nader gekom. As ek reg onthou moes hy vir hulle n antwoord gee teen die 23ste Mei. Die aand van die 7de Mei kon ek weer nie slaap nie en het ek met n beker koffie buite onder die afdak gaan sit en bid vir leiding. Die opeenvolgende aande het ek dieselfde ritueel gevolg en nie antwoord gekry nie. Op die 11de Mei sou ek van 14:00 tot 20:00 werk. My baas het my toe gebel en gesê dat ek nie hoef in te kom nie, want daar het n brand in die kompleks uitgebreek en die besigheid het water en rook skade gehad. Ek glo dat dit die antwoord was waarop ek gewag het. So trek ons toe Christmas Island toe. Vertel ons bietjie van Christmas Island. Meeste van ons ken dit bloot as die plek waar die Asielsoekers (Asylum seekers) heen gevaar het in die onlangse verlede. Christmas Island (ongeveer 153m 2 km groot) is n eiland naby Indonesië, maar dit vorm deel van Wes-Australië. Dit is tropies met baie palm bome en is baie groen. Dinge hier is primitief en ons is afhanklik van kragopwekkers. Ons is ook afhanklik van skepe en vliegtuie om vir ons kos, vrugte en groente te bring. Dit maak die produkte duur. Hier is twee kleinerige mini markets wat die produkte verkoop en dan het ons ook n groot supermark wat IGA produkte verkoop. Hulle maak ook voorsiening vir die Moslem- en Chinese gemeenskappe. Hierdie gemeenskappe het hier ontstaan omdat hulle in die

12 vroeër jare as slawe ingebring is. Hier is ook n klein Britse gemeenskap en so vyf Suid- Afrikaanse gesinne. Hier is n paar restaurante, apteek, white goods (yskaste en ander elektriese kombuis toerusting) winkel, poskantoor, rekenaarwinkel, en n groot ontspanning sentrum wat allerhande sportsoorte aanbied en wat ook n swembad het. Dan is hier kleinerige winkeltjies wat klere, visvang- en snorkel goed en selfs fietse verkoop. Die mense hier is baie fiksheidsbewus en ry fiets en loop baie. Een van die beste golfbane in Australië is op Christmas Island. Ons het n hospitaal op die eiland en omtrent 22 besighede. Die skool hier het my baie beïndruk. Elke klassie het n assistent en die kinders word regtig baie gehelp. Hulle volg die Wes-Australiese kurrikulum en die skool is blykbaar een van die bestes. Die bus tel die kinders by die bushaltes op en neem hulle skool toe en terug. Die diens word gratis verskaf. Ons bushalte is twee huise van ons af en Luan wil glad nie hê ek moet hom skool toe vat nie, want hy wil met die bus ry. n Vriendin het vir my gesê dat hulle dvd s kyk in die bus oppad skool toe. Die Asielsoekeraanhoudingsentrum (detention centre) is aan die ander kant van die eiland en jy weet nie eers van hulle nie. Hier is ook n kerk waar enigeen heen kan gaan. Ons was twee weke terug kerk toe en dit was nogal baie interessant, want hulle sê so vyf sinne in Engels en dan is daar iemand wat dit in Manderyn vertaal. Daar is baie Chinese in ons kerk en een ding wat ek wel kan sê is dat die Chinese godsdiens baie ernstig opneem. Die dominee het daardie dag iets gesê, ek kan nie meer onthou waaroor hy gepraat het nie, en toe die tolk dit moet vertaal het sy so gehuil dat sy nie verder kon praat nie. Hier is n Westpac bank en vir die ander banke moet jy poskantoor toe gaan en hulle kan jou help om geld te trek. Louis werk by die fosfaatmyn so vier kilometer van die huis af. Toe ons net hier gekom het, het ons n mynfunksie bygewoon en hulle het dit geopen met die Lion Dance, want dit bring glo geluk. Dit was n belewenis. Luan was baie beïndruk met dit. Dis baie veiliger hier op die eiland as in Perth. Luan loop alleen na die mini market wat naby ons huis is en dit is so halfuur se loop. As ons iewers heen wil gaan, los ons die deure oop en maak net die sifdeure toe. Ons het n sleutel vir die huis, maar die meeste van die tyd weet ons nie waar dit is nie. Hier is verskriklik baie hoenders en krappe op die eiland. Hier is n rondloper hen met ses kuikens wat ek elke dag kos gee. Sy het sommer so ongenooid haar opwagting gemaak. In die oggend ry Louis werk toe en wil ek nog so n bietjie lê, maar dan hoor ek hoe die hen kloek by my venster. Ek gaan sit by die agterdeur plat op my boude en breek vir haar stukkies brood af wat sy uit my hand neem en vir haar kuikens vat. Ek kon nie glo toe ek dit sien nie. Hier is red crabs en robber crabs en die robber crabs raak tot sestig jaar oud. Laasgenoemde krappe breek die kokosneute met hul knypers oop. Met hierdie rustige bestaan het ons gesinsverhouding baie hegter geword. Dit was nooit so in Perth nie. Daar het my lewe by my verby gevlieg en as ek my weer kom kry was dit slapenstyd. Ons het hier so baie tyd om nog goed te doen. Dit voel vir my of die tyd hier baie stadiger verby gaan. So het ons byvoorbeeld vannaand (25 Julie 2014) eers 6:30 by die huis gekom, want ons het eers in die see gaan swem. Ek gaan ook eersdaags weer met my studies in Accounting begin. Die pad tot hier was nie noodwendig die maklikste pad wat ons geloop het nie, maar ons is vir geen oomblik spyt dat ons Australië toe getrek het nie.

13 Joey Barnard Joey Barnard lives in Maryborough, regional Queensland. She has been in Australia for almost 15 years. Joey is well known as one of the go-to people regarding migration queries.

14 Joey Barnard For about 10 years I tried to convince my husband that we needed to leave South Africa. Increasingly I saw that some of our older friends were spending most of their retirement money to visit their children overseas. I did not want us to be in that situation. Eventually my husband agreed to look at my research, but, We are not going. An hour later he said, We have to go! My husband is a general practitioner. When we started looking in 1999, the Doctors for the Bush Programme had just been launched. We were sent a list of possible towns where we could settle. The towns were very small and remote. Eventually Maryborough was offered, the biggest town (23000 people compared to 30 or 50 in some of the towns on the list). The medical practice wanted a 10 year contract and had a trade restriction clause. So we settled in sleepy hollow Maryborough, regional Queensland. I had my own business in South Africa, working as a property consultant and insurance broker. I also managed my husband s private medical practice. I studied BCom at Rhodes in East London, but emigrated prior to completing it. Eighteen months after we made the decision to move to Australia we landed in Perth on one of their hottest days in decades, then onto Adelaide and Brisbane. Another three hour drive north of Brisbane was waiting but we had planned to take the tilt train north, just to find that QR (the railways) were striking, so we had to buy a car in Brisbane. Driving north we were diverted onto a rural road where we had to put two wheels on the gravel when a car approached from the front. Eventually we saw the Maryborough sign posts, but in the dark it appeared very small. I was starting to wonder what we had done and whether it was all a mistake! There had been a fatal accident on the Bruce Highway so traffic was diverted through the regional towns, we later found out. In our first week in Maryborough a local business was torched and a bar tender shot dead. A few months later a couple was murdered after a hit was arranged by a disgruntled ex wife. More and more I was becoming depressed, thinking we left all this crime behind us in South Africa, and I desperately wanted to return to family, friends, and the high walls that my South African comfort zone offered. Our first year in Australia was complex. Our children adjusted to Aussie life very quickly, as did my husband. Janneke, my daughter was 13, and Jean-Pierre was 10. Today very few believe they were not born in Australia, given their pure Aussie accent. Janneke completed two degrees and works as a photographer. Her work has been published in many magazines, even recently in a Jetstar magazine. She travels all over the world doing photo shoots, recently a wedding in Las Vegas and another in Paris, France. Jean-Pierre completed a BCom (Accounting) degree and then a Master in International Business. He is currently doing his CPA. We do not think Janneke and Jean-Pierre would have had these opportunities in South Africa. Jean-Pierre has just announced his engagement to a lovely Aussie girl, Hannah. But I stayed home - an ideal nurturing situation for depression. After a year we moved into our own home, and when I started renovating my acculturation started. I started investing myself in Australia, starting with physical hands in the soil. I learned to mimic the wild parrots calls. Slowly but surely I started settling. Adjusting to Aussie life was a long process for me. I completed a BCounselling degree through Tabor in Adelaide, South Australia, and a post grad in creative writing. I became involved in migration part-time in 2000 when approached by other South Africans who wanted to immigrate to Australia (skilled visas, student, visitor and partner) and eventually went back to Uni to study migration law. At the time of writing this, I have completed my Masters in Migration Law and am regarded as one of the success stories in migration law. My work became a passion. I worked as a counsellor for a number of years while doing migration law part-time. Migration Law is too dynamic and demanding and does not work as a part-time job, so I had to make some tough decisions. My counselling studies together with my work experience as a counsellor bring an interesting dimension to my work as migration agent. There are a lot of loss and grief issues associated with emigrating, and often relationship issues. Although my children adjusted easily, older teenagers seem to struggle. I talk to parents about lifespan development concepts, grief and loss and relationship issues. Or simply understanding the emotions prospective migrants face. Emigrating is not easy and is a decision each one has to make for themselves. As the owner of Call Australia Home Migration I would offer the following advice to prospective business owners: you must know your market, what your market wants, and what your unique selling point is, i.e. what makes your product unique compared to your competitors, why should people want to buy your product or use your services over those of others. It is important to know what you are selling. Although I organise visas for people, I sell hope for a better future. I think business owners often focus on the physical product but overlook what it is they are really selling. One must know your product. It is also important to know your business strengths and weaknesses, and know your competitors, watching for new entrants into your market. Use the strengths to chip away at the weaknesses, and use opportunities to undermine or minimise threats to one s market share.

15 Watch that unique selling point as that gives you the competitive advantage. Be dynamic sufficiently to adjust to a changing market. Have an open learning environment in your business, i.e. accept that each person in the organisation has something to offer, so create an environment in which they can share their ideas. Take time out to enjoy life - it s not all about work! Sometimes you have to re-invent yourself or start from the beginning. Keep your eye on the prize. Talking about enjoying life - I generally work hours a day, so need a break away from the office from time to time. I climbed Kilimanjaro (Machame route) in 2013, and the Western Breach via Arrow Glacier & Crater Camp in Janneke summitted with me in Now, almost 15 years later I can confidently say I love this Great Southland, this is home. A big part of me will always be African, but Australia is home, my future, and owns my heart. I love the carefree life we live here, close to nature, without pretence or expectation to compete with anyone. I enjoy not having high walls or security bars. It is thrilling to experience the trust people show towards strangers. It is comforting to know that in spite of all the red-tape, the system works. When my kids say Thanks Mum for bringing us to Australia one knows it was worth the sacrifice and suffering.

16 John en Yolandi Bissett John en Yolandi Bissett kom van Vrede in die Vrystaat. Hulle het n seun, Nathan 9 jaar oud en n dogter, Shiloh 7 jaar oud.

17 John en Yolandi Bissett Vertel ons bietjie van waar julle nou bly. Ons bly in n wonderlike gemeenskap in Withcott, Queensland. Die kinders is altwee in die skool hier in Withcott, Nathan is in jaar 3 en Shiloh in jaar 2. John is n slagter en is mede-eienaar van n slaghuis. Die biltong en droëwors begin nou baie gewild word by die plaaslike Aussies. Ek werk tans by Helidon skool as a Teacher-Aide. (Ek help in die klas met wat ook al die onderwyser nodig het. Ek het al wiskunde groepe gehad, maar meestal doen ek leeswerk met die kinders. ) Ons is lief vir die lewe, en dankbaar vir al die wonderlike kanse wat God aan ons gee in hierdie wonderlike land! Ons het in Junie 2008 hier aangeland en het al op n paar plekke gewoon. Ons het begin net buite Gympie, Queensland, op n plaas by Amamoor. Daarna is ons Pittsworth toe en later na Withcott toe. Ons het op n 457-visa oorgekom en John het vir die eerste twee jaar op n melkplaas gewerk. Hier in Withcott voel ek tuis, ons is dol gelukkig hier. Dis die lekkerste gemeenskap waar almal vir mekaar omgee en ons bykans almal ken. Ons het ook n baie hegte kerkfamilie wat vir ons as gesin baie beteken. Hoe het dit gekom dat jul Australië toe getrek het? Dit is n snaakse storie! Ek was in kraam met Shiloh, toe n ou vriend van John bel en vra of ons belang stel om Australië toe te kom. Ons het op daardie stadium n slaghuis gehad, en dinge het nie vrot gegaan nie, maar het stadig agteruit begin gaan. Ons het geweet ons moet n skuif maak, maar was nie seker waarheen nie. John se vriend het hom weer gebel met n werksaanbod. Hy het iemand in Australië gekry wat bereid was om ons te sponsor. Die vriend het ons baie gehelp met al die papierwerk, en alles het net in plek begin val. Ons het oorgekom op n 457-Visa en daar was nie omdraai nie. Ons het al ons goed verkoop, oorgekom met vier tasse en n doeksak, Shiloh was so ses maande oud. Ons het nie geweet hoe als gaan werk nie, maar ons het geweet God was saam ons van die begin af. Sy vingerafdrukke was oor al die detail. Die moeilikste was om te let go and let God. Daar is so baie dinge wat moet gebeur voordat mens oorkom, neem ons bietjie deur jul ervaring? Ons was bang, onseker en baie gespanne, veral die laaste maand was die moeilikste. Hoe pak jy jou lewe op in n tas? Ons wou die beste hê vir ons kids, en John het my net bly vertel van hoe die besluit die beste is vir hulle. Ek was baie hartseer om al my familie agter te los. Ek dink dis moeiliker vir ons vrouens. Vir John was dit makliker om te laat gaan. Ek bel my ma steeds elke tweede week. Ons was nie baie lank getroud toe ons oorgekom het nie, so die paar goedjies wat ons meubels genoem het was iets van almal s n. Dit het in my ma, skoonma en ouma se huise gestaan voor dit by ons staanplek gekry het, en ons het gevoel dat dit nie die moeite werd was om so baie geld te betaal om dit oor te bring nie. Ons wou dinge so eenvoudig moontlik hou. Ons vier tasse was meerendeels gepak met foto s. Meubels was nie werklik n probleem toe ons hier aangeland het nie. Ons het vriende gehad wat aan die kant meubels bymekaar gemaak het vir ons. Ons troeteldiere is na my ma en skoonma toe. Ons kinders was te klein om te besef wat aangaan. Ons familie was geskok toe hulle hoor ons gaan Australië toe trek. John se ma was opgewonde vir ons, want haar oudste dogter was toe al vir n hele paar jaar lank al oorsee, en bly tans in Ierland. Dus is my skoonma al deur die ervaring van kinders wat emigreer. My ma was n heel ander storie. Sy was bitter ongelukkig. Dit was vreeslik moeilik vir my, ek kon verstaan dat my ma so gevoel het, maar tog was dit belangrik vir my om haar seën te hê, en vir n hele ruk het dit nie gevoel of ek dit gaan kry nie. Haar seënwense het eers gekom nadat sy hier kom kuier het. Dit was groot werk om die besigheid se dinge te finaliseer. Ons moes belasting afeindig en al die losdrade optel. Die geboortesertifikate het foute gehad en moes oorgedoen word. Die dag toe ons gaan om aansoek te doen vir ons police clearance toe dink die konstabel ons wil n verklaring aflê, en dit het ons seker n uur gevat om vir hom te probeer verduidelik wat ons gedoen wil hê. Die dag breek uiteindelik aan om Australië toe te vlieg. Groot opgewondenheid of baie onsekerheid? En die tye wat daarop gevolg het? Dit was my heel eerste keer in n vliegtuig en ek het dit baie geniet! Ek was opgewonde oor al die nuwe dinge. My kinders het die hele vlug geslaap. Ek was so dankbaar vir beantwoorde gebede, want ek het die allervreeslikste stories gehoor oor kinders op vliegtuie. Toe ons afklim op Brisbane het ek my verkyk aan alles. Die huis waar ons sou bly, het ons op foto s gesien en ek het heelpad gebid dat dit in werklikheid nie so erg sou lyk soos op die foto nie. Ek is nie n plaasmeisie nie. Ek was verkeerd die foto was baie beter as die realiteit! Ons het by vriende gebly en het eers die huis n paar dae later gesien. Intussentyd het die eienaars die huisie baie mooi binne geverf en matte gelê. Dit was nog n gebedsaak, want ek het nie kans gesien om in n houthuis te bly waarvan jy regdeur die planke kon kyk tot op die grond nie. Met elke liewe klip in die pad, was God ons heeltyd n paar stappe voor! Vandag nog kry ek trane in my oë as ek terug dink aan elke liewe keer wat ek gefluister het, Here

18 help! en Hy vir ons berge versit het! Die eerste jaar was vir my rof. Ek was gewoond aan so baie bederfies. John was altyd daar omdat ons by die slaghuis gebly het in Suid-Afrika en ek was nooit alleen met die kids nie. Skielik was die hande wat kon help, baie minder. Ons het egter gou in roetine gekom, en ons het gelukkig baie gou aangepas. Ek moes eenvoudig besluit om aan te pas en klaar. So n jaar terug het ek n speed wobble geslaan. Toe die kids moes skool toe was my roetine, wat my anker was, skielik weg en was my bootjie bietjie geskud, en het ek so bietjie van n angsaanvalletjie gekry. Die nuwe aanpassing was vir my amper te veel, en ek het baie verlore gevoel, maar dis n jaar terug, en ek het nuwe rigting. Ek het n teacher-aide kursus voltooi en ek werk nou by n skooltjie. Dis mos hoe ons Afrikaners is, ons val soms om, maar ons bly nooit vir lank lê nie! Ek moet weereens eer gee aan God, my hemelse Pappa, sonder Hom sou ek nooit deur hierdie hele ding kon kom nie! Ons eerste uitstappie na die IGA (amper soos Spar), was vol opgewondenheid. Ons koppe was dadelik oor in Australiese dollars toe ons hier aanland, en om al die goed so goedkoop te sien, was vir ons iets vreesliks. Ons was so gretig om al die nuwe dinge te proe en te probeer. Ons het seker vir die eerste drie maande op roomys, koekies en bokspappe gelewe! Daar is so groot verskeidenheid, en ons wou als probeer. Ons is mal oor die ice-coffee wat mens hier kry, en Milo-bokspap is steeds n groot gunsteling in ons huis. Dis vir ons ook die lekkerste ding om vir n naweek of selfs n dag af te ry kus toe. Die vryheid en veiligheid is vir ons amper die lekkerste. Die vreemdste vir my was seker om vir die eerste keer self petrol in die kar te gooi. Ons het ons ook verkyk aan die mense se tatoëermerke en lyfjuwele (bodypiercings). Die pragtige skoon parke hier is ook n groot bederf. As mens in die aand ry, werk al die straatligte! Ek geniet laataand inkopies (late-night shopping). (Ter verduideliking- die oorgrote meerderheid dorpe/ stede het een aand n week waar die meerderheid winkels tot 9 uur saans oop is. In die groot stede is die groot kettingwinkels elke aand tot 9 uur oop.) Hierdie laataand-inkopietogte het ons veral in die begin baie gehelp toe John langer ure op die plaas gewerk het, en ons net een kar gehad het. Donderdag-aande was inkopie-aande. Ons het een aand n paar sakke inkopies by Woolworths vergeet. Weet nie hoe dit gebeur het nie, seker omdat dit al toe bietjie laat was en so tussen die kinders deur het ons amper helfte van ons goedjies daar vergeet. Ons het die Milo-pap gemis toe ons by die huis kom, maar kon eers n week later by die Woolworths uitkom om te vra oor dit. En so waar as wragtig, sonder n strokie, gee hulle alles wat ons daar vergeet het vir ons terug. Hulle het n boekstelsel waar hulle alles opskryf wat agter gebly het in die dag. Duidelik was ons nie die eerste mense met wie dit al gebeur het nie. Tog was dit so n aangename verrassing, sonder om baie vrae te vra, en baie vriendelik, het hulle vir ons n lys van goed gegee, goed wat ek nie eers agtergekom het ek het agter gelos nie, en gesê ons kan dit van die rakke gaan afhaal. Hulle sit dit terug, want dan is dit uit die pad, maar dis opgeskryf in die boek en hulle weet van elke liewe een. Fantasties om nie te gevoel het dat ek geld in die water gegooi het nie. Ek mis net my familie en vriende wat ons agtergelaat het. Die land self mis ek nie so baie nie. En as die verlange te veel raak, dan huil jy maar, n goeie huilsessie so elke paar weke is soms goed, die sessies word darem minder soos die tyd aanstap. Ons kan wel getuig dat in hierdie hele tyd het ons as gesin nader aan mekaar en nader aan God beweeg. Vir ons is ons gesin en God vir n lang ruk al wat ons gehad het! Hoe maak julle vriende? Vir ons is die maklikste en vinnigste om vriende te maak by die kerk. Inkopietogte in Toowoomba of Gatton is ook gulde geleentheid om nuwe Afrikaners te ontmoet! Hier is so baie, hulle is orals! Ander Suid-Afrikaners voel vir my onmiddelik soos familie. Omdat ons nog nie regte familie hier het nie, is hulle vir my die naaste aan familie. Ek moet ook bylas dat ons Aussie-vriende het wat vir ons die wêreld beteken en sonder hulle dink ek sou dit moeilik gewees het. Ek is mal oor die mate-ship in Australië, ek vind die Aussies is baie easy-going mense en so vinnig om te help met enigiets. Ek dink ons het eweveel Afrikaanse en Aussie vriende. John het soveel mense ontmoet wat deur die slaghuisdeure gekom het. Ek het n paar goeie vriende gemaak by my kinders se skool en waar ek werk. Ek dink die geheim is om nie jouself af te sonder nie. Maak seker dat jy kontak het met die buitewêreld. Ek het voor ek begin werk het, by my kinders se skool as n volunteer gewerk. Ek het vir die kindertjies gelees en in die snoepie gehelp. Hier is so baie speelgroepies vir mammas, en ook die biblioteke het lekker leesgroepies op sekere dae. Vriendskappe hier het vir my n nuwe betekenis, en ons heg baie waarde aan al ons vriende. Ek dink vir so lank in Suid-Afrika het ons vriende as vanselfsprekend aanvaar. Maar nie hier nie! Ek koester elke ene. Het jul al kuiermense gekry? Dit is mos n grootse gebeurtenis! My ma was die eerste een wat kom kuier het. En ons was by opgewonde verby. Ek het seker vir n week lank die huis skoongemaak en reggeskuif. Dit was amper onwerklik toe ons haar oplaai op die lughawe, en ek moes myself gedurig knyp om myself te herinner dat dit werklik gebeur. Die kinders was nog so klein en ek was bang hulle onthou nie vir ouma nie. Maar hulle het nie vergeet nie, dit het Shiloh n rukkie langer gevat as vir Boetie, maar sy het onthou. Dit was die lekkerste vyf weke in n lang tyd en ons het bitter min geslaap. Ons het laatnagte gesit en gesels, geheimpies gedeel en net lekker gekuier. Elke

19 oomblik was kosbaar en ons het almal dit opgesuig soos droë sponse. Die dag het aangebreek vir ouma om weer terug te gaan huis toe en ons het almal belowe om nie te huil voor ons op die lughawe kom nie, maar dit was onmoontlik. Die harte was swaar vandat ons wakker geword het die oggend. Ons het elke oomblik gebruik om die laaste drukkie te gee, of nog n soen, of n I love you to the moon and back and one more net nog eenkeer in ouma se oor te fluister. Trane het bietjie meer gekom toe ouma se vliegtuig opstyg en wegvlieg, en trane het bly kom al die pad van Brisbane tot by die huis in Pittsworth, my hart was stukkend! Om vir nog n keer te groet na so lang tyd van uitsien en slapies af tel, is te veel vir enige hart. Het julle permanente verblyfreg of is jul al burgers? Ons het Februarie 2014 ons burgerskap gekry en het nie dubbele burgerskap nie, bloot omdat Australië nou ons land is en baie goed is vir ons. Ons kan nie terugkyk nie, ons was nog net geseënd van die dag wat ons hier aangeland het. Die Here was nog net goed vir ons. Hier is soveel voordele. Ek kan nie onthou wanneer laas ek vir n doktersbesoek betaal het nie. Die kinders se tande word sommer by die skool gedoen, en dit kos jou niks. Die skole is fantasties, en hier kan jy nog jou kinders in n staatskool sit en dit is goed genoeg. My kinders is altwee baie gelukkig in Withcott State School en dis n wonderlike gemeenskap. Ek het n Teacher-Aide Cert III gedoen ek was baie senuweeagtig om na so lank weer te studeer en dit nog als in Engels. Veral omdat my man vir lank my tolk was. My studies was vir my n persoonlike oorwinning en groot prestasie. Ek voel dat my tyd vir studeer nog nie klaar is nie. Hier is soveel geleenthede en the sky is the limit as jy nie bang is vir n uitdaging of werk nie. Sou jy alles net so oordoen? As ek alles kon oordoen sou ek dalk net meer van ons goed wou oorbring. Dit is lekker as jy jou goedjies om jou kan hê, dan is als nie so vreemd aan die begin nie. Ek dink net vir my sou dit dalk beter gewees het om al my gelapte meubels om my te hê. Dit sou n stukkie van almal gewees het wat vir ons die meubels gegee het. Maar as is verbrande hout, en ons reël is om nie agtertoe te kyk nie, maar vorentoe. Wat het jou al lekker laat lag? Die Engels was vir my n uitdaging aan die begin. Ek onthou eendag het ek na ete vir John gesê, I am as fat as a pork now. Blykbaar was dit verkeerd, John het homself amper natgemaak, en vir my gesê dis, I am as fat as a pig. n Ander snaakse ding wat eenkeer met ons gebeur het, was toe ons na n vroutjie wat saam John op die plaas gewerk het, se huis gegaan het. Toe ons daar aankom was ons mal oor hulle huis en die uitsig wat hulle het. Sy vra toe of ons n sticky beak wil hê, ek en John het vir mekaar gekyk en baie ordentlik in Engels geantwoord: Ons drink nie eintlik nie. Vir een of ander rede het ons gedink dis een of ander drankie wat sy vir ons aanbied. Na baie gelag het sy vir ons verduidelik dis as mens deur die huis loop en rondkyk na die huis binne. Enige raad vir voornemene trekkers? Moenie iets spesifieks verwag nie. Hierdie is n wonderlike land, en ek glimlag nog al die pad. Ja, ons verlang en ons mis Menlyn se inkopiesentrum, maar die lekker hier is ook baie lekker. Ons slaap so lekker vandat ons in Australië bly. Ek het nog nooit so geslaap soos hier nie. Die grootste bekommernis in ons huis is om te probeer onthou wanneer om die wheelie-bin (vullisblik) uit te vat. Miskien moet mense probeer anders dink aan immigrasie jy verloor nie jou land en kultuur nie, jy word n land en kultuur ryker!

20 Vincent en Leona Blaine Vincent en Leona Blaine het hul kom vestig in Adelaide en noem Australië nou al agt jaar ( ) huis.

21 Vincent en Leona Blaine Vertel ons bietjie van waar julle nou bly. Ek (Leona) is 46 jaar oud en is gebore in Oranjemund, Namibië. Die laaste 26 jaar voordat ons Australië toe getrek het, het ek in die Kaap gebly. Ek was in Suid-Afrika n persoonlike assistente. Ek werk nou in Australië as n Purchasing Assistant. Ek is 13 jaar met Vincent getroud. Vincent is 52 jaar oue gebore Kapenaar en het sy lewe lank daar gebly. Hy is n passer-en-draaier en hy het as instandhoudingspasser (maintenance fitter) gewerk in Suid-Afrika. Dit is ook wat hy in Australië doen. Hy het twee kinders uit n vorige huwelik - Stephanie, sy dogter is 26 jaar oud en Brian, sy seun is 24 jaar oud en dan is daar ook Stephanie se man, Ben. Ons het met die inkomslag in Adelaide kom bly. Waarom het julle besluit om Australië toe te trek? Ons het Australië toe getrek om die kinders n keuse te gee in hulle lewe. Beide van hulle het permanente verblyfreg en albei van hulle het al n paar keer kom kuier. Stephanie is intussen getroud, en moes op haar eie vir haar man aansoek doen om n visa. Toe ek en Vincent mekaar ontmoet het, was ons albei geskei. Ek was op daardie stadium besig met n aansoek om op passasiersbote as ontvangsdame te werk. Vincent wou nog altyd in Australië kom bly het. Hy het familie wat al oor die 30 jaar hier bly. Ons het met Permanent Residence subclass 137 oorgekom, maar dit bestaan nie meer nie. Ons het n agent in Suid-Afrika gebruik. Ons het die agent ontmoet toe hy die aanbieder was van n seminaar, wat in Die Burger geadverteer was. Hy het ons gehelp met ons papierwerk en ons het gesê ons wil in Adelaide bly. Suid Australië het ons n State Territory Nomination aangebied wat ons toe aanvaar het. Die adminstratiewe proses was enorm. Ons het ontsettend baie dokumente moes voorberei - geboortesertifikate, huweliksertifikate, vertaling van egskeidingsbevele en vingerafdrukke, onder andere. Ons het ook baie dokumente van vorige werkgewers moes indien. Die Suid-Afrikaanse Inkomstebelastingkantore moes aan ons verklarings uitreik dat ons belastingklaring gehad het en ons moes selfs ons bankrekeninge na Non- Resident-bankrekeninge verander het. Ons moes n bewys van ons geskiedenis in Suid-Afrika saambring van versekeringsmaatskappye, TV lisensie, klererekeninge (soos Edgars, Woolworths en Foschini), mediese fondse en pensioenfondse. Almal praat altyd van die IELTS toeste. Hoe het julle dit ervaar? Vincent is Engelssprekend en het nie nodig gehad om dit te doen nie. Hulle het gevra dat ek n IELTS-toets moet doen, maar ek het gevra dat die HR-departmente van my laaste twee werkgewers briewe skryf om te sê dat ons internasionale besighede was wat in Engels bedryf word. Ek het nie nodig gehad om die toets te skryf nie. Het jul meubels ook oorgekom of was dit net julle en jul koffers? Ons het alles in Suid-Afrika verkoop en slegs met twee tasse elk in Australië geland. Ons meubels se waarde het, ons insiens, nie die uitgawe regverdig nie. Ons het ook niemand in Australië geken nie en was benoud dat die vraghouer sou opdaag as ons nog nie uit die tydelike blyplek sou wees nie (ons het n State Government huis gehuur wat deel was van ons visa). Vir ons was dit die beste besluit en sou ek, indien ek weer die keuse moes uitoefen dit ook weer so doen. Dit is nie net van op die vliegtuig klim en trek nie. Daar is mense wat agterbly. Vertel ons bietjie van jul familie se belewing van jul besluit. Ons ouers was verpletter en van die ouer familielede het nie verstaan wat ons doen nie. Ons kinders weer was baie opgewonde, want dit het vir hulle nuwe deure oopgemaak. En toe is julle in die lug? Ek het van Kaapstad af tot bykans in Sydney gehuil! In Sydney het ek gou badkamer toe gegaan om op te knap. Vincent vertel my toe dat iemand het hom genader het en gesê het, You are probably not on vacation, because I have never seen somebody cry as much as your wife! Vincent vertel my jare later dat, toe die vliegtuig opstyg in Johannesburg, het hy die nare gevoel oor hom ervaar van there is no turning back now. Ons het n groet-en-ontmoet gehad wat ons op die lughawe kom ontmoet het. Die dame het met ons naambord vir ons gewag en saam gestap na die area waar ons, ons tasse moes kry. Toe ons bevestig dat die vier tasse al was wat ons saamgebring het, het sy trane in haar oë gekry. Ons moes n extra taxi kry om ons na ons huis toe te neem, want die vier tasse het nie alles in haar motor se kattebak gepas nie. Ek het saam met die dame gery en Vincent in die taxi. Ons het vir drie maande n huis gehad wat die staat (in Suid-Afrika sal dit die Provinsiale Regering wees) vir ons voorsien het. Ons het wel huur betaal en dit was gemeubileerd. Gee ons insae in julle eerste jaar hier. Ons het die eerste week baie geloop. Ons het niemand

22 geken nie en was baie op ons eie aangewese. Ons moes gaan beddegoed koop (dis al wat nie in die huisie was nie) en het met n padkaartboek geloop tot by die naaste winkelsentrum. Ons het ons beddegoedjies in n trollie huis toe gestoot. Die volgende dag het ons n karretjie kontant gaan koop. Ten minste was ons nie meer op ons voete aangewese nie. Beide ek en Vincent het in die eerste maand na ons aankoms verjaar. Ons het dit sommer gaan vier by n wildlife park en Mount Lofty. Vyf uur die middag toe ons huiswaarts wou keer wil die motor nie vat nie! En ons ken niemand wie ons kan bel om te kom help nie. Gelukkig was daar n man en vrou wat ons penarie gesien het, en hulle het ons gehelp. Daar het so baie dinge in die eerste ses maande gebeur. Ons moes uit die huis trek en meubels koop. Ons moes n tweede motor aanskaf omdat ons altwee werk gekry het en ons moes weer aansoek doen vir leerlinglisensies en weer vir bestuurslisensies gaan. Ons moes die vorms van Medicare invul en Tax File Numbers kry. Ons het n lieflike plek gekry wat ons vir die volgende agtien maande gehuur het. Die kinders het na drie maande kom kuier. Brian (wie op daardie stadium 16 jaar oud was) sou permanent by ons bly en na n privaatskool gaan. Hy het egter nie goed aangepas nie, want al die vakke was in Engels en hy was gewoond daaraan in Afrikaans. Omdat ons hom nie wou laat agterbly nie, het ons hom na sy ma in Suid-Afrika teruggestuur. Ons het darem ook weer roetine begin kry. Jy gaan werk, leer ken jou nuwe land en probeer die verlange onderdruk. Deel asseblief hoe julle aanpas? Ek het almal verras en het verbasend goed aangepas. Ek is bitter familievas en almal het gedink ek sou binne die eerste ses maande terugtrek! Maar dit het nie gebeur nie. Ek het Australië aangegryp as my land, hulle waardes leer ken en probeer om dieselfde te doen. Vincent het aanvanklik gesukkel om aan te pas, maar omdat ek so goed aangepas het, het hy my nie gesê nie. Ek dink egter die grootste oorweging met hom is dat sy kinders beide in Suid-Afrika is, tog wil hy nie terug Suid- Afrika toe nie. Alles was nuut. Ek moes skielik nuwe produkte koop wat jarelange produkte moes vervang. Ek onthou ek het vir Vincent op n stadium gesê: Ek sal nooit kan kos kook in hierdie land nie hulle het niks! Alles het vreemd gevoel. Ons moes gewoond raak aan nuwe winkels, die nuwe area waarin ons gebly het en ons het ons nuwe volkslied geleer. Sjoe, daar was niks bekends aan enigiets nie. Niks was maklik nie. Die padreëls was nuut en hier is baie sirkels, wat hulle round-abouts noem. n Robot is nie n robot nie, dis n traffic light. Dit was tot moeilik by die werk, want ek kon nie die Aussie-aksent verstaan nie. Ek het by n FMCG Maatskappy gewerk toe ek hier in Australië gekom het. Toe neem ek n bestelling oor die foon en hy bestel dertien en ek hoor dertig. Stuur toe die winkel dertig bokse kaas! Hulle was nie beïndruk nie! Die Aussies se thirteen en thirty klink presies dieselfde. En ek dink hulle praat baie binnensmonds - so jy moet ekstra goed luister om dalk die helfte van die sin te verstaan. Ons oorleef deur gereeld onsself te herinner dat ons gekom het vir die kinders se onthalwe. Ons het alles in Suid-Afrika verkoop en daar was nêrens waarheen ons kon teruggaan nie. Wanneer dinge te veel geword het, het ek my ouers gebel en met die kinders ge-skype. Gelukkig was ons in die posisie om elke jaar te gaan kuier vir ten minste drie weke. Verder oorleef jy op Facebook, Skype, Whatsapp, sms e, telefoonoproepe en jou vriende hier. Ons verlang nie regtig meer na enigiets behalwe die familie en vriende in die Kaap nie. O ja, en ons verlang na Tafelberg. Vir al die ander goed het ons plaasvervangers gevind. Tastic rys is nie die enigste rys in die wêreld nie. Al wat my verras het is die drive through bottelstore en dat jy self jou petrol moet ingooi. Hoe het julle vriende gemaak? Ons het by die kerk vriende ontmoet. Dit is egter moeilik om vriende te maak as jy so gewoond was aan jou vriendekring wat jy gehad het. Bure en werksmense het vriende geword. Ek ervaar ook my mede Suid-Afrikaners as baie dankbaar om in hierdie land te wees. Dit is ongelooflik hoe bevoorreg ons is om in hierdie land te woon. Die Aussies is laid back mense, maar het ook n lekker humeur. Hulle hou van ons Suid-Afrikaners solank ons nie oor ons ou land praat nie. Dis altyd anders as jy by Aussies aangaan. Hulle doen dinge anders as ons, maar die vriendskappe verskil nie van die wat ons in Suid-Afrika gehad het nie. Op die oomblik het ons meer Suid-Afrikaanse vriende as Aussie-vriende. Ek dink dis omdat ons agtergronde dieselfde is dat dit gebeur. Die meeste van ons is ses of meer jaar hier, en jy kan nie met die Aussies die grootste gedeelte van jou lewe deel nie, want hulle wil dit nie hoor nie. Ons het by die Suid-Afrikaanse Klub aangesluit. Man, beste ding wat ons kon doen - ongelooflike mense! Is jul al terug Suid-Afrika toe vir n kuier? Ons eerste keer terug na Suid-Afrika was vir die begrafnis van Vincent se broer met die gevolg dat dit n baie emosionele tyd was. Dit het op kort kennisgewing gebeur en ons het letterlik net ingepak en gevlieg. Tog was dit goed om die familie ook te sien en het ons ten spyte van die hartseer darem lekker gekuier en gesels. Die terugkom is altyd moeilik. Ons almal was weer in trane. Ek voel baie skuldig dat ek my ouers in hulle pensioenjare soveel trane al laat stort het. Ons is Aussie-burgers, maar het dubbele burgerskap.

23 Australië is ons land, maar ons het tog steeds bande met Suid-Afrika. My ouers, susters, vriende en familie is nog daar. Vincent se broers en suster en sy kinders is nog daar. Ek dink dit is n emosionele stap om Suid-Afrikaanse Burgerskap op te gee. Wanneer ons wel ons Suid- Afrikaanse Burgerskap laat vaar, kan ons op ons Aussiepaspoorte Suid-Afrika ingaan. Op hierdie stadium moet ons met ons Suid-Afrikaanse Paspoorte in Suid-Afrika reis (dit is die reël). Waarheen nou? Is daar nuwe uitdagings in jou lewe, nuwe ontwikkelings? Daar het intussentyd baie water in die see geloop sedert jul die oorspronklike vraelys vir ons beantwoord het. Is daar enige raad wat jy aan voornemende Suid-Afrikaanse immigrante kan gee? Moenie talm nie. Kom so vinnig as wat jy kan. As jou meubels se waarde nie regverdig vir n vraghouer nie, verkoop die meubels daar. Hier is die beddens se groottes in elk geval anders as in Suid-Afrika. Elektroniese goed is goedkoop. Mense gee meubels wat in goeie toestand is weg. Hier is nie n tweedehandse mark vir meubels nie. Maak vir jou n Aussie-bankrekening oop via die internet en plaas maandeliks n ietsie daarin. Dit help vir wanneer jy byvoorbeeld n motor wil koop op huurkoop (hoe ouer die rekening is tel in jou guns). Ons het sopas in ons nuwe huis ingetrek en is besig om die tuin te verander asook n paar veranderinge aan die huis te doen. Ons kinders het uiteindelik in Februarie 2013 ook na Australië getrek. Ons skoonseun het toe n Temporary Partner Visa gekry wat Stephanie (ons dogter) voor moes aansoek doen. Teen Februarie 2015 behoort die visa n te verander na Permanent Partner Visa. Aangesien ons dogter getroud was moes sy self vir n visa-aansoek doen. Toe ons oorspronklik Australië toe gekom het, was hulle nie in ons oorpronklike visa aansoek nie. Ons het vir hulle aansoek gedoen toe ons aangeland het in Aus. Ons het intussentyd ook twee hondjies gekry verlede Desember en dit was n groot verandering in ons lewe. Die Aussies glo aan puppy pre-school so ons het dit toe ook bygewoon met die twee van ons. Puppy pre-school is groot hier. Ek het by die veearts gehoor daarvan. Ek het baie geleer ten opsigte van ontwurming, voedingroetines en honde-ontwikkeling en selfs hoe honde sosialiseer met ander honde. Ons het dit vreeslik geniet.

24 Eric en Heidi de Beer Eric en Heidi de Beer het in Bronkhorstspruit gewoon voordat hulle Australië toe gekom het.

25 Eric en Heidi de Beer Vertel ons bietjie van waar julle nou bly. Vandat ek (Heidi) en Eric by mekaar is, het ons nomadiese bloed in ons gene ontdek, asook n twee jaar ítch, wat ons so laat jeuk het om óf werk te verander óf van plekke te skuif. Ek is in Suidwes-Afrika gebore en Eric in Pietersburg. Ons het op Stellenbosch ontmoet terwyl ons altwee geswot het. Eric ingenieurswese, en ek verpleegkunde. Ons het toe ook in die Pieke langs die Eersteriver trou aan mekaar beloof, en het so hand aan hand die wêreld saam begin verken. Suid-Afrika het ons reg deur getoer en op klein en groot plekke gebly. Ons het selfs vir twee jaar in Engeland gaan werk. Na tien jaar se getroude lewe het die kinders begin kom en ons het gedink dit sal ons reisgees blus of ten minste demp, maar ons het van Cullinan na die Strand, na Bronkhorstspruit getrek. Tans woon ons in Dalyellup (Bunbury, WA). Eric werk as n meganiese ingenieur by Verve Energy en ek het my eie werwingsbesigheid begin gemik om Suid-Afrikaners te help wat wil oorkom. (Kleinskaal, van die huis af terwyl ek seuns groot maak! Simon is 9, Samuel 8 en Sebastian is amper 5. ) Ons is nou al vier jaar in Australië ( ) en het nog die heeltyd in Bunbury gebly. Ons het al in drie verskillende wonings gebly, eerste maand was in motel, daarna nege maande in huurhuis en nou in huis wat ons gekoop het. Ons geniet dit hier, soveel meer as wat ons ooit kon gehoop het. Waarom het julle besluit om Australië toe te trek? Dis moeilik om te sê. Ons het 20 jaar terug na verskeie lande gekyk om in te gaan bly en werk. Ek was n verpleegkundige en die wêreld was vir ons oop. Ons het begin met Amerika en ek het die toetsskrywery aangepak, maar dit was te veel swotwerk vir pas getroudes en ons het Amerika laat vaar. Australië was ons tweede keuse, maar die puntestelsel en groot bedrae geld het ons Australiëborrel laat bars. Engeland was relatief maklik en na n inbraak, waar al my en Eric se besittinkies wat ons oor n jaar versamel het, gesteel is, het ons die versekeringsgeld wat uitbetaal het, gebruik om Engeland toe te gaan. Na twee jaar in Bristol en London, het ons die son en see en natuur van Suid-Afrika net te veel gemis, en het ons teruggetrek Port Elizabeth toe. Eric het as ingenieur by General Motors werk gekry en ek het as n mediese verteenwoordiger vir MSD begin werk. Na die eerste twee seuntjies in ons lewe gekom het, het ons egter gesien dat om n rooskleurige toekoms vir hulle te voorspel, moeilik is. Ons was in Bronkhorstspruit en ek het konstant in vrees geleef. Oral om ons was stories van roof, moord en onluste. Daar was herhaaldelik in ons karre ingebreek. Ek het deeltyds as business development konsultant vir twee maatskappye gewerk en moes alles oplees oor regstellende aksie en die indiensneming van werknemers. Ons het goeie werk gehad, n heerlike huis en ons was gelukkig. Ons familie was rondom ons, ons vriende n straat van ons af, maar binne my moedershart was daar onrus vir my twee wit seuntjies se geleenthede in Suid-Afrika. So nou en dan het n freedom fighter periode kop uitgesteek, maar ons het al hoe meer in die aande gefluister of ons nie dalk moet land verlaat nie. Die laaste druppel in die emmer was toe ek een aand in n luukse oord wakker skrik met n man wat gebukkend oor Eric staan. Van toe af het ons geweet ons gaan trek, ons was net nie seker waarheen en wanneer nie. Australië was ons eerste keuse en gelukkig was Eric en sy ouer broer, Albert na aan mekaar en hulle harte dieselfde. Ons kon dit as n familie doen, met n skoonma wat haar enigste twee seuns met n seën na n ander land laat gaan het. Australië se voorbereiding is harde werk, en ons het selfs n ruk lank New Zealand oorweeg waar die Engelse toets (IETLS) nie n vereiste is vir die aansoek nie en die slange en spinnekoppe nie so giftig is nie. Met al die programme wat oor Steve Irwin en Australië uitgesaai is, het ek gedink mens stap uit die vliegtuig in n wilde reptielpark in. Een voordeel van Australië was egter die vyf jaar wat mens kry om die trek te doen dit was ons get out of jail ticket, het Eric altyd gespot. Kan jy vir ons bietjie meer detail gee oor die proses wat julle gevolg het om vir PR aansoek te doen? Die stappe lyk so eenvoudig, maar daar gaan ure se navorsing in. Hier is die volgorde van die stappe wat ons geneem het. Hierdie hele proses het ons van die begin af twee jaar geneem. 1. Doen aansoek vir seuns se onverkorte geboortesertifikate (unabridged birth certificates). Ons het klaar ons unabridged marriage certificate gehad. Ons een seun se sertifikaat het 14 maande geneem om te kry. 2. Kry paspoorte vir die kinders. 3. Vertaal en laat sertifiseer al die sertifikate, grade en punte in Engels. 4. Doen die IELTS-toets. 5. Eric het sy nodige dokumente vir Engineers Australia gestuur vir Skill Assessment. 6. Doen aansoek vir polisieklaring (Police clearance). Op die stadium het ek alles aanlyn by Immigration Australia, geregistreer en aangeheg. Ek het binne n week ons vorms gekry vir mediese toetse en alhoewel ek hoog swanger was, het ek geweet ek moet dit nou doen en nie wag tot die baba gebore is nie, want na n geboorte is daar nog n lang tyd wat bloeding in jou uriene bespeur word, en dit kan moontlike probleme veroorsaak. Om alles aanlyn te doen spaar so baie geld en tyd. In Desember 2009 het ek alles ingedien (online) en die dag van ons

26 derde seuntjie se geboorte (18 Feb 2010), is ons visa goedgekeur. Al wat uitstaande was, was om Sebastian by ons gesin te voeg as afhanklike en daarvoor moes ons net sy doktersondersoek ook laat doen. Ons het ons get out of jail ticket gehad! Daarna het ons nie verder te veel moeite gedoen om Australië toe te kom nie. Ek het Eric se CV na so paar plekke en agente gestuur, maar ons het nie een keer van een van hulle terugvoer gekry nie. (Dit met n goedgekeurde visa!) Eric se broer Albert was haastiger, want Albert was ouer as Eric en hulle het minder grasie as ons gehad. Hulle het gekies om deur n agentskap te werk en baie tyd so gemors. Op die ou end het Albert, n elektriese ingenieur, sy CV vir n goeie vriend wat alreeds in Australië was, gegee en Albert het so n werksaanbieding van Verve Energy ontvang. Hulle het in Maart 2010 Australië toe gekom. Ons het die versekering vir hulle gegee dat ons sou kom wanneer die tyd reg is. Die eerste dag wat Albert by Verve Energy begin het, het hy vir Eric n sms gestuur om te sê Verve wag vir Eric hulle soek n meganiese ingenieur. Ons het in Julie 2010 hier aangekom nadat Eric die werk by Verve Energy aanvaar het. Hulle het alles gereël en gedoen. Die trek van Suid-Afrika af na Australië was makliker as om huis te wissel in Suid-Afrika. Hulle het meubels getrek, vliegtuigkaartjies en akkommodasie die kant gereël en ook n huurmotor vir ons gekry tot ons ons eie karre gekry het. Hulle het selfs iemand genomineer om vir ons Bunbury en omgewing oriëntasie te doen! Hoe het julle familie die groot besluit hanteer? My pa haat die Wallabies, maar met sy hele rugbyhart het hy ons geluk die kant toegewens. Hy het al n paar keer kom kuier en hy is mal oor dit hier. My skoonma is ook gereeld hier. Het julle van troeteldiere moes ontslae raak? In Suid-Afrika moes ons honde kry vir sekuriteitsredes. Dit was twee lawwe, jong Labradors wat alles opgeëet en verskeur het - tuinslange, stoele, skoene, die seuns se springmat, gate in die tuin en wat mens ook al van sulke jong Labradors kan verwag. Eric het gesê hy sal emigreer om van die honde ontslae te raak. Die dag toe ons huis verkoop en die kopers wil kibbel oor die yskas wat moet bly, toe skryf ons in die kontrak, dat die honde saam met die huis kom. Hulle het dit so aanvaar! Enige ander uitdagings wat jul gehad het in die band breek met Suid-Afrika? Dit het 15 maande geneem om die SAUK te oorreed dat ons nie meer vir ons TV-lisensie hoef te betaal nie (wat ons al in Suid-Afrika kanselleer het). En toe staan julle op die lughawe! Vertel bietjie van die ervarings beide op Suid- Afrikaanse bodem en toe julle in Australië aanland. Ons was so op ons senuwees vir dorinkies in ons skoensole, of pille in ons bagasie wat ons nie mag hê nie, maar die enigste verlies was by O.R. Thambo wat hulle ons toiletware afgevat het omdat dit nie in deurskynende seëlsakkies verpak was nie! Ons was so bly om veilig te geland het! Verve het vir ons aanvanklik verblyf in Bunbury gereël. Van die hele emigrasie was die jetlag die ergste, veral met drie seuntjies wat erg roetinevas was! Die eerste maand het ons gefokus op die sewe belangrikste goed: 1. Bankrekening 2. Registreer by Medibank 3. Kry tax nommer 4. Kry kar 5. Kry huurhuis 6. Bestuurderslisensie - As ek geweet het ek moet my hele bestuurderslisensie hier kom oordoen, sou ek New Zealand dalk sterker oorweeg het! 7. Centrelink Die eerste ses maande het ons lewe baie ingevleg met Suzanne en Albert (my swaer en skoonsus) s n. Jy het sommer n besigheid ook begin. Vertel ons bietjie daarvan. Ek het my eie werwingsbesigheid begin, met internasionale ondervinding wat ek in Londen opgedoen het toe ek mediese personeel van Suid-Afrika af, vir die UK gewerf het. Ek doen alles aanlyn - van advertensies, Skype-onderhoude en skriftelike verwysings. Verve het toe vir Eric gevra of ek nie kan help met ingenieurs vir hulle nie en ook ander oud-suid-afrikaners wat vir my gevra het om hulle te help om mense te kry vir hulle besighede hier. Dis baie kleinskaal en was so maklik om n besigheid te registreer. Ek moes aanlyn aansoek doen vir n besigheidsnommer (ABN Australian Business Number) wat ek onmiddelik gekry het en daarna het ek gratis raad by die Small Business Centre in Bunbury gekry. Hulle het my aanbeveel om n recruitment license te kry, en dis dit! Ek kon al ses gesinne help om hier werk te kry. Hoe pas julle aan? Ons love dit hier!!! Ek is nog elke dag dankbaar. Eric doen uitstekend in sy werk, en naweke weet hy nie of hy moet gaan duik, kamp, boot ry, surf of scuba nie! My groot bekommernis was die kinders se Engels. Ek was een van daardie suiwer Afrikaanssprekendes in Suid- Afrika. Dit was nie jam of skirt in my huis nie. Jy roep hom soos hy is in Afrikaans - konfyt of romp. Met ander woorde die seuns se blootstelling aan Engels was Walt Disney! Ons het in Julie hier aangekom en die twee kon

27 eers die volgende jaar plek kry in die publieke skool hier naby ons. Ek was verstom hoe vinnig die twee aangepas het. Soos sponse het hulle die Engelse woorde opgesuig en ja, het ek opgegee om die taal suiwer te hou, want as ek nou vra vir n liniaal, het die seuns nie n idee waarvan ek praat nie! Die skool (Dalyellup College) is pragtig en die seuns het goed gedoen, met maatjies in die straat af, ry hulle skaatsplanke en vlieg vlieërs voor in die straat. Al wat ek gemis het was die geestelike gekoesterdheid wat mens oral in Suid-Afrika gekry het. Al was godsdiens nie meer verpligtend in skole nie, was meeste van ons vriende en hulle vriende en die onderwysers gelowiges, maar nie hier nie. Dit was vir ons n groot kwelpunt en ons het vir n rukkie met die idee gespeel om hulle na die Lutheran skool toe te stuur. Simon, die oudste is egter baie skaam en nie lief vir nuwe omgewings of aanpassings nie. En ons, wat lief is vir rondry en niks van skoolvakansies se gebondenheid hou nie, het begin dink aan homeschool. Die besluit was egter nie meer so moeilik toe ek en Sebastian een dag in die parkie gaan stap nie. Hy het sy stootwaentjie gestoot en skielik teen n boom gebots. Oh my God, roep hy toe uit. My bene was lam. Ek het gehoop ek het verkeerd gehoor, maar nee, die man het met sy fyn oortjies vinnig die Aussie aksent en spreekwyse opgetel. Ons het toe begin tuisonderrig doen met n Christelike kurrikulum hier by die huis. Al is dit vir n jaar, maar die twee kan nou lees en skryf en Engels praat nou wil ek net bietjie meer Bybel ook by hulle fondasie invoeg. Hoe maak julle vriende? Hier is so baie Suid-Afrikaners in Dalyellup. Kim, van Queenstown (Suid-Afrika) sny ons gras (ons het in n parkie ontmoet), Karin, van Pretoria, is my dokter (ons het op die strand ontmoet), Frik van Pretoria, is ons tandarts (bly oorkant ons), Sanette is my haarkapper, Rob, Erwil en Adriaan werk saam met Eric. En almal bly in Dalyellup en is ons vriende. Ek vind dit amper makliker om vriende in Australië te maak, want almal weet wat ons in gemeen het. Almal weet wat ons moes opoffer. En natuurlik is Suzanne en haar seuns nog hier. Dis so waardevol om familie hier te hê. Ek kan ook soveel meer hier met vriendinne doen as in Suid-Afrika ons gaan draf vyf uur in die oggend, ons ontmoet mekaar in die parkie terwyl die kinders speel of ons gaan stap langs die see. Dit gebeur soms dat ander Suid-Afrikaners nie noodwendig dankbaar is vir die geleenthede wat ons hier het nie, en ek vermy hulle maar. Die Aussies ervaar ek as wonderlike, hulpvaardige, pretensielose, plat op die aarde mense. En sjoe, hulle hou van praat. Suid-Afrikaners is baie meer gesteld op privaatheid, waar Aussies nie sal skroom om oor te stap na jou vuurtjie om n bier saam met jou te kom drink nie. Die kinders het maats gemaak met die kinders by die skool. Ek is mal oor hulle maatjies, alhoewel ek skepties is oor hoe baie vryheid sommige van die seuntjies kry ten opsigte van n kuif wat in die oë mag hang (op sewejarige ouderdom?) en ongelukkig die Godslastering. Het jul of gaan jul aansoek doen vir burgerskap? Tans PR, kan nie wag om burgerskap te kry nie, maar sal probeer dubbelburgerskap kry vir die kinders se onthalwe, hulle het dan eendag die keuse om terug te gaan as hulle wil. Simon en Samuel het n idilliese droombeeld van Suid-Afrika. Ek sal bly wees as hulle eendag teruggaan en self hulle land kies. Sou jy dinge oordoen as jy moes? As ek alles kon oordoen, sal ek dit dalk vroeër in my lewe gedoen het. Dit voel of ek my welcome in South Africa, overstay het. Enige nuwe uitdagings wat wag vir julle? Eric gaan sy meestersgraad aanpak, ek het n nuwe kontrak vir Verve en natuurlik die tuisskoolonderrig waaroor ek baie opgewonde is. Enige raad vir voornemende trekkers? As jy seker is jy wil dit doen, just do it soos die Nike slogan lui! En as jy nie seker is nie, wag tot jy seker is. Mense wat hier ongelukkig is, het hulle besluite met twyfel in hulle harte geneem.

28 Suzanne de Beer Suzanne de Beer en haar oorlede man het vir vyftien jaar in Bronkhorstspruit gebly voordat hulle die trek na Bunbury in Wes-Australië aangepak het.

29 Suzanne de Beer Jou storie is anders as die ander gesinne in die sin dat jy jou man verloor het nie te lank nadat jul hier aangekom het. Vertel ons bietjie van jul as gesin. Ons het April 2010 hier aangekom as n gesin van vier, maar my man is nege maande later oorlede in n padongeluk. Op daardie stadium was ons inligting as volg: Ek 40 jaar oud en n huisvrou, my man, 42 jaar oud (elektriese ingenieur) en ons twee seuns 14 en 16 jaar oud. Ons is nou al vier jaar in Australië. Bunbury is stunning. Gematigde weer, baie vriendelike mense, n dorpie wat groot genoeg is dat jy nie regtig Perth toe hoef te ry vir enigiets nie, maar die dorpie is nog klein genoeg om effe plattelands te voel. Ons is ook naby aan baie mooi toeriste plekkies van die suid weste van Wes-Australië. Hier is pragtige strande, wynplase en bitter mooi natuur. Ons bly ook in n lieflike woonbuurt en is stapafstand van n pragtige strand af waar mens selfs nog met jou viertrek voertuig op kan ry! Hoekom het jul besluit om oor te kom? Ons het lekker in Suid-Afrika gebly en het nie getrek omdat ons ongelukkig daar was nie. Dit was meer met n realiteit van n toekoms waarin ons kinders dalk nie n goeie kans sou hê om hulle eie potjie te krap in die lewe nie. Met my man se ouderdom op daardie stadium het ons net n klein venster van tyd oor gehad om aansoek te doen vir n visa. As ons langer gewag het sou hy te oud wees of ons kinders te oud om saam met ons te kon kom. Ons het toe besluit om aansoek te doen en dan ten minste vier jaar deur te druk tot ons burgerskap kry. Dan sou ons kon heroorweeg of ons nog wou bly of weer teruggaan Suid-Afrika toe. Ek moet egter sê ek oorweeg nie eers om terug te gaan nie. Ons al vier het bykans dadelik aangepas en wortel geskiet. Ek dink omdat ek en my man albei in die Kaap groot geword het, was die weer en plantegroei vir ons maklik om aan gewoond te raak. O, en natuurlik was die hele rede om die groot trek aan te pak gebasseer op bekommernis oor n toekoms vir ons twee seuns met Suid-Afrika wat al meer en meer agteruitgaan. Kan jy ons deur die stappe neem wat jul geneem het? Ons het begin deur ons dokumente reg te kry: akkreditasie vir my man se graad, unabridged geboortesertifikate vir ons al vier, unabridged huwelikssertifikaat. Daarna sou ons vanuit Suid-Afrika aansoek doen vir PR. Die proses het egter anders verloop as wat ons beplan het aangesien ons n werksaanbod uit Bunbury deur middel van n ou studentemaat van my man, gekry het. Die maatskappy wou nie wag vir n PR aansoek nie en het toe namens ons aansoek gedoen vir n 457 visa. Met ons aankoms hier het hulle ook namens ons dadelik begin met ons PR aansoek. Met die 457 visa aansoek het die maatskappy wat vir my man die werksaanbod gestuur het, n agentskap gehad wat alles namens ons gedoen het. Ons moes net al die dokumente voorsien soos versoek, asook police clearance, medies, Englese toets, militêre diensplig info en dan nog hier en daar inligting oor ons en ons naaste familielede. Ek en my man het koppe bymekaar gesit en n lys gemaak van alles wat afgehandel, verkoop, weggegee en gesluit moes word in Suid-Afrika en het die werk tussen ons twee verdeel en beetgepak. Deel van my man se pakket was dat hulle ons trek, insluitende een vraghouer se meubels, sou betaal. Ons het op die ou end selfs meer goed gebring en net bietjie inbetaal. Ek is nie vir een oomblik spyt nie. Ons het egter nie white goods gebring nie, maar al ons hout meubels asook ons beddens. Ek het na twee jaar begin om die beddens hier te vervang en was baie bly dat ons daardie groot uitgawe gespaar was toe ons net hier aangeland het. Die maatskappy het die vervoermaatskappy van hulle keuse gebruik en het ook vir ons huur meubels verskaf aan hierdie kant vir die drie maande wat ons vir ons meubels gewag het. Ons het min kombuisware gebring en meeste in Suid-Afrika weggegee. Ek sou niks anders doen as ek weer kon kies nie. Die meubels hier is duur en ons ordentlike, ou, soliede hout meubels is eintlik hier in die platteland van Wes Australie bykans onverkrygbaar of onbekostigbaar. Ons het ons voertuie verkoop gekry, en het eers nadat ons hier aangeland het ons huis verkoop gekry nadat ek baie in prys moes val. Ek het nog woonsteleenhede wat ek nog nie verkoop het nie. Daar is darem huurders in en alles gaan redelik goed op die oomblik, maar ek sal graag wil klaarmaak met alles in Suid-Afrika. Ek moet nou juis my belastingaanslae vir Suid-Afrika en Australië doen, en ek sal bly wees wanneer die dag aanbreek dat dit n baie eenvoudiger proses en aanslag is! Hoe het jul familie die proses hanteer? Almal het ons aangemoedig dat dit die regte besluit was. My ouers en skoonouers het eintlik al vir jare gesê ons moet landuit. Toe ons dus op die ou end dit doen, het ons almal se seën gehad ten spyte van baie trane en hartseer. Van hulle het ook gevoel ons is nou die baanbrekers wat kan plek voorberei vir ander in die familie om dan ook die uittog aan te pak. n Paar maande na ons hier aangekom het, het my swaer n werksaanbod van my man se werk af gekry en dit aanvaar. Hulle is nou ook hier in Bunbury en baie gelukkig. My broer het ook intussen Perth toe getrek, maar is so ver net op n studente visa. Hopelik sal hy later kan aanbly en ek glo dit sal hom help dat ons hier is. Ek wil op hierdie punt noem, dat van ons wyer familie reeds in Suid-Afrika besluit het, dat indien hulle ook die geleentheid sou kry om te emigreer, hul sou kom na waar

30 ons is, sodat die familie bymekaar kan wees om mekaar te ondersteun. Min het ek geweet hoe ek dit sou nodig hê nege maande later met my man se skielike dood. My swaer-hulle was toe reeds drie maande hier en hulle ondersteuning was van onmeetbare waarde. Ek kan dus werklik aanbeveel dat families wat saam emmigreer, waar moontlik, naby aan mekaar moet probeer vestig Ons het ons een troeteldier laat uitsit en die ander laat aanneem deur een van my seuns se maats. Ons het nie kans gesien vir die hele kwarantyn tydperk nie. Vertel bietjie van die lughawe ervaring wat jul gehad het. Ons was baie opgewonde en het via Maleisië hiernatoe gekom waar ons n tien dag vakansie ingewerk het. Ons het gedink ons sou die breuk geniet na die spanning van die opskop daardie kant en voor die spanning van die nesskrop hierdie kant. Dit was n briljante besluit en ek sou dit vir almal aanbeveel. Die asem skep en onstpan het ons baie goed gedoen. My man se werk het gereël dat iemand ons op die lughawe kom oplaai en Bunbury toe ry en ons was baie opgewonde om soos die mense op die TV ingewag te word met n bordjie wat sê De Beer! Ons was ook heel uitgerus, want ons vlug van Maleisië af was net vyf ure en ons het daar ons vlugvoosheid ook oorkom. Dit was wonderlik om nie moeg ons nuwe land in te kom nie. Ons blyplek vir die eerste maand was n woonstel wat my man se werk vir ons gehuur het en hul was so gaaf om die eerste twee weke ook vir ons n huurmotor te verskaf. Ons eerste prioriteit was om n motor te koop voor ons die huurmotor moes teruggee. Verder het ek erg dom gevoel omdat ek nie die mense se aksente mooi kon verstaan nie en hulle ook nie myne nie. As hulle vra of ek Fly Buys of Everyday Rewards het en of ek cashout wil hê, het ek met n deurmekaar uitdrukking gestaan tot ek eendag gevra het hulle moet stadiger praat en my verduidelik wat hulle vra! Om self petrol in te gooi was ook aanvanklik vir my effe intimiderend aangesien ek dit nog nooit self gedoen het nie. Hierdie baie eerste kere en kommunikasieprobleme het my onseker en sonder selfvertoue laat voel die eerste week. Tog is iets darem ook net eenkeer nuut en het ek vinnig dinge beter begin verstaan. Ons het in die skoolvakansie hier aangekom en het n bietjie tyd gehad wat die skole aanbetref. Sonder n adres kon ons ook nie regtig vasstel in watter area ons na skole moes soek nie, en was dit dus belangriker om blyplek te kry. Die manier hoe mens hier huurhuise kry was n groot aanpassing. Dit was vreemd om te moes huiskyk saam met al die ander belangstellendes, aansoek te doen ook saam met almal en dan besluit die eienaar wie gekies word uit die aansoekers. Ek dink dit sou beter gewees het as ons dit vooraf geweet het, want ons sou dalk n hele paar aansoeke gelyk ingesit het. Ons het vinnig aangepas en het vinnig ingeskakel by mede-gelowiges en ander Suid-Afrikaners. Hier is so baie Suid-Afrikaners in Bunbury en hulle het ons vinnig ingenooi by hulle groepe, en ons het vinnig n groepie raadgewers gehad aan wie ons al ons vrae kon vra. Omdat my man oorlede is nog voordat ons n jaar hier was, is my situasie anders as die ander wie se stories in die boek is. Ek moet sê dat dit bitter belangrik is om te sorg dat jy n geldige testament in Australië het. Jou Suid- Afrikaanse testament is nie hier geldig nie. My man het darem een gehad en dit het sekere praktiese dinge baie makliker gemaak. Mense stel sulke dinge dikwels uit tot later, en uit ervaring wil ek sê dat dit glad nie wys is nie. Dit in ag genome hoe het julle aangepas? My man het bietjie langer geneem om by die werk aan te pas, omdat dit die eerste keer in sy lewe was wat hy van werk verander het. Voor dit, was hy al die jare by ESKOM. Hy het egter baie goed by die dorp, omgewing, mense en lewensstyl aangepas. Ons het vinnig ons omgewing begin ondersoek oor naweke en het n 4X4 gekoop en begin om al die vryhede van ons nuwe lewe te begin geniet. Ons het op die strand gery en tot laat aand veilig op die strand sit en kuier, en selfs gebraai in die seisoene wat dit toegelaat word. Hierdie voordele wat ons so geniet het, het ons gehelp wanneer ons verlang het na Suid-Afrika en ons mense. Ons het ook probeer om nie net Suid-Afrikaners te leer ken nie, maar ook Aussies. Dit laat mens ook meer tuis voel as jy nie net in jou eie Suid-Afrikaanse groepie bly boer nie. Mens moet eintlik jou hele Suid-Afrikaanse identiteit daar anderkant agter los as jy regtig goed wil wortel skiet hier. Dis amper soos om dood te gaan tot jou ou identiteit en dan weer hier n nuwe identiteit te ontdek. As jy nie Suid-Afrika verlaat in liggaam en hart nie, gaan jy baie sukkel om hier aan te pas. Ek het baie sulke mense ontmoet. Hulle lywe was hier, maar hulle harte daar. Dit werk nie en hulle treur bietjie-bietjie hulleself dood. Jy moet daar klaar treur en jou hart saambring hiernatoe. My kinders het ook goed aangepas. Hulle was darem al redelik groot en selfstandig. Die skoolwerk was vir hulle makliker as in Suid-Afrika, dus was daar nie met die intrapslag groot akademiese druk op hulle nie. Hulle het die vryheid van die min skoolreëls baie geniet en het dadelik hulle hare laat groei! Genadiglik was die nuutjie vinnig verby en het hulle gou weer na normaal toe terug gekeer uit eie keuse. Ons het hulle elkeen hulle eie skool laat kies (binne werkbare afstand van ons huis af) en dit het goed gewerk, want hulle het verskillende voorkeure gehad. Ek glo omdat hulle self gekies het, het hulle meer bemagtig in hulle nuwe omstandighede gevoel en dit het bygedra tot hulle vinnige aanpassing. Ek sou dit egter nie gedoen het met klein kindertjies nie myne was darem al tieners. Na my man se dood het ek so goed moontlik probeer aangaan. Dit was egter van kardinale belang in my lewe dat ek vinnig mede-gelowiges opgespoor het. Hulle was n groot ondersteuning vir my na my man se dood. En

31 natuurlik my swaer-hulle wat toe reeds hier was, het oneindig baie beteken. Deel bietjie van die vreemde en nuwe goed wat jy teegekom het. Die vryheid en die veiligheid is wat mens eerste opval. Dan begin jy kyk na al die winkels en die restaurante waar jy meestal eers moet gaan betaal en dan bring hulle jou kos vir jou. Die paaie bly in n goeie toestand al is jy ure se ry in die vreemde in. Die diens is oorwegend vriendelik. Hier is bitter min klas verskille. My swaer wat n ingenieur is en die man wat my gras sny is huisvriende. Ek hou baie daarvan dat jou professionele status nie bepaal wie jy is nie, maar jou karakter. Ek het dit vreemd gevind dat meeste huise bloot n variasie van n basiese ontwerp is. Ek het ook opgemerk dat die mense hier baie lief is vir tatoëermerke. As n reël is die mense wetsgehoorsaam, veral op die paaie en die mense dra getrou hulle veiligheidsgordels. Die jongmense kan egter heeltemal uithaak veral by geleenthede wat slegs vir hulle gereël word. Hier is myns insiens min Christene. Alhoewel ons op n redelike groot dorp bly wat eintlik kan deurgaan as n stad, is die winkelure heelwat korter as waaraan ons gewoond was. Sport word nie by skole aangebied nie, en as hulle sport wil speel moet hulle by n klub aansluit. Toe ons hier aangeland het, was daar nie eens n volledige rugbyspan op die dorp vir my kinders se ouderdomme nie. Intussen het die klub egter sterk uitgebrei en ek glo rugby gaan nog baie groei. Gelukkig was alles darem nie net vreemd en nuut nie. Die lewenstyl hier is nie veel anders as wat ons in Suid-Afrika gewoond was nie en as jy eers die vreemde en nuwe goed verstaan gaan dit eintlik heel maklik. Ons het selfs n Suid-Afrikaanse winkeltjie hier in Bunbury en kan nog biltong, boerewors en koeksisters in die hande kry soos altyd, natuurlik net bietjie duurder. Ja, daar is moeilike dinge. Dit was vir my bitter moeilik om my man te moes begrawe. En ek het bloot met die genade van God oorleef. Daar was goeie mense wie hul hulp aangebied het. Wanneer dinge te veel geword het, het ek gebid en gehuil. En natuurlik verlang ons na ons mense. Ek verlang nie na veel ander dinge in Suid-Afrika nie, maar ek mis wel die wildtuin. Omdat ons albei goed afskeid geneem het en die hartseer-wees klaar gekry het voordat ons uit Suid-Afrika weg is, dink ek is die verlange nie so erg gewees nie. Ons kon dus hier vars begin en die nuwe dinge aangryp en leer ken en dinge soveel meer waardeer. Moenie die verlede hier probeer oordoen nie. Dit is verby. Ek was werklik verras oor hoe maklik ons aangepas het, juis omdat so baie mense ons gewaarsku het dat dit ten minste twee jaar neem om werklik aan te pas. Net so was ek baie dankbaar en ewe verras deur die optrede van my man se maatskappy toe hy oorlede is en my en die seuns ongelooflik bly ondersteun het. Ek het al vergeet dat werkgewers so goed na jou kan omsien. Vriendskappe is belangrik en ek dink vir jou nog meer so? Ek het vinnig diep vriendskappe gemaak, veral omdat hulle my trauma saam met my beleef het en omdat ons ook op geestelike vlak kon connect. Verder het ek al die Suid-Afrikaners baie behulpsaam gevind. Almal was gretig om te help en te deel en ons aanpassing te vergemaklik. Ek het dikwels gewonder hoekom almal nie so kon saam staan in Suid Afrika nie? Ek het hier community caring beleef in n baie kort tydjie wat my verras en verstom het. Ook onder die Aussies veral na my man se dood het ek n baie wonderlike kant van hierdie mense gesien. Vreemde mense het vir ons geld ingesamel en gestuur! Ek dink mens moet net oop wees om hulle te leer ken en verby hulle aksent en andershede te kyk. Ek vind sommige Suid-Afrikaners is hier met n trots in hulle harte en kyk neer op die Aussies en kritiseer hulle onder mekaar. Tog wil ons hier in hulle land kom bly? Baie Aussies het ook al vir my gesê hulle beleef die Suid-Afrikaners as baie arrogant. Ek dink n nederige, dankbare hart om in hulle land nuut te kan begin, gaan mens baie verder bring. Jy ontmoet die mense waar jy hulle in Suid-Afrika ook ontmoet het jou kinders se maats se ouers, by die werk en by die kerk. My kinders het goeie vriende gemaak. Omdat hulle al ouer was het hulle geweet hoe om hulle vriende te kies. As my kinders kleiner was sou ek meer betrokke gewees het omdat daar huishoudings is waar daar nie dieselfde standaarde is as wat ons noodwendig het nie. Hier word vriende baie vinnig familie. Het jul al burgerskap gekry? Ons het op 18 Julie 2014 Aussies geword! Ons het ook toestemming van Suid-Afrika gekry om ons Suid- Afrikaanse burgerskap te behou. Ek het dit al aangevra 6 maande voor ek kon aansoek doen vir burgerskap hierdie kant net om seker te maak ek kry betyds hulle terugvoer. Ek kan nie presies onthou hoe lank dit gevat het nie. Ons wag nou vir ons Aussie paspoorte, want ons PR visa het verval die oomblik toe ons burgers geword het. Sou ons nou op ons Suid-Afrikaanse paspoorte die land verlaat, sal ons nie weer terug in die land kan kom sonder n Aussie paspoort nie. Ons het dubbele burgerskap gehou omdat ons nog baie familie in Suid-Afrika het en dit die kuier soontoe net makliker maak. Die hele proses was redelik pynloos. Mense moet net onthou om enige visa s wat met hulle ou paspoort nommers geassosieer was, oor te dra na hulle nuwe paspoort nommers toe. Indien hulle dit nie doen nie moet hulle altyd met albei paspoorte reis.

32 Terme soos Medicare en Centrelink is goed wat jy hier kom leer. Hoe is jou ervaring daarvan? Ek het net ervaring van Medicare en hulle is heel goed. Mens kry nie veel geld terug nie, maar ek is net gelukkig om iets te kry. Selfs met die hospitale het jy dikwels geen bybetaling nie. Ten opsigte van die res van die dienste wat beskikbaar is ek kan net goed praat oor hoe die polisie my behandel het met my man se dood. Hulle was baie goed, professioneel en simpatiek. Die regstelsel en die slagoffer berading was eweneens baie indrukwekkend. Sou jy iets oordoen as jy kon? Nee, ek sou niks verander nie. Alles, ja selfs die seerkry en swaarkry, was deel van n goeie leerproses. Is daar nuwe dinge wat vir jou wag? te wys wat Hy wil aanvang met die res van my lewe! Die afgelope vier jaar het my net meer uitverkoop aan Hom gemaak. Ek glo Hy sal my binnekort wel wys in watter rigting Hy wil hê ek moet loop. Is daar n bietjie Aussie slang wat jy met ons kan deel? No worries mate, but I think we should rather have a bit of a chin-wag when you come over for tea. (Ek dink nie ek sou twee jaar terug verstaan het dat dit n uitnodiging na aandete en kuier is en nie na n koppie tee nie!). n Laaste bietjie raad wat jy kan deel? Maak seker jy kom hiernatoe met jou hele hart en dat jy nie n klomp seer en aggressie saambring nie. Kom met n skoon hart. Kry Facebook en Skype. En leer God ken as jy nog nie het nie jy gaan Hom dalk net hier nodig kry. Ja wraggies, my kinders is nou albei uit die huis uit. En vir die eerste keer in my lewe woon ek nou op my eie! Ek was baie benoud dat ek weer sou terug val in n rou fase, maar dankie Here, ek is eintlik OK. My seuns is albei by Curtin Universiteit in Perth en pas baie goed aan. Hulle is albei in stabiele verhoudings met baie oulike Aussie-meisies, so dit dra hulle ook deur. En nou ja waarmee ek my besig hou: Sover hierdie jaar was ek n maand in Suid-Afrika (dit was my eerste besoek terug vandat ons vier jaar terug hier aangekom het!) en n maand in Israel! Mens sou seker kon sê noudat ek weduwee is en meer tyd vir myself het as wat ek sou gehad het as my man nog geleef het, benut ek dit en doen dinge wat mens gewoonlik net nie sou kon doen op die stadium van my lewe nie. Ek beplan om binnekort weer te reis, maar dis nog nie 100% vas nie. Verder is ek betrokke by tronkbediening hier in Bunbury deur Prison Fellowship of WA en vind dit baie bevredigend. Ek kies om nou te lewe in die silwer randjie van my donker wolk, en verder wag ek op God om vir my

33 Billy en Esme Douglas Esme Douglas en haar gesin woon tans in Adelaide.

34 Billy en Esme Douglas Vertel ons bietjie van jou gesin. Ons het in Krugersdorp gebly voordat ons hierheen gekom het. Tans woon ons in Aberfoyle Park in Adelaide. My man, Billy (tans 50 jaar oud) was n prokureur en is nou n assessor. Ek het in call centres gewerk en was die eienaar van n koffiewinkel. Hier werk ek weer in n call centre. My oudste seun, Duncan het graad 7 klaar gemaak in Suid-Afrika en het hier met sy hoërskoolloopbaan begin. Hy het vanjaar klaargemaak met skool. My jongste, Ian het graad 5 daar klaar gemaak en sy laerskooljare hier kom klaar maak. Hy is vanjaar in jaar 10. Ons het Januarie 2010 oorgekom en het aanvanklik die eerste drie maande in die noorde van Adelaide gehuur en is nou in die suide. Ons het vir vier jaar gehuur en is nou uiteindelik weer in ons eie huis. Alhoewel ek van Adelaide hou, maak die winters my klaar. My man sal graag in Brisbane wil gaan woon, maar die kinders is nie baie lus vir trek nie. Voor jy aangaan n assessor is n beroep waarvan ek nog nie baie gehoor het nie, verduidelik net gou wat dit is. As daar n versekeringseis is, word die assessor uitgestuur om die skade te bereken en om te kyk of dit n versekerbare gebeurtenis was wat gelei het tot die verlies. Dis gewoonlik ouens wat vir versekeringsmaatskappye werk. Dis ook die ouens wat gewoonlik kyk of die kliënt voldoende verseker was ten tyde van die verlies. My man het by n loss adjusting-firma begin werk en hulle het betaal vir sy studies om n diploma te kry in loss adjusting. Hier in Australië is dit belangrik om n sertifikaat te hê vir alles wat jy wil doen. My man het die diploma verwerf en is nou n gekwalifiseerde loss adjuster. Hy het intussen ook besluit, dat alhoewel hy die werk geniet, sy hart steeds in die regte is en het hy intussen begin om van sy vakke oor te doen sodat sy regskwalifikasies ook hier erken sal word. Ons moet natuurlik self vir hiervoor betaal alhoewel ons nou wel FEE hulp kry omdat ons burgers is. (Ter verduideliking - FEE HELP is a loan scheme that assists eligible fee paying students pay all or part of their tuition fees. It cannot be used for additional study costs such as accommodation or text books. The total amount of FEE HELP a person can use is known as the FEE HELP limit. Hoe het dit gekom dat jul in Australië kom bly het? Ek het gedink op Suid-Afrika bodem word ek nog begrawe. My voorouers se bloed is in daardie grond en hulle het vir die land baklei. Ek het nooit kon dink dat ek hier sou kom bly nie. My man, aan die ander kant, het weer gekarring dat ons moet emigreer. Een oggend het ek wakker geword en net gevoel ek is nie meer welkom in Suid-Afrika nie. Ons het nie regtig enige groot misdaad of so iets gehad nie, dit was net n skielike vreemde gevoel. Ek het met my man daaroor gesels en hy het begin navrae doen. November 2008 het ons begin soek na n immigrasieagent wat geklink het of hy weet wat aangaan. Ons het een in Perth gekry. Hulle doen alles, maar as die visas nie goedgekeur word nie, betaal hulle al jou geld terug. Daarom het ons hulle gebruik. Ons het vir n 475 Visa (Regional Sponsor) aansoek gedoen. Ons het vorms en nogmaals vorms ingevul. My man was die hoofaansoeker. Sy beroep was egter nie op die lys van beroepe wat hulle gesoek het nie. Die agent het gekyk na die werksomskrywing en het voorgestel dat ons sy beroep verander na die van Assessor, want dit pas by die beskrywing. Ons het ingestem en dit is toe gedoen. Ons het baie gebid en my man het die Here gevra vir n teken. Op daardie tydstip het ons nie eens al die tekens wat so duidelik voor ons neergelê was, gesien nie. Omtrent n week later het die agent teruggekom en gevra dat my man se baas sy werksomskrywing so bietjie moet verander, anders sou die aansoek nie goedgekeur word nie. Hier het ons die streep getrek ons sou nie n leuen vertel om in Australië te kom nie. Ons het instruksies gegee dat hy niks mag verander nie en twee dae later het hy laat weet dat die werksomskrywing net so aanvaar is! Ons het in Mei 2009 die aansoek ingegee, (twee dae voor my man se 45ste verjaardag wat op daardie stadium die afsny-ouderdom was) en September 2009 is die visas goedgekeur en ons moes voor Maart 2010 die visas aktiveer. Ons het op 11 Januarie 2010 in Adelaide aangeland. Die proses het baie oppe en affe, opgewondenheid en bangheid, hartseer en blyheid en dit alles sommer n paar keer per dag. Ons het ons kinders by die hele proses betrek en deurgaans hul gevoel getoets. Wou hulle kom of nie? Was hulle gelukkig met die besluit om al hul vriende en familie agter te laat en nuut oor te begin saam ons? My jongste het die hele ervaring as n avontuur gesien en ons het almal saam besluit dat dit ons houding sou wees. Hoe het die res van die familie julle besluit ondersteun? My man het die IELTS-toets gedoen en toe was dit my beurt. Ek was bang, want ek hou nie van toetse nie. My ma is die dag saam met my Braamfontein toe om my uitslae te gaan haal. Tot op daardie tydstip was beide ouerpare baie ondersteunend. Hulle het gesê dat hulle verstaan dat ons n beter toekoms vir ons kinders wou gee en dat ons nie hoop sien vir Suid-Afrika nie. Ek is IELTS deur en was in die wolke en my ma het trane in haar oë gehad. Ek het toe besef, al ondersteun hulle ons besluit, was dit vir hulle baie moeilik om ons te laat gaan. Ek was baie hartseer toe ek dit besef het. Ek dink soms vergeet ons dat ons ook

35 kinders is en dat ons ouers ons ook graag nog by hulle sal wil hou. Wat het julle gedoen om gereed te maak vir die trek? Elke vervoermmaatskappy het iets anders gesê en kwoteer. Die dame van Baileys was professioneel en besorgd en het ons goeie raad gegee. Hul kwotasie was die naas-goedkoopste en ons het besluit om met n 20 voet vraghouer oor te kom. Ons het al ons witgoed (yskasste, vrieskaste) gelos aangesien ons s n oud was en kwalik die rit oor die see sou oorleef. My man wou alles los, maar dit sou ek nooit kon doen nie. Indien dit moontlik is, sou ek aanbeveel dat mense hulle goed saam oorbring. Meubels in Australië is duur, alhoewel jy wel met hard trash days/verge collection winskopies op die sypaadjies kan optel. Toe hulle ons vraghouer die dag kom aflaai het dit kompleet soos Kersfees gevoel. Ek het weer my eie goed om my gehad en het sommer dadelik meer tuis gevoel. Terug by die proses in Suid-Afrika. Ons twee groot honde het nuwe eienaars gekry. Die groet was moeilik, maar gelukkig is hulle na vriende en familie toe en ons kry gereeld nog foto s van hulle en word hulle vreeslik bederf. Daar was wel mense wat gemeen het dat emigreer die maklike uitweg is en dat ons weggehardloop het. Hulle was egter in die minderheid. Emigrasie is nie vir sissies nie en dit is n baie moeilike ding om te doen. Elkeen is egter geregtig op sy eie opinie. Die lughawe-ervaring wanneer mens emigreer is enig in sy soort. Hierdie is nie n vakansie nie. Met die bespreek van ons vliegkaartjies het ons gesê dat dit vir immigrasiedoeleindes was en kon dus elkeen 40kg bagasie en 7kg handbagasie bring. Ek het seker gemaak dat ek daardie gewigsvergunning tot die maksimum benut het. Ek het natuurlik glad nie daaraan gedink hoe ons die tasse heen en weer sou trek op die lughawe nie. Ons het die meeste vriende en familie die vorige dag gegroet en gevra dat hulle nie saamkom lughawe toe nie. Daar was steeds n skare en toe was dit ook nie eens so erg as wat ek gedink het dit gaan wees nie. Mens is net te besig en die adrenalien pomp te hard om nog oorweldig te raak deur hartseer. Dit was ook geluk by die ongeluk, want die skare mense kon help trek aan die sware tasse! Ons het op Perth Internasionale lughawe geland, is deur doeane en moes toe vertrek na die binnelandse lughawe met al die bagasie op tou, sonder n trollie, want Perth het n kaartstelsel wat ons nie verstaan het nie. Dit was n uitdaging, maar ons het dit gemaak. Elf-uur daardie aand het ons in Adelaide geland. Die hitte het met die uitloopslag het ons getref en ek het gewonder hoe ons dit sou oorleef. Gelukkig het my pa n niggie in Adelaide en het ek haar hier vir die eerste keer ontmoet toe hul ons op die lughawe kom ontmoet het. Deur hulle toedoen kon ons in n vriendin van hulle se huis bly terwyl sy tydelik weer in haar pa se huis moes bly. Hulle het ons sommer dadelik soontoe geneem. My pa se niggie het seker gemaak daar is koffie, rooibos tee en vyekonfyt en ietsie van alles verder. Die volgende oggend ses uur het n reënbui n twee week lange hittegolf gebreek. Teen twaalfuur die middag het my tannie ons kom haal. Sy het ons rondgery deur woonbuurte en saam met ons winkels toe gegaan. Ek het n kaartboek van Adelaide gekoop vir $4.95 en dit is die beste belegging wat ek seker kon maak. Hoe het julle die eerste jaar beleef? Die eerste week het nes vakansie gevoel. Alles was nuut en anders en daar was so baie dinge om te sien en in te neem. Die kinders het gou uitgevind waar die biblioteek was en het dadelik aangesluit. Alles was mooi en skoon en het gewerk. Omdat ons op die 475 Visa oorgekom het, het ons nie werk voor die tyd gehad nie. Op daardie stadium was ek huisvrou en ons kon nie sonder inkomste oorleef nie. Ons al vier het oorgekom en na tien dae het my man teruggegaan om weer te gaan werk en die huis te verkoop. Hy moes ook die laaste dinge afhandel tot ek in Australië werk kon kry. Dit was nogal taai. Ons lewens moes so vinnig as moontlik na n nuwe normaal terugkeer. Ons het net noord van die stad gebly en die kinders was in n skool in die suide. Ons het die skool al in Suid-Afrika ge-eien as n goeie skool en het die seuns daar ingeskryf. My jongste was in graad 6 en het die eerste dag n buddy gekry wat na hom moes kyk. Hy het sommer dadelik gemaklik gevoel. My oudste is graad 8 toe en ek was baie bekommerd toe ons voor die skool stilhou. Bykans al die meisies was gegrimeer en die hare het los gehang. Die seuns se hare was lank, los en woes en daar staan my arme boerseuntjie. Op die trein het ek my oë uitgehuil en gewonder of ons die regte ding vir ons kinders gedoen het. Die kinders het vinnig maats gemaak en toe ek hulle na n maand hoor Engels praat met so lelike, plat Aussie-aksent, toe weet ek hulle het aangepas. As ek kan raad gee sou dit wees om in Januarie of so vroeg in die jaar as moontlik te kom. Hierdie het n tweeledige doel: Jy kan jou laaste Suid-Afrikaanse Kersfees- en Nuwejaarsvieringe baie groot maak en werklik die tyd met jou mense spandeer en tweedens sal jul dan amper n jaar in Australië wees teen jul volgende Kersfees en meer aangepas wees, en behoort jul nie so geweldig homesick te voel nie. Ek en die twee seuns was die eerste drie maande hier sonder my man. Dit was rof en ek het besef dat ek sterker is as wat ek ooit gedink het. Na twee maande het ek werk gekry en Billy het sy werk in Suid-Afrika bedank. Tydens die grootste deel van die drie maande sonder Billy het ons nie n motor gehad nie en het ons meestal van openbare

36 vervoer gebruik gemaak. Ek het later n tweedehandse motor gekoop. Ek het nie veel van motors geweet nie en dit was regtig n moeilike besluit om te neem. Ons moes ook op ons eie n huis soek om in te bly sulke groot besluite en ek moes dit neem in die afwesigheid van my maat. Ons het aanvanklik nie in Suid-Afrika ons huis verkoop gekry nie en het dit verhuur. Ons het in 2013 gaan kuier en op daardie stadium was die huis nog nie verkoop nie, maar wel in die mark en ons was gelukkig genoeg om vir n laaste keer deur die huis te gaan en afskeid te neem dit was besonder vir ons om dit te kon doen. Die geld is ook uiteindelik na n geweldige gesukkel oorgeplaas hier na Australië en is gebruik as deposito vir ons eie huis. My man het einde April hom weer by ons aangesluit en was vir nege maande werkloos. Dit was n baie moeilike tyd en sy selfbeeld het n woeste knou gekry. Hy was baie terneergedruk. Ons het probeer om ons met positiewe mense te omring en dit het ons baie gehelp. Vertel ons bietjie van die nuwe en vreemde dinge wat jy ontdek het. Alles was nuut vir my! Die winkels was aanvanklik vreemd. Ek verlang steeds na n Pick n Pay Hypermarket. Die knoppies op die verkeersligte wat mens moet druk om oor te loop was nuut. My kinders wat nie mag kaalvoet loop nie as gevolg van die oordrewe veiligheidsreëls. Alles is skoon. Daar is koalas en kangaroos in die buurte. Biblioteke is verniet. Ek ervaar die Aussies as baie naïef. Winkels word beroof met n skroewedraaier. Hulle Builders Warehouse se naam is Bunnings en ek dink daar moet in die hemel ook een wees! Hulle noem robotte traffic lights en n sirkel is n roundabout. Die mense is vriendelik en behulpsaam. Hier is n groot verskeidenheid kosse. Die see het nie branders nie en die alhoewel daar lewensredders is, kan ek nie verstaan hoekom nie, as die see dan so plat is? Strate word gewas en die vullisdromtrokke is gemeganiseerd en het nie nodig dat daar n skare werkers agter dit aanhardloop nie. Mense sit die meubels wat hulle nie meer wil hê nie en nie verkoop kry nie, sommer op die sypaadjies neer waar ander dit kan neem. Hulle hou gereeld n garage sale. Hulle behandel hulle honde soos kinders en sommige honde word selfs op antidepressante gesit. Daar is selfs n skool vir klein hondjies! Meeste werkers is wit en dit was vreemd om te sien hoe blankes hande-arbeid doen. Ek voel nou nog ongemaklik as ek in n winkelsentrum loop en n ou dame maak die vloere skoon. Waarna verlang jy? Ek verlang na my familie, vriende en bosvelddiere wat groter is as n kangaroe of koala. Ek moes die heeltyd die tydsverskil in ag neem wanneer ek met my mense in Suid- Afrika oor die foon wou praat. Wanneer ek verlang het, het ek my hart goed uitgehuil, kwaai met myself gepraat, geglimlag in die spieël en besef dat ek nie kan teruggaan nie, en die beste moes maak van dit wat ons het. Die lewe is n lied, maar ons besluit self wat ons gaan sing. Enige uitdagings? Dit was moeilik om werk te soek sonder Aussie-verwysings of Aussie-ervaring. Hoe het julle vriende gemaak? Ons het by n Afrikaanse kerk in Adelaide ingeskakel en so van ons vriende ontmoet. Ek begin sommer dadelik met mense gesels as ek hoor hulle praat Afrikaans. So het ek vriende gemaak met mense wie dalk nie in Suid-Afrika sou vriende wees nie. Al is die vriendskappe hier nie so diep gewortel en oud nie, is dit eg. Ons het n gemeenskaplike aanknopingspunt en ervaringswêreld. Dis makliker om te gesels, want hulle weet waarvandaan ons kom. Dit is nie maklik om aan die Aussies te vertel waardeur ons is nie, of hoe Suid-Afrika lyk nie. Net so is dit moeilik om ons ervarings aan hierdie kant oor te dra aan ons mense in Suid-Afrika, as hulle nog nie self hier was nie. Daar is Suid-Afrikaners in Australië wie hier is om n beter toekoms vir hul kinders te hê. Hulle sien die mooi en goed van Australië raak en het n positiewe uitkyk op die lewe. Ons probeer ons meerendeels by hulle skaar. My man het vanjaar 50 jaar oud geword en ons het natuurlik n groot partytjie gehou. Ons is geseënd genoeg om vyftig vriende te kon hê op sy partytjie almal Suid- Afrikaners en nuut gemaak hier in Australië. Hier is egter ook diegene wie heeltyd kerm en kla oor hoe sleg Suid-Afrika is, hoe dom die Aussies is en hoe hulle alles moes opgee. Gits, ek probeer hulle so ver moontlik vermy! Hulle is geneig om te dink dat die lewe hulle iets skuld. Ons het ongelukkig n stel afgetrap met mede Suid- Afrikaners wat geld by ons geleen het wat ek weet ons nie gaan terug kry nie. Mens moet maar altyd versigtig wees vir mense. Net omdat hul jou landgenote is, is dit nie te sê dat hulle jou nie sal indoen nie. Ek ervaar die Aussies as vreemd en anders. Ek dink hulle is naïef, geneigd om in die boks te dink, hou nie daarvan om vir hulself te dink nie, en besef bowenal nie hoe bevoorreg hulle is om in so pragtige land te leef nie. Ten spyte hiervan hou ons van hulle en het ons n paar by wie ons lekker kuier. My kinders het maats by die skool gemaak. Hulle vriendekring is baie uiteenlopend. Aanvanklik was dit snaaks om Engels met my kinders se maats te praat en dan sommer met my kinders ook wanneer hulle daar kuier. Ek dink ook dat die Aussie-kinders meer rassisties is as wat die kinders in Suid-Afrika is. Op die oog af lyk dit ook asof die Aussie-kinders nie so lank kind bly soos in Suid-Afrika nie.

37 Het julle al kuiermense gekry? Gelukkig het my skoonmense al kom kuier. Dit was egter n baie kort kuiertjie van net nege dae. Ons was so opgewonde oor hulle koms dat ons voor die tyd lysies gemaak het van waarheen ons hulle wou neem en wat ons alles wou doen. Aanvanklik was hulle skrikkerig vir die lang vlug, aangesien dit my skoonma se eerste vlug was (op 69 jaar oud), maar alles het goed afgeloop. Ons het die tydjie saam hulle vreeslik geniet. Ons is ook bevoorreg genoeg om my ma en pa nou vir drie maande oor Kersfees hier by ons te hê. Dis lekker om weer die nuut van Australië deur hulle oë te sien. Het julle al PR of burgerskap? Na twee jaar op die 475 visa het ons aansoek gedoen vir PR en dit het baie vinnig gegaan. Ek het sommer op die Immigrasiedepartement se webblad (wat baie onduidelik was) die vorms ingevul en alles van daar af gedoen. Ek moes so twee maal skakel om dinge op te volg, wat bietjie frustrerend was, want ek moes lank aanhou, maar as geheel was die diens nie swak nie. Toe ons PR gekry het, kon ons dadelik op Medicare gaan en dit was vinnig en moeiteloos. Ons het die oomblik toe die vier jaar verby was aansoek gedoen vir burgerskap. Sjoe, dit was n groot oomblik vir ons gewees - om te weet dat dit die einde van n baie lang en moeilike pad was. Ons het besluit om nie dubbele burgerskap te doen nie. Buiten vir die feit dat dit ekstra kos kon ons geen werklike rede vind om dit te doen nie behalwe natuurlik emosionele redes. My jongste is nog onder agtien en het dus outomaties dubbele burgerskap. Toe ons die briewe kry om te gaan vir die seremonie was ek hartseer, dis erg om te dink dat jy jou Suid-Afrikaanse burgerskap verloor. Dis tog waar my wortels is en waar ek groot geword het en sal altyd my hartsblyplek wees. Ek het voor die tyd besluit dat ek daardie dag die hele tyd net sal fokus op die nuwe burgerskap en al die opgewondenheid wat daarmee gepaard gaan, anders sou ek regtig in trane uitgebars het by die seremonie. Ons was gelukkig genoeg om my tannie-hulle en vriende daar te hê en dit was spesiaal. Ons het ons sertifikate gekry, elkeen het n plantjie gekry en ook n gratis kaartjie na die jaarlikse skou toe. Dit het my meer tuis laat voel so asof ek nou meer behoort en nie meer n indringer is nie hierdie is nou my land ook. Enige nuwe verwikkelinge wat jou opgewonde maak? Wel, ons het pas in ons eerste eie huis in Australië ingetrek. Dis baie opwindend. Trek was n interessante ervaring aangesien ons alles self moes doen. Ons vriende het aangebied om te help trek en dit was n ongelooflike ervaring om soveel hulp en bystand van mense te kry. Ons het nie geweet hoe werk verbande, registrasie en al daardie dinge hier nie, maar het vinnig geleer. Wat sou jy oordoen as jy kon? Nie veel nie. Baie mense sê hul moes die stap al vroeër in hul lewens geneem het, en miskien, as ek net aan myself moet dink, sou ek ook. My kinders was onderskeidelik elf en dertien jaar oud toe ons oorgekom het en het die Suid-Afrikaanse grondslag en dissipline gehad. Hulle was groot genoeg om hul oumas en oupas te kon geniet en is nou ook groot genoeg om op Skype met hulle te kan gesels. Ek het nie nodig gehad om vir dagsorg te betaal nie, dit sou my binne n week bankrot gehad het. Hulle Afrikaans is gevestig en hul sal altyd bevoorreg genoeg wees om meer as een taal te kan praat. Die eerste drie maande hier sonder my man was baie moeilik, maar het my baie selfstandig gemaak en baie meer selfvertroue gegee. Wat ek wel anders sou doen sou wees om werk te begin soek het toe ek nog in Suid-Afrika was.

38 Heiltjie Erasmus Heiltjie en haar man is van Brakpan en woon tans in Atwell, Perth. Sy is n onderwyseres en haar man is n ambagsman van beroep. Beide is 49 jaar oud.

39 Heiltjie Erasmus Vertel ons bietjie van jul besluit om oor te kom. Ons het nie die besluit om Australië toe te trek oornag geneem nie. Daar was so baie wat ons in ag geneem het. Ons het gedink aan ons aftrede en die politieke- en werksomstandighede het aanleiding gegee dat ons Suid- Afrika vaarwel geroep het. Ons het besluit om nie agente te gebruik nie en het ons eie aansoeke hanteer. Ek het in 2005 vir n look, see and decide (LSD) vakansie gekom en het sommer die vorms by die immigrasie department gaan haal en met die proses begin. Tydens 2006 het ons vir drie maande gekom en het ons, ons aansoek om n PR offshore visa, ingedien. In April 2007 is die aansoek goedgekeur en Augustus 2007 het ons die visa kom aktiveer en sommer gebly. Vir hierdie tipe aansoek moes ons onverkorte geboorte- en huweliksertifikate indien en dit het bykans n jaar geneem om alles in orde te kry. My man het sy eie besigheid gehad en moes die boekhouerverslae ook aanheg. Ons kwalifikasies was geassesseer en toe wag die akademiese IELTS vir my. Op daardie stadium was dit nie nodig vir my man om die IELTS-toets te skryf nie, maar omdat die proses so lank geneem het, het die reëls verander en moes hy ook die toets skryf. Dit het ons drie maande terug gesit. Daarna het alles glad verloop en is ons visums goedgekeur. Omdat ons die proses self hanteer het, het ek merendeels beheer oor die hele proses gehad en het ons redelik geld gespaar. Dit was egter frustrerend om so te moes wag vir die nodige dokumente in Suid-Afrika. Hoe het jy die IELTS toets ervaar? Die IELTS-toets was skrikwekkend gewees juis omdat daar op daardie tydstip nie veel inligting daaroor op die internet was nie. Met genade van Bo het ek die toets geslaag en my 8 -slaagsyfer gekry wat ek benodig het om in die onderwys te kan werk. Toe ons hier kom moes ek dit oordoen, want Wes-Australië se vereiste is dat jy 8.5 -slaagsyfer moet hê om in die onderwys te kan werk. Dit het my moed gebreek en ek was sommer nie lus om terug te gaan onderwys toe nie. My man het my egter gemotiveer en ek het weer die toets gaan skryf en 8.5 gekry en begin werk as onderwyseres. Het julle, julle meubels saamgebring? Ons het besluit om eers die nodigste van ons meubels vir n jaar by Elliots Internasionaal te stoor en het alles self gepak. Toe ons wel besluit het om dit oor te bring het my broer alles gaan uithaal en Baileys het die bokse weer in die container oorgepak. Ons wou seker maak dat ons in Australië aanpas voordat ons, ons meubels laat oorstuur het. Ons het geen elektriese goedere oorgebring nie en het dit alles hier kom koop. Twee dae na die skip in Fremantle geanker het, het hulle ons meubels afgelaai. Dit was baie lekker om weer my bekende goedjies by my te kon hê na bykans n jaar van kampeer. Ek sou weer my meubels oor bring, maar sou nog minder gebring het. Mens gaar so vinnig weer goed op. Deel met ons hoe jul familie die nuus hanteer het. Alhoewel die familie van die begin af geweet het van ons planne om Australië toe te trek was dit vir hulle baie swaar gewees. Ek dink dit was vir ons ouers die moeilikste, alhoewel hulle vir ons gesê het dat hulle weet dit die beste vir ons en dat ons die regte ding doen. Ons sien nie meer n toekoms in Suid-Afrika nie, maar ons ander familie glo daar is n toekoms vir hulle en hulle kinders. Ons het besef elke gesin moet besluit wat vir hulle die beste is en ons het hul besluit aanvaar. Oppad lughawe toe was ons baie, baie hartseer en ek wil dit nooit weer beleef nie. Ek het na die tyd vir my man gevra wat hy sou gedoen het as ek vir hom gesê het dat ek nie meer wil gaan nie en hy het geantwoord dat ons net daar sou omdraai. Tog was ons opgewonde, want hierdie trek het al so n lang pad gekom en n mens kan jou nie werklik daarvoor voorberei nie. Vertel ons bietjie van jul ervarings toe jul hier aangeland het. Met die aanland in Perth was dinge nie so vreemd omdat ons reeds hier was en geweet het wat vir ons wag. Die vorige keer het ons reeds by n plaaslike kerk ingeskakel en kontak met die mense behou en was ons heel verras toe ons vriende ons op die lughawe kom haal het, ons motorsleutels in die hand gedruk het en ons hotel toe geneem het. Die eerste week het ons in n hotel gebly en daarna vir n week vriende se huis vir hul opgepas, terwyl hul in Suid-Afrika was en toe het ons n huis gehuur. Die eerste week was weer n aanpassing, ons het darem geweet waar ons is en die feit dat ons sentraal in die stad gebly het, het dit soveel makliker gemaak om byvoorbeeld belastingnommers gereël te kry. Die eerste week was hoofsaaklik admin en ons het gesukkel om oor die vlugvoosheid te kom. My man het begin werk soek en binne die eerste week werk gekry weereens net n bewys van hoe ons liewe Vader na ons gekyk het. Ek het binne die eerste maand ook werk gekry en in daardie maand moes ons trek met ons paar goedjies en darem meubels kry om in die huis te leef. Weer het ons Vader voorsien ons het alles geleen wat ons nodig gehad het ek het net n paar breekware gekoop om ons deur die eerste jaar te dra. Al probleem wat ek verder ondervind het was my

40 registrasie by WACOT (nou is hulle TRBWA Teachers Registration Board of Western Australia) hulle kon nie my ondervinding assesseer nie. Omdat ek in Suid-Afrika by n FET (Futher Education and Training) klas gegee het wat eintlik hoërskool is met volwasse opleiding daarby, kon WACOT my nie registreer nie aangesien hulle my assesseer as iemand wat by n universiteit of TAFE klas gee terwyl ek einlik met hoërskoolleerlinge werk. Dit was n proses en n half gewees om te verduidelik en ek moes dokumente ter stawing by my instansie waar ek skoolgehou het kry. Eers daarna kon ek permanent geregistreer word, anders moes ek die hele proses van voor af begin met iemand wat in die klas sit en my monitor vir n jaar lank. Ons het ons bestuurslisensies ook in die tyd vinnig afgehandel. Die eerste ses maande het soos blits verbygesnel. Alles was nuut en dit was n wonderlike ondervinding. Het jul goed aangepas en het jul vriende gemaak? Ons het nie werklik aanpassingsprobleme ondervind nie en het gevoel asof ons nog altyd hier gebly het. Ons het hegte vriendskappe ontwikkel omdat ons van die begin af by n kerk ingeskakel het. Hier word vriende jou familie en ons dra mekaar se laste. Vriende van vriende word gereeld ook jou vriende. Het jul al terug gegaan Suid-Afrika toe? Ek het na ongeveer n jaar, vir die eerste keer in Suid- Afrika gaan kuier. Ek was verskriklik opgewonde om almal weer te sien. Toe ek daar aankom was almal bly om my te sien, maar dis asof n mens verwag dat hulle lewens gaan stilstaan as jy weg is en ek het met n groot skok agtergekom dat hulle lewens aangegaan het sonder ons. Ek dink dit was vir my die grootste teleurstelling gewees. Die groetproses word net al hoe moeiliker vir my. Ek probeer om elke ses maande terug te gaan om vir my ouers te kuier en elke keer wat ek moet groet is dit soos n rouproses waardeur ek moet gaan ek berei my omtrent n week voor die tyd voor en probeer myself breinspoel dat dit nie so erg is nie, maar dit word vir my baie erger. Alhoewel ek nie meer daar wil bly nie, is dit vir my baie moeilik om my mense daar agter te laat in n land wat volgens ons nie n toekoms het nie. Skoonma het al saam met my teruggekom en het vir drie maande gekuier. Dit was vir my man baie moeilik om haar weer te groet toe sy terug is. My man was nog nooit weer terug Suid-Afrika toe nie en as ons kuiermense kry is dit vir hom n groot skok om hul te sien, want hy onthou hoe hulle gelyk het en hoe oud hulle was toe hy hulle laas gesien het en hy sukkel om dit te verwerk. Burgerskap of dubbele burgerskap? Ons is nou slegs Australiese burgers. Ons beplan nie om ooit weer permanent terug te gaan Suid-Afrika toe nie. Hierdie is nou ons land, en dit is waar ons lojaliteit lê. Ek het na drie jaar aansoek gedoen vir burgerskap. Wat kry ek uit burgerskap? Vryheid, kans op n beter lewe, beter toekoms, ek weet iemand gaan darem na my kyk as ek oud en alleen is eendag, werkstevredenheid, OM WEER TE KAN LEEF en n kwaliteitlewe te hê. Sou jy dit weer doen as jy moet? Ek sou alles weer oordoen as ek kon, ek sou dit net vroeër gedoen het. Mens moet egter emosioneel reg wees vir die groot skuif. Op hierdie tydstip is die grootste uitdaging wat ek het om ons huis klaar te betaal binne die kortste tydperk aangesien ons nie meer veel jare oor het voor aftrede nie. Ons moet weer n pensioen opbou. Nog n uitdaging is hoe ons dit gaan hanteer wanneer ons eendag n boodskap kry dat een van ons ouers siek is of so oud geword het dat hulle, hulself nie meer kan versorg nie en ons nie daar is nie, of wanneer ons die oproep kry van die afsterwe van n familielid of ouers. Ons glo en vertrou dat ons die nodige krag van Bo sal ontvang, want ons word in sy Woord belowe dat Hy ons die krag sal gee. As ek iemand kon raad gee sou dit wees om deeglike beplanning en navorsing vooraf te doen. Skakel, indien moontlik, reeds voordat jy immigreer by n kerk in dit word jou ondersteuningspilare en netwerk. Maak so gou moontlik vriende en kuier, kuier, kuier. Gesels openlik oor ervarings en help, ondersteun en bid vir mekaar. Dra mekaar in die tyd, want dit is beslis nie n maklike skuif nie. Vra jou familie om jou emosioneel te ondersteun.

41 Anilo en Leon Fouche Anilo Fouche se storie is n bron van raad wat mens net kan kry deur die ervaring self. Ons moes dit aansienlik verkort, julle kan gerus haar blog besoek vir meer indiepte lees oor hul avontuur hier in Australië. Die adres is com.au/

42 Anilo en Leon Fouche Vertel ons bietjie van julle as gesin. Leon (1968 gebore) en ek (Anilo) (1968 gebore) het in Kempton Park gewoon voordat ons na Australië getrek het. Ons het twee seuns, Alrich (1995 gebore) en Waldo (1998 gebore). Ek was n biblioteekonderwyseres by n Engelse skool en Leon het by KPMG gewerk as n IT consultant. Ons woon vanaf 22 September 2008 in Brisbane, Queensland. Leon is steeds n IT Consultant, ek is n special ed-onderwyseres. Alhoewel ek nie n special edkwalifikasie het nie, het die ondervinding wat ek deur drie jaar se relief teaching opgebou het, vir my n permanente pos verseker in n Christelike privaatskool. In n staatskool sou dit dalk nie gebeur het nie. Die 22ste September 2012 was ons vier jaar in Australië, en kon ons aansoek doen vir ons burgerskap. Ons het die 12de November 2012 ons burgerskapstoets geskryf en was ons burgerskapseremonie Donderdag, die 18de April 2013 gewees. Ons bly tans vyftien minute se ry van die naaste strand af met n golflose see en ons kyk uit op Stradbroke Island en Moreton Island, wat veroorsaak dat die see by Redcliff soos n groot meer is. Caloundra op die Sunshine Coast is baie mooi, met pragtige strande. Hier is baie mooi plekkies, kort-kort ry ons deur nuwe of ou bekende plekkies, en ek dink altyd dat ek nie sal omgee om daar te woon nie. Ons het vakansie gehou op Teewah Beach, en dit was die ongelooflikste see wat ons nog ooit in Australië gesien het. Die mooiste, mooiste blou water! Waarom het jul besluit om na Australië te trek? Ek en my man was al vir n geruime tydjie nie meer gemaklik in Suid-Afrika met al die moorde, verkragtings en kapings nie. Ek het elke dag in vrees gelewe dat ek gekaap gaan word, met my twee kinders in die motor, en dit het my so gepla, dat ek my kinders geleer het wat om te doen indien so iets sou gebeur! Hoe belaglik is dit nie om jong kinders te moet leer wat om te doen as iemand die kar stop, en n pistool teen hul mamma se kop druk. Dis mos nie normaal om so te lewe nie. Die rassehaat het toegeneem, en ek het in daardie tyd by n Engelse swart skool, skoolgegee. Ek het een dag met n gr. 2 seuntjie gepraat omdat hy n dogtertjie trompop geloop en uit sy pad gestoot het, en toe oor haar geloop waar sy geval het. Hy het my aangekyk met die vreeslikste haat in sy donker ogies, en ek was so ontsteld om te dink dat hierdie kindertjies wat ná die apartheidsjare gebore is, nog so gebreinspoel word deur hul ouers om die wittes te haat. En ek wou help en het vir hul skoolgehou! In 2007 het die kragonderbrekings nuwe hoogtes bereik in Suid-Afrika, en sekere dele was vir ure elke dag sonder krag op die mees ongeleë tye. Die area waar my ma gewoon het, was soms ure tot dae sonder water. Dan het die munisipaliteit n watertrok gestuur wat op strategiese plekke gestop het, sodat die mense water kon gaan haal met hul eie houers. My ma was daardie tyd 69 jaar oud, en dit was regtig vir haar moeilik om in n ry te moet gaan staan en swaar waterhouers te moet aandra vir haar persoonlike gebruik. Ons het altyd gevra waar dit gaan eindig as Suid-Afrika se infrastruktuur so agteruitgaan? In dieselfde jaar is my stiefbroer en sy gesin, van Pretoria, een oggend vroeg, net na ontbyt, in hul huis oorval deur vier swart mans met pistole. My stiefbroer se 16-jarige seun is langs hom op die kombuisvloer gegooi en vasgemaak, en hy moes aanskou hoe sy pa uitmekaar geskop word. My stiefbroer se vrou is op n stoel vasgemaak, en omdat haar jong dogtertjie vreeslik geskreeu het, het sy gevra die man moet haar dogtertjie op haar skoot sit, sodat sy net met haar kan gesels. Die swartman het n pistool teen die dogtertjie se voorkop gedruk, en gesê dat as my skoon-stiefsus haar nie stilmaak nie, hy haar gaan skiet. Deur die genade het die dogtertjie bedaar en is haar lewe gespaar. My stiefbroer se gesig is so beskadig, daar was nie n heel been in sy gesig gewees nie. Genadiglik is hul lewens gespaar omdat die bure vermoed het iets is aan die gang, en die polisie gebel het. Nadat my stiefbroer en sy gesin in die hospitaal behandel is vir skok, moes sy vrou teruggaan na die huis en die bloed gaan afwas in die kombuis. Dit was vir hulle so traumaties, dat hul na n paar dae van Gauteng af Kaap toe gevlug het na my pa en stiefma se huis, omdat nie een van hul in die huis kon bly sonder angsaanvalle nie. Hulle het vir drie maande in die Kaap by die familie gewoon voordat hul teruggegaan het na hul huis, omdat die besigheid (wat hul van die huis af bedryf het) moes aangaan. Ons het Desember 2007 vir my pa en stiefma in die Kaap gaan kuier, en dit was vir ons almal ontstellend om hierdie gesin so getraumatiseer te sien. My stiefbroer het toe steeds met n geswelde en gekneusde gesig rondgeloop. Ons het n heerlike, rustige vakansie in die Kaap gehad, en het amper vir ons n erf by die see gekoop. In die Kaap was dinge nog betreklik vreedsaam gewees en ons wou so graag n rustiger, veiliger lewe vir onsself en ons seuns gehad het. Ek was nie lus om terug te gaan Gauteng toe na daardie vakansie nie. Ek wou net iewers wees waar ons kon veilig en gelukkig wees. Ons het sonder entoesiasme die nuwe jaar aangepak. Skaars was ons terug by die huis of die krag was weer af, en orals oor die nuus word gepraat van waterpype wat verkrummel en dorpe met onveilige drinkwater. Februarie 2008 het Leon een middag by die huis gekom, en moes hy luister na my gekla oor die krag en was hy moedeloos as gevolg van BEE by die werk en hy het gesê: Ek dink dis tyd dat ons na n ander land begin kyk. Leon het al baie werksaanbiedinge van oor die wêreld gehad, Europa, Maleisië, Indië en nog baie ander, maar ek wou nooit; ek kon nie my ma alleen agterlaat nie. Sy is geskei, alleen en ek kon dit nie aan haar doen nie. Ek

43 dink die begin van 2008 het ons oë oopgemaak, en ons het besef dat ons dit moet doen vir ons kinders. Ons twee seuns is ons eerste prioriteit en ons het n beter toekoms vir ons seuns (en onsself) gekies bo ons lewe in Suid- Afrika. Een van die dinge wat ek so goed onthou, is dat ek vir die seuns elkeen n kerslantern gekoop het sodat hul self hul liggie kon ronddra in die huis as die krag afgaan. Vandag het hierdie twee lanterns n spesiale plekkie op n tafel in ons huis, sodat ons altyd kan onthou waarom ons hier is. Dit is nie n besluit wat ligtelik geneem kan word nie, en ons het net besluit om dit oor te gee in die Here se hande. Ons het geweet dat as dit sy wil was, dan was dit waarheen ons sou gaan. Ek en Leon het baie daaroor gepraat, en besef dat ons nie n duidelike JA, GAAN, teen n muur geskryf gaan sien nie. Ons het geweet dat elke stappie in geloof en vertroue sou wees. Telkens, wanneer ons n nuwe treetjie moes gee, het ons daaroor gebid en elke keer het God die deure vir ons wyd oopgemaak. Nee, dit was nie maklik nie, die paadjies was nie altyd met rose gestrooi nie, maar elke keer het ons aan die anderkant uitgekom, en geweet: Ons is op die regte pad! Neem ons bietjie deur jul emigrasieproses. Toe ons die besluit geneem het, het ek dadelik begin Google, en afgekom op die volgende website met die beste inligting: Jy kan net lees as n gas of jy kan registreer en n lid word wat vrae vra. Ek het die eerste maand net gelees, later geregistreer, begin vrae vra en binne n paar minute het ek die antwoorde gekry waarna ek gesoek het. Daar was inligting oor vervoermaatskappye en selfs hoe die mense cope om hul eie huiswerk te doen. Daar was ook baie inligting oor die tipe visas, kostes in Australië en waar die beste woonbuurte is in n sekere omgewing. Daar is nie n vraag wat nie beantwoord sal word nie. Een van die dinge wat ons uitgestress het, was om ons Unabridged Birth and Marriage certificates te bekom. Ons het aanvanklik n kontrakteur gebruik om aansoek te doen vir die vorms, maar selfs vir hom was die rompslomp te oorweldigend. Hy het slegs ons een seun se geboortesertifikaat en ons huweliksertifikaat gekry en ons moes in die ry gaan staan vir die res. Ek het op die forum, (dankie tog daarvoor!) gaan lees en daar was n paar mense wat n vrou in Pretoria se nommer vir my kon gee. Sy sou dit dadelik op die rekenaar doen wanneer ek haar bel en dan kon ons dit sommer gaan optel by Binnelandse Sake. Dit het my twee weke geneem om haar in die hande te kon kry. Ek het gelees dat sy vroeg begin werk en het een oggend voor sewe geskakel en deurgekom! Sy het gesê dat Leon die sertifikate kon kom haal, want dit was reg. Leon het my egter heel benoud geskakel vanuit die Marshalltown kantore. Myne en syne was vol spelfoute, vanne, datums en alles was verkeerd, en Alrich was skielik nie my kind nie!! Wat!? Nee, hy het n ander ma! G n wonder ons het altyd gesê ons weet nie waar hy vandaan kom nie! Ek het weer geskakel en wonder bo wonder het sy tien uur die oggend haar foon beantwoord. Sy het die foute reggemaak en Leon kon later weer die sertifikate gaan haal. By Binnelandse Sake het hy weer in die rye gaan staan en terwyl hy gaan betaal het vir die oordruk van die sertifikate het die mense skielik agter die toonbanke verdwyn. Toe hy na die toonbank loop waar die sertifikate gedruk is, het myne sommer so oop en bloot gelê reg vir enige iemand wat dit wou neem. Toe neem hy dit. Hy moes die volgende dag teruggaan vir die res van die sertifikate. Die proses om ons police clearance te kry was skreeusnaaks. Dit was die laaste dokumente wat ons moes kry, en ons nerwe was al rou van al die emosie, spanning en slae wat ons van die familie moes verduur. Ons het na een van die kleiner polisiestasies gegaan in die hoop dat die proses daar minder pynlik sou wees. Ons het by die polisiekantoor aangekom en die beampte moes haar kantoor ingaan, maar eers moes sy die staal veiligheidshek (in n polisiekantoor!) oopsluit. Toe moes sy probeer om tussen vier ingepakte lessenare te kom om op haar stoel te kan sit, en dit was n uitdaging. Natuurlik was haar lessenaar die agterste een in die kantoor. Daar was nie eers plek vir ons om asem te haal in die kantoortjie nie. Terwyl sy probeer het om haarself agter die lessenaar in te werk (dit het nogal n tydjie gevat), het ons ongemaklik in die paar sentimeters wat vir ons aangedui is, probeer staan. Kort-kort het nog iemand die kantoortjie binnegekom. Uiteindelik het ons staande vir haar die inligting gegee wat sy op die vorm moes invul en toe roep sy iemand om ons vingerafdrukke te kom neem, wat ons na die kombuisie geneem het. Terwyl hy tussen die skottelgoed sy apparaat uitgepak het, het iemand ingekom en haar ontbyt kom maak, n ander een het iets in die yskas gesoek, n ander het hande en voete in die wasbak kom reinig, alles terwyl hy besig was om ons vingerafdrukke te neem. Ons het ná hierdie gedoente in die kar geval en so gegiggel, ek dink ons ly nou nog aan skok. Ek dink nie iemand sou ons glo oor ons ervaring nie. Dankie tog ons kon met n lag daar uitstap! Ons het op die 3de Maart vir die sertifikate aansoek gedoen en dit alles teen 18 Junie 2008 gekry. In Maart het ons ook n agent gaan sien, en het ons besluit om aansoek te doen vir n Independent Skilled 175 visa (PR visa). Dit is n permanente visa (Permanent Residency), wat beteken dat jy vir altyd in Australië kan bly en werk en na vier jaar in Australië, kan jy aansoek doen vir burgerskap. Ons het besluit dis die paadjie om te volg, alhoewel baie langer, was dit die beste opsie. (Die 175 Skilled Visa bestaan nie meer nie, en is vervang deur die Skilled Independent (subclass-189) visa. Met die Skilled Visa het hul gekyk na die skills waaroor ons beskik het. Ons moes 60 punte kry ten einde te kon kwalifiseer vir die visa. IELTS-uitslae, werksondervinding en om n tweede taal magtig te wees het alles tot die punte bygedra. Leon moes 7 in al die kategorië kry vir sy

44 IELTS-toets en hy moes begin met n Skills Assessment (RPL) vir ACS (Australian Computer Society) om te bewys dat hy ten minste sewe jaar se werksondervinding in sy gebied gehad het. Deel van die agent se hulp was om Leon te help met sy Skills Assessment-dokument. Die agent wat ons gebruik het, ASA, het n kenner gehad wat 24/7 aanlyn beskikbaar was, en het Leon stap vir stap gehelp met sy dokument. Wanneer Leon n deel van die dokument klaar gedoen het, het hy dit dadelik online vir sy agent gestuur, wie dit hersien en teruggestuur het met voorstelle om dit te verbeter. Tydens die Paasnaweek van 2008 het Leon het die hele tyd agter sy rekenaar gesit en werk en ek het voor my rekenaar langs hom gesit en deur die SAAustraliaforum gelees en navorsing gedoen. Ons het vir vier dae nie beweeg nie. Ons het net die Paasnaweek gehad om hieraan te werk, want Leon was baie besig by die werk. Ons het geweet dit gaan omtrent agtien maande tot twee jaar neem vandat ons die besluit geneem het en ons het besef dat, as ons gouer daar wou wees, Leon n sponsor moes kry. Ons wou nie in Suid-Afrika sit en wag vir ons visa se goedgekeuring nie, daarom het Leon dadelik vir werk in Australië aansoek gedoen. Ons kon dan rustig in Australië wag vir ons PR om deur te kom. Dit was een van die beste besluite wat ons kon neem. Terwyl jul aansoek gedoen het vir werk het jul steeds voortgegaan met die PR aansoek? Ja, ons het uiteindelik al ons dokumente gereed gehad, die algemene IELTS-eksamen met die regte punte geslaag en op 27 Augustus 2008, minder as n maand voor ons weg is uit Suid-Afrika, ons PR-aansoek ingedien. Ek moes eintlik die akademiese IELTS geskryf het, omdat ek onderwyseres is, maar omdat ons op Leon se skills oorgekom het, en myne geen punte vir ons getel het nie, het ek besluit om die makliker algemene IELTS te doen. Ek wou ook nie regtig weer skoolhou nie en het gehoop dat ek in Australië sommer net n kantoorwerkie sal kan doen vir ekstra geld. Ek het later n vriendin ontmoet wat ook besluit het om in Australië as onderwyser te registreer, en so ek het toe wel sewe maande na ons aankoms my onderwysregistrasie gekry. Mense onderskat die emosionele sy van die emigrasie proses. Een van die moeilikste dinge gedurende hierdie hele proses, was die emosies wat daarmee gepaard gaan. Op 39-jarige ouderdom het ons besluit om ons land, ons familie en alles wat bekend was, te verlaat en oor te begin. Dit was en is nie maklik nie. Ek dink in hierdie tyd het ek meer trane gehuil as wat ek kan onthou. Ek het gedurig gebid, geworstel met die Here en met my emosies, my skuldgevoelens en om te weet of dit die regte ding is om te doen vir ons gesin. Jy besef dat as jy die land verlaat, jy altyd gaan worstel met die skuldgevoel omdat jy jou ouers miskien nooit weer gaan sien nie, en dat jy nie daar gaan wees om hul eendag by te staan wanneer hul ouer en siek word en dalk nie meer vir hulself kan sorg nie. Hierdie skuldgevoel het homself net diep ingewortel in ons lewens en dis iets waarmee ek moet saamlewe. Wat ons altyd staande gehou het, was die besef dat dit was wat die Here vir ons wou hê en ons moes luister. Daar is n rede hoekom Hy vir ons die deure oopgemaak het na Australië. Ons het besef dat dit is waar die Here ons wil hê en snaaks genoeg, het niemand ons ooit gevra of ons seker is dat dit is wat die Here van ons wil hê nie. Dit is asof daar n stille konsensus was dat dit wel Hy was, wat hierdie ding kom doen het. Een van die dinge wat ek altyd sal onthou, is dat ek my ma een dag gebel het, seker so maand of twee na ons in Australië aangekom het. Sy het my vertel dat sy een van haar vriendinne in Spar raakgeloop het, en die vriendin het gepraat oor ons wat in Australië is, en vir my ma gevra, (vreeslik ongevoelig!) wie gaan haar hand eendag vashou as sy in haar siekbed lê en besig is om te sterf. My ma was ongelooflik onsteld, maar toe sy by die winkel uitloop het sy n stem gehoor wat vir haar sê: Die Here sal sorg. Hoe fantasties het die Here nie my ma getroos nie. En vir die eerste keer na ons in Australië aangekom het, het daar n rustigheid oor my gekom, en weereens die feit bevestig dat ons is waar ons moet wees, want dit is die Here se wil, maak nie saak hoeveel ons familie en vriende ons veroordeel het nie. Vir my was die verlies aan familie en vriende en alles wat vir my bekend was enorm. Ek het ervaar dat hul wat agterbly vinniger na normaal kon terugkeer, terwyl ons alles wat bekend was agtergelaat het. Iemand wat nie self daardeur is, sal die emosionele wipwarit nie begryp nie. Ek dink nie die rouproses gaan ooit verby nie, ek leer net om daarmee saam te leef, ek klou vas aan my taal, my kultuur en dit wat my maak wie ek is. Jy het heel oulik n tydslyn begin om stapsgewys te verduidelik wat jul gedoen het. Hier is die tydslyn soos ek dit saamgestel het: 23/02/2008 Vertaling van Matrieksertifikate (Ons het dit nog nooit nodig gekry nie, maar het besluit om dit te doen, en byderhand te hê vir wanneer iemand dalk daarna vra. ) European Language Services was die maatskappy wat dit vir ons gedoen het. Jy moet n erkende instansie gebruik om jou dokumente te laat vertaal. Ek het vir die dame ons dokumente met epos gestuur, sy het dit vertaal en die vertaalde dokument vir ons met epos teruggestuur en die oorspronklike gepos. 26/02/2008 Vertaling van Grade en Diploma asook vakverklarings. (Dit kan deur die universiteit gedoen word.) 03/03/2008 Doen aansoek vir Unabridged Birth and Marriage Certificates. 08/03/2008 Eerste onderhoud met immigrasie-agent van ASA.

45 10/03/2008 Bespreek vir IELTS-toets. 12/03/2008 Betaal vir IELTS in Botswana. 20/03/2008 Leon begin met Skills Assessment (RPL) vir ACS (Australian Computer Society). 24/03/2008 Eerste RPL voltooi - Paasnaweek /03/2008 Tweede RPL voltooi. 26/03/2008 Hoor dat Botswana IELTS vol is, moet wag vir 28 Junie. (Groot frustrasie, hul het ons geskuif sonder om ons te kontak, ons wou so gou moontlik die IELTS doen en agter die rug kry!) 27/03/2008 Kontak British Council in JHB, hul kan ons 14 Junie help. 28/03/2008 Betaal vir IELTS, bevestig dat ons IELTS skryf in JHB op 14 Junie. 29/03/2008 Stuur brief vir refund aan Botswana. 03/04/2008 Leon se Skills Assessment dokumente voltooi. 14/04/2008 Leon lewer SA dokumente af by ASA. 18/04/2008 Kry briewe by RAU vir kursus in Afrikaans en Praktiese werk. As onderwyseres moes ek bewys dat ek 45 dae prakties gedoen het tydens my studies. 24/04/2008 Skills Assessment dokumente afgelewer by ACS. 02/05/2008 Skills Assessment ontvang deur ACS. 13/05/2008 Confirmation van ACS In Process. 27/05/2008 Skills Assessment uitslag word gepos (with assessor) drie weke en twee dae. Kry tweede confirmation letter van British Council vir oral exam. Kry Waldo se Unabridged Birth Certificate en ons huweliksertifikaat. 09/06/2008 Leon se Skills Assessment positief. 10/06/2008 IELTS oral exam. 11/06/2008 My en Leon se geboortesertifikate gekry vol foute. 12/06/2008 My Unabridged Birth Certificategekry. 14/06/2008 IELTS eksamen. 18/06/2008 Unabridged Birth Certificates afgehandel. 23/06/2008 Print dokumente vir PR aansoek. 24/06/2008 Dokumente vir PR gewaarmerk. 27/06/2008 IELTS uitslae. 30/06/2008 Video-onderhoud met PWC. 02/07/2008 Leon telefoniese gesprek met PWC gaan tweede onderhoud reël, 175 dokumente na ASA in Jhb (PR aansoek). 04/07/2008 Tweede onderhoud met PWC sê hy sal na die naweek aanbod kry. 07/07/2008 ASA erken ontvangs van PR dokumente. 10/07/2008 Werksaanbod vanaf PWC. 11/07/2008 Aanvaar werk by PWC. 13/07/2008 Plaas advertensies op internet vir karre verkoop en ons drie katte. 14/07/2008 Kry huis vir die katte. 15/07/2008 Ons kry die slegte nuus dat PWC nie ons trek gaan betaal nie, ook nie verblyf vir die eerste twee weke nie (dit was belowe in die papierwerk wat ons ontvang het) en ons is verpletter. 16/07/2008 Opedag vir huis. Nicky en Chris bied vir ons blyplek aan in Brisbane. (Fantastiese oud-zimbabwiërs wat vir ons hul huis aanbied Nicky het by PWC gewerk en al Leon se onderhoude van Australië af gereël.) Fragomen Immi kontak ons vir die 457 aansoek. (Hul was die immigrasie-agentskap wat al PWC se visas gereël het.) 18/07/2008 Vat katte na hul nuwe huis toe. 21/07/2008 Boek medicals vir 4 Augustus by Linksfield. 22/07/2008 Bayley s Removals kom gee kwotasie. 24/07/2008 PCC aansoek ingegee deur BunnyHop. 26/07/2008 Leon se tweede IELTS eksamen. Hy het die punte met 0.5 gemis, hy moes 7 kry vir elk van die vier afdelings, en kry toe vir een afdeling 6.5. Vat my kar na AA vir roadworthy en foto s. 28/08/2008 Leon vat sy kar vir foto s en roadworthy na AA. 29/07/2008 De Lucia kom kyk na ons huis vir verhuring. Ons huisagent bring weer mense om vir tweede keer na ons huis te kom kyk. (Hierdie mense besluit om ons huis te koop, alhoewel hul ons heelwat minder aanbied as wat die huis werd is. Ons besluit om die huis te verkoop, eerder as om dit te verhuur en nog bande te hê in Suid- Afrika en te sukkel met n huis en huurders. Dit was een van die beste besluite wat ons geneem het, en ons kon Australië toe kom sonder bande. Moet nie vir die mense vertel dat jul oorsee trek nie, dan dink die kopers hul kan n winskopie kry. Ons het die fout gemaak en moes met heelwat minder geld tevrede wees as wat die huis werd was. Genadiglik kon ons, ons huis afbetaal, en het so bietjie wins gehad om te bêre as deel van n deposito vir n nuwe huis in Australië.) 04/08/2008 Medicals en x-strale by immigrasiedokter was n taamlike sirkus. Die seuns moes volle medies doen, maar geen x-strale. Ek en Leon moes slegs x-strale doen om seker te maak ons het nie TB nie. Dit is die vereistes vir n werksvisa. Vir PR is dit n heel ander storie. Ons seuns was 13 en 9, en volgens die SAAustralië-forum, sou die dokter net n algemene mediese ondersoek doen, hart luister, longtoets vir die seuns. Ek het vir Leon gesê om saam met die seuns in te gaan, en terwyl ek in die wagkamer sit en wag, hoor ek net hoe die twee seuns verskriklik giggel. Hier begin my brein oortyd werk, en ek vermoed die dokter doen nie net n algemene ondersoek nie. Ek het gehoor dat die mans vir die dokters moet hoes terwyl hy hul kroonjuwele in sy hande hou, en sowaar, die dokter doen toe dieselfde met ons twee seunskinders! Belaglik! Ons het nog geskater van die lag tot ons by die huis was. Dankie tog daar was baie sulke lagdae tussen al die trane en frustrasies! 11/08/2008 Medicals ontvang in Australië. 14/08/2008 Medies gefinaliseer. 18/08/ lodged. 27/08/ visa lodged. 02/09/ visa approved. 15/09/2008 Bayley s Worldwide Removals begin inpak. 18/09/2008 Container gepak en op pad na Durban. 19/09/2008 Kinders se laaste skooldag. 20/09/2008 Pa verras my vanaf George. Slaap laaste

46 aand by Ma. 21/09/2008 Vlieg Australië toe 18:10 (dit word toe eers na 11!). Die IELTS-toetse het jul ook hoofbrekens besorg. Ek was baie benoud, alhoewel ons altwee baie geoefen het vooraf. Ek het op die SAAustralia-forum gelees gelees dat die toets baie lank is en dat jy genoeg tyd vir die geskrewe gedeelte moet toelaat. Ek sou aanbeveel dat jy klaarskryf en dan toilet toe gaan as jy sou moes. Ek het al die inligting vir Leon deurgegee, en hy het geluister, sy kop geskud en kon nie glo ek was gestres oor so iets nie. Ek was nog altyd n vinnige skrywer en toe ek my eksamen vroeg klaarmaak het ek besluit ek kan toilet toe gaan. Leon was minder gestres, maar toe ek voor hom klaarmaak en uitloop om toilet toe te gaan, toe raak hy die kluts kwyt. Hy het toe ons uitstap vir my gesê hy gaan dit nie maak met die skryfgedeelte nie, ek kan maar weer vir hom n afspraak maak. Gelukkig het n nuwe taalsentrum, Language Lab, in die middestad van Johannesburg oopgemaak, en ek het per toeval (wys jou die Here se voorsiening) die plek raak ge-google. So kon Leon binne n maand weer die IETLS oorskryf, waar ander mense maande moes wag. Hoe wonderlik werk die Here nie in ons lewens nie! Julle het julle meubels oorgebring? Ja, en ons het besluit om Bayley s Worldwide Removers te gebruik. Hul was n klein bietjie duurder as die ander maatskappye, maar hul kliëntediens was besonders. Dit het ons in 2008 R gekos, versekering ingesluit, om al ons meubels Australië toe te bring. Die voorbereiding vir die pak van die vraghouer was baie uitputtend gewees. Eerstens moes ons besluit wat ons wou saamvat, en wat ons sou skenk aan die Kankervereniging. Ek het weke lank deur die kaste gegaan, en ek onthou dat ek van die kinders se eerste tekening e tot hul huidige kunswerke moes uitsorteer. Ek het in lêers gebêre dit wat ek wou hou. Leon het al sy gereedskap uitgepak en skoongemaak. Alles wat gelyk het of dit nie skoon gaan kom nie, het hy weggegee. Ek het selfs ons skoensole met n borsel geskrop. Ek het heelwat kombuisgoed weggegee, die toaster, die sandwich maker, alles wat nog tekens van kosmaak gehad het. Hierdie gepakkery was vir my die uitmergelendste deel van die emigrasie. Ek was nog nooit so emosioneel uitgeput terwyl ek vir drie dae moes toekyk hoe ons aardse besittings opgepak word nie. Leon was steeds by die werk, en ek was alleen saam met al die pakkers in die huis. Ek het kort-kort gesluk aan die trane wat net aanhoudend geloop het, sonder dat ek dit kon keer. Aan die einde van die eerste dag het ek nie gedink ek sal dag drie maak nie, maar die Here het vir my krag gegee, en ek was ongelooflik bly toe die pakkery verby was. Ons container is van die Maandag tot Donderdag gepak, en die Saterdag het ons Brisbane toe gevlieg. Nadat die vraghouer weg is het ons in die huis kampeer met ons oudste beddegoed en geleende matrasse. Die besef dat daar slegs dae oor was voordat ons sou vlieg het ons baie opgewonde gemaak. Die jongste was opgewonde omdat dit sy laaste skooldag was en wou met alle mag by die skool kom om almal te groet en sy juffrou se geskenkie te gee. Vir my oudste was dit nie so maklik nie. Hy was 13 en in gr. 7. Hy was in n klein skooltjie en almal was soos familie vir hom en hy het vir elkeen n briefie geskryf met ons nuwe eposadres en sy nuwe selfoonnommer. Hy het foto s van almal geneem en het n boek waarin almal n boodskappie geskryf het. Die skoonmakers het gekom om die huis skoon te maak en reg te kry vir die nuwe eienaars wat vyf weke later sou intrek. Omdat ons emigreer het, kon ons elkeen 40kg bagasie saamvat. Ek het besluit watter klere moes saam, en dit alles weggepak in n kas, sodat die pakkers dit nie ook kon inpak nie. Ek het byvoorbeeld nie gedink om kosblikke vir die kinders in te pak nie, en moes hier kosblikke koop sodat die kinders kon lunch skool toe vat. Ek het al my juwele in my handbagasie gesit, asook al ons tegnologiese ware, onder andere my laptop. Ek het al my kinders se ou babavideo s op CD s gesit, en vir al die oupa s en ouma s kopieë daarvan gegee. Hoe het jul familie jul keuse om te trek hanteer? Alhoewel ons kinders van die begin af geweet het van ons keuse het ons lank gewag voordat ons die res van die familie van ons besluit vertel het. Dit was vir n lang ruk ons gesin se groot geheim gewees. Ek dink my twee seuns was fantasties deur die hele proses. Omdat hulle 9 en 13 was, het ons besef dat ons besluit om die land te verlaat, net so n groot impak op hulle sou hê soos op ons. Ons het vandat ons die eerste keer met hul gesels het, net opgewonde, positiewe reaksies gekry. Ons het in diepte met hulle bespreek wat die hele proses behels, en hulle het 100 % verstaan dat dit gaan beteken dat ons miskien vir n baie lang tyd nie enige van ons familie of vriende gaan sien nie, en dat dit ook sou beteken dat hul (en ons) kontak met baie mense sou verloor. Uit die oog uit die hart is nou eenmaal waar. Nooit het enige van die twee seuns gesê dat hul liewers nie wil wegtrek nie. Deur die hele proses het hulle positiwiteit weereens vir my en Leon gewys dat dit die pad is wat die Here vir ons beplan het. Terwyl ons gewag het vir ons visa, het die kinders daagliks gevra of ons al die visa het. Ek sal nooit die vreugde op hul gesiggies vergeet toe ons die dag, vroegoggend voor skool, die epos gekry het wat sê dat ons die visa gekry het nie. Hul vreugde was net so groot soos ons s n. My ma het na ons kinders gekyk die dag toe ons

47 na n immigrasie-uitstalling gegaan het en moes ons haar vertel van ons planne. Sy was baie ontsteld, maar ons het dit nooit regtig openlik bespreek nie, ek dink die emosies was net te rou gewees. My enigste broer was baie hartseer, en omdat hy n bachelor was, was hy vir my kinders soos n ouboet gewees. Die kinders het gereeld by hom gaan kuier en dan het hul heeldag rekenaarspeletjies gespeel. Hy was hul speelmaat en hy het altyd die nuuste en coolste games en DVD s gehad waarna hul kon kyk. Ons het so rukkie later vir my pa vertel, hy en my stiefma woon in George, en hy was baie ondersteundend, en het gesê dis die beste besluit vir ons kinders, daar is nie n toekoms vir hulle in Suid-Afrika nie. Hy het lankal gesê ons moet dit doen, maar ek dink nie dat enige iemand ooit in hul wildste drome gedink het ons sal dit regtig doen nie. Ons het daarna Leon se jongste suster vertel van ons planne en sy en haar man het ons heelhartig ondersteun. Hul was die enigste mense wat ons uitgevra het oor die proses en gereeld met ons daaroor gesels het. Ons het Leon se ouers laaste vertel en ons het ook die grootste teenkanting van hulle gekry. Leon is die oudste van drie kinders, en hy het twee jonger susters. Die ouer sussie het nooit regtig met ons gepraat oor ons besluit nie, en ons het ook baie min kontak met haar gehad in die tyd wat ons nou in Australië is. Sy was altyd baie erg oor die twee seuns, maar nadat ons weg is uit Suid-Afrika, het sy nie moeite gedoen om kontak met hulle te hou nie. Leon het nie betrokke geraak in die konflik nie en het bloot gevoel dat ons besluit het wat ons besluit het en basta met die res. Ek het probeer om die redes aan hulle te verduidelik, maar het die heeltyd gevoel ek loop teen n muur vas. Die daaropvolgende kuiers en telefoongesprekke was baie stram en die spanning was tasbaar. Dit het gevoel asof hulle gedink het ek was die oorsaak van hulle groot hartseer. Hoe kon ons dit anders hanteer het? Miskien moes ons meer gepraat het oor al die werksaanbiedinge wat Leon voorheen van oorsee af gekry het, maar ek was nooit reg vir trek nie. Ten minste kon die ouma s en oupa s ons kinders leer ken en hul kon geniet tot in hul tienerjare. Het jul al kuiermense gekry? Ons kry nie jaarliks familie wat in Australië kom kuier nie en omdat dit so duur is kry ons ook nie die geleentheid om gereeld Suid-Afrika toe te vlieg nie. My ma het wel vanaf September tot Desember 2009 vir ons kom kuier, nadat my neef vir haar n vliegtuigkaartjie gekoop het. Dit was wonderlik en my ma het vrede gemaak met die feit dat ons in Australië is. My broer het September 2010 vir vier weke by ons kom kuier en hy was net so mal oor Australië soos my ma. Hy sou baie graag Australië toe wou kom, want hy kry self swaar in Suid-Afrika, siende dat hy n wit, blanke man is. Ek kan met groot vreugde vertel dat my ouboet uiteindelik, na 46 jaar as enkellopende, sy ander helfte ontmoet het. Ek is so oneindig bly dat hy ook nou sy lewe met iemand kan deel. Leon se jongste sussie en haar man sou ook vir ons kuier, n belofte wat hul gemaak het toe ons weg is uit Suid-Afrika. Hoe hou julle kontak met jul geliefdes? Dis moeilik om met my ma of Leon se ouers kontak te maak, want hulle het nie Skype nie. Ek Skype dan en wan met my pa en broer en ons epos en bel mekaar ook soms. Ek en my ma kommunikeer deur Whatsapp, fakse en epos. Leon bel gereeld sy ouers. Aanvanklik het ek gereeld weeklikse geselseposse aan familie en vriende gestuur en alhoewel sommige teruggeantwoord het, het die kommunikasie opgedroog. As mens terugdink, besef jy dat jy in Suid-Afrika nie alles wat in jou lewe aangaan met die familie gedeel het nie. Ons het ook geleer om nie enige slegte dinge met die familie te deel nie. Mediese noodgevalle en siektes, probleme by die werk, probleme van watter aard ookal, word na aan die hart gehou en nie gedeel nie. Ek het twee fantastiese kollegas gehad in Suid- Afrika, wat my goeie vriendinne geword het. Ek hoor gereeld van hulle op Facebook en ons bly op hoogte met mekaar se lewens. Ek mis hul geweldig, want hulle was my hartsvriendinne met wie ek enige iets kon deel, en hul sou verstaan. Dit is vir my sleg dat ek belangrike gebeurtenisse in hul lewe misloop. Hoe wens ek nie dat ek my twee vriendinne kon saambring nie! Het julle troeteldiere agtergelaat? Een van die hartseerste dinge wat ons moes doen, was om ons drie katkinders weg te gee. Ons moes vir hulle n nuwe huis kry, want ons kon nie bekostig om hul oor te bring nie. n Wonderlike vrou op ons Gumtree-advertensie reageer en al drie ons katte aangeneem. Voordat ons gevlieg het, het ons hul vir oulaas gaan groet en het ons self gesien hoe gelukkig en tevrede hulle in hulle nuwe huis was. Uiteindelik breek die dag aan dat julle sou vlieg. Vertel ons bietjie daarvan. Ons het die laaste aand by my ma geslaap en dit was glad nie maklik om my ma te groet nie. Hoe sy snikkend by agter haar traliehek bly staan het met die wegry is verewig by my ingeprent. Ek was stukkend. Genadiglik het ek nou ander herineringe aan my ma na haar kuier hier. My pa het die Saterdagoggend van George af opgevlieg het om ons te kom groet en dit was n groot verrassing. Ek was so dankbaar. Nog nooit het ek en my pa so in mekaar se arms gestaan en huil nie, en hy het die hele tyd my rug gevryf, asof hy my teen hom wou afvryf vir die toekoms. Waldo is baie verknog aan sy oupa, en hy het net so hard saamgehuil. Dit het my hart gebreek om van almal afskeid te neem, en my broer was die laaste een wat ek gegroet het. Ons het mekaar styf vasgedruk, en ons kon nie praat nie en hy het die kinders woordeloos in trane gegroet. Deur al die hartseer was ons tog ook opgewonde, want n nuwe lewe wag.

48 Ons het nege tasse en vier stukke handbagasie gehad. Ons was 24 kg oor ons 160 kg toelaatbare gewig en het ons net R144 betaal vir die oorgewigbagasie, ek dink hulle het dalk n fout gemaak. Ons buurman het ons met sy bakkie lughawe toe geneem, en ons het die tasse op sy bakkie gelaai, terwyl my broer huilend staan en toekyk het. My kinders het nog nooit gevlieg nie, en vir hulle was dit n nuwe avontuur. Ons het deur die SAAustralia-forum mense ontmoet wat ook in Kempton Park gewoon het en oppad was Melbourne toe. Ons het een aand by Spur gaan eet om mekaar te leer ken en was ook op dieselfde vlug bespreek. Dit het gehelp om saam bekende mense op die vliegtuig te klim. Die vlug was vertraag en ons het eers 11 uur die aand in plaas van 6 uur gevlieg. Die vlug was nie baie lekker nie, daar was baie turbulensie, ons kon nie eers nagereg eet nie, die aandete se borde het van die tafels afgevlieg soos ons geskud en geskommel het. Ons was doodbenoud, maar genadiglik het ons veilig aangekom in Australië. En die uitloop op die lughawe? Met die uitloop was ons fisies en psigies moeg. Ons was 24 uur lank al op reis en kon nie meer reguit dink nie. Die ongelooflike gevoel toe ons Sydney se liggies uit die lig sien, en weet ons is in ons nuwe land, beskryf ek nou nog met trane in my oë. Daardie gevoel van vryheid, genade en God se nabyheid was n wonderlike ervaring. En toe ons uitstap was dit met die besef: Ons is tuis! Ons was bekommerd oor die bagasie, want soveel mense verloor tasse en kosbaarhede op OR Thambo lughawe, maar ons bagasie het veilig aangekom. Nie een tas was weg nie, en die plastiek waarin ons dit toegedraai het was nog om al die tasse. Op Sydney het ons deur Passport control gegaan, en het die dame gesê immigrasie wou met ons gesels, en daar het hul ons agtertoe gevat en laat sit. Hulle het net ons verklaringsbriefies gestempel, en ons was so te sê reg om deur doeane te gaan. By doeane het ons deur die x-strale gegaan en alles was reg. Ons was outomaties bespreek op n vlug, vier ure later. Gelukkig kon Leon ons op vroeër vlug kry, en het ons net n uur gewag. Ek het solank vir my n Telstra pre-paidtelefoonkaart gekoop. Ek het op die SAAustralia-forum n fantastiese vrou van Brisbane ontmoet. Sy het my ongelooflik ondersteun en het elke dag vir my n epos gestuur waar sy die slapies afgetel het totdat ons na Australië sou vlieg. Sy, asook Leon se nuwe kollegas en ou universiteitsvriende het ons op die lughawe ingewag. Dit was so lekker om bekende gesigte op die lughawe te sien. Toe ons buite kom het ons n vars, skoon reuk geruik en die kinders het dit ook opgemerk. Ons het na die internet-vriendin se huis gegaan en sy het vir ons n maaltyd voorberei. Ons gasvrou het die tafel gedek met Australiese vlag-servette en balonne, en vir ons almal klein geskenkies gegee. Ons het eers 12:30 gaan slaap, want ons het heerlik gekuier. Ons is met soveel vriendelikheid en liefde ontvang, en ek het geweet die Here het spesiaal hierdie wonderlike mense oor ons pad gestuur. Ons was nie bang, alleen en verlore in n nuwe land nie, ons was omring met mense wat omgegee het. Die eerste jaar vlieg gewoonlik soos n gedagte om en voor jy jou kom kry is jy so bly jy is n jaar later. Hoe het julle die eerste jaar ervaar? Week 1 Motor koop en huis kry Dag 1: Leon het al in Suid-Afrika navorsing gedoen en besluit watter kar ons sou koop. Hy moes slegs met die bank reël om die agentskap te laat weet dat ons wel die kontant in ons rekening het. Toe die verkoopsman, Tommy, vanaf Ierland, hoor ons is van Suid-Afrika, het hy in Afrikatyd die vorms ingevul en hy wou net gesels. Almal in die winkel het naderhand geweet ons is maar een dag in Australië en hulle was baie behulpsaam. Ons moes n week wag vir die motor, want hul het nie ons kleur van keuse gehad nie. Ons het ook n GPS gekoop, sodat ons darem nie te veel sou verdwaal nie. Binne 90 minute het ons Leon se bankrekening geaktiveer en ook vir my en die kinders rekeninge oopgemaak. Dag 2 en 3: Ons het saam met Wendy, ons relocation agent by huurhuise verbygery sodat ons die areas kon sien. Ons het van 12:00 17:00 huise geidentifiseer en terug by die huis het ons begin afsprake maak om die huise te besigtig. Ons het na ses huise gaan kyk. Hierdie proses was nogal senutergend, want ons wou dringend ons eie blyplek kry en dis stresvol om voor n huis te stop en vyf ander gesinne te sien wat ook wag om na die huis te kom kyk. Daar was n dubbelverdiepinghuis in Mango Hills wat ons graag wou hê. Dis was in n cul-de-sac geleë, om die draai was daar n waterstroom en groot bome, met fietsrypaaie waar die kinders kon loop, fietsry en skateboard. Dit was veilig en baie mooi. Die huis self was ook mooi binne met baie ingeboude kaste, selfs in die gang en die kombuis is ook nogal groot met heelwat kaste en n groot hoekkas, wat amper so groot soos ons spens in Suid-Afrika was. Van die ander vyf huise het ons net van drie gehou, en ons het by twee agentskappe gaan aansoeke invul, en ons het tot die Maandag gewag om te hoor of een van die vier aansoeke suksesvol was. Na die huissoekery het ons die Sunshine Coast gaan besigtig en kangaroos gesien, ek kan nou nog nie glo die Aussies eet hulle nie. Ons het later by die see gaan pizza eet en was by die pragtige strand, Moloolaba, maar dit was winderig en ysig koud al was dit reeds somer.

49 Die weke daarna Ons het toe nie ons eerste keuse huis gekry nie, maar wel die vierde en laaste een waarna ons gaan kyk het. Daar was heelwat goed waarvan ek nie gehou het nie, onder andere die laundry in die motorhuis en die gasstoof. Gas is baie algemeen in Australië. Ons het natural gas en die warmwaterstelsel en stoof werk met gas. Van die ouer huise het nog bottled gas en dan moet jy gereeld jou gasbottels, wat buite staan, laat volmaak. Dit is baie goedkoper as krag. Daar was ook nie eintlik n erf nie, ons sou die die bure kon groet deur die venster, maar ten minste kon ons dinge begin reël. Hulle het ook nie troeteldiere toegelaat nie. Die kontrak was geldig vir ses maande en kon ons rustig vir iets anders soek. Dit het Leon tyd gegee het om te sien of dit die moeite werd sou wees om so ver te ry elke dag. Die huis was darem heelwat groter as wat dit van buite gelyk het en die tuinwerk was minimaal. (In 2008 het ons ongeveer $410 per week huur betaal. Huidiglik kos huurhuise in ons area, vir n 3-4 slaapkamer huis, ongeveer $340 - $500. Dit het goedkoper geword, glo dit of nie!) Gelukkig het ons vooraf geweet van die maand se huurdeposito en het ons geld gespaar daarvoor. Ons het Leon se pensioengeld laat uitbetaal om Australië toe te kon kom en ons moes spaarsamig werk om al die uitgawes die kant te kon betaal. Glo my, om daardie Suid- Afrikaanse rande uit te haal om die dollars te betaal, is n groot hartseer, want dis baie geld! Die eerste maand het ons ons spaargeld gebruik totdat Leon sy eerste salaris gekry het en ons moes omtrent ons sente omdraai. Ons het meubels gehuur terwyl ons gewag het vir ons eie meubels om met die boot te kom. Australië het n goeie mark in die huur van meubels. Ons is laat weet dat ons container op n skip van MSC (Mediteranean Shipping Company) gelaai was en 22 Oktober sou anker. Ons moes twee weke toelaat vir die doeane-inspeksie en ons sou teen vroeg November ons goed hê. Onder andere het ek ook skole nagevors en het ek op die SAAustralia-forum elke post oor skole gelees. So het ek gehoor van die area en skool waarin ons bly en het ek net positiewe terugvoering gekry. Omdat ons nie seker was of Alrich in die laer- of hoërskool sou wees nie, was die voordeel van die skool dat hulle van Pre-primary tot graad 12 aangebied het. Die eerste dag van die nuwe kwartaal het ons hul die oggend vroeg gaan inskryf en nadat ek hordes vorms ingevul het (alles dubbel, n aparte stel vir elke kind), het die enrollment officer ons gesien, seker gemaak ons woon in die area van die skool en al ons dokumente nagegaan wat die skool nodig het. Gelukkig het ek vooraf al die nodige dokumente in n lêer gesit. Ons het n dubbele onderhoud gehad met die onderhoof van die junior primary en middle school. Waldo was in Suid-Afrika in graad 3, maar toe die onderhoof uitvind hy is alreeds 10 en is groter as die gemiddelde kind in graad 3, het sy raad gaan vra. In sommige state begin die kinders op 5 jaar met Pre-primary (Suid-Afrika se Graad 0). n Mansonderwyser het kom gesels en hulle het besluit hy gaan sosiaal makliker aanpas tussen sy eie ouderdom maats en het hom in n gr. 4 klas geplaas. Hulle sou hom deurentyd monitor en indien nodig ekstra klasse gee. Hy was baie opgewonde, en het nie omgegee vir die ekstra werk nie. Gelukkig is hy n baie flukse seuntjie - raar, maar waar! Hulle het besluit om Alrich in graad 7 te hou. Sy het bietjie met die seuns gesels oor die skooluniform, in wie se klasse hul gaan wees en wat sou gebeur met hulle eerste skooldag. In die tyd het ons n landlyn gekry en was die huisfoon gekoppel en het ons spoedig ons ADSL (internet) gehad. Die eerste ses maande Ons het besluit om ons nuwe land en omgewing te verken. Ons wou darem weet hoe lyk die land waar ons nou woon. Vriende het ons saamgenooi na Bray Park Community Church en ons het dadelik van die kerk en sy mense gehou. Ons was gelukkig dat ons so vinnig tuisgevoel het in n kerk, want ons het al gehoor hoe mense maande lank soek na een. Ons het ook later nuwe mense aan die kerk bekendgestel en elke gesin wat ons soontoe geneem het, het net soos ons oor die kerk gevoel. Jy het interessante opmerkings oor geloof gemaak, deel asseblief met ons. Australië is bekend as n Christelike land, maar die regering is sekulêr. Dit beteken dat die regering hulself distansieer van enige geloofsake. Hier is baie kerke in Australië, en baie mense sê hulle is gelowig, maar hulle is nie practising Christene nie. Baie sê hulle glo, maar hul kan nie regtig vir jou se waarin of in wie nie. Ek het byvoorbeeld in n staatskool gewerk waar mens glad nie met kinders oor Christenskap of geloof mag praat nie. Ek het wel daagliks n kruisie om my nek gedra en geweet dat indien n kind my iets vra, ek hom wel n antwood mag gee. So het ek een dag met n kind in Special Ed gesit en werk, en hy kyk my toe so aan en sê: Miss, you scare me, you speak funny, but I know you are religious. Did you know that I ve only met two people in my life that are religious, you and the other teacher in my school? Dit was vir my ongelooflik hartseer en ek het geweet ek kan net bid vir hierdie kinders. Daar is wel skole wat een keer per week religious studies vir die kinders aanbied, maar elke ouer moet n toestemmingsbrief teken voordat n kind die klas kan bywoon en daar word nie sommer Bybelinhoud geleer nie, maar meer gepraat oor goeie keuse. Ek was in een so les waar die youth worker gebid het aan die einde en die helfte van die kinders het nie eers geweet dat n mens jou oë toemaak as jy bid nie. In ons kerk is mense wat waarlik hul Christenskap uitleef en mens moet besef dat jy hier nie lewe soos in Suid-Afrika waar jy aanneem almal is Christene nie. Die

50 belangrikste wat jy moet onthou is dat dit in Austalië baie moeiliker is om n Christen te wees, want hier is jy nie omring deur Christene nie. Maak seker jou kinders leer by die huis van Jesus. Neem jou kind kerk toe, laat hul inskakel by die Kids church, want die kerke doen baie moeite vir die kinders. Hier is heelwat kerke waar in Afrikaans gepreek word, maar ons het gekies om nie na n Afrikaanse kerk te gaan nie, omdat ons kinders in Engels leer. Jy het genoem dat jou ma al vir jou kom kuier het. So n kuier gaan gepaard met n groot springcleaning. Wat het julle alles gedoen om Ouma te laat tuis voel? Ons het die week voor Ouma se koms die spaarkamer reggekry, nuwe beddegoed gekoop asook spesiale toiletware en geskenkies gekoop om haar te laat welkom voel. Ons was bekommerd oor die vlug hierheen. Sy was reeds 70 jaar oud en moes alleen die lang tog aanpak. My nefie in Suid-Afrika het vir haar n kaartjie met sy Frequent Flyer-punte gekoop en sy het via Singapoer gevlieg. Die voordeel was dat haar bagasie regdeur gegaan het en sy die moeite gespaar was om n tas te moes afhaal van die band en rondstoot na die toonbank vir haar volgende vlug. Sy het n meet and assist gehad, wat haar gehelp het met die aansluitingsvlug op Changi-lughawe. Genadiglik het ons dit gedoen, want ouma moes op twee airtrains ry na die volgende vliegtuig. Sy het n groot geel plakker op die bors gedra met haar besonderhede op. Changilughawe is groot en oorweldigend en vir die eerste-keerreisiger-oumatjie was dit n stresvolle ondervinding. Met die aankomslag in Brisbane het haar assistant haar vinnig deur doeane geneem. Die man wat haar paspoort gestempel het, het so ewe vir haar gevra: Elsa, I see you are from South Africa. Any biltong? Sy het geantwoord: No, I know it s not allowed. Ek en Ouma het in mekaar se arms gehuil. Sy was bly om die kleinkinders te sien en by die huis kon sy nie gou genoeg haar geskenkies uitdeel nie. Die teruggaan na drie maande was baie emosioneel, ek en my ma het al drie weke voor die tyd begin huil. Dit was erger om weer afskeid te neem as wat dit was om haar vir n jaar nie te sien nie. Volgende keer kom sy op ons onkoste kuier, ek spaar hard daarvoor. My broer het vir vier weke kom kuier. Ons het hom laas gesien toe ons die dag Australië toe gevlieg het. Dit was vir die seuns wonderlik om hul oom weer te sien! Die ergste van die afskeid is wanneer jy terugkom huis toe van die lughawe af en jy stap in n huis in wat nog ruik na jou besoekers. Jy moet die beddegoed aftrek en was, die kamer weer in orde kry. Jy wil vir dae lank nie in die kamer instap nie, want dit is so leeg! Die bittersoet van kuiermense is die leemte wat hul agterlaat. Vertel ons van jou ervaring van Medicare. Ons het geen voordele gehad toe ons op n werksvisum Australië toe gekom het nie. Leon se werk het vir ons privaat medies uitgeneem, dit het ons niks gekos nie. Wanneer jy nie geregtig is op Medicare nie, moet jy privaat mediese versekering uitneem. Ons moes self die doktersrekeninge en medisyne betaal, en dit dan terug eis en ons het net 80 % teruggekry. Slegs permanent residents en Aussies kwalifiseer vir Medicare en Centrelink, maar omdat ons alreeds aansoek gedoen het vir ons PR, kon ons Medicare kry. Met Medicare kon ons dokter toe gaan en nie n sent betaal om die dokter te sien nie, indien hul bulk billing doen. Baie van die medisynes is ook gesubsidieer en betaal jy net n persentasie daarvan. Onder andere betaal hul nie vir n bril of kontaklense en tandartskostes nie. Hul betaal wel vir n oogtoets. Is jul PR, burger, dubbele burger of hou jy jou visa en gaan jy terug? Ons het PR gehad en het die 12de November 2012 ons burgerskaptoets geskryf. Die laaste blokkie in ons to do- lys wat afgemerk is! Nee, ons gaan nie terug Suid-Afrika toe nie, miskien vir n kuier, maar nie om daar te bly nie. Ons burgerskapseremonie was die 18de April Wat n fantastiese ervaring om te kon sê: From this time forward, under God, I pledge my loyalty to Australia and its people, Whose democratic beliefs I share, Whose rights and liberties I respect, and Whose laws I will uphold and obey. Hier in Australië het ons n nuwe lewe leer ken, n lewe van rustigheid en veiligheid. Austalië het vir ons n nuwe heenkome gebied, terwyl daar in Suid-Afrika baie keer vir die blankes gesê word om te loop, ons is nie daar nodig nie. Hier is baie meer geleenthede vir ons en ons kinders, n lewe waar jy nie elke oomblik op jou hoede hoef te wees. Ons kinders kan word net wat hul wil en hul het gelyke geleenthede. In Australië het ons weer kom leer om te lewe, nie net om te bestaan en oorleef nie. Ons gesin het besluit om nie dubbelburgerskap te neem nie, maar slegs Australiëse burgers te wees. Omdat Waldo onder 18 is, is hy outomaties n dubbele burger, waaroor hy glad nie beïndruk is nie, omdat hy nie sy eie keuse kon maak nie. Hy het besluit dat, wanneer hy die dag 18 word, hy sy burgerskap vir Suid-Afrika gaan opgee. Ons sal altyd permanente verblyfreg hê in Suid-Afrika en sou ons besluit om terug te gaan, kan ons net ons burgerskap laat herinstel. Ek kan net dink watter lang proses dit gaan wees. Sou jy alles weer oordoen as jy kon? Ja, beslis. Ek sou net meer kieskeurig gewees het met vriendskappe.

51 Waarheen nou? Is daar nuwe uitdagings in jou lewe, nuwe ontwikkelings? Leon word opgelei om vennoot te word. Dit is n groot uitdaging vir hom en sy motivering is om eendag genoeg geld te kan hê om hier af te tree. Ons het op 40 ons lewe oor begin en eers toe begin bydra vir ons Super (Australiese pensioenfonds). Ek was die eerste onderwyser wat aangestel was in die herstruktureerde Learning support-afdeling van die Christelike privaatskool waar ek tans werk. Ek hou skool vir kinders met gestremdhede (Autistic Spectrum Disorders, Intellectual Impairment, Speech Language Impairment, Physical Impairment, Vision Impairment) en dit was altyd my droom om met sulke kinders te werk. Ook hierdie pos is n getuienis van die Here se voorsiening in my lewe! Ons oudste, Alrich, is op universiteit en studeer Creative Industries met musiek as sy hoofvak. Hy en ou skoolvriende het n band en het hul eerste liefdadigheidskonsert agter die rug. Eersdaags gaan hul twee liedjies opneem vir n CD. Ons seunskind is gelukkig, hy geniet sy studies, hy ry rond met sy eerste karretjie en geniet sy deeltydse werk as n sweminstrukteur by n swemskool in die area. Ons jongste, Waldo, neem Extension Science op skool en geniet dit verskriklik. Hy werk deeltyds by n karwas. Hy is lief vir sport, en speel gereeld vir sy skool AFL, sokker of wat ookal in n kwartaal gespeel word. Kan ons bietjie teruggaan na jou onderwys posisie? Vertel ons bietjie meer van relief teaching. As jy in Suid-Afrika skool hou, en jy is siek, dan word die kinders in jou klas sommer by die ander klasse ingedeel en hulle word opgepas vir die dag wat jy nie daar is nie. Hier werk dit nie so nie. Nee, hier is n groot mark vir onderwysers wat casual werk. Jy registreer by n maatskappy met die naam Tracer, en as daar iewers n onderwyser siek is, word jy vroeg die oggend, tussen 6:00 en 6:30 gebel om te hoor of jy bereid is om die dag te werk. As jy ja sê, dan sê hulle vir jou by watter skool jy moet gaan aanmeld. Die onderwyser los gewoonlik vir jou die dag se voorbereiding op die tafel en jy kan dan daarmee aangaan en die kinders raak nie agter met hul werk nie. Dis ordentlike werk wat goeie geld betaal. Baie onderwysers van ander lande begin met relief teaching. Gee ons bietjie insae in die avonture wat jul al aangepak het. Ons het n Bush Driving Course met Brisbane Hinterland 4WD Tours gedoen. Hier het Leon vir my n Toyota RAV 4 gekoop, n soft four wheel drive, maar dit sou die ding doen; natuurlik moes ek saam, dis mos my kar! Leon het die gate aangedurf terwyl ek eerder langs die kant tussen die toeskouers gestaan het. Die professionele manne moes hom maar uit die verknorsing red in die tye wat die wiel tussen die hemel en aarde gedraai het. Ek het wel besluit om die bult aan te durf en met baie spoed en moed is ek daaruit, sonder sukkel of wiele wat spin dat die klippe trek. Nie sleg vir n eerste probeerslag nie. Leon was mal oor die water, maar ek wou weet waaroor my wiele ry. Ek het een keer moeiteloos deur gegaan, terwyl Leon n paar keer deurgejaag het. Daarna het ons teen n groter bult uitgery, seker so 30 grade en dit was nogal stresvol, want bo in die middel was n klip en ons moes links uitdraai, anders was die band daarmee heen, maar ek en Leon het dit mooi gemis. Mission accomplished! Na al die klein goedjies was ons op n wilde ekspedisie en daar het ek vir Leon die leisels oorhandig en gesê ek het nou genoeg gehad van bundu bashing. Na n suksesvolle dag, het ons sertifikate gekry en kon ons huis toe gaan. Nou is ons reg vir die Outback...eendag! Die bande het soos bees geruik en die kar het gelyk asof dit deur n woestyn is. Leon moes kar was en skrop, sodat ek weer soos n normale ma kon kinders rondry en inkopies doen. Laastens, het jy enige raad aan voornemende emigrante? Maak seker dat jy en jou man saamstem en dat jul mekaar ten volle ondersteun. Betrek jou kinders, indien moontlik, by die proses. Wanneer in Australië, kies jou vriende goed, want hier word jou vriende jou familie. Jy weet jy behoort wanneer jy n dokter gevind het met wie jy gemaklik voel, n kerk waar jy tuis is en waar jy saam met mense van Nederland, Australië en Suid-Afrika kan aanbid. Jy is ook tuis wanneer jy weet in watter gangetjie van die winkel n sekere produk is en jy weet watter winkel se vleis die beste is en waar jy die goedkoopste klere kan koop vir jou begroting. Jy is tuis wanneer jy weet op watter dag van die week die petrolstasie se petrol die goedkoopste is, jou haarkapper jou hare sny soos jy dit wil hê en jou kinders al die groot kettingwinkels se slagspreuke ken. Ek het geweet ek is tuis toe ek by my vriende kon begin kuier en saam hul lag, gesels en sommer laf wees sonder om bekommerd te wees oor wat hulle van my dink. Ek het geweet ek is tuis toe ek foto s van ons huis op Facebook plaas en almal vra of ons dan nie heinings het nie. Dit het my laat my besef dat dit is hoe mens moet leef. Veilig, sonder om oor jou skouer te kyk, om in jou tuin te werk en met almal wat verbyloop n geselsie aan te knoop, en om vry te kan asemhaal. Om agt uur in die aand te gaan stap, sonder vrees en met die wete: dit is waar ek wil wees.

52 Wolfgang en Sanelia Hein Die Kapenaars, Wolfgang en Sanelia Hein het 15 jaar gelede Australië toe getrek.

53 Wolfgang en Sanelia Hein Sjoe, al 15 jaar in die land. Vertel ons bietjie van jul as gesin. Ek is 43 jaar oud en Wolfgang is 45. Ons het drie kinders, Marisha, 11 jaar oud, Zelia, 9 jaar oud en Rudi, 6 jaar oud. Ek het groot geword in Mpumalanga (Middelburg), het studeer in Pretoria en is weer terug Middelburg toe. In 1995 het ek Tableview, Kaapstad toe getrek. Wolf is in Duitsland gebore en het saam met sy ouers Kaapstad toe geïmmigreer toe hy drie maande oud was. In 1999 het ons twee Australië (Sydney) toe getrek. Ons het in Sydney gebly en daar gewerk tot einde Desember 2002 het ons Gold Coast toe getrek en ons bly nou nog in die Hinterland van die Gold Coast. Ek het n Madame et Monsieur franchise in Tableview, Suid-Afrika gehad. Ek en Wolfgang het die meesterslisensie vir Madame et Monsieur franchise vir Australië en New Zealand gekoop. Ons is dus die Franchisors in Australië en New Seeland. Ons het n franchisee in Sydney en ek is die owner/operator van Capella Health and Beauty Clinic in die Gold Coast. 4 Oktober 2014 het ons reeds 15 jaar in Australië gebly. Ek hou van die Gold Coast en kan nie indink om êrens anders te bly nie. Hoe het dit gekom dat jy en Wolfgang die stap geneem het om Australië toe te kom? My sussie en haar gesin het Nieu Seeland toe geïmmigreer in My Pa het my saam met hulle gestuur in 1997 om te kom kyk na Australië en Nieu Seeland vir moontlike immigrasie. Tydens my besoek aan my sussie-hulle in Februarie 1999, het ek aansoek gedoen vir die Madame et Monsieur-meesterslisensie en dit gekry. Dit was n besigheids- en veiligheidsbesluit vir ons. Vertel ons van die proses en die verskillende Visas wat julle deur die tyd gehad het. Ek en Wolf het immigrasie-agente gaan sien. Dit sou ons tussen R18000 en R30000 gekos het en sou tot twee jaar geneem het voordat hulle permanente residensie vir ons gereël sou kry. Ek het n Voedselwetenskapgraad Bsc(Agric) Foodscience. Ons het besluit dat dit te lank sou neem en nadat ons ondersoek ingestel het, het ons self aansoek gedoen vir n tydelike besigheidsvisa (457 Business visa). Dit het ons R500 gekos. Die visa was op my naam gedoen. Ek moes bewyse lewer van R se bates in Suid-Afrika en n besigheidsplan. Ons was nie getroud nie, en ons moes bewyse van gesamentlike bankrekeninge hê, ons ouers moes briewe skryf om te sê ons was al een tot twee jaar saam. Ons moes bewys lewer dat ons in de facto lewe. Ons moes foto s stuur van ons twee saam oor verskillende tye en seisoene. Die 457 Besigheidsvisa het ons toegelaat om n besigheid te begin in Australië. Die bepalings van die visa was dat jy binne vier jaar, veral die laaste twaalf maande voor jy aansoek doen vir PR n omset van $ moes hê asook twee werknemers wat vir jou werk. Verder moes jy $ se bates in Australië gehad het teen die tyd wat jy aansoek gedoen het vir permanente residensie. Ons het regtig gesukkel om $ turnover en twee permanente werknemers te hê met net een kliniek. In 2002 het ons besluit om Gold Coast toe te trek en nog n kliniek oop te maak. Ons het gedink ons kon dan die omset van die onderskeie klinieke saamvoeg asook die getal werknemers, maar min het ons geweet dat as jy na n ander staat toe trek, jy nie die twee besighede se turnovers kon saamvoeg nie. Snaakse land. Dit is asof jy na n ander land toe trek, wanneer jy state verander. Ons het n verlenging gekry na vier jaar op die 457 Visa. Gelukkig vir ons het hulle in 2004 n nuwe visum uitgebring die 892 State Sponsership visa vir Queensland. Kan nou nie meer onthou wat die jaarlikse omset moes wees nie, maar ons hoef net een permanente werknemer te gehad het. Natuurlik kon ons net ons kliniek in Queensland gebruik het as bewys van besigheid, omset en werknemer. Dit was n senutergende, langdradige storie, maar ons het dit gekry. Ons het baie maal gesê ons moes eerder gewag het vir permanente residensie voordat ons geïmmigreer het. Ons moes ten duurste privaat medies hê vir vyf jaar. Het jul al PR or burgerskap? In 2004, toe Marisha drie maande oud was, het ek aansoek gedoen vir permanente residensie op die 892 visa. Ons het permanente residensie gekry en in 2006 het ek burgerskap aanvaar. Wolf en Marisha is nog permanente residente. Wolf wil nie sy Duitse paspoort opgee nie en omdat Marisha gebore is toe ons nog net tydelike verblyfreg gehad het, het sy Duitse en Suid-Afrikaanse burgerskap. Sy en Wolf sal hul Duitse burgerskap verloor as hul Aussie burgerskap aanvaar. Marisha sal genaturaliseer word weet nie presies op watter ouderdom nie. Dan sal sy Duitse, Suid- Afrikaanse en Australiese burgerskap hê. Zelia en Rudi het Duitse, Suid-Afrikaanse en Australiese burgerskap omdat ons permanente residente was toe hulle gebore is. Ek het Suid-Afrikaanse en Australiese burgerskap. Wolf het Duitse en Suid-Afrikaanse burgerskap hy was genaturaliseer in Suid-Afrika toe hy sestien geword het. Dit is lank terug, maar het jul, jul meubels oorgebring? Ons het net n paar goed laat oorkom met n vraghouer. Ons het n derde van n houer gedeel met ander mense. As ek dit kon oordoen, sou ek definitief meer en beter

54 meubels oorgebring het. Ons het net n bed, yskas, hoëtroustel, klein spieëltafeltjie, foto-albums, cd s en sulke klein goedjies gebring. Die maatskappy wat ons goed gepak het, was goed en bekostigbaar. Al wat nie in Australië uitgekom het nie was ons tuinslang. Het julle mense geken wie julle bietjie kon touwys maak toe jul hier aangeland het? Nee, ons het niemand geken nie en ons het ook geen verblyf in Sydney bespreek voor ons hier aangekom het nie. Ons het doodeenvoudig op die vliegtuig geklim en Sydney toe gevlieg. Op Sydney lughawe het ons na een van daardie borde wat verskillende gastehuise, hotelle, motelle lys, gaan soek na blyplek. Ons het een van die goedkoopste plekke gebel, wat gratis pick-up gedoen het en daar gebly vir twee dae. Van daar af het ons in die Rooi lig -gebied opgeëindig waar ons vir twee maande gebly het, terwyl ons besluit het waar ons die besigheid wou oopmaak. Nadat ons besluit het om in die CBD oop te maak, het ons n woonstel begin soek daar naby, en na baie gesukkel n twee slaapkamer-woonstel in Glebe gehuur. Jul verskil van baie ander in die opsig dat jul n besigheid hier kom begin het. Vertel ons bietjie daarvan, dit kon nie maklik gewees het nie. Ons het 4 Oktober 1999 geland en die eerste week in Januarie 2000 ons kliniek se deure oopgemaak op die grondvloer van 199 Clarence Street in Sydney, nadat ons vir weke lank die strate van Sydney op en af geloop het, opsoek na n perseel. Ons het binne ses weke self al die shopfittings gebou, van n leë dop na ses kamers en n kantoor. Die groei van die besigheid, opleiding van werknemers en dag-tot-dag bestuur het tyd geneem. Ons het die franchise-raadgewers gaan sien om te franchise, maar hulle raad was dat ons ten minste twee jaar besigheid in Australië moes doen. Besigheid in Australië is baie anders as in Suid-Afrika. Die rompslomp in Australië is uitputtend. Ons was so bang om n voet verkeerd te sit, dat dit baie uitdagend was om presies te weet, wat, waar en wanneer moes gebeur. Dit vat tyd om aan te pas by hul manier van doen. Ons het BAIE spaarsamig gelewe in die begin. Wanneer n mens in dollars verdien, raak dit makliker. Daar is altyd nuwe uitdagings. Ek het die besigheid verkoop in 2005 en na Marisha se geboorte ook my Gold Coast-kliniek en het eers weer in 2010 n kliniek oopgemaak. Ek het ook my besigheid se naam verander na Capella Health and Beauty omdat ons nou meer dienste aanbied as net die Electroslim-program. Wolf het sy eie projekte en werk van die huis af in IT. Hy bou websites, mobile websites, apps en die nuutste - n sosiale media- en verwysingsplatform vir besigheidsmense: Womwall (Word Of Mouth Wall). Ons is baie opgewonde oor die toekoms, maar daar is baie werk wat voorlê. Waarna verlang julle? Ons mis ons familie en vriende. Die eerste drie jaar het ons jaarliks gaan kuier. Daarna elke tweede jaar en die laaste keer wat ons terug was vir n kuier was in Die telefoon, internet, , Skype en Facebook maak alles soveel makliker om te kommunikeer en deel te bly van almal se lewens. Ons het egter baie goeie vriende in Australië en die meeste is Afrikaanse Suid-Afrikaners. Ons eie taal en sin vir humor is vir ons baie belangrik en ons het baie daarvan elke dag. Ons het baie van ons vriende deur die Afrikaanse Klub en Gold Coast-vriendekring ontmoet. Ons deel dieselfde sin vir humor, ons werksetiket en morele waardes is dieselfde en ons het almal deur immigrasie gegaan en weet wat die voordele en nadele daarvan is om in Australië te woon. Jul is nou al so lank hier het julle ook Aussie vriende? Ons het baie Aussie kennisse, maar is net huisvriende met een Aussie familie. Dit was nie n opsetlike keuse om omtrent net Suid-Afrikaanse vriende te hê nie, dit het net so uitgewerk. Baie keer dink ek, dit is omdat ons n besigheid het en nie werk tussen ander Aussies nie. Ons sal seker nog meer Aussie vriende optel, soos wat ons kinders groter word en hul meer Aussie vriende het. Vertel ons bietjie van jul kuiers in Suid- Afrika. Dit was nog altyd lekker om terug te gaan Suid-Afrika toe vir n kuier. Ons moet ons werknemers en besigheid voorberei vir ons tyd weg. Ons het in die verlede lig gepak, want ons het altyd baie klere gekoop omdat dit toe goedkoper was, maar dit is nie meer die geval nie. Jy moet baie goed beplan en moet maande vooruit jou kaartjies koop. Voor ons kinders gehad het was dit maklik om te gaan kuier, maar na hul geboortes raak dit meer emosioneel en natuurlik duurder ook. Ek was baie bang om vir Marisha die eerste keer Suid-Afrika toe te vat as gevolg van die onveiligheid daar. Ek het so gevoel met elke kind. Vir ons ouers word dit elke keer moeiliker om ons te laat gaan, alhoewel ons nog elke keer verlig was om terug te kom. Telkens besef ons net dat dit die regte besluit was wat ons geneem het. Dit is swaar om te groet, want jy weet nie of dit die laaste keer is nie.

55 Baie mense besef nie dat Medicare nie alles dek nie. Het jul slegs Medicare of het jul privaat medies ook? Het jul ervaring van Centrelink? Ons het n private mediese fonds gehad vanaf dag een, omdat tydelike residente geen Medicare dekking het nie. Ons het dit gebruik vir privaathospitaalgeboortes van al drie ons kinders. Ons het dit ook gebruik vir tandartsafsprake. Op hierdie stadium gebruik ons net Medicare. Niks word vir jou op n silver platter aangebied deur Centrelink nie. Jy moet self gaan uitvind of jy kwalifiseer vir sekere voordele al dan nie. Ek is ook eenmaal kennis gegee van jury duty, maar omdat ek my eie besigheid gehad het, het ek hul laat weet dat ek dit nie sal kan doen nie. Hulle het dit aanvaar. en werk. Skole is n groot besluit. Meeste Suid-Afrikaners sit hulle kinders in privaatskole in Australië ons het ons kinders in n Christenprivaatskool Kings Christian College. As jy n Christen is, sal ek jou aanraai om jou kind in n ware Christenskool in Australië te sit. Ook definitief baie belangrik om n goeie kindersorg te kry vir jou kinders. In ons ondervinding is die privaatskole se kindersorg (child care) heelwat beter as kindersorgsentrums soos ABC en Educare. As jy alles kon oordoen, sou jy? En wat sou jy anders doen? Ja, ek sou eers permanente residensie gekry het voor ons oorgekom het. Ons sou beter kwaliteit en meer meubels oorgebring het. Ek beveel aan dat ten minste man of vrou n permanente werk het en daar ten minste een vaste inkomste huis toe kom elke maand. Dit is baie moeilik as beide in n besigheid werk wat nog opgebou moet word. Koop n huis naby die skool waar jul graag jul kinders wil stuur. Ons wil graag ons plot verkoop en nader trek aan die kinders se skool. Die mark is nie in ons guns op die oomblik nie. Is daar enige raad wat jy aan voornemende Suid-Afrikaanse immigrante kan gee? Ondervinding is koning. Ek stel voor dat hul eers in Australië werk, voordat hulle n besigheid kom oopmaak. Jy kan baie vinnig jou geldjies verloor en na al die rompslomp in hierdie land, kan besigheid baie oorweldigend wees. Doen jou huiswerk oor alles, voor jy besluit waar jy wil bly

56 Francois en Nicoleen Heydenreich Nicoleen en Francois Heydenreich het die trek uit Hoedspruit na Australië aangepak.

57 Francois en Nicoleen Heydenreich Vertel ons bietjie van jul as gesin. Francois is 43 jaar oud, ek is 41 jaar oud. Ons het twee dogters, Rilene is 18 en Linke is 15 jaar oud. Ons het ook op die oomblik twee pleegkindertjies by ons. Ek was n finansiële kontroleerder en Francois was n voorman in Suid-Afrika. Hy boer tans vir n katoenboer, maar ons het op grond van sy vaardigheid as ambagsman oorgekom. Ek is voltyds pleegouer vir die kleintjies en het ook n klein besigheidjie waar ek handgemaakte klippe met Bybelse inskripies op, self maak en verskaf, selfs my sleutelhouers en hangertjies, aan Koorong - eweknie van CUM. Verder hou ek my besig deur op te tree as n sosiale verteenwoordiger vir Merise tydskrif en doen ek ook die boeke vir n kleuterskool en n ander besigheid. Wat is die agtergrond van jul besluit om Australië toe te kom? My ma het my een aand gebel met die nuus dat my broers dit oorweeg om te emigreer en so is die saadjie oorspronklik geplant. In die begin was dit net n droom en eers n jaar of wat later het dit meer van n werklikheid en erns by ons geraak omrede ons besef het dat Francois se twee jaar-werkskontrak tot n end sou kom. Met die res van my broers wat ook wou emigreer, was ons meer gereed vir die skuif om n nuwe begin iewers te maak. Ons sou in elk geval, na die kontrak, n skuif iewers heen moes maak. Ons, as familie, het gesels en begin om emigrasiewerkswinkels by te woon. Ons het inligting bymekaar gemaak, kwotasies vir die trek begin insamel en so het die proses begin. Die berge papierwerk en toetse het deel van ons weke geword. Ons het Lyrene Wiid, n Suid-Afrikaanse immigrasie-agent in Toowoomba, Queensland gebruik om die aansoeke te hanteer en binne ses maande van indiening is ons visum goedgekeur. Het julle met n werksvisa oorgekom? Francois het in 2008 n werksvisa gekry wat vir drie maande geldig was en hy het vir twee weke kom werk soek in Australië. Binne tien dae na hy geland het, het hy werk gekry. Vandag is dit nie meer so maklik nie. Toe hy verseker was van werk het ons die aansoek vir PR geloods. Ons kon begin met die groot beplanning. Ons het ons meubels met die vraghouer vier weke voordat ons gevlieg het, alreeds vooruit gestuur sodat ons nie te lank sonder meubels sou wees nie. Ons het ook alles verkoop in Suid- Afrika en ons geld in ons kredietkaart inbetaal en die bank laat weet dat ons oppad na Australië was, sodat hulle die transaksies kon toelaat om deur te gaan. Vertel ons van die groet ervaring. Op die lughawe het ons n mengsel van opgewondenheid en hartseer beleef. Opgewonde oor dit wat wag en hartseer oor die familie en vriende wat ons moes agterlaat. Op daardie stadium was een van my broers en sy gesin reeds in Australië, maar my ander broer, my ouers en Francois se hele familie nog in Suid-Afrika. Ek dink nie daar is werklik n woord wat die emosies kan beskryf waardeur ons gegaan het nie. Selfs die term emosionele uitputting skiet te kort. Ek het in trane daar gestaan, hand aan hand met my man, terwyl ons omkyk en vir n laaste keer na ons families waai. Ek was angsbevange, nie vir wat wag nie, maar omdat ek nie geweet het of ons, ons familie ooit weer sou sien nie. Op daardie stadium weet jy mos nie of dit bekostigbaar vir jou sal wees om vliegtuigkaartjies te koop om te kom kuier nie. Dus groet jy met daardie wete in jou agterkop. Op die vliegtuig het ons nog vir oulaas sms e gestuur na ons geliefdes wat ons op die lughawe agtergelaat het. Later het ek besluit dat ek my moet regruk vir my kinders se onthalwe. Ek het die lugwaardin gevra wat die loods se naam is en sy het uit haar eie aangebied om sy naam te gaan uitvind. Toe sy terugkom met die naam wou sy weet of ek hom ken. Nee wat, antwoord ek houtgerus, ek wou net seker maak dis n boereloods! Ons het nie direk gevlieg nie en het Hong Kong oor gevlieg na Brisbane. Dit was n 22 uur lange vlug. Ons was uitgeput en baie verlig toe ons om middernag deur Brisbane lughawe se deure gestap het en n vriend sien wat ons kom oplaai het. Die kinders het in die kar aan die slaap geraak en ek onthou nog goed hoe beïndruk ek was met die skoon strate, al was ek so moeg. Ons het die volgende oggend teen tien uur eers wakker geword. Ons was behoorlik vlugvoos. Die lekker reuk van ons vriende se huis is nou nog n emosionele reuk, wat my elke keer terugneem na daardie eerste aand toe ons voet aan wal in Australië gesit het. Neem ons bietjie deur die eerste paar maande Ons het die eerste vier dae by ons vriende in Mount Tambourine gebly en daarna vir twee weke in n motel in Toowoomba, Queensland. Die eerste ding wat ons gekoop het was n GPS om ons by die onbekende bestemmings uit te bring en daarna het ons begin huis soek, telefoonkontrakte uitgeneem, bankrekeninge oopgemaak, internet gekry, en n tax file number geregistreer, Centrelink- en Medicareregistrasie gedoen en skole gaan besoek. Ons het besluit om nie privaatmedies uit te neem nie en ons het al die noodgevalle by die hospitaal moes besoek omdat ons dogter n perdryongeluk gehad het. Met n tweede perdryongeluk is sy met die ambulans Brisbane toe geneem en daar was geen probleem, al het ons nie privaatmedies gehad nie. Gelukkig het ons nog nie nodig gehad om operasies te bespreek nie, en is ons heel gelukkig vir nou om net op Medicare te wees. Na die eerste paar dae was die kinders ingeskryf in

58 skole, Francois het begin werk en ek was stoksielalleen met n bondel strykgoed. Ek het dit omtrent betreur dat ek nie vroeër in my lewe al geleer stryk het nie. Die bondel was klaar teen die tyd dat Francois by die huis gekom het. Die kinders was tevrede met die skole en Rilene het selfs n Suid-Afrikaanse maatjie in die klas gehad die maatjie is nou terug na Suid-Afrika. Ek het bedags my besig gehou deur te soek na n bekende Spar en het die winkelrakke in Coles op en af geloop op soek na suurlemoensap. Só het ek op my eie die onbekende begin leer ken. Na twee weke het ons n huis te huur gekry en ingetrek met net ons paar tasse en kos wat ons al aangekoop het. Ek het besef dat dinge hier anders werk en het ervaar hoe die Suid-Afrikaners mekaar ondersteun. Hulle het vir ons n paar meubelstukkies geleen voordat ons treklorrie gekom het. Ons het net twee weke soos kampeerders in ons huurhuis gebly totdat ons trek gekom het. Die container is gou-gou deur twee Aussies afgelaai (Jeff en Bow) van Allied Pickfords. Net een glasbak, fotoraam en die eetkamerstel het n bietjie skade opgedoen, verder het alles heel hier aangekom - na ses weke op die see. Dis die lekkerste gevoel om jou eie bekende goed weer te sien en uit te pak. Ek het sommer tuis begin voel in hierdie vreemde land met sy diverse kulture. Soos die tyd aangestap het, het ek aansoek gedoen vir werk, maar niks geskiks gekry nie en het ek genoeg tyd gehad om te besluit wat om met my lewe te maak. Om heeltyd by die huis te wees, te kook, skoon te maak en alleen te wees, was nou nie vir my opwindend nie. Ek het wel later boekhouwerk begin doen vir n rekenmeester in die dorp wat my darem deeltyds besig gehou het. Jy het jouself beskikbaar gestel as pleegouer vir kinders wie dit nodig het. Ek dink altyd dat mense wie pleegsorg doen nog net engelvlerke moet groei, want dit kan nie maklik wees nie. Vertel ons meer daarvan. Jy het verseker nie engelvlerkies nodig nie, maar net hope liefde, geduld en n passie vir weeskinders. As kind het ek nie die gewone stokperdies gehad nie. Ek wou nie verf, naaldwerk doen of musiek leer nie. Nee, ek het n plakboek gemaak van klein babatjies. Ek het my klein nefies en niggies opgepas in vakansietye op my oom Attie se buurplaas. Ek het ook n tante aan vaderskant gehad wat n weeshuis in Suid-Afrika naby aan haar gaan besoek het, met die gevolg dat ek dink hierdie liefde vir die wese, is in my bloed. n Verdere bevestiging vir my dat ek wel my skeppingsdoel uitleef, was toe my ouers my vir aanlegtoetse in matriek geneem het en die beroep waarvoor ek die sterkste aangelê was, was maatskaplike werk. Ook latere jare, toe ek al getroud was, het ons bybelstudiegroep saam die maatskaplike werker van die kerk, drie kinders finansieël onderhou. My laaste bevestiging het gekom toe die Here n droom, wat Hy my agt jaar gelede laat droom het, waarvan ek nog elke detail kan onthou, hier tydens pleegsorgopleiding kom bevestig het deur n Australiese dame wat ek van geen kant af geken het nie. Ek funksioneer verseker in wat ek weet ek voor geskape is maklik is dit nie altyd nie, maar wel moontlik. My man en kinders voel ook soos ek en ons as gesin werk in eenheid binne hierdie roeping. Pleegsorg is n groot verantwoordelikheid en jy moet altyd in gedagte hou dat die kinders nie joune is nie en dat hul heel moontlik mag teruggaan. Ons het vier jaar gelede twee dogtertjies voltyds vir twee en halwe jaar grootgemaak. Die enetjie het ons gekry met geboorte en sy was net agt ure oud. Daardie kindertjies het op die ou end teruggegaan na een van hul ouers toe en dit het ons harte in tienmiljoen stukkies gebreek. Jy word lief vir hulle soos jou eie kinders, hulle kon Afrikaans praat en het ons pappie en mammie genoem en skielik kom die dag wat jy daardie band net moet sny soos n naelstring wat afgesny word met geboorte. Dis die hardste en seerste tyd wat ek nog ooit moes deurmaak. Dis reeds twee jaar gelede en ek treur nou nog oor hulle. Verder is daar baie reëls, so moet jy toestemming kry van die Welsyn en die ouers indien jy die kinders oor staatsgrense heen vat vir byvoorbeeld n vakansie. Jy moet ook besef dat hul gedragspatrone deur hul traumatiese ervarings beïnvloed word. Mense wat nie die kennis het nie, verstaan nie altyd wanneer hierdie kindertjies soms uithaak nie een van die baie dinge wat ek wel geleer het tydens pleegsorg is: Don t judge what you don t understand. Jy weet nie waardeur hierdie kinders is nie en daarom kan ons nie oordeel as hul gedrag ons nie pas nie. Daar is egter mense wat pleegsorg aanpak bloot om die finansiële redes daarvan. Hulle is wel herkenbaar aan die manier hoe hulle die kindertjies aantrek, neem nooit die pleegkinders saam met hul op vakansies nie en plaas hulle ook gereeld in respite care (dit is wanneer n ander pleegouer na die kinders kyk). Ons kry wel twee weekliks n klein toelaag vir die kinders om hulle te versorg dis nie veel geld nie, maar help darem om die basiese aan hul te voorsien, soos klere koop, skoolboeke en skoolaktiwiteite betaal, geskenkies koop as hul uitgenooi word na partytjies en vir vervoer wanneer hulle hul ouers moet sien. Ons sorg ook vir hare sny, doktersbesoeke, medisyne, verjaarsdagpartytjies, Kersfees en vakansies. Hierdie is nie n geld-maak-storie nie, glo my, ek kan baie meer geld verdien met voltydse werk in plaas van 24/7 pleegsorg. Ons betaal baie keer uit ons eie sak vir goed. Dit is n harde-bene-kou-pad en jy bring baie tyd in gebed deur. Nie net voeg jy vreemde kinders by jou gesin by nie, maar skielik word jou hele gesin deel van ander mense se reëls en regulasies, die kinders se ouers het nog die volste reg op hulle, alhoewel hulle by jou bly, so jy kan nie net maak soos jy wil met die kindertjies nie. Verder kry jy maandelikse huisbesoeke van jou forstercare-agentskap, die maatskaplike werkster asook die community visitor wat kom kyk of alles nog reg is en met die kinders kom gesels en hoor of hulle verdere behoeftes het. Sekere maatskaplike werkers neem hulle werk baie ernstig

59 op en die een wat ek tans het, gaan kyk elke keer met huisbesoek na die kinders se kamers om te verseker dat die kinders nogsteeds beddens het waarop hulle slaap en te loer of daar nuwe goedjies aangekoop word. Die grootste uitdaging vir my is die emosionele uitputting. Om fisies moeg te wees is niks, maar diep in n mamma se hart krap dit soms swaar en hard as jy sien en weet waardeur hierdie arme, hulpelose kinders gegaan het en jy weet vir n feit dat die dag gaan kom dat jy hulle moet terugstuur na daardie ouerhuis toe al wat jy het is die vertroue dat die ouers hulself bewys het deur hul lewe om te keer en te verbeter het en te vertrou dat hulle nie weer sal terugkeer na hulle ou lewensstyl toe nie. Jy moet deursettingsvermoë hê en weet dat dit is wat die Here van jou vra en dat Hy jou sal dra ook. Daar is niks wat my meer vreugde en bevrediging bied as om te sien hoe hierdie kindertjies grootword en blom nie. Om te sien hoe lief hulle vir jou raak en dan die gesiggies te beleef wanneer hulle n verjaarsdagspresent ontvang met n partytjie, die see ervaar en saam vakansie hou as n gesin dis priceless die glimlaggies as jy hulle n drukkie en n soentjie gee en hulle verseker dat jy vir hulle lief is en omgee, maak als so die moeite werd. Ons kan nie die wêreld vir een kind verander nie, maar wat ons wel kan doen is om EEN kind se lewe vir hom te verander. Het julle enige ander familie in Australië? Ja, ons is gelukkig om een van my broers en sy gesin hier te hê in St George, Queensland en my ouers het ook onlangs hierheen getrek vanuit Suid-Afrika. Ons hele gesin aan my ouers se kant is nou oorsee. Verder het ek nog n broer en sy gesin wat in Amerika bly. Francois se hele familie is nog in Suid-Afrika. Wonderlik! Jou ouers is ook hier. Ek dink nie dit kon maklik vir hulle gewees het nie? Ja, dit was n groot besluit vir my ouers om hulle familieplaas te verkoop en te emigreer, maar my pa het besluit om af te tree en omdat geeneen van ons kinders meer in Suid-Afrika bly nie, het dit die besluit bietjie makliker gemaak. Dis so lekker om hulle hier te hê. Dit gee ons gemoedsrus om te weet ons is nou so naby mekaar, dat ons hul kan geniet en kan versorg vorentoe. Dit is nog lekkerder omdat hul reeds twee verjaarsdae van ons kon bywoon en ons burgerskapseremonie (sonder dubbele burgerskap) ook kon bywoon. My ouers het op n parents visa met PR en Medicare ingekom. Hierdie Kersfees is my ouers by my, jippee! My ouers is baie meer ontspanne en gelukkig hier tussen twee van hul kinders en die kleinkinders. Hulle het al van ons Suid-Afrikaanse vriende ontmoet en geniet die Afrikaanse geselskap. Hulle het reeds met die Aussies te doene gekry deur die kerk en eiendomsagentskappe en hulle kom redelik reg, maar vind die aksent en die slang-woorde nog vreemd op die oor. Op die stadium is hulle druk besig om huise en gebiede om Toowoomba te besoek en bekend te raak met die omgewing. Hul wil graag n huisie koop en vestig in Toowoomba. Jy ego n sentiment wat meeste mense doen Ons het dit vir ons kinders gedoen. Is dit werklik beter vir die kinders hier? Ons kinders is ons als. Die kinders kan nog kinders wees hier in Australië. Die skooldruk is nie soveel hier as in Suid- Afrika nie en elke kind word volgens sy vermoëns hanteer in die klas. Ja, ons het dit verseker vir ons kinders gedoen. As ons nie emigreer het met ons kinders op hierdie ouderdom nie, sou ons kinders heel moontlik oorsee moes gaan werk het en dit sou dan ons as gesin opgebreek het. Hulle pluk reeds die vrugte van ons besluit ons oudste dogter het al in graad 10 begin met n certificate IV in justice law - dis geleenthede soos die wat ons nie in Suid- Afrika gehad het nie. Wanneer sy klaar is met skool het sy reeds n kwalifikasie agter haar naam wat n voorreg. Wanneer jy terugkyk oor die afgelope vyfjaar, is daar enige spyt, of iets wat jy anders sou doen? Is daar enige raad wat jy vir voornemende trekkers kan gee? Spyt is ek glad nie, maar as ek iets kon oordoen, sou dit wees om nog vroëer in my lewe te emigreer het. Die kinders pas so maklik aan, veral as hul nog in die laerskool is. Aangesien ons weer oor moes begin in n nuwe land, sou ek dit vroëer wou doen, want dan het jy meer tyd om weer oor te begin en n pensioen op te bou. My raad sou wees, moenie bang wees vir die vreemde stap in jou lewe nie. Dinge hier is anders en tog ook bekend, KFC en MacDonalds is orals dieselfdej. Suid-Afrikaners kan trots wees daarop dat ons positiewe bydraes tot die gemeenskap maak. Vir diegene wat wil oorkom, wil ek sê: Jy en jou hele gesin moet bewe van opgewondenheid om te wil emigreer, want dan sal julle dit maak. Moenie dat enigiemand jou probeer oorreed deur hoe goed en mooi alles hier is nie, want elke mens ervaar dit anders. Jy bepaal self wat jy van die ervaring maak. Kom met n PR Visa die land in en nie die Visa 457 nie, sodat jy dadelik mediese dekking het en dis nie n risiko as jy jou werk verloor nie. Ek onthou die gesegde dat die keuses wat ons vandag maak ons toekoms vorm. Soms is dit die moeilike keuses wat die grootste belonings inhou.

60 George en Marthie Huysamen Marthie en George Huysamen het in die pragtige Stilbaai gebly voordat hulle die trek na Australië aangepak het. Hulle was ouer as die gemiddelde Suid-Afrikaner wat die avontuur aanpak. Die Huysamens se storie verskil ook in die sin dat hul begin November 2014 teruggetrek het Suid-Afrika toe.

61 George en Marthie Huysamen Julle is nie die deursnee ouderdom van Suid-Afrikaners wie Australië toe trek nie. Julle het ook nie gekom omdat jul kinders reeds hier was nie. Ja, ons is ouer as die meeste Suid-Afrikaners wat oorkom. George is 53 jaar oud en het vir 10 jaar kommersieël visgevang met sy eie bote. Ons was gelukkig om n Stok- en Lynvis kommersiële lisensie te gehad het. Ek is 49 jaar oud, en het vir Irvin & Johnson (I&J) gewerk as bestuurderes van hul Stilbaai depot. Nadat Irvin & Johnson toegemaak het, het ons na Grootvlei getrek waar my man weer begin werk het by die kragstasie. En ja, ons kinders is steeds in Suid-Afrika. Ons oudste seun is 33 jaar oud en getroud. Hy het twee dogtertjies. Ons jongste seun is 25 jaar oud, getroud en het n dogtertjie en seuntjie. Ons bly tans in Dalyellup Wes- Australië, naby Bunbury. Hoe ervaar julle Australië? Ons is nou al bykans drie jaar in Australië. Ons het eers vir n week hier kom vakansie hou voordat ons finaal besluit het om oor te kom. Ons sal graag permanent hier wil bly omdat dit skoner is en hul strenger is met motorbestuurders. Ek hou van dit hier en het sommer vinnig op my gemak gevoel in die verkeer. My man is gelukkig by die werk en ek is nie bang wanneer my man moet nagskof gaan werk nie. In ons omgewing kan die gesinne tyd saam spandeer by die speelparke, die fietsryers het hul eie bane en die mense gaan stap graag, maar Suid-Afrika bly vir my die mooiste land op aarde. Ek is hartseer om te sien hoe dinge agteruit gegaan het. Hoe het dit gekom dat jul Australië toe gekom het? My man het n drie jaar kontrak gehad toe hy vir Eskom Grootvlei Kragstasie gewerk het. Daar was slegs vier maande daarvan oor. Op daardie stadium het hulle nie sy kontrak hernu nie en het regstellende aksies voorgehou as die rede waarom hulle hom nie permanent kon aanstel nie. Tydens n rookbreuk het hy twee mans hoor praat van werk wat beskikbaar was in Australië by n kragstasie. Hy het navraag gedoen en sy CV na die eposadres gestuur wat hulle vir hom gegee het. Bykans onmiddelik na hulle sy CV ontvang het, het die aansoeke gesluit. Hulle het n e-pos vir hom gestuur vir ontvangserkenning van sy CV. Hy bel my toe en vra: Engel, hoe ver is jy bereid om te trek? Ek antwoord toe: Enige plek behalwe Namibië. Hy vertel my toe hy het aansoek gedoen vir n werk in Australië. Ek het sommer begin lag. Hy wou nog altyd oorsee werk, maar ek het nie gedink dit sou ooit gebeur nie. Wragtig! n Week daarna het hulle hom gekontak en gevra of hy beskikbaar sou wees om Johannesburg toe te gaan vir n onderhoud. Die onderhoud was by die OR Tambo lughawe. Hy was positief oor die onderhoud. Ek het gemaan dat hy nie te optimisties moes wees nie. Intussentyd het hy ook vir ander poste by ander kragstasies aansoek gedoen, maar niks aanbiedinge gekry nie. Die senuwees het begin knaag, want ons het nie geweet wat ons sou doen as hy nie werk kon kry nie. Ons het soveel as moontlik oor Australië opgelees en die internetdata amper opgebruik om inligting te kry. Drie weke na die onderhoud het hulle ons laat weet dat hy op die kortlys was en vir n week Australië toe moes gaan om toetse te gaan doen. Hulle het ons Visa 456 (Tourist visa) gereël vanaf Australië, ons moes net ons paspoorte invat na die Australiese Ambassade in Pretoria sodat die visa 456 label in die paspoorte kon kom. Toe die mediese toetse se uitslae klaar was het hulle vir ons vliegtuigkaartjies gekoop en het ons die 14de Augustus 2011 op die vliegtuig geklim na Australië vir die weeklange besoek. Alles was so oorweldigend en op daardie stadium het ons nog geen werkskontrak gesien of geteken nie. Hulle het uit hulle pad gegaan om ons behulpsaam te wees. Daar was vir ons vervoer gereël vanaf Perth na Bunbury, waar ons in die Quest gebly het vir die week. Na n lang eerste nag in Australië het die maatskappy my man kom oplaai en na die werk geneem vir n toer. n Dame het my kom oplaai en in die omgewing rondgery. My kamera het oortyd gewerk. Sy het al my vrae beantwoord in verband met behuising, kruideniers, water en ligte. Dag twee het op n soortgelyke trant verloop. Ek en my toergids het gaan koffie drink en sommer net oor alles gesels. Dag drie en vier kon ek en George saam spandeer en ons het tot vroeg in die oggendure rondgeloop en gesels. Dag vyf het die werk ons kom haal vir ontbyt by n restaurant wat uitkyk oor die see en met ons altwee gesels en ons vrae beantwoord en ons bietjie touwys maak oor die goed en die sleg van Australië. Die laaste aand het die bestuurder van die firma 19:30 die aand die kontrak vir ons gebring. Ek wou uitloop, maar hy het aangedring dat ek moes bly en ook die kontrak deurlees. Geduldig het hy al die vrae wat ek nog gehad het beantwoord. Daarna het hy ons n uur gegee om daaroor te dink en te praat. Hy het ons meegedeel dat die werk George s n was, hy moes net besluit of hy dit wil hê. Ons het daardie aand die kontrak geteken en die volgende dag het ons teruggevlieg Suid-Afrika toe. Ons het met n 457 Business Sponsor Long Stay Visa (4 jaar) Australië toe gekom, en alles was vreemd en die papierwerk was baie. Ons het vir nog mediese toetse gegaan en x-strale van ons longe laat neem in Pretoria. Ons het aansoek gedoen vir die police clearancesertifikate en het dit ses weke later gekry. Ons het aansoek gedoen vir al die nodige onverkorte sertifikate. Die huweliksertifikaat het ons binne ses weke gekry, maar vir

62 die geboortesertifikate het ons bykans agt maande gewag. Ons het ook die belastingklaringsertifikate gekry. Ons het selfs vir n internasionale lisensie aansoek gedoen, wat nie werklik nodig was nie. Alhoewel hulle wel jou Suid- Afrikaanse lisensie aanvaar sal jy vir n Australiese een moet aansoek doen binne n sekere tydperk. Binne twee weke het ons die weermagontslagpapiere in Pretoria gekry. Daar was n ellelange vraelys vir die visa waar hulle bykans alles van jou wil weet. Hulle soek jou CV, kwalifikasies, sertifikate van kursusse, werksgeskiedenis, jou eggenoot se besonderhede en ook jou kinders s n. Hulle soek mediese rekords, karakterbesonderhede, briewe van jou huidige werkgewer, n brief van jou nuwe werkgewer met n aanduiding van jou salaris en voordele, asook posbeskrywing van wat jy in Australië gaan kom doen. En dan, wanneer die vorms ingedien is, begin jy werklik te stres. Ons het gereeld op die web gaan kyk hoe die aansoek vorder by au/ inguiry/query/guery. do?action=evisa. Dit word later n uurlikse gebeurtenis en was ons baie verlig toe die nuus deurkom dat ons visa wel goedgekeur is. Jul moes jul kinders en familie agterlaat. Hoe het hulle jul besluit hanteer? Ons het met hulle gesels en verduidelik dat dit n uitweg is asook n wonderlike geleentheid vir ons. Ons familie was baie hartseer, maar het ons 100% ondersteun. Ons is n baie hegte familie, maar hulle het dit verstaan en so aanvaar. Inteendeel hulle wil ook baie graag Australië toe immigreer. Ons idee was om wanneer ons hier is, vir PR aansoek te doen en dit sou dit hopelik makliker maak vir ons kinders om te kom as hulle sou wou. Ek het my ma baie jammer gekry. Dit was vir haar baie swaar en sy was toe 70 jaar oud. Ek dink sy was bang sy sien ons nie weer nie, maar deur die Here se genade is sy nog baie gesond, en ons gaan haar Maart 2013 besoek vir haar verjaarsdag. Sekere van ons vriende het gesê ons is landsverraaiers, maar ek het hulle net gevra of hulle vir ons werk het? Oor die algemeen was die meeste van ons vriende baie bly vir ons onthalwe en het ons amper daagliks nog kontak. Dit was vir my baie moeilik om my hond weg te gee. Ons het n groot Dobermann gehad vandat sy sewe weke oud was en sy was soos my skaduwee. Ek het omtrent my hart uitgehuil. Ek het nie kans gesien om haar vir ses maande (drie maande in Suid-Afrika en drie maande in Australië) onder kwarantyn te plaas en haar nie te sien nie. Boonop sou dit ons ±R gekos het en ons het doodeenvoudig nie die geld gehad nie. Het jul, jul meubels laat oorkom? Ons het besluit om ons voertuie, karavaan en my man se motorfiets te verkoop, waaroor ons baie spyt is. Daar was nie genoeg tyd om die papierwerk vir die voertuie af te handel nie, toevallig het ons ook n Australiese Camry gery in Suid-Afrika. Ons het nie toe geweet dat dit makliker is om die voertuig oor te bring nie. Ons karavaan het ons vir n appel-en-ei verkoop, en tot ons skok agtergekom hoe duur karavane in Australië is. Pickfords het ons meubels kom pak en die vraghouer vervoer. Hulle het regtig baie goeie diens gegee en moes die vraghouer weer uitpak, want hulle het per ongeluk skilderye en skulpe met seesand ook ingepak wat ons nie verklaar het nie en het dit persoonlik vir ons teruggebring. Ons meubels was ook baie goed en stewig verpak en ek sal hulle enige tyd aanbeveel. Ons het besluit om al ons meubels te bring, want ons het drie jaar tevore ons hele huis oorgemeubileer, nuwe yskas, voorhuisstel, kamerstelle ensovoorts. As ek weer kon kies sou ek weer alles gebring het, dit voel soos Kersfees as jou bekende goed hier is. Mens kan eindelik tuis begin voel. Daar is soms dinge waaraan mens nie dink wanneer jy met die voorbereiding besig is nie. Wat het julle ekstra gedoen wat nie deel van die voorgeskrewe dokumentasie was nie, wat jul lewens hier bietjie makliker gemaak het? Ons het by ons Suid-Afrikaanse bure getuigskrifte gekry, wat baie gehelp het, toe ons aansoek gedoen het vir n huurhuis. Ons het n bankrekening by Bankwest oor die internet oopgemaak en solank die meeste van ons geld oorbetaal. Toe ons hier aangekom het, het ons net ons kaartjies gaan afhaal by die bank. Hulle was baie behulpsaam en alles het glad verloop. My man het ook n safety assesment, compatibilty tests en n online questionnaire op die internet gedoen, deur die werk vereis. Australië se belastingsmense het ons ook gekontak en ongeveer n een uur telefoongesprek met ons gevoer oor wat ons moet doen as ons eers in Australië is. Die lughawe ervaring is moeilik om aan iemand te beskryf. Hoe het jul dit beleef? Vertel ook sommer vir ons van jul eerste paar weke in Bunbury. Oppad lughawe toe was dit doodstil in die kar, ons was elkeen besig met ons eie gedagtes. My man het later vir my gesê hy het net gebid dat ons nie die verkeerde keuse gemaak het nie en dat hy baie bekommerd was oor my omdat al die kinders, kleinkinders, moeder, susters en familie by die lughawe gaan wees en hy wou my die hartseer spaar. Ons het almal langtand iets gaan eet en probeer grappe maak tot dit groettyd was. Ek was verbaas dat ek nie gehuil het nie, maar die oomblik toe ons in die vliegtuig sit, het ek begin huil asof ek nooit gaan ophou nie. My man het my vasgehou en gesê hy was so jammer dat hy die oorsaak was van my hartseer en net daar het ek vir hom gesê dat ons dit saam besluit het en het ek kalm geword, lekker geëet en geslaap tot die lugwaardin my

63 kom wakker maak het. My man het baie min geslaap, hy het aan alles gedink wat voorlê. Met die uitloop op die lughawe het ons na mekaar gekyk en amper saam gesê: Hier begin n nuwe toekoms vir ons, deur die genade van onse Heer. Daar het n man gestaan met n bord met ons name en van op. Hy het ons na die huis in Bunbury geneem wat vir die volgende drie maande ons s n sou wees. Dit het gereën en ek het my verkyk aan al die groot V6-karre. Ons het vooraf op Google gekyk en die huis het presies gelyk soos op die internet. Die sleutel was in die posbus gebêre! Ek het deur die huis geloop, my handsak neergesit en my man het ons tasse ingebring. Daar was n groot mandjie met tee, koffie, melk, suiker en kos vir ongeveer drie dae en n verwelkomingsbrief met kontaknommers vir verskeie mense en dienste. Ons was so nuuskierig en het gevra waar die naaste winkel was en kon sommer Coles toe stap. Oppad terug hoor ons n motor toet en dit is toe die bestuurder van die werk wat ons n rygeleentheid aanbied en vertel dat hy ons die volgende dag sal kom haal. Die werk het vir ons n huurmotor voorsien vir drie weke totdat ons ons eie vervoer kon reël. My man sou eers agt dae later begin werk en ons het dadelik n GPS gekoop en rondgegery en die dorp verken. Elke aand het ons gaan stap en ons verwonder aan hoe die mense rondloop en fietsry. Ons het simkaarte vir ons selfone gekry om die familie en kinders te bel en n datastokkie gekoop en ge-skype. Ons het na Bankwest gegaan en ons bankkaarte gekry en aanlyn aansoek gedoen vir n Australiese belastingsnommer. Ons was bevoorreg om genoeg geld te hê om weer n Camry te kon koop. Toe my man begin werk het, het ek na Coles gestap en die plek verken en al die kruideniers leer ken. Dit was vir my lekker om in Coles en Big W rond te stap sonder om iets te koop. Na twee maande het Pickfords ons ingelig dat ons meubels twee weke later afgelewer sou word. Ek het na so baie huise gaan kyk en wou n klein huisie kry, maar dit is amper onmoontlik. Ek was baie gelukkig om n hoekhuis te kry met n groot tuin. Toe die meubels kom het ek vir twee dae omtrent niks geslaap nie, ek wou net my huis reg kry. Toe al my goedjies in plek was het ek so tuis gevoel. Ons moes net aanhoudend bly muurproppe koop, ek het nie gedink mens het so baie nodig nie. Ons het by n gholfklub aangesluit en gholf gespeel as my man af was. Ek het baie Australiese dames daar ontmoet en was oorweldig deur hulle vriendelikheid en hoe hulle my betrek het. Hulle het uit hulle pad gegaan om my welkom te laat voel. Omdat my man werk, speel ek baie meer as hy. Ons is ook baie lief vir visvang en die buitelewe en as die geleentheid hom voordoen is ons op soek na nuwe plekke om piekniek te hou en vis te vang. My man pas uitstekend aan, die mense by die werk het hom al herhaaldelik gesê dat Australië vir hom gebou is, so goed pas hy aan. Ek verlang baie na my kinders en kleinkinders, maar dit is seker normaal vir enige ma. Ons het ook altwee ons WA bestuurlisensies gekry en dit maak die lewe net baie makliker, want hier tel n ID-boek niks. Ander Suid-Afrikaners het gesê die toetsbeamptes is bevooroordeeld teenoor Suid-Afrikaners, maar dit was definitief nie met ons die geval nie. Ons het die eerste keer ons lisensie gekry, tog weet ek van ander Suid-Afrikaners wat al drie keer gegaan het en elke keer onsuksesvol was. Ek het reguit vir hulle gesê ek is baie op my senuwees, want ek het amper 30 jaar gelede my lisensie gekry en die beampte was glad nie lelik met my nie. Miskien was ons net baie gelukkig, die teorietoets wat ons moes aflê vir ons bestuurlisensies was verspot maklik, ek dink dit is baie moeiliker in Suid-Afrika. Dit was vreemd dat hier geen toetsgronde is nie. Wat was vir jou nog anders hier? Dit is vir my vreemd dat die eiendomsagente elke drie maande kom huisinspeksie doen, maar ek verstaan hoekom en gee nie om nie. Van die Australiese kosse is ook vreemd, maar lekker om te probeer. Hulle wors is sleg. Die mense wat moet valhelms dra as hulle fietsry en dat mens op gasbraaiers braai is ook vreemd. Hier is ook n vliegplaag vir twee maande van die jaar. Hoe kommunikeer jy met jou mense in Suid- Afrika? Die moelikste vir ons is as die kinders siek raak en natuurlik die verlange. As dinge te veel raak sê ek net vir myself hoe bevoorreg ons is om hier te kan wees, met n goeie werk wat regtig mooi na ons kyk. Ek het al van n paar gevalle gehoor waar die mense die teenoorgestelde ervaar het. Ons Skype gereeld die familie en stuur foto s op Facebook en praat daagliks met mekaar deur Whatsapp. Ek het n groep gestig met AL ons familie op Whatsapp (tot my Ma gebruik dit) en as een van ons iets opsit, sien almal dit en partykeer hou die gesprekke vir langer as n uur aan en ons weet presies wat aangaan met elkeen - dit help baie. Dit is so lekker om Afrikaans te hoor. Het julle n groot Afrikaanse vriendekring? As ons iemand hoor Afrikaans praat, begin ek met die mense gesels en het ook by Aussiekaners aangesluit op Facebook. Saam met ons het daar nog nege Suid- Afrikaanse gesinne oorgekom en ons was gelukkig om heelwat mense hier te ken. Ons het ook deur die gholf baie mense ontmoet en my man het by die werk ook mense leer ken. Ek het baie gawe Suid-Afrikaners ontmoet en kuier graag saam hulle. Daar is egter ook Suid-Afrikaners wat my glad nie aanstaan nie. Niks is vir hulle goed genoeg nie en hulle vind fout met alles en almal. Dit maak my so vies as hulle die Aussies slegmaak en kla oor die kos wat nie volgens hulle smaak is nie. Hulle kla oor alles wat hul nie hier kan koop nie, behalwe by die Suid-Afrikaanse winkels, en dan kla hulle weer

64 dat dit te duur is. Ek sê altyd vir hulle ek verstaan hulle nie nie, hulle probeer nie eers met die Aussies vriende maak nie en alles is sleg behalwe die dollars wat hulle verdien. Ek ervaar dat hulle hul verbeel hulle is beter as ander. Geen mens is beter as n ander nie. Ek pes dit ook as Suid-Afrikaners Afrikaans praat terwyl hulle weet daar is mense in die groep wat nie Afrikaans verstaan nie. Ons het baie Aussie vriende wat ons graag na hulle barbies nooi en dan kuier ons alte lekker en hulle kom kuier ook by ons. Ons was al twee keer diepsee toe en dit was wonderlik. Ek dink die Aussies is baie behulpsaam, vriendelik en aanvaar jou soos jy is, maar ek het ook al gesien dat van die Aussies lelik is met uitlanders. Die saak het twee kante en gewoonlik is my mede- Suid-Afrikaners nie onskuldig nie. Julle het al gaan kuier in Suid-Afrika? Ons was die 1ste Maart 2013 na Suid-Afrika om saam ons kinders, kleinkinders en die res van die familie my ma se verjaarsdag te vier. Ek het letterlik die dae afgetel en was so opgewonde! Ek het aandenkings gekoop vir die familie en klere vir die kleinkinders. Ek het gespaar om in Suid- Afrika vir my klere te koop omdat ek dink Suid-Afrika se klere is van n beter gehalte en nie so duur nie. My ma het saam ons teruggekom en vir ses weke kom kuier. Sy het dit baie geniet en hou baie van Australië, maar ou bome verplant nie maklik nie. Is daar iets wat jy sou oordoen? As ek dinge kon oordoen sou ek die karavaan en baie meer foto s en video s van ons familie saamgebring het. Jy het genoem van die vliegplaag. Ek het dit ook al beleef. Baie sê jy is true blue Aussie wanneer jy n vlieg gesluk het. Iets snaaks het juis tydens die jaarlikse vliegplaag gebeur. Ek was oppad dorp toe (het my WA lisensie net een week tevore gekry) en langs die pad het polisiebeamptes karre afgetrek. Ek sien toe die een dame waai en ek trek af, sy kom na my toe en vra hoekom ek afgetrek het, ek sê vir haar sy het dan vir my gewys om af te trek. Nee, sê sy, sy waai net die vlieë weg. Ons het maar saam gelag daaroor. Enige raad wat jy voornemende emigrante kan gee? Moenie trek as jou huwelik nie rotsvas is nie. Jy kan nie jou huwelik so red nie. As jul nou probleme het, stryk dit eers uit en kom dan. Hierdie stap vereis dat man en vrou n eenheid vorm en saamstaan. Ek sal ook geen ouer persoon aanraai om sonder jou kinders of familie oor te kom nie, dit is nie maklik nie. Daar het intussen twee jaar verloop sedert ons laas gesels het. Julle het besluit dat jul terug gaan Suid-Afrika toe. Jy was gaaf genoeg om die omstandighede daaromtrent met my te deel. Ons is steeds op n 457 visa wat in Oktober 2015 verval. George werk hier vir n groot myngroep in die kragstasie. Met ons eerste onderhoud, het my man vir hulle gesê hy sal dit oorweeg om hiernatoe te kom, as ons jongste seun (hy werk ook die afgelope vyf jaar vir Eskom) ook kan oorkom. Hulle het ons belowe dat hulle hom sal sponsor met n werk sodra hy klaar is met sy turbine opleiding en uitgepasseer het op die turbine. Ons het vir hulle gesê dit sal omtrent twee jaar neem en daar is herhaaldelik vir ons verseker dat dit nie n probleem sou wees nie. Na twee en n half jaar is dit klaarblyklik n groot probleem en sê hulle dat dit net eenmalig was dat hulle mense van Suid-Afrika oorgebring het en bring hul nie meer buitelanders oor met werksvisums nie. Ons het regtig gedink as ons net eers kan kom, kan ons die pad vir ons kinders makliker maak en toe werk dit nie so nie. Om alles te kroon is ons seun se beroep die 1ste Julie 2014 van die skilled lys afgehaal. Verder het ons tydens die aanvanklike onderhoud en met die look and see visit vir hulle gevra of George se ouderdom n probleem gaan wees (hy was toe 51) wanneer ons sou aansoek doen vir PR. Hulle het ons verseker dat dit nie n probleem sou wees nie, maar dit is en moet hy vier jaar vir dieselfde firma werk en vir vier jaar aaneenlopend onder die hoë inkomste groep val voordat ons kan aansoek doen vir PR. Hy moes ook n kontrak teken dat hy vier jaar vir hulle sou werk anders moet ons die geld terugbetaal vir die trek hiernatoe. Intussen het al vier personeellede wat destyds betrokke was by die onderhoude en al die beloftes gemaak het, bedank. George het die afgelope maand die firma gevra om hom te onthef van sy kontrak en dat ons nie die geld hoef terug te betaal nie. Uiteindelik het hulle ingestem, maar hulle betaal niks om ons terug te trek nie en ons moet alles self betaal. Ons sit met motorskuld en probeer nou die motor verkoop omdat ons nie alles self kan betaal nie. Ek is so moedeloos en weet nie wat om te doen nie. As George net n werk in Suid-Afrika kan kry, maar dis baie moeilik omdat hy hier is. Die mense verstaan nie hoekom ons wil teruggaan nie, want ons is dan mos in die land van melk en heuning, maar wat soek ons hier as al ons kinders en kleinkinders in Suid Afrika is? Ons het regtig alles probeer om ons kinders hier te kry, maar dit kan nie. Ons immigrasie-agent hier in Perth het ook na al die opsies gekyk het en as ons seun nie n sponsor kry nie is daar nie n ander manier nie. Ons maak die beste van n slegte saak en gaan met n oop gemoed Suid-Afrika toe. Ons hoop en vertrou dat George gou werk sal kry. Outeursnota: Dit gaan goed met die Huyshamens, George het weer werk gekry en hul gedy in die teenwoordigheid van hul geliefdes.

65 Gerhard Kock Gerhard Kock ( n predikant) en sy gesin het in 2012 in Australië aangekom. Hulle het vir die twee jaar voor hul oorgekom het in Pretoria gewoon. Voor dit was hul vir agt jaar in Port Elizabeth en vyf jaar in Witbank. Hulle het n dogter wat 18 jaar was toe hul oorgekom het en n seun wat 17 jaar oud was.

66 Gerhard Kock Hoe het dit gekom dat jul na Australië gekom het? Kom ek gee eers bietjie agtergrond: Die hele Australiese gedagte het begin in Op die stadium het ek interkerklik gewerk en was ek wagtende op n vakante pos by n onafhanklike kerk. Ek het die Sondagoggend oor RSG gehoor van n Suid-Afrikaanse predikant in Australië wat gepraat het oor die behoefte aan Suid-Afrikaanse predikante. Ek het dadelik aan my vriend wat ook toe die bediening bedank het, gedink en die besonderhede eintlik vir hom afgeskryf. Omdat ek gewag het vir die beroep na die kerk (soos bo genoem), het ek nie werklik belanggestel om te emigreer nie. Dit was eers toe my vriend die besonderhede wat ek afgeneem het van die Radioprogram opgevolg het en begin reëlings tref het vir sy onderhoud in Australië, dat ek meer ernstig daaroor met my vrou begin gesels het. My vriend is in Mei 2007 Melbourne toe en omdat my beroep toe nog nie gerealiseer het nie en ek ook my tydelike sekulêre pos verloor het, het ons ernstig begin dink om ook vir ons n toekoms in Australië te soek. Ek het dadelik op die internet begin rondsoek vir vakante gemeentes en met die hulp van my vriend in Melbourne (wat toe nie uitgepraat kon raak oor hul wonderlike lewe in Australië nie) het ek in 2008 onderhoude gereël by verskillende kerkgenootskappe. Omdat net my vrou gewerk het, moes ons van ons meubels verkoop en geld by mense leen om my vliegkaartjie Australië toe te bekostig. Ek het met n beroep na Elizabeth ( n uitbreiding) in Adelaide, in my sak teruggekeer daardie Augustus van 2008, maar ongelukkig was die aanbod nie ooreenkomstig die vereistes van n visum nie. Die onderhoude was in Perth gewees en ek het vir drie maande in Perth gewoon by vriende. Ek het Perth as baie skoon en modern ervaar en die openbare vervoer was fantasties, veral omdat ek op skool laas van openbare vervoer in Suid-Afrika gebruik kon maak. Aangesien ons eerste aansoek in 2008 deur die mat geval het omdat die gemeente ons nie voltyds vir twee jaar kon borg nie en ons al intussen van ons meubels verkoop het, was ons as gesin in n geweldige tweestryd. Eerstens het ons gewonder of ons weer moet probeer en andersins het ons al meer bewus geword van die werklikheid dat daar nie vir ons meer n toekoms in ons eie land was nie. Ons is in 2010 van Port Elizabeth na Pretoria en in dieselfde jaar het die Presbiteriaanse Kerk van Queensland my genader vir n onderhoud. Alles het van vooraf opgevlam en skielik het Australië weer n moontlikheid geword. Ek is genooi deur n kerkgroep in Brisbane en het n sponsor gekry wat my onkostes betaal het. Na die besoek het die momentum eers werklik begin vir ons aansoek om na Australië te kom. Ons het oorspronklik begin met die PR-proses in Maart Daar was n misverstand oor die skill assessment toetse en die aansoek is geweier einde Oktober Ons het in November 2011 dadelik ons aansoek ingedien vir n Religious Workings Visa, soortgelyk aan die 457. Op die 2de Februarie 2012 is dit goedgekeur en 14 Februarie 2012 het ek en my twee kinders in Sydney geland. My vrou het agtergebly om nog eers haar maand kennis te werk. Julle storie vertel my van n Goddelike voorsieningsreis, vertel ons meer daarvan asseblief. Nadat ons die kontrak van die kerk en die brief van die regering, dat ons mag aansoek doen vir PR, ontvang het, het die werklikheid ons getref. Ons was net baie bly dat die gedagte om te emigreer nou n werklikheid geword het. Ons toekoms was onseker in Suid-Afrika en hierdie beroep na Australië was vir ons n Deur van HOOP!. Ons grootste vrees was hoe ons in Australië sou kom, aangesien die kerk geen reiskostes sou betaal nie. Ons het gelukkig goeie meubels gehad wat ek van my ouers geërf het en vriende van ons het dit by ons gekoop vir R50,000. n Man in Melbourne wat ons kaartjies geborg het, het die deure finaal laat oopgaan vir ons. Toe kom die skok dat ons PR verwerp is aangesien ek nie betyds my skill assessment ingehandig het nie. Dit was n aaklige dag en dit het gevoel ons hele wêreld stort finaal in duie. Gelukkig het die Moderator van die Kerk opdrag gegee dat hul dadelik sal aansoek doen vir n Religious Workers Visa. Dit was Oktober Omdat dit so naby aan Desember was het ons gedink dit gaan baie lank vat. Ses weke later het ons die toestemming gekry en kon ons dadelik ons aansoek indien in Pretoria. Weereens herhaal die geskiedenis homself, want ons het die brief ingehandig van die Kerk se goedkeuring vanaf Immigrasie dat hul my mag laat kom, maar die goedkeuring dat hul my vir twee jaar borg, was nog nie afgehandel nie. Met mooi praat en baie gebed het ek die dame by die konsulaat van Australië in Pretoria gevra om te kyk of sy ons kan help voordat die sewe dae periode verstryk. Sy het en twee weke later op 1 Februarie 2012 het ons die nuus ontvang dat die Visa goedgekeur is. Ek en my kinders het n hallelujadans uitgevoer. Die skole het al intussen begin en ons het besluit om my seun uit die skool te hou, want ons kon hom nie vir die nuwe jaar inskryf en boeke en als koop dalk net vir twee maande nie. My dogter wat toe net matriek geskryf het, het n goeie werksaanbod gekry wat ons van die hand gewys het omdat ons enige oomblik Australië toe sou gaan. My vrou wou nie kennis gee by haar werk voordat ons nie ons Visa in ons hande gehad het nie, dus was alles hangende en die onsekerheid het ons almal opgevreet. Met die PR-aansoek is kennis ontvang dat my vrou n IELTS-toets moes doen, ek is gevrywaar aangesien ek my een graad in Engels gedoen het. My dogter was nog 17, n week voor ons ons aansoek ingedien het, sy was

67 ook gevrywaar. Die mediese toetse, die IELTS-toets en die gelde vir die aansoek van die PR, foto s, nuwe paspoorte vir die kinders, ensovoorts het ons R gekos, wat ons kon betaal met die oprengs van die verkoop van ons meubels. Hoe het jul vriende en familie die nuus van julle trek hanteer? Omdat ons oor Australië gepraat het sedert 2008 en dit nie gerealiseer het nie, het vriende en familie ons nie meer geglo nie. Ons is van mening hulle het gedink ons halusineer en dat die hele proses en al die sogenaamde hindernisse alles net verskonings was. Dit was dus nie moontlik om met die tweede geleentheid in 2010 werklik die dinge met hulle te deel nie. Die dag toe ons aansoek goedgekeur is, toe laat ons hul weet dat ons middel Februarie Australië toe vlieg. Ons het dit baie moeilik gehad in Suid-Afrika en ons familie het ons geensins ondersteun nie. Ons het gevoel ons laat net slegte herinneringe agter die dag toe ons op die lughawe was. Niemand van die familie het ons eers kom groet nie. My ouers is albei oorlede en ek het net n suster in Pretoria. My vrou se ouers leef nog en haar pa is baie siek en dan het sy nog twee getroude susters en een ongetroude suster. Haar afskeid was dus baie meer emosioneel, maar die gedagte aan die nuwe lewe in Australië het baie swaarder geweeg as familiebande. Ons is nie familiehegte mense nie en ons het altyd ver van die familie af gewoon en het mekaar soms een keer per jaar gesien. Toe ons in Pretoria was vir twee jaar het ons mekaar meer gereeld gesien, maar dit was nogtans nie baie nie. My vrou het nog kontak met haar ouers en sussies in Suid-Afrika en ek het kontak met my suster, maar verder het ons geen belange daar nie. Toe is jul uiteindelik hier na vier jaar. Die eerste maande na mens land is omtrent n mengsel van ervarings. Vertel van jul belewenisse. Ons het in Australië geland met $250 in ons sak. Gelukkig het n vriend van my in Melbourne vir ons by een van sy lidmate n motor gereël. Dit was die eerste keer dat my kinders in n vreemde land was en hulle was baie opgewonde oor die avontuur. Omdat ons toe reeds van 2008 aan die beplan was, dink ek almal het genoegsame tyd gehad om hul psigies voor te berei. Ons het op 14 Februarie van Sydney na Melbourne gevlieg om die motor te kry en blyplek te reël in Adelaide. Ons het op die internet gesoek vir enige chalets of gemeubileerde woonstelle, maar die pryse was so duur dat ons nie eers vir n nag sou kon betaal nie. Gelukkig het die kerk toe besluit hulle sal my twee weke se salaris vooruit betaal. Ek het met daardie geld n GPS gekoop, petrol ingegooi en ons cabin in Mount Compass vir vyf dae betaal - die enigste plek wat ons kon kry vir $50 p/n vir drie mense. Na agt dae se vakansie in Melbourne het ons na Adelaide, Mount Compass vertrek. Die motor se petrolpomp het 19km voor ons bestemming ingegee. Dit was 22 Februarie om 19:30 die aand. Gelukkig was dit nog lig. Ons het nie n siel geken nie, geen selfoonopvangs gehad nie en daar sit ons. Ons het nie geweet wat om te doen nie. Ek sien toe n huis se dak in die verte teen die bult uitsteek en ek en my seun besluit om daar te gaan hulp soek. Aan die begin was die man nie baie vriendelik nie. Hy het vir ons n insleep diens gebel, maar nie aangebied om ons na ons bestemming 19km verder te neem nie en hy het net die heeltyd gevra wat gaan ons maak. Ek het net stilletjies gebid dat die Here die man se gesindheid sal verander. Terwyl ons wag vir die insleepvoertuig, merk hy toe op dat iets vreemds met hom die dag gebeur het. Dit is sy gewoonte om teen drie uur in die agtermiddae te begin bier drink, en dan teen die aand agt uur is hy gewoonlik al redelik besope, maar die dag het hy net nie gevoel om te drink nie, eerste keer in jare. Ek merk toe op dat God dit so bestem het omdat hy instaat moes wees om ons te help. Hy was natuurlik verskriklik verward oor my opmerking. Dis toé dat hy sê ons die koffers uit die motor moet gaan haal en dat hy ons na ons blyplek sal neem. Ons het natuurlik middagete laas geëet en daai aand 21:20 laai die man ons voor die chalet af. Ons almal moeg, honger en dors. Daardie tyd van die nag was daar nie oop winkels nie en ons het net n koppie koffie gedrink en gaan slaap. Die volgende oggend het ons honger opgestaan en gaan uitvind waar die naaste winkel was, omdat ons die vorige nag in die donker en in die vreemde nie veel kon sien nie. Die eienaars van die chalets het gesê dis so 7km pad af, maar het nie aangebied om ons te neem nie. Ons het net begin stap toe sy met haar motor by ons stop en sê sy gaan poskantoor toe, ons kan saam haar ry. Omdat ons nie geweet het hoe lank die motor se herstel sou neem en of ons weer n geleentheid na die dorpie sou kry nie, het ons met die bietjie geld wat ons oorgehad het, dink dit was so $300, $50 se kos gekoop en die res gehou vir die herstel van die motor. Twee dae later het die motorhawe ons kom optel om ons kar te kry in Aldinga. Gelukkig was daar nog redelik petrol in die kar en weereens was die Here vir ons so goed dat ek toe kon reël met die werktuigkundige dat ek hom $150 gee en die ander $170 n week later sou betaal. Ons is toe na vyf dae in Mount Compass na Mawsonslake in die Noorde om by die predikant daar te gaan woon totdat ons n huis in die Suidelike voorstede kon kry. Ons het begin huis soek en het wonderbaarlik op kort kennisgewing n huurhuis gekry na slegs n week se soek. Weereens het die geldjies min geraak, want ons moes elke dag die 50km van die Noorde na die Suide ry en heeldag rondry, huissoek en wegneemetes koop. Toe kom die skok dat ons $2800 se Bond moet neersit. Gelukkig het die kerk ingestem om die geld vir my te leen

68 met n ekstra $500 om beddegoed en n yskas te koop, want ons het net met ons tasse hier aangeland. Met die huissoek het ons die voorreg gehad om tussen twee huise te kon kies. In die een was die huurders nog besig om uit te trek en die ander een was leeg. Die verhuringsagent sê toe hulle sal ons die guns doen dat ons na die een kan gaan kyk terwyl die mense uittrek, as ek die moed het om toestemming te vra en die ander een sal sy vir my wys, want sy besef dit is n krisis en ons hoef nie te wag tot die volgende opedag nie. Toe ons by die eerste huis aankom het die mense ons toegelaat om deur die huis te gaan terwyl hul gepak het. Hulle was vriendelike Nieu-Seelanders en het ons verwelkom en deur die huis geneem. Na n ruk merk ek op dat die trok al vertrek het, maar dat daar nog 4 banke, n slaapkamerstel, mikrogolf, ketel en n boks rond staan in die huis. Ek het die man gevra wat hy met dit gaan doen en hy het gesê dat hy steeds vir mense wag wat die slaapkamerstel moes kom haal, maar dat ek die banke kon vat as ek dit wou hê. Ek het hom vertel dat ons nie meubels oorgebring het nie, en dat ons in n leë huis sou intrek. Hy gee ons toe die mikrogolf, ketel en n boks vol potte, borde en bekers. Die volgende dag het hy geskakel en gesê ek kan die slaapkamerstel ook kry, want die mense kan dit nie meer kom haal nie. So het die Here weer voorsien en trek ons toe in ons nuwe huis in met n sitkamerstel, slaapkamerstel en die nodige om oor die weg te kom. Toe eers kon ons my seun by n skool inskryf. Hy het vinnig en goed aangepas alhoewel dit baie anders was as in Suid-Afrika. My dogter moes ons by TAFE inskryf, maar sy was te laat vir haar kursus en sy moes wag tot Oktober My vrou het begin April 2012 geland en na twee weke se rus het sy begin werk soek. Sy het na vier weke haar eerste werk gekry. Alles het pragtig vir ons as gesin in plek geval. Toe ons eers gewoond was aan die twee weeklikse salaris kon ons stelselmatig elke twee weke ietsie koop wat ons nodig gehad het vir die huis. Intussen het ander mense ook voorsien met nog twee beddens en n wasmasjien. Na die eerste drie maande was ons al tuis met n huis vol meubels. Ons almal voel soms jammer dat ons, ons land moes verlaat om n toekoms in die vreemde te soek en die onbekende vang mens soms, maar dit gaan op baie gebiede met ons so voorspoedig hier en ook al die getuienisse van hoe geseënd en bevoorreg ons werklik is, maak op vir die feit dat ons voel ons moes die land verlaat omdat ons geen ander keuse gehad het. Hoe het julle vriende gemaak? Ek het oorgekom Australië toe om n nuwe gemeente te plant in die Suidelike voorstede van Adelaide. Ek het nie n siel geken nie. Op daardie stadium het ek ook nie geweet van Aussiekaners, of South-Africans in Adelaide (Facebook blaaie) of enigiets nie. Ons het nog ou Suid-Afrikaanse fone gehad en het aan die begin baie netwerkprobleme gehad. Na twee maande het ons Pre- Paid met internettoegang gekoop en kon ons op Facebook by die Aussiekaners en andere uitkom. Ons het elke dag na die plaaslike biblioteek gegaan en daar het ek n Suid-Afrikaanse dame ontmoet. Toe hoor ons van n Suid-Afrikaanse gemeente in Hallet Cove en het daar begin besoek met die gedagte om net eers bekende mense om ons te kry sodat alles nie net vreemd voel nie. So het ons mense in kettingwinkels en by die biblioteek ontmoet en vriende begin maak. Ek het ook dadelik al my bure ontmoet en met mense in die straat by die Laundromat gesels. Na vier maande het ons, ons eerste selgroep gehou met ses mense aan huis, na vyf maande het ons die een Sondagmiddag 19 mense gehad wat gebly het vir n ete. Sewe maande later het ons redelik baie mense geken en ons is dankbaar vir elke vriendelike en gasvrye gesin wat ons mee kennis gemaak het. Die Aussies is soos enige ander nasie in die sin dat daar vriendelikes, bombastiese en ongeskiktes is onder hulle. Dis n geval van soort soek soort. Een ding wat ek wel hier geleer het is om niemand te oordeel op grond van sy uiterlike nie. Ons kom oor die weg met almal en my seun by die skool het ook al sy bepaalde vriendekring. Sekere Suid-Afrikaners is nader aan mekaar hier as in Suid-Afrika. Ek dink dis omdat ons besef ons leun swaarder op mekaar. As jy iets kon oordoen, wat sou dit wees? Al wat ek sal oordoen is om niks van Suid-Afrika oor te bring hiernatoe nie. Ons het 40 bokse, hoofsaaklik nog wintersklere, komberse, boeke, foto-albums, ens. laat oorkom en dit was nie die koste werd nie. As n firma nie betaal om jou meubels oor te bring nie, sal ek mense aanraai om dit nie self te probeer doen nie. Het jul al PR? Ons het in Februarie 2014 ons PR gekry. Ek en my seun het kort daarna Bangkok toe gegaan. Alhoewel die hoofrede tandheelkundig was, het ons wel n oorsese vakansietjie ingewerk. Huiskoop is nog n droom, hoofsaaklik omdat ons werksomstandighede nog nie stabiel is nie en ons ook nog nie genoeg geld kon spaar as deposito nie. Om net met jou tasse en $250 in jou sak oor te kom met geen vooruitsigte van pensioenuitbetalings, polisse of beleggings nie, is n n saak van bid en vertrou. Jul dogter staan op trou! Dit is n groot gebeurtenis. Deel asseblief met ons jul vreugde en hoe jul dit ervaar. Ja, sy het n baie oulike Suid-Afrikaanse jongman raakgeloop nadat hy navraag gedoen het oor ons eredienste. Die tweetjies het smoorverlief geraak.

69 Francois het ons na ses maande uitgenooi vir middagete in die stad om ouers te vra. Nadat ek hulle die leviete voorgelees het, het ek hul my seën gegee. Ons is baie trots op my dogter se keuse en is baie bly om ons nuwe seun in die familie te verwelkom op 27 September Dit is natuurlik n jammerte dat bykans geen familie van my dogter se kant of ou skoolvriendinne met wie sy steeds in kontak is, die troue in Australië sal kan bywoon nie, die grootste rede is natuurlik finansies. Ons het alles in ons vermoë gedoen om haar droomtroue te reël en ons is verseker dat sy pragtig gaan lyk en dat die dag by Sarafino Wine Estate in Maclaren Vale n groot sukses gaan wees. Ek is bevoorreg om die huwelik te bevestig en ook te deel met n klompie intieme vriende wat ons hier in Australië ontmoet het. Ons slaan gereeld ons naam met n plank wanneer ons nie Aussie terme verstaan nie. Het jy dalk iets soortgelyks oorgekom? deurdra deur dik en dun as jy eers hier is. As jy n goeie werk het, n huis en jou kinders is op Universiteit of kan moontlik Universiteit toe gaan en die misdaad het jou nog nie werklik in Suid-Afrika beïnvloed nie, en jy is van mening dat dinge nog in Suid-Afrika kan verbeter, moet asseblief nie emigreer nie. As jy nog nooit sonder n huishulp of n tuinhulp kon klaarkom nie, bly waar jy is! Jy gaan dit nie in Australië maak nie. Moenie die fout maak om Australië in n klein, ou Suid-Afrika te probeer verander nie. Aanvaar die mense, die kultuur en hoe hulle dinge hier doen. Maak vrede met die feit dat jy dalk van voor af moet begin of dalk selfs in n ander rigting in moet studeer of werk. Onthou! Hier is nie baas-klaas beroepe nie. Almal is hier gelyk en niemand is titelbewus nie. Die snaakste was om aan al die name gewoond te raak. Eerstens was daar die tee. Met my vorige besoek het ek glad nie van die tee hier in Australië gehou nie. As hulle nie Lipton het nie, dan drink ek nie. Op n dag drink ek toe maar tee en dit was baie lekker en ek vra toe die vroutjie, Watse tee is hierdie? Sy antwoord, Tetley, maar ek hoor Tette. Die volgende keer wat ons by ander mense gaan kuier vra die vrou weer wat ek wil drink. En ek sê toe vir haar: As jy nie Lipton het nie sal ek Tette drink, dankie!. As jy kon raad gee, wat sou dit wees? Moenie op die internet probeer huis soek of na omgewings kyk nie. Dit werk nie. Probeer om eers vir n vakansie te kom voordat jy sommer net emigreer. Maak seker jy weet hoekom jy wil emigreer, want dit is al wat jou gaan

70 Coert Kruger Coert Kruger is n dokter vanaf Hoedspruit en woon tans in Karratha, Wes-Australië, waar hy in n publieke hospitaal werk.

71 Coert Kruger Vertel ons bietjie van jouself. Ek is 45 jaar (word 46 in Januarie 2015) oud en het in November 2008, na my egskeiding, aanvanklik alleen na Australië gekom. Vandag woon my drie seuns ook hier saam met my. Ek is al amper ses jaar hier en bly van die begin in Karratha, Wes-Australië. Ek sal eendag oorweeg om in Queensland, Brisbane omgewing te gaan woon. Mens mis maar die groenigheid wat herinner aan die Laeveld, waar ek grootgeword het. Hoe het dit gekom dat jy in Australië beland het? Daar was nie noodwendig n sameloop van omstandighede wat spesifiek tot my besluit aanleiding gegee het nie, buiten die feit dat die geleentheid homself voorgedoen het op n stadium in my lewe wat ek in die posisie was om dit aan te gryp. n Locum-agentskap het my genader en al die papierwerk vir my gedoen. Dit het bykans n jaar geneem. Die verkryging van al die nodige dokumente soos onverkorte geboortesertifikate, polisieklarings, bewyse van kwalifikasies en IELTS-toetse bly n tydsame proses. Die aanvanklike idee was om slegs vir drie maande te kom locum en ek is op n 457 Visa aangestel. Ek het dus geen meubels saamgebring nie. My verblyf het ses maande geword, verder toegeneem en het ek besluit om permanent te bly. Dit is baie moeilik vir n mediese dokter om hier te registreer. Bykans ses jaar later en ek kan nou eers aansoek doen vir PR. Ek moes wag om plasing te kry vir sekere eksamens. Hoe het jou eerste paar maande nadat jy hier aangekom het, verloop? Toe ek van daardie vliegtuig af uitloop het ek vreemd, onseker en skrikkerig gevoel vir die onbekende, maar tog ook opgewonde. Die werk het gereël dat ek in n hotel oorbly. Die eerste week is in beslag geneem deur administrasie, mediese toetse, bankrekening oopmaak en om werksverwante plekke te besoek. My eerste maand was die assessment-periode en ek moes onder toesig van spesialiste werk om te bewys dat ek bevoeg was om die werk te doen. Die eerste ses maande was n groot aanpassing, veral ten opsigte van my werk. Dinge hier werk baie anders as in Suid Afrika, maar nou werk ek baie lekker. Ek moes die eerste deel van die Australian Medical Council se eksamens doen. Praat van spanning! Een les wat ek geleer het was om die minste te wees en bereid te wees om te leer hoe hulle dinge hier doen. Ek het hierdie verskillende maniere van doen gesien as n avontuur en geleentheid om nuwe dinge te leer. Jy het genoem dat jy aanvanklik gedink het dit is n drie maande locum en dan gaan jy weer huis toe. Jy is nou al ses jaar hier en nog nie plan om weer terug te gaan nie. Na ek eers besluit het om permanent te bly, het dit die lewe sommer makliker gemaak omdat ek geweet het dinge was nie meer net tydelik nie. Ek kon boot koop en het begin om betrokke te raak in die gemeenskap. Intussen was my kinders steeds in Suid-Afrika en die gemengde gevoelens wat daarmee gepaard gegaan het, het dinge steeds n uitdaging gemaak. Ek het probeer om ten minste een maal per jaar terug te gaan Suid-Afrika toe en sien my dogter, wat nog daar woon, twee tot drie maal per jaar. Tog moet ek sê dat ek na net 18 maande in Karratha, reeds meer gemaklik was hier as by die huis. Karratha is n myndorpie met baie immigrante. Dis n baie diverse en multikulturele gemeenskap. Ek werk saam met Franse-, Ierse-, Skotse-, Chinese-, Indiese-, Pakistanse-, Irakese- en Suid Afrikaanse kollegas. Ek vind dat mense jou maklik hier aanvaar. Die gesinne in Karratha is redelik jonk en bly gewoonlik nie lank nie. Hulle het gewoonlik n drie tot vyf jaar plan om geld te maak en skuif dan weer aan. Ek dink statisties het Karratha die meeste booteienaars per kapita! Dit is een van die lekker dinge om hier te doen. Die see is pragtig en hier is baie visvangplekke en eilandjies waar jy selfs kan gaan kamp. Ek bly baie lekker. Dis rustig, veilig en ons het n goeie kwaliteit van lewe. My drie seuns het na drie jaar by my kom bly. Hulle het ongelooflik vinnig en maklik aangepas. Ek het nie gedink dit sou so maklik gaan nie, maar hulle is steeds gelukkig en beplan n toekoms hier. Die kinders het maklik en vinnig maats gemaak en oënskynlik is hulle nie so clicky soos in Suid-Afrika nie. Hulle het hier n baie meer diverse groep maats aangesien hier baie verskillende kulture bly. Hulle maats is maar anders as wat ek gewoond was. Hulle sou nie daardie tipe blootstelling en leergeleenthede voorheen gehad het nie. Wie weet, dalk kom woon my dogter ook eendag hier. My oudste seun het verlede jaar met skool klaar gemaak en neem vanjaar n gap-jaar. Hy werk tans en wil dan oorsee gaan toer. My tweede oudste seun is nou in jaar 12 en die jongste een in jaar 11. Al drie van hulle het casual werk. Die oudste twee doen lewensredding by die plaaslike swembad en die jongste werk in die apteek. My seun in jaar 12 het al selfs vir hom n motortjie gekoop. Ek dink omdat hulle al ouer was, was die enkelouerskap nie noodwendig so moeilik as wat dit sou wees met jonger kindertjies nie. Wat was vir jou vreemd? Dit was aanvanklik vir my vreemd dat die meeste Aussies die reëls so getrou nakom, hetsy of dit op die paaie, by die werk, of waarookal is. Die rompslomp kan

72 gevolglik frustrerend wees, maar dit dra ook by tot die lewensgehalte wat hier net soveel beter is. Dit was vir my vreemd om vir tea genooi te word en dan aandete te kry in plaas van die verwagte koek en tee. Hulle het ook die manier om hul woorde met n o aan die einde af te kort. So het hulle woorde soos servo, bottle-o, arvo en ambo. Hulle is ook baie lief vir good on ya en hier word n duvet n doona, n swembroek is bathers, n bakkie is n ute en hulle het traffic lights in plaas van robotte. n Lolly is nie noodwendig n suigstokkie nie, maar sommer die sambreëlterm vir alle lekkergoed. En om crook te wees beteken dat hulle siek is en n Esky is wat ons sal noem n coolbox. Hoe het jy vriende gemaak? Vriendskappe word maar meestal by die kerk of werk gesluit. Meeste Suid-Afrikaners is so bly om iemand te ontmoet wat uit dieselfde agtergrond en kultuur kom en dit gebeur dikwels dat jy vriende maak met mense met wie jy nie noodwendig in Suid-Afrika vriende sou wees nie. Die kameraderie is groot, juis omdat ons in dieselfde bootjie is. Ons is almal hier in die vreemde, maar ons probleme is maar dieselfde. Oor die algemeen vind ek die vriendskappe hier gemaklik en sonder voorbehoud. Ek het Australiese vriende, maar die meeste van my vriende is Suid-Afrikaners. Ek dink net dit is makliker en gemakliker om in jou eie taal te kuier en ons verstaan mekaar se kultuur. Ek moet byvoeg, die Aussies aanvaar en betrek die buitelanders oor die algemeen in hulle samelewing meer as wat ek dink ons as Suid-Afrikaners sou doen. Ek ervaar hulle as vriendelik en behulpsaam. Jy is dus steeds op n 457 Visa? Tans is ek steeds op die 457 Visa en was my PR aansoek teruggehou deur die eksamens wat ek moes aflê. Maar daardie hekkie is nou uit die pad en ek het reeds my PR aansoek geloods. My einddoel is egter om burgerskap te kry, so ek sal deurdruk en aanhou. Ten spyte van die verskille, is die lewenskwaliteit net soveel beter vir my, veral in die lig gesien van my finansiële posisie en beter geleenthede vir my kinders. Hier word nie teen hulle gediskrimineer nie. Het jy nog enige belange in Suid-Afrika? Ek het steeds n huis wat ek lankal wou verkoop. Ver van jou goed, naby jou skade, lui die gesegde. Ek verhuur dit tans, maar sal verkoop sodra ek kan en liewer die geld hier kom belê. Jy het intussentyd ook weer iemand spesiaal raakgeloop en sy is in Suid -Afrika. Hoe doen julle die lang afstand verhouding? Ja, ek en Zanne het in Desember 2013 verloof geraak. Die lang afstand is vrek moeilik, maar aan die een kant is daar goed ook in. Ons Skype omtrent elke dag (dankie tog vir Skype) en so spandeer ons darem een op een tyd saam wat mens nie altyd doen as jy bymekaar is nie. Die probleem is om haar kinders saam te bring. Dis nie maklik vir die ander ouer om jou kinders halfpad oor die wêreld te stuur nie. Dit lyk tog of dinge nou in plek val dat sy volgende jaar, in Januarie 2015 permanent sal oor kom. As jy iets kon oordoen wat sou dit wees? As ek dinge moes oordoen, sou ek dit al soveel vroeër in my lewe gedoen het. Hier is soveel meer geleenthede en ondersteuning van die regering. Ek sal enige voornemende emigrant aanbeveel om nie bang te wees om dit te doen nie. Die gras is nie altyd groener nie en dit is anders hier, maar ek dink dit is n goeie anders mits jou houding reg is. Moenie weghardloop van Suid-Afrika af nie, as jy kom, kom hierheen omdat hier meer geleenthede, voordele en verskeidenheid van keuses is. Hier kyk niemand neer op die tipe werk wat jy doen nie. Al verlang ons baie en mis ons sekere dinge van Suid-Afrika, gaan dit goed met ons hier. Ek het n goeie toekomsverwagtig vir myself en my kinders. Ons is gelukkig hier.

73 Johan en Marilize Labuschagne Marilize Labuschagne en familie het in Heidelberg gebly voordat hulle besluit het om Australië toe te trek.

74 Johan en Marilize Labuschagne Vertel ons van julle as gesin. My man, Johan, het grootgeword in die Vrystaat en ek in Ballito, KZN. Ons het as getroude paartjie in Virginia sowel as Johannesburg gewoon en het in Heidelberg gebly net voordat ons besluit het om Australië toe te kom. Ons woon tans in Banksia Grove in die Noordelike voorstede van Perth, waar ons onlangs n huis gekoop het. My man was n Instrumentasietegnikus in Suid-Afrika en hier is hy n Control systems engineer. Hy is 34, ek is 35 en ons het drie kinders: Chené, 11jaar, Esme, 9 jaar en Christian 4 jaar oud. Ons het die 3de Januarie 2009 in Perth (WA) aangekom. Ek dink dat dit ook lekker sal wees om in die Gold Coast te bly, want die seewater is warmer. Hoe het dit gekom dat jul na Australië getrek het? Ons was oorspronklik genader deur n immigrasie-agent in Brisbane, wie my man se CV op n blad raakgelees het. Dit het ons laat dink aan emigreer, maar eers toe ons in Suid-Afrika van werk verwissel het, sielsongelukkig in Heidelberg was en die land se misdaad toegeneem het, het ons die emigrasieproses meer ernstig begin aanpak. Toe ons besluit het ons wil skuif, het dinge eintlik baie vinnig gebeur, ons het op die internet gelees van die Australian Expo in Johannesburg en het dit op n Sondagmiddag in September 2008 bygewoon. My man het die Maandag daarna n onderhoud gehad. Terwyl ons gewag het vir terugvoering, het ons solank aansoek gedoen vir al die geboortesertifikate en paspoorte wat ons nodig sou hê vir die proses. Binne vier weke na die onderhoud het hy n aanbod ontvang. Die maatskappy het begin met n employer nominated sponsorship en die proses aan ons oorhandig toe dit goedgekeur was. Ons het op die immigrasiewebblad ingegaan en voortgegaan met ons deel van die aansoek. Dit het vyf ure gevat om al hul vrae te beantwoord en al ons stawende dokumente aan te heg. Ons het die geld betaal wat ons moes en die aansoek vir die 457 visa geloods. Ons het vir ons mediese toetse gegaan so twee weke later en dit deurgestuur na immigrasie en ons aansoek amptelik ge-lodge. Presies drie weke later was ons visas goedgekeur. Ons het bedank by die werk en het die 2de Januarie 2009 oorgevlieg Perth toe. Het julle meubels ook oorgekom? Ja, ons het Biddulphs gebruik en het die meeste van die meubels oorgebring. Ons het n paar goedjies verkoop. Ons het die geld gehad om n klein vraghouer te pak en het na die pryse hier gekyk en besef dit sou baie duurder gewees het om als nuut hier te moes koop. Al ons ou meubels en persoonlike goed het sentimentele waarde gehad. Ons sou dit weer so doen as ons moes. Hoe het jul familie en vriende dit hanteer toe hulle hoor jul is oppad? My man se familie was baie, baie kwaad en van hul wou vir n ruk nie met ons praat nie. My familie was hartseer, maar het ons die geluk gegun. Sommige familielede het selfs vir ons leuens vertel ten einde te probeer om ons anders te oorreed. Hulle het vertel dat dit glad nie so veilig is as wat mens dink nie, met hemelhoë heinings en veiligheidstelsels in die huise. Volgens hulle het die Aussies glad nie ooghare vir buitelanders nie. Deel bietjie julle eerste indrukke toe jul op die lughawe uitgestap het en ook hoe jul eerste paar maande na aankoms verloop het. Met die uitstapslag het ek opgemerk hoe skoon alles was. Dit was warm en die gras was baie droog. Almal was vriendelik en rustig gewees. Die eerste vier weke het ons in n oulike gastehuis in Como gebly wat my man se werk gereël het. Ons het gesukkel om die waarde van die dollar te verstaan en die kruideniers by die plaaslike IGA was baie duur. Ons het buite, by die parke en die strande geboer. Ons het binne die eerste maand n huurhuis gevind, kinders in n skool gekry en na ons eerste Australia Day toe gegaan en n klomp ander Suid-Afrikaners ontmoet met wie ons steeds vriende is. Die eerste ses maande het ons tyd geneem om Perth te geniet en gewoond te raak aan die gemaklike en rustige lewe. Ons het baie tyd buite spandeer en hordes foto s geneem. Ons het ons familie gemis en het baie ge-skype en eposse gestuur. Teen die einde van die eerste jaar was ons heeltemal aangepas en ons het selfs ons eerste kuiermense oor Kersfees gekry. Ons kinders het baie goed aangepas en geniet die strande en parke vreeslik. Ons het hulle aanvanklik in n publieke skool gehad. Dit was n groot fout, hul maniere het by die venster uitgewaai, hul het nie goeie vriende gemaak nie en het ook nie erkenning vir goeie skoolwerk gekry nie. Ons het hul uitgehaal en in n Christelike privaatskool gesit en ek dink dit is ons beste besluit ooit. Wat het jul vreemd gevind? Die treine, busse en ferries was nuut en ons het dit al baie gebruik. Die vreeslike vlieë is vreemd en die vleispasteie was ook iets waaraan ek gewoond moes raak. Dit is moeilik om party Aussies se aksente te verstaan. Ons het ook gesukkel om aan die kos se smaak gewoond te raak. Die parke het elektriese braaistasies.

75 Hoe maak julle vriende? Vriendskappe word op verskillende plekke gesmee. Ons het ons eerste vriende ontmoet by Australia Day 2009 en vandaar het ons vriende geword met van hulle vriende. Verder het ons by die kerk, skool, in parke en selfs in winkels mense raakgeloop wat later ons vriende geword het. Baie van my mede Suid-Afrikaners is vriendelik en behulpsaam, maar daar is ongelukkig baie wat oppervlakkig is en jou net groet omdat hulle moet en die Aussies en hul taal nie aanvaar nie en nie wil meng met Engelse mense hier nie. Dit maak glad nie vir my sin nie. Ek hou van die Aussies, want what you see is what you get. My bure is Aussies en ons kom baie goed oor die weg, hul is nie so oppervlakkig en judgemental nie, of jy dokter is of jy kassiere is - jy is gelyk. Ons kinders maak maats waar hul ookal kom. Interessant genoeg is my kinders se maats meestal nie Suid-Afrikaners nie, maar kinders van lande soos Nederland, Masedonia, Frankryk en Australië. My oudste dogter het n Suid-Afrikaanse kind in haar klas wat haar boelie, kan jy dit nou glo? Vertel ons bietjie van jou kuiermense. Beide my ouers en skoonouers was al hier. Jy tel die dae af, springclean die huis, was al die beddegoed en maak n lys van uitstappies. Wanneer hul land praat jy onophoudelik en wil jy hulle orals rondwys. Die tyd vlieg baie vinnig verby en jy is weer by die lughawe vol snot en trane. Ons was onlangs terug Suid-Afrika toe en was bitter bang om te gaan. Met ons aanland was die verandering in Suid- Afrika baie groot en duidelik sigbaar sedert ons in 2009 vertrek het. Ons wou net dadelik terugkom Australië toe. Die kuiertyd was vinnig verby en ons was hartseer toe ons moes groet. Het jul al burgerskap? Ons was slegs twee jaar in Australië toe het my man sy werkgewer gevra vir n brief vir sponsorship vir PR. Sy werkgewer het n immigrasieprokureur aangestel om die PR-aansoek volledig namens ons in te dien. Ons het baie vinnig en maklik ons Medicare gekry en dit werk goed vir ons as gesin. Ons het vinnig by Centrelink geregistreer en kry twee weeklikse betalings wat ons nogal help. Ons het nog nie jury duty moes doen nie. Manlief het verder geswot via UNISA en het einde laasjaar diploma gekry, dit was glad nie maklik nie, maar was goedkoper as om dit hier in Australië te doen. Ons het ons burgerskap in Julie 2013 ontvang en het net Aussie burgerskap. As jy iemand kon raad gee voor hulle oorkom, wat sou dit wees? Kom met n werk en met PR. As jy dit kan bekostig bring jou meubels. Probeer familie saambring. Probeer om nie enige skuld en rekeninge in Suid-Afrika te hê nie. Bring geld saam vir kostes soos huurgeld. Skryf jou redes vir emigrasie neer sodat, wanneer jy terugverlang en wil teruggaan, jy daardie lysie kan uithaal en kan deurlees. Jy sal sommer dadelik beter voel.

76 Danie en Colette Lategan Die Lategans het, voordat hulle hul wêreldreise aangepak het, in Montana Park, Pretoria, gewoon.

77 Danie en Colette Lategan Vertel ons bietjie van jul as gesin. Ons is n gesin van vyf. Ek, Colette is 42 jaar oud en my man, Danie is 43 jaar oud. Ons het drie seuns, Ruben (10 jaar oud), Franco (11 jaar oud) en Wihan (16 jaar oud). In Desember 2003 het ons na Saudi-Arabië, Riyadh, getrek. Ons jongste seun, Ruben is daar gebore. Ek is n geregistreerde verpleegkundige en my man, Danie is in IT. Ek het egter nie in Saudi-Arabië gewerk nie. In Mei 2006 het ons na Adelaide getrek. Die volgende twee jaar was ek voltyds by my jongste twee kinders voordat ek weer begin werk het in verpleging. In April 2011 het ons verhuis na Perth en ons bly tans in Quinns Rocks. Hoe het dit gekom dat jul Australië toe getrek het? Ons het geweet dat ons nie Saudi Arabië ons huis gaan noem nie, en het ook geweet dat ons, weens die omstandighede in Suid-Afrika, nie wou terug gaan nie. Ons het in 2004 in Suid-Afrika gaan vakansie hou en het een aand by vriende gaan braai. Alhoewel die braaivleisvure buite was het ons die vure deur die diefwering dopgehou, dit is mos nie hoe dit hoort nie. Danie het besluit om voelers uit te steek en het aansoek gedoen vir n pos waarvoor een van die kriteria was dat hy n burger moes wees; nietemin wou hy die mark toets en het hy sy CV ingestuur. Hy het dit nie eens aan my genoem nie. Hulle het hom egter genooi vir n onderhoud en toe moes hy my vertel. Ons was nie te opgewonde nie, aangesien ons steeds die burgerskapvereistes as n struikelblok gesien het. Hy het hulle egter so beïndruk dat hulle, na nog twee telefoononderhoude, hom aangestel het. Hulle het vir alles betaal, van die vliegtuigkaartjies tot die 457 visa-aansoek. Hulle het dit so maklik vir ons gemaak. Hulle het KPMG gebruik en ons het net nodig gehad om by sticky notes te teken. Die administratiewe afdeling van hierdie trek het baie glad verloop as gevolg van die hulp wat KPMG ons gebied het. Ons het al die dokumente reeds gehad, omdat ons dit vir die trek na Saudi-Arabië ook nodig gehad het. Net Ruben het n Suid-Afrikaanse geboortesertifikaat nodig gehad. Alhoewel meeste mense die IELTS-toetse moes doen, het Danie net nodig gehad om een middag tussen twee vlugte met iemand Engels te praat om te bewys dat hy wel die taal magtig was. Ek moes die Akademiese IELTS doen om my registrasie as verpleegkundige oor te dra na Australië. Het jul, jul meubels van Suid-Afrika na Saudi-Arabië geneem en toe hierheen gebring? Nee, met die trek na Saudi-Arabië het ons net met tasse gegaan en al ons meubels in Suid-Afrika in n 40 voet vraghouer gepak en laat berg. Tydens ons verblyf in Saudi het ons genoeg meubels bymekaar gemaak om weer n 40 voet vraghouer vol te maak. Pickfords het dit vir ons oorgebring. Na twee jaar in Australië het ons die ander vraghouer uit Suid-Afrika laat oorkom en hierdie trek het Bollinger vir ons hanteer. Ons het al van baie goed ontslae geraak en baie staan steeds in bokse. As dit nie vir die foto s was nie, sou ek dit nie weer doen nie. Ons het ook gedink dat ons sou teruggaan Suid-Afrika toe en het nie die vraghouer gepak vir emigrasie nie. Hoe het jou familie die nuus hanteer dat jul nie terug sou gaan Suid-Afrika toe nie? Aanvanklik het ons familie probeer verstaan. My broer het vir jare nie met my gepraat nie. Hy was so kwaad dat ons sy kinders se nefies van hul weggeneem het. My pa kon nie met my praat nie, want hy het te ontsteld geraak wanneer hy met my gepraat het. Ek sal nooit vergeet hoe ek gevoel het die dag op die lughawe nie. Ek kry dit steeds, elke keer wat ek n vliegtuig bestyg. Ek was onseker, jy weet nie wat wag vir jou nie, daar was n knop in my keel. Te midde hiervan moes ek nie dat my kinders agterkom hoe ek voel nie, of dat ek nie geweet het wat ek doen nie. Ek was so eensaam en benoud, sommer naar. Hoe het jul die uitstap op die lughawe hierdie kant beleef en hoe het jul die eerste paar maande na jul aankoms hier hanteer? Ure later het ons geland en daar was n verwelkomingskomitee van Danie se werk. Hulle het ons na n huis geneem in Campbelltown, Adelaide, waar ons vir die volgende agt weke sou bly. Ek het n niggie wat in Adelaide bly en sy het ons ook op die lughawe kom groet. Ons het nie ander familie in Australië nie. Ons het n Vrydagaand geland. Ruben was twee jaar oud en ons moes kos en melk in die huis kry. Ons was motorloos en het 19:00 die aand ongeveer n kilometer ver gestap na die naaste Woolworths om basiese goed te gaan koop. Die kinders was moeg en ons was benoud, want ons het nie geweet waar ons was nie. Die volgende oggend vroeg het ons met n taxi na die motorverhuringsplek gegaan. Gelukkig het Danie se werk vir ons n motor gehuur vir die eerste agt weke. Sukkelsukkel het ons weer die pad terug gevind huis toe. Ons het naby n park langs die River Torrens gewoon en ek en die seuns het twee maal per dag soontoe gestap. Daar het hulle die eende gevoer, in die park gespeel en gekyk hoe die munisipaliteitswerkers die gras sny. My kinders het letterlik op die gras gerol. In Saudi-Arabië was

78 daar nie gras nie. Binne n maand het ons n Jeep Cherokee tweedehands gekoop en n kort rukkie later het ek n splinternuwe Getz gekry. Met n gesukkel het ons na agt weke n huurhuis in Northgate gekry. Dit voel omtrent of jy uit is op parool, want die eienaar moet jou goedkeur, jy moet aansoeke invul en inligting gee. Soms is kinders, en veral drie klein seuntjies n faktor aangesien die eienaars nie noodwendig ten gunste van kinders en troeteldiere is nie. Hulle voel dat beide die eiendom gaan verniel. Wihan is skool toe nadat ek hom in Saudi-Arabië tuis onderrig het in Afrikaans. Hy begin toe in Engels in jaar twee. Hoe het julle aangepas? Bietjie agtergrond ten opsigte van my: Ek is gebore nadat my ouers in hul huis ingetrek het en het daar gebly totdat ek Pretoria toe is om te gaan swot. Dus, maak nuwe dinge my deurmekaar en ek het aanvanklik gesukkel om aan te pas, want dit is nie maklik om van voor af te begin nie. Toe ek en my man meer vriende gemaak het, het dit beter gegaan. Ons kinders het baie beter en vinniger as ons aangepas. Hulle het daagliks van krag tot krag gegaan. Wihan het maatjies gemaak by die skool en binne die eerste maand beter gedoen in speltoetse as die outjies wat hier gebore is. Hy het ook begin rugby speel en so het ons ook baie van ons vriende ontmoet. Dit was aanvanklik vir my vreemd as daar vreemde kinders by die huis inloop en nie groet of hulself voorstel nie. Ek het dan maar uitgevind wie die outjie is, waar hy bly en of sy ma weet dat hy by ons is. Die ouers was ook bietjie verbaas wanneer ek dan skakel om te hoor of dit reg is dat die kind by ons speel. Twee weke na ons geland het, het ek verjaar. Dit was bitter sleg. Ek dink nie eens die kinders het geweet ek het verjaar nie. Ons het dit die aand gaan vier by n Chinese restaurant en dit was die slegste rooi brousel wat ons nog ooit geëet het. Die volgende oggend het ek buite gestaan en wasgoed ophang op die koudste dag in 20 jaar en ek het nie n tuimeldroër gehad nie. Die sluise het bloot oopgegaan en ek het daar gestaan en huil. Ek het verlang na normaliteit, roetine, beheer, my familie en vriende enigiets wat bekend was. Wat was alles nuut en anders vir jou? Daar was so baie dinge wat nuut was. Deurrydrankwinkels, Woolworths wat nie is soos ek dit ken nie, die Indiërwinkel in Gilles Plains wat Suid-Afrikaanse produkte verkoop het. Ek het dit gekoop al was dit reeds buite die vervaldatum, en al het die Eatsomemores soos kerrie geproe! Ek was egter aangenaam verras deur hoe mooi en groen Adelaide in die winter is. Ek was ewe verras om te sien dat die Aussies hulle glad nie deur titels laat intimideer nie. Die CEO van n maatskappy en die maintenance man kan soos twee gewone mense by n tafel sit en gesels en hul titels sal nie bepaal hoe hulle mekaar hanteer nie. Ek ervaar die Aussies as baie nederig. Wat egter baie hartseer is, is dat ander Suid-Afrikaners sommer dadelik vra watter werk jou man doen, wanneer jy hulle ontmoet. Dit egter agterweë gelaat, moet ek sê dat ek die vriendskappe hier as dieper ervaar. Dit voel of dit die toets van tyd sal deurstaan. Ons as Suid-Afrikaners praat nou maar eenmaal dieselfde taal, ons lag oor dieselfde goed en ons verstaan waar die ander vandaan kom. Een van die hindernisse wat ek teëgekom het was om my registrasie as verpleegkundige deur te kry. Die sisteme in Suid-Afrika was net so onbehulpsaam. Het jul al kuiermense gehad? Ja, my ouers het eerste kom kuier. Ons het gehuil toe hulle land en ons het gehuil toe hulle vertrek. Hulle was egter nie opgewasse vir die heeltyd skoonmaak nie, my pa het reguit gesê dat sy visa baie duidelik sê dat hy nie in Australië mag werk nie. Dit was ook vir hulle vreemd dat blankes die hande arbeid doen. Toe ons die eerste keer terug is na Suid-Afrika het ons familie ons op die hande gedra. Dit het gevoel of hulle dit vir ons so lekker wou maak dat ons nie sou dink om terug te gaan nie. My boetie het ook weer met my begin praat. Is jul al burgers? Ja, ons het Australiese Burgerskap en nie dubbelburgerskap nie. Ons het bloot die vorms aanlyn ingevul en het die toets geskryf en deurgekom. Vir my is die voordeel van die Aussie burgerskap dat daar nie teen my kinders gediskrimineer gaan word nie. Hulle kan kies wie en wat hulle wil wees. Ek is baie beïndruk met die voordele wat burgerskap vir jou bring. Medicare werk goed. Ons het nog nie nodig gehad om Centrelink te gebruik nie, aangesien ons nie in die salarisgrense val nie. Ons het nog nie jury duty gedoen nie. En, sou jy alles weer oordoen as jy moes? Beslis, maar dalk vroeër in ons lewens. As ek kan raad gee, moenie dat die drie maandelikse huurinspeksies jou so inrriteer dat jy sommer blindelings n huis koop nie. Deurdink daardie tipe keuses baie goed. Ons is aan die spaar om n tweede huis te koop en dan gaan ons behoorlik wortel skiet en nooit weer trek nie. Wat ek geleer het in die afgelope paar jaar is om glad nie n persoon op sy voorkoms te takseer nie. Die eerste dag by Danie se werk is hy gekonfronteer met n kollega vol oorringe en tatoeërmerke. Hy het groot geskrik vir die rowwe man en nou is hulle baie goeie vriende.

79 Deel bietjie iets met ons wat jou laat lag het. My man het vir my n swart Getz gekoop en my na die handelaar geneem om te sien hoe die motor lyk. Die verkoopsman, n Aussie, begin sommer Shosoloza sing toe hy ons sien aankom. Hy het my gevra watter kleur ek gekies het, waarop ek toe antwoord: Swart. Sonder om n slag te mis sê hy: You just can t live without them. n Ander storie het gebeur kort na ons in Perth aangekom het. Ons buurvrou oorkant die straat het my kom ontmoet, sy was n Aussie en ek het myself as Colette voorgestel. Sy het egter Charlotte gehoor en ek het te sleg gevoel om haar reg te help. Ek kon saamleef met die naam. Rondom Februarie daardie jaar vra sy my of ons dalk oop poste het waar ek werk, want sy soek iets nader aan die huis. Sy het as n phlebotomis by Clinipath gewerk en was bereid om enigiets te doen, al was dit skoonmaak- of kombuiswerk. Ek het haar CV geneem en vir my baas gegee. Ek werk by n ouetehuis as clinical nurse manager. Ek verduidelik toe vir my baas, n mede Suid-Afrikaner, dat indien sy sou belangstel in my buurvrou moet sy asseblief tog onthou die vrou ken my as Charlotte. Die ander mense het hulle omtrent verlekker in my moontlike verknorsing. So gaan die tyd toe verby en niks gebeur nie. My buurvrou het seker besluit ek het nie die CV ingegee nie en gaan gee dit toe sommer self in. Nadat sy uit is kry ek n oproep. My baas klink heel benoud terwyl sy my vertel dat sy seker is sy het nou goed aangejaag. Sy vertel my van die CV wat op haar tafel beland het en dat sy besluit het om sommer die aansoeker dadelik te skakel. Die aansoeker is toe my buurvrou wat haar meedeel dat haar buurvrou, Charlotte ook daar werk. My baas het natuurlik vergeet dat ek eintlik Charlotte is en gesê daar is nie n Charlotte nie. Hoe meer die vrou aan die ander kant van die telefoon daarop aandring dat Charlotte dan al lank daar werk, hoe meer ontken my baas dit! Ek was skoon beangs om huis toe te gaan die aand. Ek het sommer vir my man gesê ons sal moet trek! Hy wil hom natuurlik doodlag en besluit die honde moet geneem word vir hulle stappie of ons moet gaan tuin natspuit voor in die erf hy wil graag sien hoe ek my uit hierdie penarie praat! Die oomblik toe ons by die huis uitstap sit sy op die stoep vir my en wag! Onmiddelik in n harde stem: Charlotte, I went to your work today! Yes, sê ek, I know. They reckon there s no Charlotte working there. Ek antwoord ewe bedeesd: Yep, I know. Waarop die pennie by haar drop, Your name is not Charlotte, is it? Ek: Nope. Sy: So what is it? Daar moet ek toe begin verduidelik asof my lewe daarvan afhang. Sy sê toe: I m going to call you Charlotte anyway. I like Charlotte! Sy het my aan die hele straat voorgestel as Charlotte. Ek moes selfs my ouers en skoonma inlig dat hulle dit in gedagte moet hou wanneer iemand aan die voordeur kom klop opsoek na Charlotte.

80 Lourens en Carien Lee Die Lee-gesin van Pietersburg het op 30 Desember 2008 in Bunbury aangekom en besluit dat hulle, hul wortels diep daar gaan inslaan.

81 Lourens en Carien Lee Vertel ons bietjie van julle as gesin. Ons het n Remax franchise besit in Suid-Afrika. Ten einde permanente verblyfreg in Australië te kon kry het ons besluit om weer die besigheidsroete te loop en het ons n koffiewinkel in Bunbury gekoop wat belowende syfers getoon het. Tans is Lourens die eienaar African Big 5 Safari s wat spesialiseer in toere na Afrika asook eienaar van Lourens Lee Wildlife Photography en ek is die eienaar van Carien Lee Photography. Ten tyde van ons trek was ek 27 jaar oud, Lourens was 30 jaar oud en ons dogtertjies Jessica en Danelle was vyf en drie jaar onderskeidelik. Vertel ons bietjie van die roete wat jul gevolg het om Australië toe te trek. n Paar faktore het ons gedryf om hierheen te trek. Ons het mense geken wie onder geweld deurgeloop het. Die misdaad en die finansiële druk waardeur die eiendomsbedryf toe gegaan het, was die groot beweegredes vir ons. Aanvanklik het ons met n toeristevisum kom verkenningswerk doen. Wes-Australië was ons eerste keuse gewees, omdat die finansiële vereistes laer was as in die ander state. Die proses vir die visa was omtrent n klomp papierwerk en is werklik net te veel om in detail te beskryf. Ons moes twee opeenvolgende jare se finansiële state (in Engels) van die besigheid ingehandig het. Ons moes selfs advertensies, kommissiestate en salarisstrokies van die vorige twee jaar indien. Ons het deur n agent gewerk en ek het geen idee of die visa nog bestaan nie, ek het gehoor dit het verander, maar het nie feite van dit nie, ons sal dit as laaste opsie aanbeveel as jy op geen ander manier kan oorkom nie. Julle het julle meubels saamgebring. Wie het julle gebruik en sou jy weer jou meubels saambring as jy toe geweet het wat jy nou weet? Ons het van Elliott vervoerdienste gebruik gemaak om ons trek te behartig en ek sal hulle enige tyd aanbeveel. Ek sou weer my meubels oorbring, as ek dinge moes oordoen, maar ek sou meer kieskeurig wees oor watter meubelstukke ek bring. Die groot, swaar goed sou ek dalk gelos het, want ek het in elk geval van dit hier ontslae geraak. Hoe het jul familie die nuus van jul trek hanteer? Gelukkig het ons families ons baie ondersteun in die besluit en Lourens se ouers het ook later hierheen getrek. My ouers bly nog in Suid-Afrika. Van ons kennisse in Suid- Afrika was egter nie so ondersteunend nie en het gesê dat hulle ons binne ses maande weer sal sien, maar ons het van alles ontslae geraak daardie kant, hierdie was nou ons nuwe lewe. Vertel ons van jul lughawe-ervarings in beide lande en die tyd wat daarop gevolg het. Die groet op die lughawe was verseker nie lekker nie, omdat die kinders daagliks hul ouma en oupa gesien het. Ons het geweet dit was net n kwessie van tyd voor my skoonouers hul permanent by ons sou aansluit, maar dit was steeds moeilik vir die dogters. Met die aanland in Perth was ek baie bly dat ons al so ver was en tog was ek skrikkerig vir die onbekende wat gewag het. Die eerste maand het kompleet soos vakansie gevoel, ons het selfs in vakansie-akkommodasie baie naby aan die strand gebly. Toe ons meubels ses weke later afgelaai is, het die realiteit ingeskop. Selfs al is ons bykans ses jaar later, voel dinge steeds soms bietjie vreemd. Hoe het julle aangepas? Aanpassing is iets wat nie altyd maklik is nie, tog dink ek, ek het heel goed aangepas. Alles was aanvanklik nuut en vreemd. Ek hou nie baie van verandering nie, maar kan nou nie eens dink dat ek ooit by n Pick n Pay kos gekoop het nie. Coles is dan mos nou al wat daar is. Ek verlang nie vreeslik na dinge nie, maar ek verlang wel na my ouers, boetie en sussie. Baie dinge hier is n vreeslike groot aanpassing, van huis skoonmaak, klere was en stryk, tot tuinwerk en om jou eie voertuig skoon te hou, ag sommer n hele klomp goed verander as jy hier inkom. My kinders is baie gelukkig. Hulle het hier kom skool gaan en het dus nie n Suid-Afrikaanse verwysingsraamwerk gehad nie. My mammahart het gebreek as ek gedink het dat hul nie eens die taal kan verstaan in die skool nie en ek het so magteloos gevoel, maar kinders leer so vinnig en deesdae help hulle my reg as ek so bietjie sukkel met die rooi taal wanneer hulle Aussie-maatjies kom kuier. Vriendskappe is n ander speelveld hier. Jy moet skielik nuwe mense leer ken en in jou binnesirkel innooi. Hoe maak jy om nuwe vriende te ontmoet? Die skool, kerk en werk is plekke waar jy mense kan ontmoet. Dit is baie belangrik om te besef dat indien jy nie met mense in Suid-Afrika sou vriende wees nie, jy ook nie met hulle hier gaan vriende wees nie. Wees versigtig. Vriende is hier soos familie. Julle ondersteun mekaar, is saam hartseer, saam bly en bemoedig mekaar soos wat familie vir jou sal doen.

82 Ek ervaar die Aussies as baie vriendelike en behulpsame mense. Het jul al burgerskap? Ons het steeds PR en beplan om binne die volgende ses maande aansoek te doen vir burgerskap. Ons sal nie vir dubbelle burgerskap aansoek doen nie, aangesien hierdie nou ons land is en Suid-Afrika die land is waar ek gaan kuier. Ek het respek vir jou en Lourens in die sin dat julle buite julle gemaksone hier kom werk het. Van eiendomme verkoop, skielik n koffiewinkel, waar ek gereeld gekuier het en nou n toerbesigheid en sommer twee fotografiebesighede. Een van my geliefde sê dinge is Reinvent yourself often. En julle het dit wrintiewaar kom doen. van eiendomme wat in die mark is. Om n besigheid te hê is nie altyd maklik nie en al wat ek kan sê is om te vertrou dat die Here sal sorg. Glo in wat jy doen en hou vas aan jou droom al gaan dit soms hoe moeilik. Daar is dae wat jy wil handdoek ingooi, maar byt net vas, more is weer n nuwe dag. As jy dinge moes oordoen, wat sou jy doen? Ek sou eers PR wou hê, maar vir ons was dit nie moonlik nie. As ek woorde van wysheid kon gee aan mense wie dink om oor te kom, sou dit wees om een honderd present committed te wees. Maak seker dat jy sterk staan in jou verhouding met Jesus, dit gaan jou deurtrek. Kies jou vriende baie wys. Lourens wou nog sy hele lewe lank doen wat hy nou doen. In Suid-Afrika was dit nie moontlik nie, omdat Remax hom heeltemal te besig gehou het. Nadat ons die koffiewinkel, wat ons net gekoop het om PR te kry, verkoop het, het hy nie geweet wat om te doen nie en het hy begin navorsing doen oor wat die stappe is om n safaritoerbesigheid te begin. Hy het uitgevind dat hy moet studeer voor hy enigiets in daardie rigting kan doen en hy het dadelik vir n korrespondensiekursus ingeskryf en dit voltooi. Van daar af het als stadig maar seker begin gebeur. African Big5 Safaris is n geregistreerde travel agency in Wes- Australië. Ek het deur n kollege se brosjure gelees en vir hul fotografiediploma ingeskryf. Ek was nog altyd lief vir foto s neem, maar het geen idee gehad wat al die verstellings op n DSLR kamera behels nie. Met die toeragentskap wat op daardie stadium nog stadig gegroei het, het ek die gedagte van professionele fotografie oorweeg. Tans spesialiseer ek in baba (new born), families en troufoto s. Tog vind ek dat ek op die oomblik baie meer foto s neem

83 Ettienne en Dolla Louw Etienne, Dolla en hul dogter Rhelda het al vele plekke gebly. Van Ellisras, Nigerië, Zimbabwe en Perth en tans terug in Suid-Afrika.

84 Ettienne en Dolla Louw Jul storie verskil in die sin dat jul reeds terug getrek het na Suid-Afrika. Hierdie is nie vir julle n vrywilliglik keuse nie, maar n gedwonge een. Ja, ons het op die 23ste Oktober 2010 in Perth aangeland. Ons het ook al n draai in Bunbury gaan maak en het in Madeley, Perth gewoon voor ons teruggetrek het. Toe ons in Perth geland het was ek (Dolla) 50 jaar oud, Etienne was 48 en Rhelda was 14 jaar oud. My man het werk gekry in Australië en die firma waar hy werk gekry het, het al die reëlings ten opsigte van die groot skuif gedoen. Ons het met n 457-Visa oorgekom. Die proses het glad verloop en ons het net nodig gehad om vir die mediese ondersoeke te gaan. Ons moes slegs n onverkorte geboortesertifikaat vir ons dogter gekry het. Stuttafords het ons trek behartig en dit het ook alles goed afgeloop. Ons familie was baie opgewonde vir ons onthalwe. My dogter was egter hartseer omdat sy haar vriend moes agterlaat. Ons het wel troeteldiere gehad, maar het darem vir hulle ander blyplek gekry. My ma het ons kat oorgevat en die hond het plaas toe gegaan. My seun en sy gesin het aanvanklik in Suid-Afrika agtergebly, maar hulle het intussentyd na Australië getrek. Hulle het op n 457-Visa gegaan en die werkgewer is tans besig met hul PR aansoek. Na ons eerste ses weke in Perth, het ons vir agtien maande in Bunbury gewoon. Ons het heerlik daar gewoon. Ek dink dat mans dalk beter as vrouens aanpas. Ek het verlang na die bekendheid van Suid-Afrika en my kinders. Ek het al geleer, as ek verlang dan huil ek, daarna voel ek beter. Gelukkig is ek n persoon wat maklik n geselsie aanknoop. As ek gehoor het iemand praat Afrikaans het ek nader gestap en myself voorgestel. Ons het so baie getrek en miskien het dit die aanpassing vergemaklik in die sin dat ons die vreemde dinge makliker en vinniger aanvaar het. My dogter weer, het ten spyte van haar introverte geaardheid goed aangepas. Ek het haar tuisonderrig en daarom het ons meer Aussie vriende gemaak. Ek het ervaar dat die Suid-Afrikaners jou nie noodwendig so maklik aanvaar as jy nie soos hulle is nie. Wat egter wel vir my n teleurstelling was, is die feit dat ek ervaar het die Suid-Afrikaners is steeds na binne gekeer en reik nie maklik uit nie. Die Aussies weer, is baie gaaf. Daar is egter van hulle wat nie baie gelukkig is met die toeloop van vreemdelinge na hulle land nie. My man se werk het die stappe begin neem om aansoek te doen vir PR. Dit is egter hier waar die probleem ingekom het. My man het sy werk verloor en hy was ook te oud vir die PR aansoek. Dit het alles bygedra tot die feit dat ons moes terugkom Suid-Afrika toe. My dogter is nou klaar met skool en gaan begin studeer. Ek sal dan ook iets moet kry om my besig te hou, want ek kan nie ledig sit nie. Hoe gaan dit met jul in Suid-Afrika? My man het in Australië al vir n onderhoud gegaan by n Kanadese firma en het werk gekry in Suid-Afrika. Ek het ook intussen werk gekry. My dogter verlang verskriklik na haar broer wat nou in Australië woon. Ons het egter weer aangepas hier ook. My raad is, wees baie seker dat jy werk het, voor jy oorgaan en dat jou kop reg is vir die verandering. Dit is net so n aanpassing om terug te kom as om te gaan!

85 Josh en Amanda Louw Josh en Amanda Louw het van Brittanje af na Australië getrek.

86 Josh en Amanda Louw Gee ons bietjie agtergrond oor julself, hoe julle in Brittanje beland het en wat daartoe aanleiding gegee het dat jul besluit het om Australië toe te immigreer. Ek spot altyd deur te sê: Be careful what you wish for! You just might get it! Beide ek en Amanda is 34 jaar oud en ons het twee dogtertjies. Die eerste is in Brittanje gebore en die ander een in Australië. Ek kom van Ladybrand, Vrystaat, maar het hoërskool klaar gemaak op Delmas. Amanda kom van Kempton Park af. Amanda is tans n onderwyseres by n privaat Christenskool in Cooktown, Far North Queensland en ek is op die oomblik besig om heeltemal van beroep te verander. Baie jare terug, toe ek nog op skool was, in Graad 8, was daar n program op TV, Becketts Trek, dink ek was die naam. Dit was n dokumentêr oor mense wat Suid-Afrika verlaat het om in Australië te gaan bly. Ek onthou my ma en pa het saam gesit en kyk en ons was verstom oor die feit dat wit mense enige soort werk doen in Australië en dit was niks snaaks vir hulle nie. Dit was darem ook al meer as 16 jaar terug. Die aanbieder het n redelike indiepte aanbieding gedoen oor Australië, onder andere misdaadsyfers, hoe die huise lyk, die skole, tipe beroepe en selfs watter winkels daar is. Daardie dag het ek vir die eerste keer vir myself gesê dis waar ek eendag wil wees. My pa het vir baie jare aan depressie gely en later jare drank begin misbruik. Die omstandighede waarin ek grootgeword het, was dus nie maklik nie en ek dink dit het my vroeg in my lewe laat besef dat ek op my eie voete gaan moet staan en dinge vir myself moet laat gebeur. Ek was vroeg al in n mate onafhanklik van my ouers. Ek en my tweede oudste broer, Hennie, het begin grassny vir ekstra sakgeld, elke Vrydag en Saterdag nog voor ons tien jaar oud was. Ons het later koerante afgelewer vir Beeld elke oggend voor skool, vir omtrent drie jaar en ek het op hoërskool elke naweek by n drankwinkel gewerk. Ek het nie vir Amanda geken in Suid-Afrika nie, maar ons gesinsomstandighede het baie raakpunte. Haar pa was vir jare sonder werk en het ook hier en daar los werkies gedoen vir n inkomste. Amanda het by n apteek gewerk oor naweke, sommige weeksaande terwyl sy nog op skool was en na dit, op universiteit. Ons het dus beide op vroeë ouderdomme begin verantwoordelikheid neem vir ons lewens. Dalk was dit n manier van ontvlugting, om weg te kom van dinge wat by die huis gebeur het. Ek kon nie gaan studeer het nie, want daar was nie voorsiening vir dit gemaak nie; ek dink nie my pa het geweet dat ons n studielening kon aangaan nie. Na skool het ek hier en daar n werkie gehad, maar niks wat ek regtig gevoel het ek wou doen vir die res van my lewe nie. Ek het toe op Ladybrand in die Vrystaat geëindig waar ek vir myself begin werk het. Ek het besigheid in Lesotho gedoen waar ek getender het en verskeie staatsdepartemente voorsien het met wat hul ookal nodig gehad het. Amanda was op daardie stadium nog besig om te studeer in Pretoria, voordat sy England toe is. Haar ma het nie gedink sy sou werklik oorsee gaan werk nie, totdat sy met haar kaartjie in haar hand by die huis aangekom het! Amanda was reeds n jaar in Engeland, toe ek in 2004 daar aangekom het. Na omtrent twee jaar op Ladybrand, het ek binne n week besluit on England toe te gaan vir n jaar om bietjie geld te maak, terug te kom en n bestaande besigheid te koop of te begin in Suid-Afrika. Amanda het altyd gesê dat haar trouman aan haar deur sou klop. Deur n vriend van n vriend het ek n plek gekry waar ek vir n paar aande kon gaan bly, net na ek in London aangekom het. Dit was n gedeelde huis met omtrent agt Suid-Afrikaners. Toe ek aan die deur klop, was dit Amanda wat oopgemaak het. Ons is in 2005 getroud! In Engeland het ek vinnig geleer dat my velkleur my nie van sekere werke uitsluit nie. Ek moes my trots in my sak steek en enige vuilwerk doen, want my geld het vinnig minder geword. Daar was huur om te betaal en ek moes eet ook. Ek het sekuriteitswerk gedoen in Hyde Park vir n konsert en was amper dood van verveeldheid! Ek haal my hoed af vir enige iemand wat kies om dit te doen. Ek het ook in n kamerawinkel gewerk in Tottenham Court Road en vir Virgin Media waar ons internet en telefone vir mense in gesit het. Daar het ek beleef hoe dit voel as mense op jou neerkyk as gevolg van jou werk. Ek het elke oomblik gehaat, maar ek kon nie bekostig om my werk te los om ander werk te soek nie. Die geld was net te min. Na n jaar is my pa skielik oorlede. Ek het die vorige aand nog met hom gepraat oor die foon. Dit was my wake-up call gewees en ek het besef ek moet iets verander, want die lewe is soms baie kort. Daar is nie tyd vir rondsit en jammer voel vir jouself nie! Ek het my werk bedank al het ek nie regtig geweet wat om verder te doen nie. Kort daarna het iemand gevra of ek nie wil help om n woonstel op te knap nie. Ek het juis twee maande vantevore gewonder of ek nie n soortegelyke besigheid moet begin nie. Ek en Amanda het na ons troue probeer om burgerskap in Engeland te kry, maar ons het nie besef hoe moeilik dit sou wees nie, want die reëls het die heeltyd bly verander. Intussen het ons huis en kar gekoop. Op daardie stadium was dit baie maklik om ander skuld aan te gaan. In 2007 het my werk minder geword as gevolg van die ekonomiese en politieke situasie in die land. Ons het n groter inkomste nodig gehad as wat n gewone werk sou betaal en ek moes bly doen wat ek toe mee besig was. Dit was n bose kringloop. Ek het nooit aan Engeland as huis gedink nie, maar dit was n beter alternatief as Suid-Afrika. Wanneer jy

87 gaan kuier in Suid-Afrika voel dit soms asof daar n knop op die krop van jou maag is, wanneer jy sien hoe dinge agteruitgegaan het. Na ons laaste kuier het ons ook besef Suid-Afrika is nie meer ons huis nie. Ons dogtertjie was toe drie maande oud gewees. Toe ons weer in Engeland geland het, het ek besef ons kon nie so aangaan nie. Amanda wou ook nie ons dogtertjie in n skool daar sit nie, want die sisteem is n klug. Ons het n baie besige lewe gehad in die UK waar alles n gejaag na geld en dinge is, met min tyd vir enigiets anders. Ons het skaars ons bure geken, behalwe as hulle gekla het oor ons honde wat blaf wanneer ons nie by die huis was nie. In Desember 2011 was ek en n goeie vriend besig om n badkamer vir n ander Suid-Afrikaner oor te doen. Ons het gesels oor Engeland vs Suid-Afrika en hy het genoem dat hulle daaraan dink om Australië toe te trek. Die herinneringe van die program wat ek op hoërskool gekyk het, het begin terugkom. n Paar aande later het ek een aand laat tuis gekom en vir Amanda gesê, Kom ons trek Australie toe! Amanda was oorbluf en wou eers niks weet nie. Tog het sy twee dae later begin byt aan die idee. Ons het baie gebid hieroor en gevra dat die Here sou besluit wat die beste vir ons sou wees. Dit is baie belangrik om te weet dat dit die Here se wil is vir jou. Wat was die proses wat jul gevolg het om oor te kom? In 2011 het ek die navorsing begin doen; ek het redelik tyd beskikbaar gehad omdat my besigheid nie so besig was nie. Ons het in Julie 2012 vanaf Engeland na Australië getrek. Amanda is n onderwyseres en ons het gesien dat daar beperkte aanvraag vir laerskoolonderwysers in Australië was. Dit was ons enigste uitweg om daar te kom. Ons het n agent gaan sien om ons te help, maar hul fooi was ongeveer Ek het na al my navorsing besef dat ons in elk geval 98% van die werk self sou moes doen en die agent moes dan net die papierwerk indien namens ons! Ons het dit toe self aangepak. Daagliks het ek die lys van beroepe dopgehou op die Skills Occupation List. Op n stadium het onderwys van die lys verdwyn en ons was verpletterd. Ons het alreeds heelwat geld en tyd spandeer en dinge het nie goed gelyk nie. In daardie tyd het ek op Facebook n skakel gesien na n BBC-program oor Life Down Under en dit het die vlam weer aangeblaas. Ek het weer begin navorsing doen en gesien dat ons steeds n kans het as iemand ons sou sponsor. Ek het lyste gemaak van enige instelling wat moontlik n sponsorship kon aanbied. Ek het toe letterlik vir meer as n maand lank gemiddeld vier tot ses ure elke dag spandeer en vir elke skool n epos gestuur met die versoek om ons te sponsor. Daar was letterlik honderde! Een na die ander het die antwoorde teruggekom dat hulle nie kan help indien ons nie reeds in Australië was nie. In hierdie tyd het ons woord gekry dat ons Australië toe sou gaan en ons het bloot op daardie woord bly staan. Dit was nie aldag maklik nie. Een oggend vroeg het Amanda gebel en ek kon hoor haar stem bewe toe sy fluister ek moet haar epos gaan lees. n Skoolhoof het geantwoord op die heel eerste wat ons uitgestuur het! Sy naam was Jannie. En ja, hy is ook n Suid-Afrikaner! Hy en sy vrou was aangestel by n nuwe privaatskool in Cooktown, Queensland en het dringend n onderwyser nodig gehad. Hy wou daardie aand sommer met Amanda n onderhoud voer. Dit was in Junie, Ons planne was om op die vroegste einde Desember 2012 te skuif, maar verkieslik eers middel Tydens die onderhoud wou hy weet of sy in Julie 2012 kon begin. Hulle het ons n 457 Visa aangebied. Daardie bekende knop op die krop van die maag was terug! Ons het nie die geld gehad om dadelik te skuif nie. Die huis moes opgeknap word, voor ons dit sou kon verhuur en die vorige dag het Amanda se huidige hoof haar n vaste pos aangebied. Terwyl sy op die foon besig was met Jannie, fluister ek vir haar: As die Here sê skuif, dan skuif ons! Op die oog af het dinge onmoontlik gelyk. Ek het vir omtrent n maand nie werk gehad nie, ons het ongeveer of R nodig gehad om ons huis reg te kon kry om te verhuur, die trek moes betaal word, ons moes geld hê om in Australië te kon kom en weer oor te begin. Ons het motor en ander skuld gehad. Ons het n beleggingseiendom gehad, maar dit was nog nie klaar gebou nie en ons sou geen inkomste daaruit kry om ons te help nie. Al wat ons kon doen was om te glo dat die Here sou voorsien. Letterlik die volgende oggend het n vriendin van Amanda laat weet dat sy die geld vir ons sou leen, rentevry! Steeds was dit nie die einde van die hindernisse nie. Die skool in Australië het nog nooit iemand gesponsor nie en hulle moes die nodige aansoeke indien. Amanda het daardie dag nog haar bedanking ingedien. In plaas van drie maande het ek net vier weke gehad vir die opknappings in ons huis. Ons het ons vliegkaartjies gekoop, want die prys het bly opgaan hoe langer ons gewag het, en dit sonder enige versekering dat die visa sou deur gaan! Dit was omtrent twee weke voor ons moes vlieg. Die nuwe huurders het al die kontrak geteken en hulle wou intrek. Amanda se onderwysregistrasie in Australië was ook nog nie goedgekeur nie. Vier dae voor ons vlug het die visa deurgekom en n dag later die onderwysregistrasie. Ons het absoluut in geloof beweeg dat die Here die pad sou gelyk maak. Die dag met ons vlug na Australië het ek nog vullis weggery teen 15:30 die middag. Ons moes 16:00 uur ry om 17:00 uur op die lughawe te wees vir ons vlug om 20:00. Ek weet nog steeds nie presies hoe nie, maar ons het dit gemaak! Ons het agt groot tasse gehad, ses stukke handbagasie, n stootwaentjie, kampeerbedjie en n motorstoeltjie! Daar was nie tyd om emosioneel te wees nie. Ons trek is deur Pickfords gedoen. Ons moeilikste besluit in hierdie hele proses was om

88 te moes besluit wat ons met ons troeteldiere sou doen. Ons het twee honde gehad wat soos kinders vir ons was. Ons moes realisties gaan sit en redeneer oor die voor- en nadele om hulle saam te bring. Ons het besluit om hul te los oor die onkoste en die onsekerheid van wat vir ons in Australië wag. Ons het vir hulle n nuwe baas gekry wat op n plaas woon en wie daagliks met hulle sou kon gaan stap het. Ek kan jul bietjie insae gee in ons om te doen lysie en miskien kan jul sien watter stappe ons geneem het. BID! Bid baie en maak seker dis die regte ding om te doen. Ons het gesit en kyk presies wat ons uitgawes was in die UK, hoeveel nodig was om die huis te betaal elke maand en waar ons skuld minder kon maak. Dan het ons realisties gekyk watter inkomste ons kon verdien in Australië en wat ons uitgawes daar sou wees. Dit help om mense te vra wat reeds daar is. Facebook is n goeie plek om te begin. Ons het met n worst case scenario gewerk en meer uitgawes bygereken as wat ons voor beplan het. Mens weet nooit. In plaas daarvan om n agent te betaal het ons self op die Immigration website gaan kyk en hulle n epos gestuur as ons iets nie verstaan het nie. Hulle is goed om terug te antwoord in vol sinne. Die mense lyk vir my het tyd en lus om ander mense te help. Ons het ook nie vir almal vertel nie. Meeste van ons vriende en familie het niks geweet tot ons die werk gekry het nie. Die rede is eenvoudig: Jy wil n objektiewe besluit maak met jou kop en nie net luister na ander nie. Ek dink ek en Amanda was nog altyd bietjie stroom-op. Sê vir ons n ding kan nie gedoen word nie en ons sal jou wys ons kan. Ons het n lys gemaak van ALLES wat gedoen moes word. Hierdie is net n deel daarvan as voorbeeld: - Bankrekenings wat gesluit moes word. - Wat maak ons met ons pos? - Lidmaatskappe wat gekanseleer moes word. - Versekering wat aangepas moes word. - Ons huis in Engeland wat reggemaak moes word voor ons dit kan verhuur. (Hierdie een het bv. iets soos 40+ punte gehad.) - Wat vat ons saam en wat los ons? - Verblyf in Australië waar gaan ons huur in die begin? - Hoe kry ons n telefoon en internet? - Waar gaan ons n kar koop en wat koop ons? - Kan ons bestuur met ons huidinge lisensies? - NB!! Kry n lêer waarin jy belangrike dokumente kan hou wat jy saam jou vat, nie in die vraghouer nie. Jy gaan dit moontlik nodig hê en as jy moet wag vir n vraghouer om eers te kom het jy moeilikheid. Skandeer dit sommer en bêre dit in iets soos Dropbox, sodat jy dit enige tyd aanlyn kan kry. - Kry n bankrekening in Australië voor jy gaan. Die lys is baie langer en meer kompleks as net dit. Ons het vooraf besluit wie gaan wat doen en alles op n bord teen die muur gesit sodat ons presies kon sien waar ons was met wat. Amanda het meestal admin gedoen en ek die arbeid. Ons moes vooraf met mekaar praat en reël dat as dinge te veel raak, ons op n manier vir mekaar kan laat weet: Timeout! Niks peroonliks nie, gee my net ruimte. Glo my, as die druk begin, is dit maklik om vinnig op jou perdjie te spring vir niks. Sjoe, dit was omtrent n jaagtog vir julle om alles reg te kry. Vertel bietjie van toe jul hier aanland. Ons was gewoond dat mense ons op die lughawens kom haal het, wanneer ons gereis het, maar nie hierdie keer nie. Dit was ons drie, agt tasse, ses stukke handbagasie, n stootwaentjie, kampeerbedjie en motorstoeltjie en dit was warm! n Goeie hitte na ons vir jare die Engelse weer gewoond was. Die vriendelike mense was opvallend en niemand was gejaagd nie. Die winkels en tekens lyk soveel anders. Gelukkig het ons die groot skuif al vantevore gedoen en ons het min of meer geweet wat om te verwag. Ons het die eerste week by n vriendin van Amanda, in Ipswich, Brisbane gaan bly. Hulle het saam gewerk in Engeland. Die verkeer vloei stadiger, want niemand jaag en lê op die toeters nie. Die mense by die betaalpunte van die petrolstasies wil werklikwaar weet hoe jou dag was! En die mense ry met groot V6 en V8 motors rond met bullbars wat dit soos n tenk laat lyk n taboe in Engeland. Die eerste maand het soos die wind verby gevlieg. Ons moes gewoond raak aan die aksente van die Aussies. Dit was n uitdaging om weer n foon en internetaansluiting te kry en jy het n kredietrekord nodig vir dinge. Maar ons is daardeur. Het jul al vriende kon maak? Ons het baie vriende, meeste Aussies, en ons love hulle. Hulle is opregte mense, veral waar ons bly. Jy kan met enige een van hulle gesels asof jy hulle al jare ken en hulle is meer as bereid om jou te help met enige ding. Hier en daar is daar iemand wat stir, veral om politiek in Suid- Afrika, maar ek verander vinnig die onderwerp. Ek stel nie belang in enige politiek nie. Ek is nou hier, en my lewe is ook hier. Vergeet van die verlede en slegte dinge en beweeg aan. Ons het wonderlike bure en hulle het sommer vroeg kom kennis maak. Deur die skool waar Amanda werk en by die kerk het ons ook al baie mense leer ken. Hier het ons binne die eerste paar weke meer mense leer ken op n dieper vlak as wat ons in England geken het, buiten ander Suid-Afrikaners.

89 Wat is vir jou lekker ten opsigte van die vriendskappe wat jy hier het? Gisteraand het ek met die mayor van Cooktown gepraat. Na dit met n pastoor, n dokter en toe weer met n bouer en sy vrou wat adminwerk doen by die skool. Ek sou nie kon sê wie doen wat nie, as ek nie voor die tyd geweet het nie. Hulle behandel almal dieselfde. Jy moet net jouself wees en als is reg. Hoe pas julle aan? Voor ons gekom het, het ek vir Amanda probeer veduidelik hoe anders die lewe is in n klein dorpie. Sy was eers baie skepties, maar nou sal sy dit nie verruil vir enigiets nie. Hier kon ons weer terug kom na basics toe. Ons kuier met mense en geniet die buitelewe saam met die kinders. Iets wat ons nie kon doen in die UK nie. Ons love dit! Ek werk ook nie meer in konstruksie nie. Ek wou lankal daaruit kom en nou is ek. Ek t nou baie meer tyd saam my gesin. Die kinders word so gou groot en ek s so bly ek kan deel wees van dit op n manier wat mens nie regtig kan beskryf nie. Ek werk nou vir twee ure elke tweede dag by Amanda se skool waar ek enige IT probleme uitsorteer en ook na die geboue kyk. Bedags is ek besig met currency and commodity trading - iets wat ek Engeland begin het n paar jaar terug, maar nooit regtig voluit kon doen nie. Amanda se aanpassing was aan die begin moeilik, want sy het die mense in die UK gemis. Die werk by die skool was aanvanklik bietjie oorweldigend, maar het ook beter begin word soos dinge in plek begin val het. Ag, mens kan nie beskryf hoe die sonskyn mens beter laat voel nie. In die UK was dit amper sewe tot agt maande van die jaar n donkergrys lug waarvan jy nie kon wegkom nie. Ek kon dit nooit gewoond raak nie. Ons oudste dogtertjie geniet dit om buite te speel. Sy is mal daaroor om in die water te speel as dit reën en sy is so vuil soos n klein varkie elke aand. n Regte free range kind! Julle bly op n klein dorpie. Waarby moes julle aanpas na die stadslewe waaraan julle gewoond was? Toe ons in Cooktown kom was dit bietjie van n eye opener om weer terug te keer na n eenvoudige lewe waar daar nie groot winkels en baie mense is nie. Hier is skaars 2000 mense op die dorp en die volgende groot dorp is 360 km weg. In England het ons Tesco ( Pick n Pay ) toe gegaan waar daar drie rye met rakke vol brood was om van te kies. Hier het ons wit of bruin, as hulle het. Winkels maak toe op n Saterdag na 13:00 en 17:00 in die week. In Engeland was groot winkels 24 uur oop, selfs op Sondae. Hier kry jy nie alles so maklik nie. As jy byvoorbeeld n gloeilamp nodig het wat inskroef en daar is nie, dan moet jy wag tot hulle weer bestel. Daar is nie ander winkels wat dit verkoop nie. Hier is eenvoud ons lewenstyl en dit werk vir ons. Mens het nie nodig om die nuutste iphone te hê of die beste kar te ry nie. In Engeland was ons sterk op pad om iets soos n nuwe 5 reeks BMW te koop. Hier bo het ek nog net een BMW gesien en dit was n baie ou een. Almal ry 4x4 s en dit maak nie saak hoe oud hy is nie, solank dit n 4x4 is sodat jy kan gaan saam kamp, is die saak reg. Het jul al PR? Ons het dubbelle burgerskap met Suid-Afrika en Brittanje op die oomblik. Ek dink hierdie is ons laaste skuif. Ons sal seker wanneer die tyd reg is ons Suid-Afrikaanse burgerskap opgee. Ek dink nie ons sal ooit weer terug gaan nie. Sou ons wou, sal dit die maklikste wees om terug te kry. Ons het slegs n twee jaar 457 Visa gehad. Dit was amper verby toe ons besef ons sal nou weer moet plan begin maak. Toe ons begin daarmee, sê hulle dit kan tot ses maande vat. Ons het so drie en n half maande oorgehad op daardie stadium. Weereens het ons net besef dat as die Here ons hier wil hê, dan sal daar n weg wees. Lang storie kort ons het weer $9000 nodig gehad vir die visa net ná Amanda van onbetaalde kraamverlof gekom het. Ons het die hele nege maande van die swangerskap gespaar sodat sy daardie tyd af kon hê. Drie maande later, op Amanda se verjaardag is ons PR goedgekeur! Medicare is dieselfde as die NHS in Engeland. Dis nie die beste om te hê nie, maar BAIE beter as in Suid- Afrika! Ons het privaatmedies ook by Bupa. Ons verkies die ekstra dekking wat n mediese fonds bied. Sou jy alles weer oordoen as jy kon? Gewis ja! Ek sou vroeër die skuif gemaak het, voor ons kinders gehad het. As jy klaar kinders het, doen dit so gou moontlik vir hulle. Enige nuwe uitdagings wat vir julle wag? Ek studeer deeltyds van die huis af. Dit is moeilik om weer in die ding te kom, maar ek weet darem dis iets wat ek van hou om te doen, so dit help baie. Ek vind dit net partymaal moeilik om die tyd te kry om alles in te pas, al het ons heelwat meer tyd as voorheen. Ons wil graag huis bou hier ook. Nog so jaar of wat, dan behoort ons daar te wees. Eiendom is iets wat my nog altyd trek, sodra dinge goed gaan sal ons dit ook aanpak. Enige raad wat jy aan voornemende emigrante kan gee? Daar is baie dinge wat ek aan gedink het, so ek hoop ek onthou dit alles: As jy vriende of familie het wat daarvan hou om jou

90 planne en drome te bevraagteken, vertel hulle niks tot jy self besluit het wat jy gaan doen. Partymaal is dit beter om op jou eie jou besluit te neem as om ander toe te laat om jou te beïnvloed. Vergeet daarvan om die beste werk en huis te kry van dag een af. Dis nie wat belangrik is nie. Kry jouself eers hier en dan begin jy daaraan werk as dit vir jou belangrik is. Jy gaan heel moontlik twee treë terug moet vat om een tree in n nuwe rigting te gee. Whatever it takes! Wanneer jy besluit het om te kom, gaan sit met die hele gesin en dinkskrum wat alles moet gebeur. Skryf dit neer en gee vir elkeen sy eie werk dat almal deel kan wees daarvan. Skryf alles op papier en plak dit êrens waar almal dit kan sien. Merk elke ding af soos jy vorder. Dit help om vordering te sien, veral as jy n bydrae lewer. Daar gaan tye wees van baie spanning, veral wanneer die tyd min raak. Praat, voor julle begin, hieroor en hoe julle dit gaan hanteer. Onthou, it s not personal. Baie mense gaan kyk gewoonlik eers hoe dit is voordat hulle besluit om te kom. Hoe dit is vir n twee of drie weke trip is anders as hoe dit is as jy eers daar bly. Dink aan die kere toe jy see toe gegaan het vir vakansie. Dis anders by die see as by die huis, want jy is in n ander frame of mind. Moet nie jou geld mors op so n trip nie. Dis soos Suid-Afrika, maar jaar terug. Kyk op Google Earth as jy wil weet hoe dit lyk en doen navorsing oor die klimaat en so meer. Jy gaan baie geld spaar! Wanneer jy eers hier is, probeer om nie net ander Suid-Afrikaners te gaan soek en net met hulle vriende te wees nie. Die Aussies is regtig baie aangename mense en jy kan met van hulle beter vriende wees as jou eie mense. Dit help ook nie om oral waar jy gaan Afrikaans te praat nie, veral as jy in n klein dorpie bly. Mense tel dit vinnig op en praat dan nie sommer met jou nie, want hulle verstaan jou nie. Kry meer as net twee of drie trekkwotasies en vat regtig net wat vir jou baie waarde het. Dis nie so moeilik om weer te begin bymekaar maak nie. Wat kan help is om aanlyn te gaan kyk wat sekere goed kos teenoor die koste om dit hier te kry. As dit iets is wat al lank op jou hart druk, dan is daar n rede vir dit. Doen iets omtrent dit voor dit te laat is. Baie mense dink hulle is te oud of die wat klaar daar is, is gelukkig om dit te kan hê. Dit maak my partymaal kwaad om na mense te luister wat net praat daaroor, want hulle kla sonder dat hulle eers probeer het om dit ook te kan hê. Doen iets, enige iets en probeer net. Dit is verseker die moeite werd.

91 Ester Potgieter Ons plaas die briewe wat Ester Potgieter aan haar geliefdes geskryf het. So gee sy ons n blik op haar storie.

92 Ester Potgieter Hierdie is n uit die hart deel en haar ervarings is hier weerspieël in n eerste brief. Liewe julle, Hierdie is ons storie sedert 11 Julie 2007 tot die 8ste Mei Oor drie dae is ons al tien maande hier, ek kan dit soms nie glo nie. Dit voel soos nou die dag toe ons al die papiere begin invul het en nie besef het watter reis ons gaan hê nie. Ek het bietjie later in die brief net n klein stukkie van daardie reis se begin ingesit, net om julle n idee te gee. So land ons toe in die vreemde land met genade van Bo. Ek bid elke dag vir geduld, krag en moed om hierdie nuwe pad te stap. Die eerste drie maande was voorwaar soos n vakansie, maar met ongelooflik baie komplikasies, gemende gevoelens en die onbekende tussenin gegooi. Die mense is baie vriendelik en help jou waar hulle kan. Ons soektog na n huis was n traumatiese ervaring. Ons was nie lank genoeg in die land om een van die duur huurhuise te kon bekostig nie en het van die een na die ander eiendomsagentskap gegaan. Orals moes ons afskrifte van ons ID s en paspoorte gee. Ons het geen Aussie verwysings gehad nie en het bykans gevoel asof ons soos spoke was wat skielik weer lewendig geword het. Twee weke later het ons darem n mooi huisie gekry. Dit het omtrent soos n stukkie paradys gevoel. Ons container was nog iewers op die wye oseaan en ons moes probeer om van die huis n tuiste te maak met die minimum. Dit was baie moeilik, want daar was sulke oulike goed in die winkels. Intussentyd moes ons die spaargeldrekening ook dophou. Met die huis wat betrek was, kon ons begin soek vir n motor. Dit was omtrent n kopkrappery. Ek en manlief het mekaar goed verkeerd opgevryf in daardie tyd met ons meningsverskille. Aanvanklik het ek gedink om die kinders vir die res van die jaar tuis te onderrig, maar hulle het my teen die mure uitgedryf en ek het begin soek na n goeie skool. Die keuses het ons bykans mal gemaak. Kies ons die Katolieke skool, die Christenskool of die staatskool? Toe die drie weke skoolvakansie verby was, het my kinders begin skool gaan. Ek het die eerste dag gespanne gewag om te hoor hoe dit gegaan het. Boeta het nie gedink dit is n baie cool ervaring nie en sussa het net gesug. Manlief het na drie dae reeds begin werk. Daar was immers rekeninge om te betaal. Gelukkig het hy twee Suid-Afrikaanse kollegas gehad en dit het gehelp met die aanpassing. Mans praat mos nie baie nie en hulle het maar net koppe neergesit en gewerk. Ek kan nog onthou hoe ek een oggend die wasgoed opgehang het en besef het dat dinge soveel dieselfde is as in Suid-Afrika en dat dit werklik voel of ons steeds daar was. Toe ons nog in Suid-Afrika besig was met die 457 Visa aansoek, het ons al die werkgewer gevra om aansoek te doen vir die PR. Dit sou dinge net soveel makliker maak met Medicare en die skole en ook werksaansoeke. Dinge het blitsvinnig uitgewerk en ons het binne ses maande nadat ons hier aangekom het PR gekry. Dit het my weer met gemengde gevoelens gelaat. Wou ek regtig vir altyd hier bly? Gelukkig het ons net so 4km van die see afgebly en naweke het ons gaan visvang en die kinders het in die son baljaar. Elke tweede Aussie het n boot, dit is soos n Venter-sleepwaentjie, veral in Mackay. Ek het ook n Kelpie-hond by die pound aangeneem en haar Mia gedoop. Lulu my worshond was sedert 25 Oktober 2007 in kwarantyn. Sy sou vir sewe maande in kwarantyn moes bly. Die kinders het stadig aangepas en dit het sukkelsukkel gegaan. Wiskundeterme wat skielik in Engels was, was n uitdaging. My man het begin aanpas en selfs Mia die hond het ingeburger geraak in die Suid-Afrikaanse- Aussie gesin. Dankie tog vir epos, briewe en poskaarte wat van oral oor die wêreld aangestuur word. Ek het net weereens besef dat mens se vriende so baie beteken. Elke poskaart was kosbaar en Skype het soos tweede natuur geword. Ek verlang na my ma en skoonma en bak koeksisters wat heerlik proe. So probeer ons n stukkie van Suid-Afrika hier vestig. Ek het egter gesukkel met die aanpas tot ons meubels gekom het, na drie lange maande. Dit was soos Kersfees! Elke meubelstuk is getroetel soos n stukkie goud. Die grondslapery was verby! Ons het geleer om die klein dingetjies in die lewe te waardeer. Ek het weer begin werk en n paar keer van werk verander. Ek het nie halfpad om die wêreld getrek net om ongelukkig by die werk te wees nie. Ek mis my ou werk en hoe ek dit kon doen. Ek kan nie myself so goed uitdruk in Engels nie en kan sommer die verwarring in die mense se oë lees. Hulle het nie n idee wat ek nou eintlik probeer sê nie. Ons is nou eenmaal heeltemal onherkenbaar vir die vreemde oor, ons humor is ook enig in sy soort. Ons geniet die see en die son, die alledaagse dinge, net soos in Suid-Afrika. Ons het kennis gemaak met baie Suid-Afrikaners. Ons het egter almal opgeweeg teen die vriende wat ons in Suid-Afrika agtergelaat het en het aanvanklik nie vinnig vriendskappe opgebou nie. Die kinders het darem vriende gemaak en betrokke geraak by netbal en ander sporte. Ons het dit geniet om langs die see, damme en selfs oppad Brisbane toe sommer langs die rivier te kon kamp. Daar was 74 eilande om te besoek en dit het ons ywerig aangepak. Ons het vriende by die werk gemaak en oor en weer gekuier en besef ons lewe en die lewens van die wie ons agtergelaat het, het aangegaan. Die gemis het

93 meer geword. Die hartseer het my soms oorweldig en my hart het sommer ineengekrimp van die verlange, soveel so dat ek party dae wou oppak en teruggaan. Dan weer was daar dae dat ek die Beeld aanlyn gelees het of epos gekry het en besef het dat hier waar ons nou is, is waar ons wou wees. Ons het twee winkels wat Suid-Afrikaanse produkte verkoop. Die verskeidenheid is min en van die lank staan, proe dit sommer snaaks. Die smaak is egter nie n afskrikmiddel nie en ek koop gereeld iets van alles. Aussie blatjang en mayonnaise kan nie kers vashou hou by Mrs Balls en Cross and Blackwell nie. Wat dieselfde is en nie verander nie, is die manier van rugby kyk. Al kan ons nie elke Sondag in Afrikaans kerk nie, het ons n Afrikaanse dominee en kan ons een maal n maand in Afrikaans in die Baptiste kerk diens hou. Ek huil elke keer. Ons besef nie die voorreg om in ons eie taal te kan loof en aanbid nie. Die kinders praat nou al meer Engels as Afrikaans en help ons reg wanneer ons uitspraak verkeerd is. Ons het n boot gekoop en het dit al ingelyf op die waters. Ons lag en baljaar en ek ervaar dat die gejaag van elke dag net minder is. Hier is nie soveel roof en moord nie. My kinders ry met hulle fietse buite rond, tot sommer laat in die aand. Ons het darem intussentyd na n groter huis getrek en ek kan my vingers in die grond sit. Ek het nuwe plante en greenpepper saad in die grond. Die saad begin ontkiem soos ons nuwe lewe hier. Ek kan die Here net dank vir hierdie nuwe lewe. Ester Tot later dan. Twee jaar later het Ester weer n brief aan haar vriendin geskryf. Liewe vriendin, Tyd staan nie stil nie en ek wens soms ek kan net heeltemal alleen êrens gaan staan en sommer net gil. Ek weet nie of die gil van frustrasie of van verlange sal wees nie. Hierdie immigrasie-ervaring sal nou al n paar blaaie in my boek wees. Ons het al almal n eerste verjaardag hier gehad en hierdie gaan ons tweede Kersfees hier in die vreemde wees. Ja, dit is steeds die vreemde en sal seker nog vir n hele klompie jare wees. Met verloop van tyd het die e-posse, oproepe, poskaarte en geskenke minder geraak. Dit beteken nie dat ons minder aan mekaar dink nie en ook nie dat ons minder verlang nie. Dit is baie mooi hier, net soos in Suid-Afrika. Wat mis ons die meeste? Elke dag onthou ons iets anders. Net gisteraand het ons oor cool aid gepraat. Skielik het ons almal sommer daardie suur smaak in die kiewe gekry en dadelik lus geword daarvoor. Ons verlang na braaivleisvure en lekker boerewors. Ons het al geleer om ons eie te maak en elke worsmaker glo vas syne is die beste. Ons mis n ou volla op die pad en meer as twee blaffende honde in een erf. Die klank van n lekker boeredans, mans om die vuur en die skindergroepie vroue in die middel, is nou nostalgie. Oe, en ek mis die reuk van n grondpad. Die see hier ruik nie na sout nie en jy sien nie n ou Ford wat rook en net 60km per uur kan ry nie. Ek het nog nooit n City Golf hier gesien nie. Ek mis die telefoon se gelui en die een aan die ander kant wat ons uitnooi na n braai. Ek mis om te hoor hoe n baba in Afrikaans gedoop word. Ek mis dit om uit die Liedboek te sing. Ek hunker na n aand saam my man waar ek weer kan besef dat hy my alles is en waar ek net vir n oomblik hierdie hele immigrasieproses kan vergeet. Mens vergeet hoe om net bymekaar te wees, want jy is heeltyd met hierdie ingryping in jou lewe besig. En ek verlang na die gelag van Suid-Afrikaners om die kampvure by die karavaan park. Tog kan ons baie van daardie dinge hier ook doen, of net bietjie anders doen, behalwe natuurlik die feit dat ons nog nie n City Golf gesien het nie. Met die kinders gaan dit goed. Ruan het selfs al skool gebank, nogal saam met Suid-Afrikaanse maats! Ek het amper n floute gehad en toe onthou dat ek en sy pappa dit ook gedoen het. My kind is nou al amper 16 jaar oud en daardie slapelose nagte wat ek gehad het toe hy n baba was, is seker n vulletjie teen wat wag. René word soms so hans dat ek haar nek duskant haar kraag wil omdraai. Dan besef ek, ek en Cecil het oud geword, al is ons nog jonk, het die jare en die tyd wel nader gekruip. Ek kyk soms na ons foto s van voor ons trek hierheen en die verskil is merkbaar daar is streslyne en hartseerkepies om die oë en mond sigbaar. Na 16 lange maande begin ons vriende familie word. Hulle word ons steunpilare. Ons weet dat niks ons goeie ou vriende kan vervang nie en dat hulle vasskopplek in ons harte het. Ons het pas huis gekoop. n Oulike vier slaapkamer huis met twee badkamers en n groot shed. Dit is wat hulle n losstaande motorhuis hier noem. Baie selde wat die motor egter binne-in staan. Ons is baie opgewonde en trek die sewende November in. Wanneer ons vriende se ouers vir hulle kom kuier is dit sommer asof ons nuwe familie bykry. Jy word lief vir hulle ma s en pa s asof dit jou eie is en jy is ewe hartseer wanneer jy moet groet wanneer hul terugvlieg. Ons het goeie vriende gemaak en ons kinders word saam groot, ons kuier saam in Afrikaans, alhoewel die kinders in Engels kuier. Ons aanvaar mekaar en ons verstaan mekaar. Ons is tog ook bekommerd oor die ekonomie en ons mense in Suid-Afrika wat elke dag in n stryd geworstel is en beleef steeds hoe relatief misdaadvry dit hier is. Ruan het nou die dag sonder sy valhelm op sy fiets gery en is deur die polisiebeampte met $75 beboet! Hier word

94 groot en klein oor dieselfde kam geskeer. Elke CD van Liani May en Nicholis Louw word so tussen die trane deur geluister en ons sien daartydens uit na die kuiers van ons geliefdes. Al is die afstand so groot, beplan ons reeds hoe om ons nuutgevonde tannie- en oomskap te oefen wanneer kleine Kaitlyn kom kuier. Cecil wil haar leer visvang. Hoe kan ons julle ooit vertel hoe ons julle werklik mis? My niggie moet in Oktober haar voete in Engeland vind en ek wonder of haar kind ons ooit gaan ken. Dit pyn hier binne my. Waar ek hier sit kan ek die trane nie keer nie. Ek probeer om vir julle te vertel van die ongelooflike verlange waarmee ek nou sit. Ons mis die klank van die kinders se gelag wannneer ons verjaarsdae saamgevier het of paaseiers gaan soek het. Al voel dit of hierdie Kersfees makliker sal wees as die vorige een, maak ons Rita se doekpoeding en mis ons Duppie se kookvernuf. My vriendin, vandag verlang ek na jou. Ek is jammer as ek nie altyd die tyd kry om vir jou terug te e-pos nie, verstaan asseblief dat ek uit my hart uit so graag vanaand langs jou op die mat wil sit en jou wil vertel van ons nuwe lewe hier in Australië. Dit word nou donker buite en nog n dag is verby hier in die vreemde, waar ons n nuwe lewe en nuwe herinneringe maak so te midde van die vreeslike verlange. Groete

95 Eric en Sanet Spangenberg Eric en Sanet Spangenberg is van Kuruman in die Noord-Kaap. Eric is 51 jaar oud, terwyl Sanet 47 jaar oud is.

96 Eric en Sanet Spangenberg Vertel ons bietjie meer van julle. Eric het n klein besigheid in Kuruman gehad en ek was n verpleegkundige. Tans werk Eric as n gekwalifiseerde onderwyser in n aflosposisie en ek is steeds in verpleging. Ons bly die afgelope vier jaar in Adelaide en het ook vir vyf jaar in Mildura, Victoria gebly en vir n jaar in Melbourne. Ons seun, Jaco is 23 jaar oud en het met vakopleiding begin en ons dogter, Carina is 19 jaar oud, sy is tans n kelnerin. Ons is gelukkig in Adelaide en alhoewel dit n stad is, is dit nie te klein of te groot nie. Die openbare vervoer is goedkoop en betroubaar. Hoekom het jul besluit om Australië toe te kom? Ons kinders het nie n toekoms gehad nie. Ons het ook ouer begin raak wat immigrasie opsigself moeiliker maak. Eric het n rooftog in sy besigheid deurgemaak en die saak is later uit die hof gegooi as gevolg van n gebrek aan getuienis. Die beskuldigde en die aanklaer het mekaar geken en die aanklaer is omgekoop om van die docket ontslae te raak. Neem ons bietjie deur die proses wat julle gevolg het. Ons het navorsing gedoen op die internet. Ons het die groep Rainbow Nation gebruik en baie goeie vriende in Melbourne gemaak. Ons het n agentskap gekontak en hulle het vir ons n tick list opgestel van wat gedoen moes word. Ons het begin om transkripte en geboortesertifikate aan te vra terwyl die agentskap besig was met die proses. Ons het n tabel opgetrek en alles omtrent Australië se geografie, klimaat en ekonomie opgeteken soos wat ons navorsing gedoen het. Ons het selfs n boek gekoop met inligting oor die land se vervoerstelsel, mediese stelsels, werksgeleenthede en inligting oor skole. Ons het familie en vriende so stadig begin voorberei op ons besluit. Ek het aansoek gedoen vir werk en was suksesvol. Ons het die huis in die mark geplaas en begin om motors, meubels en ander huisvoorraad uit te deel en te verkoop. Tyd vir dink en tob was daar nie. Die besigheid moes verkoop word en ook enige ander bates wat ons gehad het. Ons het met n 457 visa oorgekom. Die agentskap was in Melbourne en hulle het dokumentasie aangevra en hulle het die visa gereël. Ons het die paspoorte gereël met Binnelandse Sake. Ons het vir mediese ondersoeke gegaan in Pretoria en self vliegkaartjies gereël en ook gereël vir die IELTS-toetse in Johannesburg. Die administratiewe proses was baie gou omdat verpleegsters op daardie stadium baie skaars was en dit as dringend hanteer is. Ons het in Meimaand begin met die proses en in Oktober op die vliegtuig geklim. Die IELTS-toetse was spanningsvol omdat ons nie gretig was om stad toe te gaan nie. Net een van ons het toe die IELTS-toets gedoen omdat dit nie nodig was vir die hoofaansoeker nie. Op pad na die mediese toetse het ons n pap wiel gekry tussen Vereeniging en Pretoria. Gelukkig het ons dit gou omgeruil, terwyl ons die heeltyd die pad dopgehou het. Om dinge te vererger het ons die verkeerde afrit geneem en in plaas van in Pretoria het ons in n taxi rank in die middel van Johannesburg beland! n Swart man het ons gehelp en vinnig daar uitgekry. Het julle jul meubels saamgebring? Ons het nie meubels saamgebring nie, dit was te duur. Ons het antieke stukke gehad wat nog gerestoureer moes word en die afstand tussen Kuruman en die hawe was net te ver. Hoe het jul familie oor jul besluit gevoel? Ons familie was aanvanklik gekant teen die stap wat ons geneem het, maar het weldra verstaan toe ons begin verduidelik het. Ons het op ons knieë gebly deur die besluitnemingsproses. Werk was baie skaars vir blanke mans in Suid-Afrika en die kinders sou na skool in die stad of oorsee moes gaan studeer en daarvoor het ons nie kans gesien nie. Gelukkig het ons nie op daardie stadium troeteldiere gehad nie en moes ons net van ouma en oupa se diere afskeid neem, wat ook hartseer was, want hulle was ook al deel van ons gesin. Behalwe familie en vriende in Suid- Afrika, het ons geen ander belange meer in Suid-Afrika nie. Was julle voorheen wêreldreisigers of was die vliegervaring ook vir julle n nuutjie? Die vliegervaring was nuut, niemand van ons was al op n Boeing nie en ons het nie n idee gehad hoe die lughawe werk nie. Ons het nogal vir die beampte by die toonbank waar ons ingeweeg het, dit so verduidelik en mooi gevra om vir ons presies te sê wat om te doen en waarheen om te gaan. By die hek aangekom waar ons moes wag, was daar baie ander mense wat ook sit en wag het. Omtrent 15 minute voordat die vliegtuig moes vertrek was die hek nog nie oop nie. By verdere navrae het die sekuriteitsbeampte gesê ons moes net wag tot die hek oopgemaak word. Ons het toe op die TV s bo teenaan die mure gekyk en gesien dat die vlugnommer en die heknommer nie ooreengestem het nie en besef dat ons by die verkeerde hek was! Ons was heeltemal aan die teenoorgestelde kant en net toe word daar nog afgekondig dat hulle vir ons wag. Ons het omtrent met ons swaar handbagasie moes hardloop tot by die ander hek. Daar aangekom het hulle ons omtrent geskel omdat ons

97 nie geweet het dat die vlug en heknommers kan verander nie! Die beampte wat ons by die toonbank gehelp het, het ook nogal daar rondgestaan en wag vir ons. Hulle het nie veel gesê nie, ons net gehelp om so gou moontlik op die vliegtuig te kom. In daardie paar minute het ons jare by ons ouderdom gevoeg. Dit was somer en omdat ons elkeen n kombers wou saamvat op die vliegtuig het ons dit sommer om ons gedraai, want anders kon ons dit nie saamneem nie. Ons was papnat gesweet teen die tyd wat ons op die vliegtuig geklim het. J Vertel bietjie van jul ervaring toe jul hier land. Op die lughawe in Australië was dit baie maklik en het ons gou ons bagasie kon kry. Die agentskap het gereël dat daar iemand was wat ons gaan haal het en ons na n hotel geneem het waar ons vir die eerste week sou bly totdat ons, ons eie verblyf kon reël. Ek kan nog onthou toe ons by die lughawe uitstap en by die voetoorgang bly staan en wag het vir die verkeer en hulle nie wou ry totdat ons oorstap nie. Ons was verbaas om te sien dat die voetgangers voorrang kry by voetoorgange. In Suid- Afrika het dit geen verskil gemaak nie, mens moet oë aan alle kante van jou kop hê voordat mens die pad oorsteek, al is dit ook by n rooi verkeerslig. Die eerste paar maande vlieg gewoonlik verby. Kan jy nog julle eerste tye hier onthou? Die eerste week het gou verby gevlieg, veral om oor die vlugvoosheid te kom die eerste paar dae. Daarna was dit skole soek en ook moes ons gou n ryding kry om by die werk te kom, kinders by skole te kry en vir manlief om werk te soek. Om verblyf te reël was die grootste uitdaging. Ons moes verwysings hê van vorige verblyfrekord. Dit was nie moontlik nie, want ons het ons eie huis in Suid-Afrika gehad en nie gehuur nie en Australië se huisagente sou nie so ver foonoproepe maak nie. Ons het ook nie besef, dat mens eers op n waglys geplaas word en eers goedgekeur moet word deur die huiseienaar voordat mens die huis kan huur, nie. Ons was gelukkig dat die huiseienaar by die huis was wat ons graag wou huur en ons sommer onmiddellik goedgekeur het en kon ons ons bagasie dadelik in die huis plaas. Hy het ons seker baie jammer gekry omdat ons net tasse gehad het en geen meubels om mee in te trek nie. Die vroutjie by die agentskap was baie gou op haar agtervoete dat dit nie so werk nie. Ek het toe baie mooi verduidelik dat as ons nie hierdie huis kry nie, ons nog dieselfe aand op haar voorstoep gaan kom afpak, siende dat dit ons laaste dag in die hotel was en ons geen ander verblyf gehad het nie. Sy het dit toe so aanvaar, maar ons baie duidelik laat verstaan dat dit nie so werk nie en dat ons vir eers daar kan woon omdat die landlord ons goedgekeur het. Die eerste twee weke het dit dol gegaan om die kinders by die skole in te skryf. Die jongste was op laerskool en die oudste in die hoërskool. Gelukkig was beide skole loopafstand van ons huurhuis. Die werk was so tien minute se ry en dit het dinge baie maklik gemaak. Manlief het aanvanklik al die administrasie gedoen en huistake oorgeneem so tussen werksaansoeke deur. Dit was baie moeilik vir hom om werk te kry omdat ons nog nie PR gehad het nie. Aan die begin het ons by die huis aanvanklik direk op die volvloermatte moes slaap totdat ons by die Salvation Army kon goedkoop beddens kry en ook matrasse kon gaan koop. Die eerste aankope was eetgerei en breekgoed vir die kombuis. Ons het sommer op die kombuistrappies gesit en eet. Wanneer mense kom kuier het, moes hulle hul eie kussings bring om op te sit. Gelukkig was dit somer en het ons meestal buite op die muurtjie by die voorstoep gesit, totdat ons later begin meubels aankoop het. Ons het sommer al die eerste naweek by die Gereformeerde kerk aangesluit, maar dit was n 40 minute rit om daar te kom. Daar het ons baie inligting en raad gekry. Almal was behulpsaam en vriendelik. Ons het ook buddies gekry by die kerk wat ons oorgenooi het vir ete en baie goed was vir ons. Hoe het julle aangepas? Die kinders het baie maklik en gou aangepas en vinnig maats gemaak in die nuwe skole. Ek en my man het nie so gou aangepas nie en so baie dinge was vreemd vir ons. Aan die begin was die taal moeilik om te verstaan omdat dit vir ons geklink het of die mense binnemonds praat, nie die woorde duidelik uitspreek nie en ook vinnig praat. Baie van die woorde wat hulle gebruik het, het ook glad nie sin gemaak nie. Ons het gou vir hulle gesê dat ons nie verstaan wat hulle sê nie. Hulle het vir ons verduidelik dat dit slang was wat hulle gebruik het en dan verduidelik wat die woorde beteken. Wanneer ons kruideniersware moes koop het ons monde partykeer letterlik oopgehang van al die keuses wat daar op die rakke was. Ek onthou ook die eerste keer toe die dame by die betaalpunt vir ons vra of ons flybuys het en ons kyk vir mekaar of sy stapelgek is en ek sê toe: Nee dankie, ons wil nie vlieë hê nie! Ek dink nie sy het verstaan nie, sy het net verstaan dat ons dit nie het nie en net aangegaan met die transaksie. Ons het so lekker gelag toe ons later uitvind wat dit is. (Ter verduideliking Flybuys is die lojaliteitsprogram van Coles. Jy kry punte/flybuys elke keer wat jy iets koop. n Sekere hoeveelheid punte kan omgeruil word vir n verskeidenheid produkte wat in die Flybuys-katalogus verskyn. Jy kan ook die punte vir geskenkbewyse omruil. Net so het Woolworths n Everyday Rewards card wat op min of meer dieselfde beginsel werk. Dit kos niks en elke bietjie help.) So was daar ook die eerste keer wat ons saam met die kerk se mense na n braai uitgenooi is en ons almal bring ons eie eetgoed. Ons kom daaraan met lekker dik stukke steak, wors en slaai. Hulle bring net beefpatties, wors en droë brood. Ons was ook nie gewoond aan die gasbraaiers nie en ons Aussie-vriende moes ons leer hoe

98 dit werk. Die stadslewe was ongelukkig nie vir ons nie en na n jaar in Melbourne het ons besluit om uit te kyk vir werk op die platteland. So het ons op Mildura in Victoria besluit. Net geloof en baie gebede wat ons deur die tyd gedra het, want daar was niemand wat ons kon raadpleeg en opinies van kon kry nie. Met die trek Mildura toe het die kinders weereens baie gou aangepas in die skole en vinnig maats gemaak. Baie van hierdie maats het saam met hulle hoërskool toe gegaan en later na universiteit, maar nou na n paar jaar begin hulle ook verby mekaar leef en het hul nie meer so gereeld kontak met mekaar nie. Vertel ons van jul vriendskappe. Jy kan nie almal oor dieselfde kam skeer nie. Elke mens het sy eie bagasie. Sommige Suid-Afrikaners is bereid om vriende te maak, ander is snobisties. Ek reken dis n geval van keuse, jy kies jou vriende, behalwe as jy desperaat is vir Suid-Afrikaanse vriende. Ons ervaar die Aussies as baie geslote. Dit gebeur nie sommer dat hulle jou vir ete oornooi nie. Die uitsondering is egter kerk-aussies. Werkskollegas (Aussies) nooi jou eerder na n pub of restaurant, as na hul huise. Ons kinders het die maklikste vriende by die skool en die kerk gemaak. Kinders aanvaar die wat hulle aanvaar soos hulle is. Ons het nie regtig vriende op die oomblik nie en het vriende verloor met die trekke na verskillende plekke. Hier in Adelaide het ons nog nie werklik vriendskappe gevestig nie. Ons beleef die mense in Adelaide as baie geslote, beide die Aussies en die Suid-Afrikaners hier is baie snobisties. Ons het nog nie die kans gehad om by die Aussiekaners se byeenkomste uit te kom nie, want ons werk meeste van die tyd wanneer die geleenthede aan is. Hier is ook nie bediendes nie ons en alle huiswerk moet self gedoen word. Met die gevolg dat hier ook minder tyd vir sosialisering is. As jy af is word daar huis skoongemaak of wasgoed gewas. Ons het egter baie Suid-Afrikaanse kennisse. Die Aussies wat ons as kennisse het, het ons by die kerk ontmoet. Eric, vertel ons bietjie van jul kuiermense. My ma-hulle het vir ons in 2006 kom kuier. Dit was twee jaar na ons uit Suid-Afrika is. Ek moet sê dat ons baie na aan my ouers was in Kuruman, ons het hulle elke dag in Kuruman gesien en elke Saterdag by hulle gebraai voor ons getrek het. Hulle het die kleinkinders baie gemis. Hulle moes voor die tyd die volgende doen: besoekersvisas kry, vir mediese ondersoeke gaan, reisversekering, mediese versekering en n uitnodigingsbrief van ons af kry. Dit was rompslomp in Suid-Afrika, want hulle paspoorte het met die koerier weggeraak. Ons het spesiaal n groter voertuig (people mover) aangekoop sodat ons almal saam in een voertuig kon ry. Ons het die dae begin aftel voordat hulle gekom het. Dit was n groot tranedal die dag toe ons hulle by die Mildura lughawe gaan afhaal het. Hulle kon ook nie glo die kinders het so groot geword nie. Hulle het vir ses weke gekuier sodat my verjaarsdag, my pa se verjaarsdag en Carina se verjaarsdag saamgeval het met die besoek. Ons het n programmetjie uitgewerk om vir hulle al die besienswaardighede in die omgewing te gaan wys en so bietjie te spog met die dorp en dinge om te doen en sien. Ek en my pa het weer soos van ouds langs die viswaters gesit en sommer net oor koeitjies en kalfies gepraat. Aan die einde van die ses weke het hulle vir ons gesê dat dit die lekkerste vakansie is wat hulle nog ooit gehad het. Hulle het ook vrede in hulle harte gehad, want hulle het geweet dit gaan goed met ons en die Here sorg ook goed vir ons. Hulle het ook weereens bevestig dat hulle 100% agter ons immigrasiebesluit staan en dat hulle weet ons het die beste vir ons kinders gedoen. Die afskeid was baie hartseer en die trane het geloop. Ek dink grotendeels was beide partye erg onseker of ons mekaar weer sou sien. Dit was toe die laaste keer wat ek my pa gesien het soos ek hom ken. In 2008 het ek een aand n oproep van my pa gehad. Hy was baie bewoë en het gesê dat hy reggepak het en op kassette afgekom het wat ek opgeneem het toe ek en hy destyds gaan visvang het in Hentiesbaai. Ek het liedjies van CD s opgeneem om die langpad korter te maak. Hy sê toe vir my hy het na die kassette geluister. Dis toe wat ek hoor hoe hy hardop aan die ander kant huil soos n klein kindjie. Hy sê toe: Ek weet julle die regte besluit geneem, maar ek verlang ontsettend baie na jou, my ou maat. Twee weke daarna het hy n hewige beroerte aanval gehad. Hy kon niks meer vir homself doen nie, moes gevoer word en was in n bed vasgekluister. Ons het darem drie maande later gaan kuier, maar dit was n ander mens, nie die pa wat ek laas gesien het nie. Agtien maande later is hy oorlede. Ek dink hy het hom doodgetreur van verlange. Het jul PR of burgerskap? Ons is Aussie-burgers en hierdie is nou ons land, waar ons geleenthede het ongeag ons ras en kleur. Tydens die burgerskapaansoek het ons nie werklik rompslomp teëgekom nie, maar ons het byna nie die medies geslaag nie. My (Eric) BMI was 30% en die dokter het vir my omtrent n lesing gegee oor vetsug. Hy het vir my gevra of ek weet dat vetsugtigheid in Australië n groter probleem is as alkohol- of dwelmmisbruik saam. Hy het ook gesê dat die regering elke jaar duisende dollars bestee aan mense wat oorgewig is. Hy het my darem deurgesit, want my bloeddruk was reg en ek het gereeld gestap. As jy PR of burgerskap het, het jy die volgende voordele:

99 Laer belastingskaal Kan vir meeste staatsdienswerk aansoek doen Kry makliker werk Kan huis koop Kwalifiseer makliker vir lenings Kwalifiseer vir medicare As jy burger is, kwalifiseer jy vir HECS-fooie wat soos n rentevrye lening is. Sanet was opgeroep vir jury duty, maar haar werk het gereël dat sy verskoon kan word daarvan. Medicare is goed, maar ons het ook uitgevind hulle betaal nie vir alles soos tande en brille nie. Jy het nie maklik werk gekry nie. Wat het jy gedoen om jou meer aanstelbaar te maak? Ja, ek het gesukkel om werk te kry. Toe besluit ek om n Graduate Diploma in Teaching oor n jaar te doen (2007). Ons het eers later daardie jaar burgers geword en moes n lening aangaan om vir die studies te betaal. Dit het $12,500 vir die jaar gekos. Sanet moes alleen die pot aan die kook hou vir daardie jaar. Wat vir my erg was, was dat van die mede-studente 24 jaar oud was teenoor my 43 jaar. Gelukkig was daar n ou Griek wat saam met my studeer het en n jaar ouer was as ek. Dus was ek die tweede oudste in n klas van negentien studente. Dit het swaar gegaan, veral met die Engels, mens kan jou mos net beter in jou moedertaal uitdruk. Met die genade van Bo en n wonderlike vrou het ek dit geslaag en die daaropvolgende jaar n voltydse betrekking by n skool in Mildura gekry. Sou julle dinge oordoen as jul kon? Ja, as ons dit sou oordoen, sou ons dit graag vroeër in ons lewens wou doen. As ons nog in die stad gewoon het, sou ons nader aan die hawe gewees het om van ons meubels te kon oorbring. Ons sou ook eerder meer linne en kombuisware wou oorbring as so baie klere. En waarheen nou? Nuwe uitdagings wat voorlê? Ons wil graag in Adelaide woon tot aftrede en nie weer verhuis nie. Ek is tans opsoek na beter werksbevrediging in dieselfde beroep. Werksgeleenthede is ook meer, noudat ons in beroepe is en kan ons opgang en vooruitgang maak. Vertel ons bietjie van die slang wat die mense praat. Snaakse dinge kan gebeur as jy nie die slang ken nie. Mense het ons al vir tea genooi, dan het ons alreeds klaar geëet, as ons van n geyser praat dink hulle aan n ou man wat baie kerm en kla, of praat ons van n circle besef hulle nie dat ons na n roundabout verwys nie. Hulle noem n robot n traffic light. Ons kry eendag n man wat aan ons aircon op die dak kom werk. Terwyl hy begin in die dak, kom die buurman ingestap en hy sê vir my: What s up mate? Ek antwoord hom toe: There is somebody up the roof, repairing the airconditioner. Die ou het my skeef aangekyk of ek van Mars af kom. Die eerste keer gaan eet ons by MacDonnalds en gaan sit so ewe aan by die tafeltjies en wag. Na so ruk sê ek vir my vrou: Jong, hierdie diens is treuriger as in Suid-Afrika, waar is die waiters? Ons hou toe die ander dop en sien dat hulle self die kos moet gaan haal! As jy vir ander kon raad gee, wat sou dit wees? As ek vir mense kon raad gee is dit om baie navorsing te doen en nie alles wat mense vir jou sê vir soetkoek op te eet nie. Gebruik die internet om goeie verhoudinge op te bou met gevestigde Suid-Afrikaanse gesinne daar waar jy graag wil gaan woon in Australië. Belê in n goeie boek oor immigrasie na Australië. Jou besluit om te emigreer moet deur jouself en jou huismense gedryf word. Wees versigtig vir die maanskyn en rose wat ander vir jou skets. Dit gee aanleiding tot emosionele besluite wat met die hart eerder as die kop geneem word. Dit gebeur baie dat mense hul blind staar teen hierdie kwansuise wonderlike land sonder probleme. Daar is geen land in hierdie wêreld wat nie probleme het nie. Huweliksmaats moet albei saamstem met die besluit om te emigreer. As jul nie saamstem nie, los dit dan eerder; dis nie die moeite werd om jou huwelik op te offer ter wille van emigrasie nie. As een party nie heeltemal saamstem oor die skuif nie, kan dit wrywing in die huwelik veroorsaak. Kry die volgende mite uit jou kop, As my vrou/man eers in Australië is, en sy/hy sien hoe wonderlik die land en sy mense is, sal sy/hy gou lief word vir die land en saam met my stem oor emigrasie en dat ons die regte besluit geneem het om te skuif uit Suid-Afrika. Maak vir julle n voor- en nadele lys en wees 100% eerlik as julle dit opstel. As jy in Australië land, maak n lys van die redes hoekom jul hier is en plak dit teen die yskas of spieël waar jy dit elke dag kan sien en daaraan herinner kan word. Kinders (in elk geval, ons kinders) vergeet gou hoekom hulle ouers die Republiek verlaat het. Herinner hulle gereeld. Moenie skuldig voel as vriende en/of familie sê jy hardloop weg van RSA se probleme af nie. Ons voorvaders het dieselfde opoffering vir ons gedoen. Jy leef onder n illusie as jy dink jy gaan n ou Suid- Afrika hier kry. Dit was nooit n ou Suid-Afrika nie en sal ook nooit een wees nie. Maak gebruik van ondersteuningsnetwerke in Suid- Afrika om jou te help in die tyd van organisering vir die groot trek, veral van jou plaaslike dominee as jy aan n kerk behoort. Ons geloof en baie gebed het ons verseker deur n moeilike tyd gedra en doen nogsteeds in die tien jaar wat ons in Australië is.

100 Andries en Marlize Venter Andries en Marlize Venter van Perth het voor hul trek na Australië in Pretoria gewoon.

101 Andries en Marlize Venter Vertel ons bietjie meer van julle. Ons is n gesin van vier. Andries (44 jaar oud), Marlize (40 jaar oud), Neal (8 jaar oud) en ons klein Aussietjie, Shaloum (3 jaar oud. ) Ons het die 17de Augustus 2008 in Perth aangeland en vir n jaar in Bunbury gaan bly. Daarna het ons vir vier jaar in Kalgoorlie, Wes-Australië gebly en Februarie 2014 het ons Perth toe getrek. Andries is n siviele ingenieur en ek is n tuisblymamma. Ek doen ook tuisonderrig met die seuns. Ons is beide oud-vrystaters. Andries het in Wepener en Bothaville groot geword en ek het my eerste 18 jaar in Welkom gebly totdat ek universiteit toe is in Bloemfontein. Perth is in alle eerlikheid nie my eerste keuse nie. Ons het baie lekker gebly in Kalgoorlie. Dit was n dorp met mense en al die nodige winkels. Ons was vyf minute van alles af (behalwe natuurlik Perth) en ons het net begin deel word van die gemeenskap. My man se maatskappy het egter November 2013 die kantoor toegemaak en het hulle die personeel retrench of soos hulle dit hier noem, redundant gemaak. Gelukkig het Andries werk gekry in Perth. Die lekkerte van die klein dorpies is die lewenstyl. Dit is rustiger, mense ken jou en daar is nie iets soos verkeersknope nie. Die lekker van die stede is natuurlik die verskeidenheid wat jy hier kry. Daar is baie om te doen. Die openbare vervoer is wonderlik. Daar is seisoene in mens se lewe en vir nou is Perth ons seisoen. Hoe het dit gekom dat jul besluit het om Australië toe te trek? Ons ervaring van oorsee was Zimbabwe! Ons het een keer daar gaan vakansie hou op n boot. Ons wou graag bietjie die wêreld begin sien en die enigste manier hoe ons dit sou kon doen, was vir Andries om werk te kry in n ander land. In daardie tyd het Eskom ook begin met die kragdeel (loadsharing) en ek het n program op Carte Blanche gekyk waar die een person gesê het dat dit waarskuwingsligte moet laat flikker wanneer abnormaal begin normaal word. Ek het vir Andries gevra of ons nie moet dink aan n avontuur nie? Hy het n oproep gemaak en binne twee weke n onderhoud per telefoon gehad en in Maart 2008 het ons gehoor hy het die werk. Toe moes ons besluit of ons dit wou hê. Dit was sekerlik een van die moeilikste besluite nog. Ons het besluit om die geleentheid te neem en vas geglo dat ons wel na vier jaar sou terugkeer. Die maatskappy het ons n 457 Visa aangebied en ons het deur die nodige prosesse gegaan. Ons het nie vreeslik rompslomp ervaar nie. Ons het wel gesukkel om onverkorte geboortesertifikate te kry, maar het n beëdigde verklaring afgelê dat ons oudste (op daardie stadium enigste) seun ons s n is en ek het eers agt maande later, toe ons reeds in Australië was, sy onverkorte geboortesertifikaat gekry. Wat was die administratiewe prosesse waardeur jul gegaan het? Sjoe, dit voel soos n leeftyd terug. Ek weet ons het die vorms ingevul. Alles was aanlyn en ons het gedoen wat hulle gevra het. Ons het nie toe nodig gehad vir IELTStoetse nie. Andries het bewys kon lewer dat hy in Engels klas geloop het. Eers toe ons vir PR aansoek gedoen het, moes ek IELTS skryf. Dit het kompleet gevoel of ek weer matriek Engels moes oordoen. (Ek hou niks van toetse nie.) Hierdie kan dalk as admin tel: Ons het n kennis in Australië gevra om vir ons n lys te maak van die tipiese uitgawes. Dit het ons baie gehelp. Veral omdat ons nog steeds uitgawes in Suid-Afrika sou hê. Ons wou geweet het of die salaris wat aangebied was, genoeg sou wees om ons aan albei kante te dra. Al die groot winkels het webtuistes en dit het gehelp om bietjie in hul katalogusse te kyk vir die pryse van goed. Het jul, jul meubels oorgebring? Ja, ons het. Ons het twee of drie kwotasies gekry vir die trek. Ek dink ons het Pickfords gebruik. Alhoewel hulle diens baie goed was, was ek bitter teleurgesteld toe ek my seuntjie se DVD s oopmaak die dag toe ons trek in Australië afgelewer was en al sy dvd s uit hul kassies gesteel is. Ons vraghouer het vir n ruk op stoor gestaan en in daardie tyd het hulle selfs n haarknipper uit die bokse vir hulself toege-eien. Ons kamera het ook tydens die pak n nuwe eienaar gekry. Ons het die bestuur daarvan verwittig en gesê dat ons sou kyk of dit moontlik gepak is, maar dit was nie en êrens in Suid-Afrika is daar iemand wie die foto s het wat ons geneem het in die laaste drie dae. Buiten dit, het al ons goed heelhuids aangekom. Die maatskappy het die onkostes gedra van die trek. Almal met wie ons gepraat het, het vir ons hierdie verskriklike stories vertel van die skoonmaakproses. Ons het ons houtmeubels, wat volgens hulle nie reg behandel was nie, geverf en die modder uit die tuinstoele se pote gestoom! Ek dink nie ons het goed al ooit in ons lewens so skoon gemaak nie. Andries het al sy gereedskap ontroes met n mengsel en swart gespuitverf. Wanneer ek terugkyk op die proses sou ek dinge anders doen. Ek sou nie ons vreeslike swaar meubels oor bring nie. Ek kry die arme trekmanne verskriklik jammer elke keer wanneer ons trek. Dit is gewoonlik net twee mans wat die trekwerk hanteer en hulle brul behoorlik onder ons sware sleeper-houtbanke. Het jul troeteldiere gehad? Ja, ons het vier katte en een hond gehad. Bruno, die hond, was n waterspanjoel, wat soort van Labrador is. Ons het gelukkig vir hom kon huis kry. Drie van my katte

102 het na my skoonsus gegaan, maar my mannetjieskat was n wildewragtig en niemand wou hom hê nie. Ek moes hom laat uitsit en hy het tot op die laaste n geweldige baklei opgesit. Ek het bygestaan en ek het belowe nooit weer nie. Dit het ons vyf jaar geneem voor ons hier weer n troeteldier gekry het. Hoe het jul families die besluit hanteer. Hulle was ook vas oortuig, net soos ons, dat ons na vier jaar weer sou terug wees. Gevolglik het hulle ons ondersteun al was dit vir hulle baie hartseer. Ons het hulle enigste kleinseun (albei ons sussies is ongetroud en kinderloos) weggeneem van hulle. Nou dat dit lyk of ons permanent hier gaan bly begin die verlange meer word. Tog is dit asof ons, ons ook in n mate emosioneel distansieër ten einde ons te beskerm. Ek dink van alle kante af is dit die geval. Ons besef dat ons almal moet aangaan met ons lewens. Ons gesels baie oor die telefoon. Ek gesels bykans elke tweede dag met my ma. Het jul nog enige belange in Suid-Afrika? Ons het n huis wat ons aan familielede verhuur. Dit is klaar betaal en ons sal sien of ons dit in die toekoms verkoop. Tans kyk hulle baie mooi na die plek en ons is dankbaar dat hulle daar is. Ons het ook nog n uittreeannuïteit, maar is in die proses om finansieël te emigreer en deur die vreeslike lang proses te gaan om dit te laat uitbetaal. Ons kan eerder daardie bietjie geld hier in ons Super Annuation sit of spaar vir n deposito op n eiendom. Hoe het julle die lughawe groetery ervaar? Ons het my skoonouers gegroet in Bothaville. Ek dink nie dit het daardie dag by my geregistreer dat ons hulle groet nie. Gevolglik was dit nie vir my so emosioneel as vir my man nie. My skoonsus het ons gegroet die dag toe sy die katte kom haal het en weereens het dit my nie so getref nie, want ek het gedink sy sal by die lughawe wees, maar hulle was nie en ek dink ek was dalk nie so empaties met my man as wat ek sou wees as ek werklik besef het dit is die laaste keer in n lang ruk vir hom nie. My familie en ons vriende was op die lughawe die dag met ons vertrek. Op daardie stadium was ek bitter moeg en na die groet het ek eenvoudig omgedraai en deur die hekke gestap. Ek het n manier om my af te sny van emosionele dinge ten einde net deur die situasie te kom. En eerlikwaar ek was opgewonde. Hierdie was n wonderlike geleentheid vir ons. Nuwe dinge, nuwe mense en nuwe plekke het gewag. Ons seuntjie was twee en n half en was n wonderlike passassier in die vliegtuig. Ons het met die landslag darem mense gehad wat ons ingewag het en na ons hotel geneem het. Ek was vodde. Al wat ek wou doen was slaap. Hulle het ons n paar uur gegun om net eers te gaan slaap en toe het hulle ons kom haal vir middagete. Ons eerste eet in Australië was in Dome in Adelaide Terrace in Perth. En daar het ek die sterkste koffie gedrink wat ek in my dagdens lewens gedrink het! My eerste les koffie hier, is baie anders as waaraan ek gewoond was. Neem ons bietjie deur jul eerste paar maande. Vir die eerste drie nagte het ons drietjies twee uur die oggend wakker geword en ons familie in Suid-Afrika ge- Skype. Ons interne klokke was heeltemal op die koffie - jy kan sien ek meet dinge aan koffiej. Die maatskappy het die eerste maand se akkommodasie voorsien. n Huis met n pragtige see-uitsig. Ons het huis begin soek en die eerste beste huis geneem. In daardie tyd was daar hoë aanvraag na huurhuise en ons kon nie kieskeurig wees nie. Dit bygesê die huis wat ons gekry het was baie beter as die twee slaapkamerhuisie wat ons in Suid-Afrika gehad het. Die eerste twee weke was waterskeidingsweke gewees. Andries het aanvanklik gesukkel om finansiering te kry vir n motor en sy moed het sommer baie laag gesak. Ons het darem finansiering teen aansienlike hoër rentekoers gekry en hy het vir hom n Jeep Wrangler gekoop. Boys and their toys! Die Suid-Afrikaanse gemeenskap in Bunbury, Wes- Australië, is n besondere gemeenskap en hulle betrek jou vinnig by hul doen en late. Dit het dit vir ons makliker gemaak om aan te pas. Ek het by speelgroepies aangesluit sodat my kind maatjies kon maak. Omdat ek van die begin af besluit het om tuisonderrig te doen moet ek n baie bewustelike keuse maak om die kinders by maats uit te bring. Australië is egter ryk aan tuisskolers en hier in Perth is daar n groot gemeenskap. Die verskil tussen die rand en die dollar was vir my n aanpassing. Andries het gedink alles is spotgoedkoop, hy het net die dollars gesien en nie teruggewerk rande toe nie, terwyl ek die sente omtrent omgedraai het. Ek sal nooit vergeet hoe een van ons grootste bakleie was omdat hy gedink het $30 vir n bottle Bayleys likeur is goedkoop. Ek het in my lewe nog nooit R210 (daardie tyd was die wisselkoers 1:7) betaal vir n bottel drank nie! Ek het egter bietjie meer as gewoonlik indulge in TimTam koekies en Lindt sjokolades. Binne die eerste jaar het Andries geleentheid gehad om in Tasmanië te gaan help asook in Brisbane en ons het hom vergesel. Ek het verlief geraak op die pragtige Tassie en van Brisbane af het ons die Nullabor gedoen. Dit is n baie, baie lang stuk pad van die een kant van die land na die ander kant van die land, met die mooiste natuurskoon. Dit was juis op die Nullabor wat ek vir hom gesê het dat ek die myngemeenskap vreeslik mis. Eenmaal n mynerskind, altyd n mynerskind. In November, n jaar en drie maande nadat ons hier aangekom het, het hy n geleentheid gekry om in Kalgoorlie te gaan werk.

103 Hoe maak julle vriende? Baie moeilik. Ons het in Suid-Afrika ook nie baie vriende gehad nie. Ons was tien jaar getroud voor ons oudste kind gebore is. In daardie tyd het ons baie vir mekaar geleef en die buitewêreld grootliks uitgesluit. Na Neal se geboorte het ons drie ook n eiland op ons eie geword. In Bunbury het ons kennisse gehad, maar ons is weg toe ons net begin vriende word het. In Kalgoorlie het ons begin betrokke raak by die gemeenskap en goeie vriende begin maak. Een van my verrykendste ervarings was toe ek by die organiese groente en vrugte co-op in Kalgoorlie aangesluit het. Daar het ek blootstelling gekry aan so n diverse groep mense. Die co-op het voorsien aan die behoeftes van gesinne in die gemeenskap om organiese groente, vrugte en produkte te kry. Elke ses na agt weke het ek kans gekry om die goedere te gaan pak saam met twee ander dames. Dit was ses ure wat ons saamgewerk het. Ek het ook die geleentheid gekry om te volunteer vir die Pink Hope organisasie. Hulle het ten doel om vrouens wie n geskiedenis van borskanker in hul families het, te help om besluite te maak ten opsigte van hul gesondheid. Ons is nou al ses maande in Perth en ons sukkel. Kerkwees het hier vir my n ander betekenis gekry. Ons identifiseer baie met die Elijah Africa-bediening in Suid- Afrika. Gelukkig, wys jou dat die Here altyd vooruit weet, het vriende wie ons in Kalgoorlie gemaak het, die vorige jaar ook Perth toe getrek. Ons het saam hulle daar gehuiskerk en ons het dit hier kom voortsit. Ons het onlangs n kerk nader aan ons besoek waar ons dink ons kan betrokke raak. Ek hoop so, want dit is vir my belangrik om in te skakel by die gemeenskap van gelowiges. Hier word vreemdelinge familie. Wanneer jy daardie tipe verhoudings kan bou, moet jy klou soos klits aan n wolkombers. As ek kan raad gee oor vriende maak is dit om baie vinnig n kerk te kry waar jy kan inskakel. Daar is baie Suid- Afrikaners wat vir jou gaan vertel dat die Suid-Afrikaners soms snobisties is. Ek dink nie dit is die geval nie. Ons hou ons soms eenkant. Ek dink ons is versigtig om dalk seer te kry, want mense kan mekaar soms seermaak. Daar is ook nie n ding soos n tipiese Suid-Afrikaner nie. Ons is opregte mense en ons is passievolle mense. Jy is wie jy is, maar hoe vinniger jy by die gemeenskap kan inskakel en betrokke raak, hoe beter en makliker gaan jy dit ervaar. Ons mis die gemeensaamheid om n eetkamertafel. Die Aussies is eweneens aangename mense. Ek het nog nie werklik van hulle ontmoet wie antagonisties teenoor ons was nie. Kyk, jy kry bogans (tapids) maar jy gaan hulle mos nou nie uitsoek nie. Die mense van die land is gek oor hulle tatts (tatoeërmerke) en almal het opinies daaroor. Ek dink hulle het nie noodwendig die woorde om hul stories te vertel nie en nou vertel hulle dit met die ink op hulle lywe. Elke tatoeërmerk het n besondere betekenis vir hulle. Onthou dat die buitekant nie bepalend van die binnekant is nie. Die Christen-Aussies is opregte kinders van God. Hulle het tot bekering gekom, nie omdat hulle in Christenhuise grootgeword het nie, maar omdat hulle waaragtig hulle behoefte aan n Redder gesien het. Ietsie ten opsigte van goeie maniere as daar andertaliges in die groep is waar jy en ander Afrikaanssprekendes is, praat Engels. Dit is werklik ongeskik om oor dinge te praat, al is hul nie deel van die ervaring en hulle kan nie verstaan wat jy sê nie. En onthou, daar is Suid-Afrikaanse facebook-blaaie, maar nie alle Suid-Afrikaners is Afrikaans magtig nie. Ons is tog n diverse nasie en hier is net so n diversiteit. Ek dink kinders praat n universele taal wat speel genoem word. As jy jou kind gaan speeltyd gee, gaan hy maatjies maak. Het julle PR of Burgerskap? Ons het tans PR en beplan om voor die einde van die jaar aansoek te doen vir burgerskap. Ons wroeg baie of ons dubbelle burgerskap gaan hou. Ek het nog nie antwoord op daardie ene nie. Ek weet nie wat die dag van more inhou nie. Ek moet egter sê dat die rompslomp om net my paspoort te hernu my eindelose frustasie besorg. Ek is nie administratief sterk nie. Het jul al kuiermense gekry en was julle al terug? My ma, stiefpa en sussie het al twee maal kom kuier en my skoonmense een maal. Ek hoop vuriglik dat ons kuiermense sal kry einde 2014 of begin Ons was nog net een maal terug in Dit is net duurder om vir vier mense te betaal as vir drie mense. Ook is dit myns insiens onprakties as ons net vir ses weke kan teruggaan en ons moet die kuier deel tussen die familielede. Dit is net beter om hulle hier te hê vir n volle vier tot ses weke en hul onverdeelde aandag te kan gee. Toe ons gaan kuier het was die groet op die lughawe vir my baie moeiliker as die eerste keer. Moontlik omdat ek toe reeds 14 weke swanger was met my tweede seuntjie. Ek het werklik n hartsverlange gehad. Ons het die kuier so geniet en Suid-Afrika baie positief ervaar. Ons het gedink dat ons sou teruggaan, selfs na ons ses weke kuier daar, maar toe ons in Perth land toe voel ek of dit ook huis is. Dit het my laat besef, waar ek en my manne is, daar is my huis. Solank ons saam kan wees, is ons tuis. Wat is die voordele van PR? Met sekere salarisskale kan jy Centrelink-betalings kry. Ek het vir n jaar Family Tax Benefit kon kry omdat ek by die huis gebly het en na my seuntjie gekyk het. Wonderlik dat ek betaal is om my kind groot te maak! Medicare help ook baie. Ons het egter steeds privaatmedies en het dit gebruik met die geboorte van ons tweede seun. Soms wonder ek hoekom ons dit het,

104 want dit is duur, maar Murphy s Law is nou maar eenmaal daar. Tandartse is geweldig duur. Ek moes n kroon laat insit en dit het my gekos wat n vliegtuigkaartjie na Suid- Afrika toe sou kos en ek sou nog oorgehad het. Ek dink werklik hulle is oorprys. Baie mense gaan na Thailand of Bali om hul tande te laat doen. Ek het hier swanger geraak met ons tweede seun en ek was aangenaam verras deur hul publieke hospitaal. In Suid-Afrika het ons ten duurste betaal vir n Medi- Kliniek. Hier was die publieke hospitaal in Kalgoorlie op dieselfde standaard, indien nie beter nie. Ek kan tot dusver niks negatiefs sê van die gesondheidsorg nie. Wat wel n probleem is, is die feit dat dorpe, veral in Wes- Australië baie ver van Perth is. Kalgoorlie is byvoorbeeld 600 kilometer van Perth, n hele dagreis ver. Die dorpies tussen-in is bitter klein, met twee na drie duisend siele per dorp. Dit kan dus die verskaffing van mediese dienste baie bemoeilik. Hier is egter n Royal Flying Doctors-diens wat mense Perth toe kan vlieg wanneer dit nodig is. Is daar enige nuwe uitdagings wat vir julle wag? Ek hou daarvan om te sê: Re-invent yourself often. In daardie trant het ek so twee en n half jaar terug die impulsiewe stap geneem en n 3D sonar besigheid begin. Ek, wie nooit so iets sou waag nie. Ek het dit geweldig geniet. Moontlik omdat swangerskap n voorreg was wat ek so lank begeer het. Toe ons Perth toe trek het ek my besigheid verkoop omdat ek nie kon dink dat die gemeenskap van Kalgoorlie nou sonder daardie diens moes wees nie. Ek glo as jy kan lees kan jy enigiets doen. Ek en Andries het so lus vir n lekker lang vakansie. Ons het nog nooit langer as twee weke (met uitsondering die kuier in Suid-Afrika tydens 2010, alhoewel dit nie werklik vakansie in die ware sin van die woord was nie) vakansie gehad nie. Ons wil graag Tasmanië toe toer met die twee seuns. Op die oomblik begin ons beplan aan die uitstappie. Andries droom daarvan om meer tyd te hê om aan sy fotografie te spandeer en ek wil graag volgende jaar inskryf vir n kursus of twee. Op die oomblik hou die kinders en die skool- en huiswerk my redelik besig. Ons sal ook nou hopelik sien of die beleggingseiendom die moeite werd is. Ons het ongeveer n jaar voordat Andries sy werk verloor het, huis gekoop in Kalgoorlie en nou moet ons dit verhuur. Dit is een van die maniere waarop mense hier voorsiening maak vir hul oudag beleggingseiendomme. As jy dinge kon oordoen, sou jy? En wat sou jy anders doen? As ek toe geweet het wat ek nou weet, sou ek dalk van my sware sitkamerstel ontslae geraak het. Tog, elke keer as n Aussie die ding sien dan is hul gaande daaroor. Dit is van sleeperhout en werklik bitter swaar. Ek hou baie van Ikea-meubels en ek jeuk om n stel daar te koop, maar kan dit ook nie oor my hart kry om van my stel ontslae te raak nie. Miskien sou ek ook gekyk het of ons, ons huis in Suid- Afrika wel kon verkoop, maar die mark was stadig daardie tyd en ons het gedink dat ons sou terug wees na vier jaar. Hoekom het jul besluit om nie terug te gaan nie? Sjoe, die geleenthede wat ons al hier gehad het, het ons n blik gegee op n ander tipe lewe. Daar is so baie dinge wat anders is hier en wat ons baie geniet. Die openbare vervoerstelsel wat werk. Andries klim elke oggend op n bus en vyf minute later op die trein om in te gaan stad toe, waar hy werk. Daar is nie diefwering voor die vensters of veiligheidshekke aan die deure nie. Nie een huis in ons straat het heinings nie. Dit is nie Utopia nie, maar dit is anders hier en ek hou van die andersheid. Toe ons net in Perth aangekom het, nadat ons reeds langer as vyf jaar in die land was, het ons een aand laat by n rooi verkeerslig moes stop. In n oogwink het ek onthou hoe ons selde laat in die aand in Pretoria rondgery het en as ons het, hoe ons met die voet op die petrolpedaal gestaan en wag het vir die lig om groen te word en hoe ons tegelykertyd die heeltyd die motor se truspieëltjies dopgehou het om te kyk of iemand ons bekruip. Die herinnering was so helder dat ek sommer dadelik senuagtig gevoel het. Wanneer abnormaal normaal word Ek sê altyd dat ons nie uit Suid-Afrika weg is as gevolg van die misdaad en dinge nie, maar dat dit ons op die oomblik daar weghou. Ook is ons in staat om twee gesinne te help in Suid-Afrika, wat ons nie noodwendig sou kon doen as ons daar gebly het of sou teruggaan nie. Sou ons teruggaan sal ons moet oor begin. Nuwe vriende, nuwe pensioen, nuwe medies, nuwe selfone, nuwe polisse, nuwe duurder en groter huis (nie oor aanstellerigheid nie, maar oor dit net soveel duurder sal wees daardie tyd), nuwe baie duurder motors (weer eens nie oor aanstellerigheid nie, maar oor motors in Suid-Afrika amper so veel soos n nuwe huis kos) en nuwe sekuriteitsreëlings. Om oor te begin is deksels harde werk en ek het werklik nie lus daarvoor nie. Wat het julle ervaar wat anders of nuut was? Die verkeersligte wat n geluid maak en dan skielik van klank verander wanneer jy kan oorloop. Dit is tweeledig, vir blindes en vir dowes. Die knoppie wat mens kan druk het n vibrasie wat dit maak sodat dowe mense, wanneer hul nie oplet na die kleure nie, kan weet wanneer om oor te loop. Ons het egter ons alies afgeskrik wanneer die verkeerslig so skielik hier langs ons begin skreeu. Die Aussies lief, lief, lief hulle koffie. Ek het gedink ek kan sterk koffie drink, maar dit het my n goeie jaar

105 geneem voordat ek verstaan het hoe om koffie te bestel. Hier kry jy, long blacks, short blacks, flat whites, cappuccinos, mochas, lattes, machiato s, vienna s en nog n paar ander. n Long black is n groot koppie koffie met twee shots moer in. Dit is baie sterk as jy dit nie gewoond is nie. As jy dink Mug and Bean se koffies is sterk, gaan jy verras word deur hoe sterk dit hier is. As jy hou van swart koffie en jy hou nie van sterk koffie nie, vra vir half strength long black. Dan behoort jy oraait te wees. n Short black is n enkel skoot moer in n espresso koppietjie. Flat white is die naaste aan Wimpy koffie, myns insiens baie lekkerder, wat jy gaan kry. Cappuccinos hier het nie room bo-op nie, die Vienna s het wel. Mochas bly steeds n gunsteling. Ek sal nie omgee om n Barista-kursus te volg nie. Koffiemaak is n gewaardeerde kuns in hierdie land. As jy kon raad gee aan voornemende emigrante, wat sou dit wees? Eendrag maak mag. Jy en jou lewensmaat is saam in hierdie bootjie. Moenie teen mekaar roei nie. Moenie hierheen kom met die idee dat mense dinge moet doen soos jy dit gedoen het of sou doen nie. Hou op praat van when we were in South Africa - jy is nie meer daar nie. Ons Suid-Afrikaners kan dalk beterwetig voorkom. Ons is mense wat weet van baie dinge en ook weet hoe om baie dinge te doen. Ons is raakvatmense, maar dit is nie nodig om dit wyd en syd te verkondig nie. As jy kom en nederig is en bereid is om by te dra tot die gemeenskap en betrokke te raak by dinge, sal jy vind die mense se arms is oop vir jou. Moenie die mense op hul uiterlike takseer nie. Jy gaan aangenaam verras wees met van die rofste ouens hier. Moet nie die Suid-Afrikaanse koerante elke dag lees nie. Jy hoef niemand te oortuig oor hoekom jy hier is nie. Dit maak nie saak of jy gekom het omdat jy kwaad is vir die regering, of jy voel jy wil vir jou kinders n beter toekoms gee of omdat jy voel jy moet vlug vir jou lewe en die behoud van jou taal nie. Jy is nou hier, geniet dit, bid vir hulle wie in Suid-Afrika is. Daar is mense daar wat nie uit die land wil trek nie of nie kan trek nie. Moenie net negatief van Suid-Afrika praat nie, want as jy doen, dra jy by tot hulle probleem. Hierdie is nie die heel maklikste pad wat jy kan volg nie. Party dae, wanneer ek sien hoe my kinders groot word sonder n werklike verstaan van hul oumas en oupas en tannies, dan wonder ek of dit werklik die opoffering werd is. Na ses jaar is dit vir my of my verlange na my familie groter word. Moenie my verkeerd verstaan nie, ons geniet dit hier, maar ons het geen familie hier nie en dit kan soms bitter eensaam word. Ek verlang daarna om saam my ma te gaan koffie drink, ai die koffie-ding wil my nou maar nie los niej. Ek wil graag haar hand vashou wanneer ons oor die pad stap. Ek bid baie hard dat my kinders nie eendag die land uit wil trek nie en dat ek die geleentheid sal kry om aktief deel te wees van my kleinkinders se lewens. Tog weet ek, wat ook al gebeur, God is in beheer en Hy weet beste. Daarin sal ek rus. Daar is voor- en nadele daaraan om hier te wees. Jy moet besluit watter weeg die swaarste. Migrasie kom teen n geweldige prys, nie net finansieël nie, maar ook emosioneel.

106 Die Oorlewingsgids

107 Die emosionele wipwarit van migrasie Artikel gepubliseer in die 1ste en 9de uitgawe van die Merise Tydskrif. Dit word met toestemming van Merise tydskrif se redaktrise geplaas. Elbie van Coller, n beradingsielkundige wat in Sydney praktiseer, het migrasie as onderwerp vir haar meestersverhandeling gekies. Sy was 16 jaar lank n onderwyseres in Suid-Afrika voordat sy in die middel 90 s terug is universiteit toe en was besig met haar Sielkundestudies toe hul gesin in 2001 uit Suid-Afrika na Australië verhuis het. Die onderwerp vir haar verhandeling was dus n logiese uitvloeisel van die situasie waarin sy haar bevind het. Die eerste paar jaar na hulle aankoms hier, het Elbie talle onderhoude met Suid-Afrikaanse en ander immigrante gevoer en ook baie navorsing oor die onderwerp van migrasie gedoen. Dit was vir haar n vreemde ervaring, want terwyl sy met mense gesels het om uit te vind hoe hulle die migrasieproses ervaar, moes sy, wat self midde-in die aanpassingsproses was, daaroor skryf. Sy kan dus met gesag oor die teoretiese en die praktiese aspekte hiervan gesels. In haar baie gewilde en insiggewende seminare oor migrasieaanpassing, verduidelik Elbie die fases van migrasie, wat baie ooreenstem met die verskillende fases van n rouproses. Net om na haar te luister, is al n groot verligting. Jy besef skielik dat jy nie in daardie eerste ruk na jou aankoms besig was om jou varkies kwyt te raak nie, toe jy met tye in erge depressie verval het en snags met uitputtende nagmerries geswoeg het. Uit haar navorsing en vele onderhoude kon Elbie duidelik onderskei tussen die vier fases in die proses van migrasieaanpassing. 1. Die stoot/trek fase Die eerste fase, bekend as die stoot/trek-fase begin nog voor jy jou vaderland verlaat. Vrae soos die volgende begin by jou spook: Moet ons of moet ons nie? Sê nou maar ek kry nie werk nie? Hoe gaan die kinders aanpas? Sal ons nuwe vriende maak? Vlugtelinge ervaar hoofsaaklik die stoot-fase. Hulle wil net wegkom van die oorlog af, die hongersnood, die misdaad, die vervolging of wat ook al die beweegrede is om uit hul vaderland pad te gee. Vlugtelinge is gewoonlik ook nie te kieskeurig oor waarheen hulle gaan nie, want enige ander land lyk vir hulle beter as die een waarvandaan hulle vlug. Emigrante word hoofsaaklik gemotiveer deur die trek-fase. Vir die emigrant is die situasie in sy eie land nie noodwendig sleg nie, maar die geleenthede in n ander land lyk beter tipies van die trek-fase. n Goeie balans tussen die stoot-en trek-fase het gewoonlik tot gevolg dat die immigrant geukkig is en goed aanpas in sy nuwe land. Te veel stoot laat jou vassteek in daardie fase waar jy jouself oor en oor herinner waarom jy jou vaderland verlaat het. Jy lees gedurig nuus oor jou vaderland om jouself te oortuig hoe sleg dit daar gaan, jy gesels gereeld met ander immigrante in jou nuwe land oor dieselfde onderwerp en saam sweep julle mekaar op. Jy hou die stoot-fase inderwaarheid lewendig en dit is nie goed vir jou langtermynaanpassing nie. Te veel van die trek-fase is egter ook nie goed nie, want dit lei tot onrealistiese verwagtinge. Die land waarheen jy immigreer, is nooit die perfekte Utopia waarvan jy droom nie daar is ook maar frustrasies en struikelblokke om mee rekening te hou. En die mense in jou nuwe land is ook nie orals ewe gaaf, vriendelik en behulpsaam nie mense is mense, waar in die wêreld ook al. Elbie vertel die staaltjie van n ou man wat op die heuwel tussen twee dorpies woon. Daar kom eendag n reisiger verby en vra vir die ou man: Hoe lyk dinge in die volgende dorpe daar agter die heuwel? Ek kom van n aaklige dorp af waar die mense gedurig met mekaar baklei, die toestande haglik is en almal heeltyd kwaad en ongelukkig is.

108 Die ou man antwoord: In die volgende dorp lyk dit net soos waar jy vandaan kom. Daar kom toe n tweede reisiger verby en vra vir die ou man: Hoe lyk dinge in die volgende dorpie daar agter die heuwel? Die dorp waar ek vandaan kom, is n lieflike plek, die mense is lojaal en behulpsaam en almal lewe in vrede en liefde saam. En die ou man antwoord: In die volgende dorp lyk dit net soos daar waar jy vandaan kom. Dit is dikwels so dat iemand presies dit wat hy verwag het, vind. Dit laat mens dink aan Henry Ford se wyse woorde: If you think you can do a thing, or you think you can t do a thing, you re right. Die emigrasieproses begin dus nog voordat jy vertrek, want die aanpassingsproses het reeds in jou kop begin. Dis ook op hierdie punt wat die stres en spanning begin opbou. Dis ongelooflik stresvol om n hele huis, n hele lewe op te pak. Om nie eens te praat van al die vorms, sertifikate, onderhoude, toetse, verklarings en dokumente wat daarmee gepaardgaan nie. En dan praat ons nie eens van die Groot Afskeid nie Soos die storietjie van die pastor in n klein sendinggemeete wat iewers op die platteland afgetree het. Sy gemeente het vir hom n groot verrassinsgafskeid gereël en ná die tyd het hy glo met oortuiging vertel: Daai afskeid, daai was die grootste skeid wat ek nog ooit afgeskeid het! 2. Die Wittebroodsfase Die eerste ruk nadat jy in die nuwe land aangekom het, is alles nuut en opwindernd, vreemd en anders. Die nuwe immigrant is hipersensitief, sien elke klein dingetjie raak en beleef al die nuwighede intens: Produkte op die winkelrakke lyk anders en vreemd; die verkeersligte se fases is langer; die spoedgrense is laer; die meeste motorbestuurders is hofliker en geduldiger; huise is selde met heinings of mure omring en as dit wel voorkom, dien dit eerder as versiering; muskietgaas is dikwels die ergste vorm van diefwering voor die vensters; sommige huise het nie eens motorhuise nie, net n afdak; motors word oornag in die straat gelos en mense stap alleen in die straat selfs laataand. Terwyl jy baie fyn ingestel is op al hierdie nuwighede, voel jy terselftertyd n bietjie dom, want jy moet alles van voor af uitvind en leer doen: hoe jy n huis huur of koop; hoe die skoolstelsel werk; hoe jy self brandstof ingooi; hoe jy n telefoon en internettoegang kan kry. Jy verstaan nie al die vreemde aksente en uitdrukkings nie en moet telkemale vra dat iemand stadiger praat of herhaal wat gesê is. Alles wat jy jou hele lewe lank as vanselfsprekend aanvaar het, moet jy opnuut aanleer. Hierdie tweede fase vlieg gewoonlik verby omdat jy so gefokus en doelgerig is om alles onder die knie te kry. 3. Die Krisisfase As die stof na die eerste jaar of wat gaan lê het, begin jy jouself afvra: Is dit nou soos dit gaan wees? Soos die Engelse sê: Is this as good as it gets? Hierdie fase gaan gewoonlik met intense emosies gepaard verlies en smart aan die een kant en opgehoopte spanning en stres aan die ander kant. Dis dan wanneer jy begin besef hoevéél daar nog gedoen moet word jy is dalk al amper twee jaar aan t swoeg en sweet en dit voel nie juis of jy vordering gemaak het of dat dit makliker geword het nie. Verlies en smart Wat verloor jy? Jy laat besittings en baie dinge waarvoor jy lief is, agter. Mense, plekke, bekende gesigte en uitsigte, taal en kultuur, alles is skielik ver jy voel soms leeg van binne, verlore en verlate. Jy ervaar n gevoel van dissosiasie, asof dinge om jou onwerklik is, asof jy self soms nie werklik is nie. Jy verloor die gevoel van bevoegdheid en kundigheid. Jy het deur die jare baie kennis en ervaring opgebou; jy het geweet hoe om dinge te doen; jy kon goed organiseer; jy het baie mense geken en jy het n netwerk gehad waarop jy kon staatmaak. Dan klim jy eendag op n vliegtuig en kort nadat jy anderkant afgeklim het, voel jy verlore, verlate en dom jy twyfel oor wat reg en verkeerd is oor wat aanvaarbaar is en wat nie. Jy beleef n verlies aan sekuriteit. Baie migrante het getrek omdat hulle onveilig in hulle vaderland gevoel het en nou, al is dit om n heel ander rede, voel hulle soms weer nétso Jy begin aan jou identiteit en status twyfel. Al die jare se werkervaring, grade, indrukwekkende CV, dit álles beteken nie noodwendig dat die rooi tapyt voor jou ooprol nie. Prokureur, dokter, onderwyser, sielkundige dit tel nie altyd punte nie. Het jy in Australië of Nieu- Seeland gepraktiseer? Nog nie? Jammer volgende! Daardie verlies aan identiteit is baie moeilik, veral vir n man wat gewoonlik die broodwinner is en dikwels sy lewe en identiteit in sy loopbaan vind. As n man nie werk kry nie, maar sy vrou wél en sy verdien n inkomste, kan dit talle probleme en onenigheid in n huwelik veroorsaak. Die huwelikslewe van immigrante ly vele kere hieronder, want dit kan n bose kringloop word wat probleme vererger en paartjies uitmekaar dryf. Mense neem soms selfs hul toevlug tot negatiewe aanpassing (maladaptive coping) soos te veel eet, drink, dobbel en so meer n bose kringloop, want dit plaas nog meer stres op die huwelik. Mense in die krisisfase voel ook dikwels skuldig. Jy voel skuldig oor jou ouers, kinders of familie wat moes agterbly. Dis ook die fase waar vrae jou begin teister soos: Het ons die regte ding gedoen? Moet ons nie dalk teruggaan nie? Is dit die regte plek vir ons? Is dit die regte plek vir ons kinders?

109 Depressie en woede is algemeen in hierdie fase: dalk woede teenoor jou vaderland se regering, woede teenoor die regering van jou nuwe land, woede teenoor jou wederhelf veral as jy nie een is wat wou padgee nie woede teenoor jouself, die plaaslike munisipaliteit, die verkeer op die paaie Jy s bloot kwaad vir alles en almal en haal dit op almal om jou uit. Opgehoopte stres en spanning Wat veroorsaak spanning by nuwe immigrante? Die dom -faktor Jy besef jy het baie om te leer en dit gebeur te stadig. Die finansiële faktor Jy moet vinnig leer om jou rande deur tien te deel en boonop is alles hier duurder. Huise kos baie meer as in Suid- Afrika en huishulp, tuinhulp en kindersorg is bykans onbekostigbaar Jy verdien soms net nie genoeg om in al jou finansiële behoeftes te voorsien nie. Die huiswerkfaktor Almal in die gesin moet nou inspring en handjie bysit met die skoonmaak van die huis, die skottelgoed, wasgoed, kosmaak en tuinwerk. Dit kan erge spanning veroorsaak in huishoudings waar almal gewoond was aan huis- en tuinhulp. Elbie vertel laggend hoe sy eendag besef het sy is nou in die beloofde land met n toiletborsel in die hand! Die kommunikasiefaktor ons praat en onderhandel nie oor dinge wat pla en skaaf nie, wat weer stres en spanning laat ophoop. Baie gesels, vele onderhandelings en nog meer geduld is noodsaaklik. 4. Die fase van aanpassing en aanvaarding So teen die derde, vierde jaar begin die aanpassingsfase verby gaan en begin jy ingeburger raak. Jy verstaan en lag vir tipiese Ozzie- of Kiwi- grappies. Jy voel meer tuis, jy begin vergeet van jou hoë verwagtinge en raak gemaklik met jou omstandighede soos dit is. Jy het n nuwe ondersteuningsnetwerk. Jy het nuwe vriende gemaak. Jy begin jou eie identiteit vestig Trouens, jy begin vir jou n eie plekkie in die nuwe land oopskop. n Goeie manier om aan jou identiteit te bou, is om n winkelsentrum of n straat met baie winkels in as jou eie te begin aanneem. Kry n gereelde koffiekroegie daar, ondersteun dieselfde slagter, bakkery, apteek, supermark of haarkapper. Leer die sakemense ken en laat hulle jóú leer ken. Wanneer die slagter onthou jy is die dame wat altyd skaapnek bestel of die man wat altyd osstert kom koop, of wanneer die haarkapper vra of hy jou hare nes die vorige keer moet knip, dan weet jy: Dis nou my plek dié. Wat is nodig om n suksesvolle immigrant te wees? 1. Aanvaarding Om te onderskei tussen dit wat jy kán en nié kan verander nie en die vermoë om dit so te aanvaar. 2. n Vaste voorneme Om die lewe hier in jou nuwe land na jou beste vermoë te hanteer. 3. n Sterk motivering en toewyding Victor Frankl het gesê n mens het die vryheid om sy eie gesindheid te kies. Besluit om positief te wees jy het altyd n keuse. 4. n Morele of spirituele bron soos om aan n kerk of soortgelyke groep te behoort. 5. n Positiewe ingesteldheid teenoor jou gasheer land en sy mense. Dit maak die lewe vir jou en almal om jou baie makliker. 6. n Goeie humorsin as jy deur die trane kan lag, sal jy heelhuids anderkant uitkom. Hou ook die volgende in gedagte Goeie sosiale vaardighede laat jou beter en makliker met mense oor die weg kom. Mense met realistiese (teenoor onrealistiese) verwagtinge pas beter aan. Gesonde verstand is baie belangriker as n hoë IK. Fisieke gesondheid is baie belangrik, veral in tye waar stres en spanning hoog loop. n Gesonde, sterk en fikse liggaam hanteer dit alles baie beter. Beskou dinge vanuit n ander perspektief die Ozzies of Kiwis het jóú nie noodwendig nodig nie- jy het húlle nodig. Onthou hoe jy oor immigrante in jou vaderland gevoel het, die Griekse of Portugese kafee- of groentewinkeleienaar wat jou nie mooi kon verstaan nie Jy is nou in dieselfde bootjie. Jy sal vinnig nuwe vriende maak deur aan te sluit by n organisasie van jou keuse: n sportklub, naaldwerkgroep, kerkgroep, biblioteek, stapgroep, skryfgroep - daar is honderde voorbeelde. Of skryf in vir n kort kursus by n kollege of gemeenskapsentrum. Steun op jou gesin, jou familie en die mense wat na aan jou is en hou hulle bymekaar. As jy probleme ondervind, kry hulp! Vra hulp by jou gesinslede, jou dokter, jou predikant, jou apteker, jou buurman of jou vriende enige iemand wat jy vertrou. En laaste, maar beslis nie die minste nie: die beloofde land is in jou kop. Jy sal daar uitkom wanneer jy gereed is.

110 Huweliksraad vir immigrante deur Gerhard Kock Ek kan nog goed onthou dat verhuising as een van die traumatieste gebeure beskryf is in ons pastorale klas. Die geestelike, fisiese en emosionele tol wat dit eis word dikwels onderskat en dit kan derhalwe depressie aktiveer. As gewone verhuising van een dorp na n ander of in die Suid-Afrikaanse konsep een provinsie na n ander, die soort van uitwerking op ons psige kan hê, hoeveel te meer nie migrasie nie. Derhalwe is dit onvermydelik dat die impak van migrasie op ons psige verseker ook ons optrede en verhoudinge sal beïnvloed. As man en vrou nie eensgesind was in die besluitneming van land verlaat nie en verwagtinge van heraanpassing, werksgeleenthede, beter welvaart nie vinnig genoeg realiseer nie, kan dit alles elemente wees wat geweldige spanning kan meebring. Saam met spanning, wat aangevuur word deur onsekerheid, teleurstelling en verset, is daar die onafwendbare verwyt van self en mekaar. Nou ja, ons weet mos dit is alles vyande van n gesonde en gelukkige huweliksverhouding. In my kort periode van drie jaar het ek reeds verskeie persone ontmoet wat hier geskei het. Dan moet ek ongelukkig byvoeg dit is meestal paartjies wat tien jaar en langer getroud was. Redes is natuurlik uiteenlopend en in die meeste gevalle sal ek selfs sê dat dit as gevolg van dinge is wat saam met die vliegtuig oor die water gekom het. Ons moet onthou dat n verhouding bestaan uit twee individue en as een individu ly sal sy/haar gedrag noodwendig die ander individu affekteer. Die lys wat ons persoonlike dinamika beïnvloed is legio, maar my opinie is dat dit alles begin by daai onderliggende onsekerheid of ek die regte besluit geneem het en vir mans en pa s is dit natuurlik nog moeiliker in die lig van die feit dat hy voel hy het misluk in sy rol as man en vader. Daar is verseker n paar voorsorg-maatreëls wat mens kan tref om jou psige te beskerm teen latere aanvalle van frustrasie, mislukking en verwyt. Die hele proses van migrasie moet deurgewerk en goed bespreek word deur die hele gesin. In hierdie gesprekvoering (gesinsvergade-rings) moet die voor- en nadele van die proses duidelik uitgespel word. Dit is belangrik dat niemand n utopiese illusie ontwikkel, asof ons n oorsese vakansie beplan nie. Die gesin moet saamwerk aan n begroting, spesifiek as die ouers nog geen werksgeleentheid in die vreemde het nie. Die finansiële implikasies van dag tot dag moet duidelik uitgestip en verstaan word. Moenie geïntimideer word deur familie en vriende se emosies nie, dit is n besluit wat die familie eksklusief moet neem gegrond op feite en realiteite. Man en vrou moet spesifiek hande neem in die geloofsprong, diep bewus van die uitdagings wat voorlê, maar committed om mekaar in alles te ondersteun. Hier is baie ouers wat beroepe moes verander na wat in baie opsigte in Suid-Afrika beskou word as n laer of swakker beroep. Prokureurs wat nou stoormanne is of bestuurders wat nou forklifts rondry. Dit moet met die kinders bespreek word. As ma met pa getrou het omdat sy verlief geraak het op sy posbeskrywing of titel en die familie se sekuriteit was geskoei op wie ons is en wat ons besit, kan dit n geweldige probleem word indien omstandighede in die nuwe land eis dat pa en ma nou minderwaardige posisies moet aanvaar om die pot aan die kook te hou. Baie belangrik! Almal moet weet wat is die rede of redes waarom ons die land wil verlaat en die vreemde wil invaar. Die verantwoordelikheid wat op elkeen se skouers rus om dit n sukses te maak moet duidelik wees. Kommunikasie is daarom eerste prioriteit. Moenie net konsentreer op die mooi van die nuwe land nie: strande, winkels, blyplekke alles wat idillies en aanloklik is nie. Doen navorsing oor die ekonomiese, maatskaplike en sosiale stand van die nuwe land. Praat oor die kultuur en die waardes van die nuwe land. Maak seker dat jou geloof in God en jou verhouding met Jesus Christus gesond en sterk is. Baie sal beaam dat jou geloof in die vreemde jou grootste anker is.

111 Raad van immigrasieagente Hierdie is raadstukkies van die Facebook blad South Africans migrating to Australia. Die blad is die breinvrug van Joey Barnard, van Call Australia Home en sy het ander gerespekteerde agente saamgevoeg en saam bedien hulle die ouens in Suid-Afrika wat graag die trek na Australië wil aanpak. Neem assebblief kennis dat hierdie generiese raad is en nie spesifiek tot jou situasie is nie. Dit gee jou n algemene idee van die inligting wat beskikbaar is. Things you must do for a 457 visa 1. Find a company that wants to sponsor you. No use if you do not have an employer who is willing to sponsor you. 2. Make sure that the position you will be sponsored for is on the approved list of occupations that can be used for the 457 visa (called the CSOL). 3. You must have the required skills for that occupation. There are different criteria for each occupation and sometimes this will change depending on which country you are from and where you obtained your qualifications. This will often require very detailed work references listing of all your past duties and/or transcripts of studies. 4. If you are nominated as Specialist Managers NEC or Program or Project Administrator you are required to undertake skills assessment irrespective of country of passport you hold. The existing skills assessment requirement for certain (trades) occupations and certain nationality applicants (South Africa included) applies. 5. The company must pay you the market rate for your occupation. You must be paid at least $53,900 per year, as well you must be paid higher than this if someone else doing that same job would normally be paid higher. 5. You need to have the required English language skills for the visa. Currently this is at least 5,5,5,5 in the IELTS although there are exceptions such as base salary over $96,400, concessions for some passport holders, those with 5 years of consecutive secondary schooling or higher in English. 6. The company must have a good record of training Australians. Generally this means that whatever they pay towards payroll a full year, they pay at least 1% of this amount to training their Australian staff. If they have not paid this 1% then they have the choice of either - Making a 2% donation to a registered training fund OR - Making a 1% payment before lodging their sponsorship to a proper training organisation (even if the training does not take place immediately this is the best and cheapest option) 7. Obey your 457 and previous visa conditions. Don t break your work restrictions conditions before and whilst on the 457 visa. 8. Don t provide any false information in your application. English translations of supporting documents Any document in a language other than English (i.e. Afrikaans) must be accompanied by an English translation that has been done by a translator who has been accredited by an organisation such as the National Accreditation Authority for Translators and Interpreters (NAATI). Translations done by a translator not accredited by NAATI must include that person s full name, address, telephone number and details of their qualifications and experience in the language being translated. Note: You must include both a certified copy of the original language document and a certified copy of the translated document with your application. Why visas are refused Visa applications are refused for many reasons, which can include: ** not meeting the conditions on a previous visa; ** not providing the Department of Immigration with enough information to show that you meet all visa requirements; ** providing false or incorrect information in your current or a previous visa application or in an Expression of Interest. Incorrect information can

112 include failing to declare your convictions on a previous visa application; ** not meeting Australia s health (visa medical) or character requirements. Visa application refusals can often be avoided by people taking the time to really understand the Department of Immigration s visa requirements AND if you are struggling to get to grips with the nitty gritty of the visa requirements, find yourself a GOOD migration agent and ask them to talk you through your visa options. A good migration agent will thoroughly assess your visa options and then confirm in writing whether you are eligible to apply for a particular type of visa. They will usually charge a fee for this advice because at the end of the day migration advice is legal advice. Isn t it better to spend $ $ on solid written migration advice before paying over thousands of dollars to the Department of Immigration when you are not even sure that your application will succeed? Where does one start when the decision to migrate has been made? - Obtain an advice letter from an experienced agent. - The agent will look at your resume, work experience and qualifications, and compare it with the skilled lists. - Then advise regarding visa options and make a recommendation of best visa in your circumstances. - The advice letter will also briefly discuss visa requirements, skills assessment, cost, and time frames. - If you accept the agent s quotation, a contract will be prepared with detailed blocks of work to be done and the related professional fee. - Once the contract is signed, you pay the deposit as per the contract and the work starts. If entering Australia on a sc457 visa, ask your agent about the pathway to permanent residency. Be sure that the occupation you enter on does not undermine your long term PR plans.

113 Hoe werk dit om n huis te huur? Deur Anilo Fouche Om n huurhuis te kry, is nogal n ingewikkelde proses. Huise word geadverteer op com.au (die gewildste website), en jy kan kyk in watter area jy graag wil bly en jy kan sien watter huise is beskikbaar. Op die website gee hul ook n show time and date en n showing is slegs vir minute. Jy het slegs 30 minute tyd om in die huis rond te loop en te besluit of dit die huis is wat jy graag sal wil huur. Partykeer is daar meer as een huis in die omgewing op skou en moet jy met n GPS of padkaart jou weg vind na die verskillende huise toe, binne die gegewe tyd. Soms is die huise waarin jy belangstel op verskillende dae en is dit makliker om jou pad te vind, maar kan dit langer neem om te weet of jy n huis gaan kry. As jy besluit dat jy van n huis hou, vul jy n vorm in waarin jy aansoek doen om die huis te huur. Jy kan dit later of die volgende dag by die huuragentskap gaan ingee. Doen dit so gou as moontlik. Ek het ook onlangs gesien dat jy sommer aanlyn kan aansoek doen vir die huur van n huis. Doen vooraf jou huiswerk om seker te maak jy is goed georganiseer en het al jou dokumente byderhand. Die agent gee al die aansoeke vir die eienaar en kies die eienaar die familie aan wie hy die huis wil verhuur. HomeRentals Queensland vereis 100 points of identification. Aanvaarbare dokumente is as volg: Bestuurderslisensie: 40 punte (het SA s n gebruik) Paspoort: 40 punte Foto ID: 30 punte Salarisstrokies: 20 punte Medicare Card: 20 punte Elektrisiteit rekening: 10 punte (Het SA s n gebruik) Bankstaat: 10 punte Geboortesertifikaat: 30 punte Vorige huurgeskiedenis: 20 punte Indien jy nie al die dokumente het nie, vind by die huuragentskap uit wat hul vereistes is. Hier kan jy inligting kry oor die huur van n huis: settle-in-australia/everyday-life/housing/ whattoknowrent.htm Een van die dinge wat ons gehelp het om n huis te huur, was raad wat ek gekry het om n boek saam te stel, met inligting en foto s van ons gesin. Ek het, voordat ons Suid-Afrika verlaat het, hierdie boekie saamgestel en het n hele paar afskrifte gedruk, omdat ons nie n drukker sou hê in Australië totdat ons vraghouer sou aankom nie. Dit is belangrik is om seker te maak dat wanneer jy na huise begin kyk, jy alreeds al jou dokumente byderhand het, sodat jy dadelik n aansoek kan ingee indien jy van n huis hou. Jy kan vooraf op die agent se webblad n aansoekvorm invul en klaar uitdruk, sodat jy dit gereed het om in te gee. Jy kan ook tydens n besigtiging die aansoekvorm by die agent kry en dit dan later by hul kantoor inhandig met al die nodige dokumente. Baie mense gaan ook direk na n agentskap toe en kyk na die huise wat beskikbaar is. Hulle het altyd n lys van beskikbare huise. Onthou dat n maand se deposito moet neergesit word wanneer jy keuring kry vir n huis, asook twee weke se huur. Wees baie noukeurig met die invul van die Entry Condition Report. Baie Suid-Afrikaners kom sonder meubels oor en die wat wel hul meubels laat oorkom, moet ses weke of langer wag vir hul trek om te kom. In daardie tyd kan jy wel meubels huur. Een van die diensverskaffers is au. Maak net seker dat jy die kleinskrif baie goed lees. Ons het op n weeklikse basis meubels gehuur, wat bietjie duurder is, as wanneer jy vir ses maande huur, maar ons wou nie op die ou end met meubels sit wat ons nie gebruik, wanneer ons eie goed kom nie. Ons het fantastiese diens gekry, ons tuimeldroër en yskas is by die huis afgelewer en geïnstalleer en weer opgelaai die dag voordat ons vraghouer afgelaai is. Op die ou end het ons vraghouer een dag later gekom as wat oorspronklik gesê is en ons kon vir n dag langer gratis ons whitegoods huur. Jy kan ook meubels en beddens huur, maar ons was maar kort aan geld, en het net die nodigste gehuur. Wat jy ook moet onthou is dat die agent kwartaalikse huisinspeksies kom doen om te kyk of die huis goed onderhou word.

114 Inligting oor huiskoop Piet Potgieter, n eiendomsagent het vir ons die vrae geantwoord. Hoe verskil die Aussie huiseienaarskap van die Suid-Afrikaanse huiseienaarskap? In Suid-Afrika het jy vrye besit van jou eiendom sonder beperking met ander woorde volle eiendomsreg. In Australië kan jy eiendom besit op twee maniere: op lease hold (Huurpag) of freehold (Vrye besit) Huurpag is wanneer jy eiendom huur by die staat vir 99 jaar, terwyl vrye besit, volle besit van jou eiendom is. As jy Freehold eiendom besit kan jy jou eiendom op een van twee maniere laat registreer: tenants in common of joint tenants. Tenants in common is wanneer jy equal shares of unequal shares besit in jou eiendom, maar wanneer jy sterf kan jy jou gedeelte bemaak aan iemand anders in jou testament. Joint tenants besit elkeen 50% en by afsterwe word jou eiendom outomaties oorgedra na die ander persoon. Verdere verskille tussen Suid-Afrika en Australië is: In Suid-Afrika het die staat die reg om eiendomme te onteien vir staatsdoeleindes, maar in Australië het die staat nie die reg nie en moet hy beding daaroor. In Suid-Afrika besit jy die mineraalregte tensy dit voorheen verdeel en of afsonderlik verhandel is/was. In Australië het jy glad nie mineraalregte nie, maar wel prospekteerregte. Is deposito n vereiste? n Deposito kan verskil van bank na bank en jaar na jaar afhangend van wat die ekonomie doen. Sommige banke verlang n deposito van jou, maar ander instellings vra weer nie n deposito nie; dit hang af van instelling na instelling en ook of jy n finansiële risiko vir die bank is. As jy nie PR of burger van Australië is nie, moet jy deur die Foreign Investment Review Board goedkeuring kry om huis te koop. Hoe kies jy n bank? Nuwe aankomelinge in Australië word gelei deur ouens wat reeds hier is. Dis n persoonlike keuse. Die banke in Australië is relatief goed en mededingend. Wat is die rol van n mortgage broker? Hy is n persoonlike adviseur wat jou ondersteun deur alle dokumente van die aansoekproses namens jou te voltooi en hy klop by finansiële instellings aan, om die beste deal vir jou te kry. Niks verhoed jou om dit self te doen nie. Mortgage brokers word betaal deur die bank en nie deur jou nie. As jy nuut is in Australië, is dit wys om eerder deur n eiendomsagent of mortage broker te werk om te verhoed dat jy nie meer betaal as wat jy moet nie. Enige slaggate waarop ons bedag moet wees? Australië is baie gereguleerd. In elke beroepe is n duty of care. Indien die eiendomsagent of mortage broker nie hul werk doen nie, kan jy hul aangee by een van die instansies. Die mense in Australië is ook meer ingelig oor hul regte, wat huispryse in die gebied is, hoe oud die huis is en hoeveel eienaars daar al was. Jou eiendomsagent het al dié inligting. Watter faktore moet jy in ag neem wanneer jy oorweeg om huis te koop? Behalwe finansies, pest control en building inspection conditions, is die area ook baie belangrik. Kyk of die huis geleë is in n oorstromingsgebied en wat die potensiële brandgevare in die omgewing is. Nog n paar oorwegingspunte is: of daar lae koste behuising naby is en hoe naby aan skole en inkopiesentra dit is. Laastens, kyk na die bewoonbaarheid, grootte en ouderdom van die huis en of jy gaan moet restroureer.

115 Hoe moet ek n skool kies? Verskeie ouers se raad Hier is so baie keuses wanneer jy moet besluit waar jou kinders moet skool gaan. Elke kind is n individu en hanteer die aanpassing anders. Sommige ouers is uit die staanspoor baie gelukkig met die keuse wat hul vir hul kinders gemaak het en die kinders pas ook baie goed aan. Jy kan nie al die publieke skole oor dieselfde kam skeer nie en net so kan jy nie dink dat die duurste en eksklusiefste skole noodwendig die beste gaan wees vir jou nie. In Suid-Afrika is die morele en godsdienstige grondslag wat die skole steeds probeer handhaaf rigtingwysers vir n redelike versekering van n goeie skoolopleiding. Hier is dit egter nie die geval nie. Die feit dat n skool n sogenaamde Christen skool is, is nie altyd n waarborg dat jou kind nie geboelie gaan word, of nie blootgestel gaan word aan die dwelmkultuur en selfskendinggeneigdheid nie. n Mamma wat eerstehandse kennis het van hierdie ervaring, het die volgende raad gehad: Indien moontlik, kyk of jy n skool kan kry waar daar Suid-Afrikaanse onderwysers en kinders is. Aanvanklik maak dit die aanpassing vir jou kind net makliker. As dit moet en jou kind is werklik ongelukkig en hy raak agter kan jy altyd tuisonderrig. Jy moet besef jy het baie keuses en die ondersteuning is daar, sou jy n alternatiewe keuse wou maak. Dieselfde ma het ervaar dat die onderwysers nie noodwendig die kinders druk om beter te doen nie en ook nie altyd die kinders se unieke behoeftes eien nie. Jy moet jou kind ken en jy moet deurgaans met jou kind kommunikeer. Wanneer jy die stories lees, sal jy sien dat kinders wel maklik aanpas, maar dat die ouers bewus moet wees van wat aangaan. Doen navorsing oor die skole in die omgewing waar jy gaan bly, vra raad op sosiale netwerke. Indien jy op n 457 visa inkom, sal dit jou loon om die departement van onderwys van jou staat se webtuiste te besoek, aangesien sommige state verhoogde skoolfondse eis vir student wie se ouers hier is op 457 visas. In Wes-Australië moet 457 visa houers n sekere bedrag per jaar betaal vir hul kinders in staatskole. Daar is ook uitsonderings op die reël. study-at-school/dependants-of-457-visa-holders

116 Algemene inligting Motor koop is nie pêrre koop nie Indien jy op n 457 Visa is en nie n motor kontant kan koop nie, is ons (Marlize en Andries Venter) ervaring dat hulle rentekoerse nie kopervriendelik is nie. Motors is steeds bekostigbaar, maar die handelaars wil bewys hê van n vaste inkomste. Daar is verskeie finansieringsmodelle en dit sal jou loon om vooraf jou huiswerk te doen. Motorlisensies Doen jou lisensie so vinnig as moontlik oor. Die leerlingslisensie toets is verspot maklik en jy kan dit vooraf op die internet oefen. Maak seker jy ken die padreëls en praat met mense wat reeds gegaan het vir hul toetse. Daar is klein verskilletjies tussen die K53 en die Australiese toets. Probeer binne drie maande jou lisensie oorplaas na n Aussie lisensie. Noodnommer Soos die noodnommer in Suid-Afrika is, so is 000 die noodnommer in Australië. Firebans Elke staat het sekere reëls wat geld ten opsigte van vure. Selfs braaivleisvure word op sekere tye verbied. Maak asseblief seker dat jy weet wat jy mag en wat jy nie mag nie. Die vure in hierdie land versprei met die spoed van lig as gevolg van die bloekombome en daar word in sekere areas nie voldoende voorbrande gemaak nie. Hierdie reëls is nie net ten opsigte van vure nie, maar ook vir werksgereedskap wat vonke kan veroorsaak. Mammas en kleingoed Google speelgroepies (playgroups) vir jou area. Jy betaal gewoonlik n versekerings premie wat die jaar geldig is en dan kwartaal fooie vir die speelgroepie. Huishouding Jy gaan baie vinnig agterkom dat dit wat jy heel moontlik van jou huishulp verwag het veel meer is as waarby jy gaan uitkom. Daar is baie oulike webtuistes wat help met die organisering- en skoonmaaktake van n huis. Onthou dat julle n gesin is en dat almal moet saamwerk. Jy kan n cleaner huur, wat jy uurliks betaal en kan enigiets wees vanaf $20-$40/uur. Daar is ook dames wat strykwerk doen teen gemiddeld $20 per wasmandjie. Verskeie maniere van kommunikasie Skype Facebook Facetime Whatsapp Epos Wat is n garage sale? Hou jou plaaslike koerant dop vir garage sales wat gewoonlik op naweke geskied. Daar kan jy tweedehandse items vir spotgoedkoop koop. Mense hou garage sales omrede hul wil ontslae raak van oorbodige items of indien hul trek. Die items wat oorbodig is word in hul motorhuis, shed of afdak uitgepak of op die sypaadjie sodat mense vrylik daarna kan kyk en items kan koop. Kerb days In groot stede is daar kerb days waar jy enige groot item in jou huis, wat jy wil weggooi, op die sypaadjie kan plaas en dan kan mense wat dit nodig het dit gratis oplaai. Na n tyd kom die plaaslike munisipaliteit en laai alle oorblywende items wat nie gevat is nie op en ry dit weg na die vullishoop toe. Verskillende vuilgoedblikke Liggroen Tuinvullis Donkergroen Allerhande huishoudelike vullis Geel deksel Recycling blikke, bottels, kartonbokse en papier Die vullisblikke word op verskillende dae deur n trok leeggemaak. Vraag aan Expats wat nou reeds n ruk in Perth bly: Wat is die goed wat aanvanklik vir jou snaaks was en jy nou gewoond is? Kassiere wat vriendelik is en met jou gesels. Betroubare openbare vervoer. Ry met handsak op passiersitplek, sonder om bekommerd te wees dat dit gesteel gaan word. Items wat buite die winkels uitgestal word sonder dat dit gesteel word. Verlore items (beursies, selfone) wat ingegee word. Ry met deure wat nie gesluit is nie. Honde wat rustiger is. Geen omgeryde verkeersligte wat maande buite werking is nie.

117 Slaap sonder om eers te dink of deure gesluit is. Geen bedelaars by verkeersligte nie. Geen karoppassers by winkelkomplekse nie. Bly sonder hoë mure, diefwering, alarms, elektriese heinings. Staatshospitale is goed. Mense wat die wet gehoorsaam. Pakkies wat deur die poskantoor voor jou deur afgelaai en daar gelos word, indien jy nie daar is om te teken vir dit nie en wanneer jy terugkom is dit nogsteeds daar voor jou deur. Onbemande betaalpunte by die winkels waar jy sommer self die kassiere is. Vullis word elke week verwyder. n Gat in die badkamervloer om water te laat uitloop. Skole wat 9:00-15:15 is. Hamburgers met BEET op. Sausage sizzle is net n sny droë brood met n worsie, uie en tamatiesous binne-in toegeknyp, bedien met n servet en daar gaan jy. Bakkies wat se kante kan afslaan ( n Bakkie wat hier n ute genoem). Strate wat gevee word deur n trok. Gas /elektriese braaiers in parke wat instand gehou word deur die munisipaliteit. Petrol wat jy self ingooi. Mense wat in parke kuier. Verskillende mense se honde wat in parke rondhardloop en wat nie blaf en mekaar aanval nie. Mense vertrou jou. Aussie slang wat jy meeste sal hoor. Ace!: Excellent! Very good! Ambo: ambulance, ambulance driver Arvo : afternoon Barbie: barbecue (noun) Bathers: swimming costume Beaut, beauty: great, fantastic Bikkie: biscuit (also it cost big bikkies - it was expensive) Bloke: man, guy Bogged: Stuck in mud, deep sand (a vehicle). Booze bus: police vehicle used for catching drunk drivers Bottle-o: liquor shop (originally a man with hessian bags going around picking up beer bottles in the 50 s and 60 s) Brekkie: breakfast Brickie: bricklayer BYO: unlicensed restaurant where you have to Bring Your Own grog, also similar party or barbecue Chokkie: chocolate Chook: a chicken Chrissie: Christmas Chuck a sickie: take the day off sick from work when you re perfectly healthy Cleanskin: Bottle of wine without a label. Usually bought in bulk by companies who then add their own personalised label and use the wine as e. g. gifts to clients Crook: sick, or badly made Digger: a soldier Dinkum, fair dinkum: true, real, genuine ( I m a dinkum Aussie ; is he fair dinkum? ) Docket: a bill, receipt Dummy, spit the: get very upset at something Esky: large insulated food/drink container for picnics, barbecues etc. Face, off one s: drunk ( He was off his face by 9pm ) Fair go: a chance ( give a bloke a fair go ) G Day: hello! Gobsmacked: surprised, astounded Good on ya: good for you, well done Hoon: hooligan Icy pole, ice block: popsicle, lollypop Joey: baby kangaroo Kelpie: Australian sheepdog originally bred from Scottish collie Kindie: kindergarten Knock: to criticise Lippy: lipstick Lollies: sweets, candy Maccas (pron. mackers ): McDonald s (the hamburger place) Manchester: Household linen, eg sheets etc. Mate: buddy, friend Mate s rate, mate s discount: cheaper than usual for a friend Nipper: young surf lifesaver No drama: same as no worries No worries!: Expression of forgiveness or reassurance (No problem; forget about it; I can do it; Yes, I ll do it) Op shop: opportunity shop, thrift store, place where second hand goods are sold. Outback: interior of Australia Piss: beer. Hence hit the piss, sink some piss Plate, bring a: Instruction on party or BBQ invitation to bring your own food. It doesn t mean they re short of crockery! Pokies: poker machines, fruit machines, gambling slot machines Polly: politician Postie: postman, mailman Prezzy: present, gift Quid, make a: earn a living - are you making a quid? Rapt: pleased, delighted Rego: vehicle registration Rellie or relo: family relative Right, she ll be: it ll be all right Ripper, you little!: Exclamation of delight or as a reaction to good news Road train: big truck with many trailers

118 Rock up: to turn up, to arrive - we rocked up at their house at 8pm Roo: kangaroo Roo bar: stout bar fixed to the front of a vehicle to protect it against hitting kangaroos (also bull bar) Salute, Aussie: brushing flies away Salvos, the: Salvation Army, bless them Scratchy: instant lottery ticket Servo: petrol station Sheila: a woman Shout: turn to buy - a round of drinks usually ( it s your shout ) Sickie: day off sick from work (chuck a sickie = take the day off sick from work when you re perfectly healthy!) Slab: a carton of 24 bottles or cans of beer Smoko: smoke or coffee break Snag: a sausage Sook: person or animal who is soft, tame, inoffensive. Hence sooky (adj. ) Spewin : very angry Squizz (noun): look - take a squizz at this Station: a big farm/grazing property Stickybeak: nosy person Stoked: very pleased Strewth: exclamation, mild oath ( Strewth, that Chris is a bonzer bloke ) Stuffed, I feel: I m tired Sunnies: sunglasses Tall poppies: successful people Tall poppy syndrome: the tendency to criticize successful people Tea: supper Thongs: cheap rubber backless sandals Tinny: small aluminium boat Tinny, tin-arsed: lucky Truckie: truck driver Tucker: food Ugg boots: Australian sheepskin boots worn by surfers since at least the 1960s to keep warm while out of the water. Also worn by airmen during WW1 and WW2 because of the need to maintain warmth in non-pressurized planes at high altitudes. Uni: university Ute: utility vehicle, pickup truck Vegies: vegetables Vinnie s: St. Vincent De Paul s (charity thrift stores and hostels) Waggin school: playing truant Walkabout, it s gone: it s lost, can t be found Whinge: complain XXXX: pronounced Four X, brand of beer made in Queensland Yabby: inland freshwater crayfish found in Australia (Cherax destructor) Yakka: work (noun) Yewy: u-turn in traffic ( chuck a yewy at the next traffic lights )

119 Webtuistes met inligting Wanneer jy begin dink aan die groot trek, besoek vir hulle 100 stap gids. Vir n blik op n Aussie se opinie van die waarde wat Suid-Afrikaners toevoeg tot die gemeenskap: ArticleView/articleId/668/Opinion-Why-South-Africas-brain-drain-has-been- QLDs-gain.aspx Diensverskaffers en winkels Hierdie lyste van webwerwe is nie volledig nie en is die algemeenste diensverskaffers en winkels. Daar is baie ander, maar jy behoort n goeie idee te kry van die pryse wanneer jy dit raadpleeg. Telefoonverskaffers Whitegoods en elektroniese goedere Kruidenierswinkels Klerewinkels Banke Tax office

120 Centrelink Besoek wanneer jy wil sien of jy vir voordele sal kwalifiseer. Centrelink is beskikbaar vir burgers en PR s. Daar is sekere kriteria waaraan voldoen moet word en as jy nie vra nie, sal hulle nie vir jou sê nie. Inligting oor privaat medies vs Medicare Dit is aan te beveel dat jy wel n privaat hospitaalplan ook uitneem, aangesien dit belasting voordele het. Waar poste geadverteer word Ervaring het bewys dat dit baie keer help om iemand te ken wat weet van poste wat oopgaan Facebook groepe om by aan te sluit en raad te vra Aussiekaners Proudly South African in Perth & WA South African Ladies in Australia Southern Africans - Jobs in Australia South Africans Migrating to Australia Hierdie is slegs vyf van die menigte Facebook bladsye. Hier behoort jy raad te kry, hou egter in gedagte dat nie alle raad altyd goeie raad is nie. Winkels wat Suid-Afrikaanse produkte verskaf Hierdie is n beperkte weergawe, daar is baie meer winkels om te noem en selfs die groot handelsmerke soos Coles, Woolworths en IGA verskaf Suid-Afrikaanse produkte waar daar groot Suid-Afrikaanse gemeenskappe is Huishuur of koop Aussiemove is n oulike webtuiste, want dit verskaf nie net inligting oor huise te huur of te koop in n spesifieke buurt nie, maar ook demografiese inligting; skole en fasiliteite in die omgewing en bied ook n ontleding van die bevolkingsgroepe. Wat veral interessant is, is die ontleding oor hoeveel van die inwoners die huiseienaar is, teenoor huurders.

121 Te doen-lysie vir wanneer jy die groot besluit gemaak het en die groot trek aanpak Geldige paspoorte en visas. Onverkorte geboorte- en huweliksertifikate, mediese toetse, IELTS, polisieklaring, weermaguitklarings. Finaliseer finansiële en regsgedinge. Betaal rekeninge klaar. Kanselleer telefoonkontrakte en ander kontrakte wat jy het. Gaan poskantoor toe en reël dat die posbus gesluit word. Doen springcleaning en as jy iets nie gebruik of nie nodig het nie, gee weg. Finaliseer SARS. Kry mediese rekords indien nodig. Gee kennis by jou werk. Kry kwotasie van trekmaatskappye. Ruil rande in dollars of indien jy n kredietkaart het en n rekening in Suid-Afrika wil hou, betaal jou geld daarin en dan kan jy die kredietkaart in Australië gebruik. Maak seker indien jy n agent gebruik dat hy/sy geregistreer is by MARA. Verkoop jul voertuie. Bespreek die vlug. Kanselleer water, elektrisiteite en n huurkontrak as jy een het. Plaas jou huis in die mark indien jy wil verkoop. As jy wil verhuur maak seker jy het n agent wat hul sout werd is. Sluit jou bankrekeninge indien jy dit nie gaan hou nie. n Goeie idee is om AL jou maandelikse posstukke te gebruik om te sien wat jy moet stop (debietorders), kanselleer of afbetaal. Gee wapens in of verkoop of reël vir import en export. Laat weet jou bank in Suid-Afrika indien jy beoog om jou kredietkaart nog vir n ruk in Australië te gebruik, sodat hul jou transaksies sal laat deurgaan en dit nie as bedrog sien nie. Laat jou polisse uitbetaal en kanselleer die wat jy moet. Skryf al jou sleutelwoorde neer, want jy gaan vergeet indien jy dit nog moontlik vorentoe moet gebruik. Hou n bankrekening in jou en jou vrou se naam oop of afsonderlik vir enige onafgehandelde polisgelde of erfgelde. Reël n afskeidspartytjie vir familie en vriende. Laat al jou kwalifikasies vertaal in Engels. Kry verwysings van werkgewers. Hou oorspronklike lewensversekeringspoliskontrakte byderhand indien jy dit nie beïndig nie. Testament baie belangrik om n nuwe een in Australië te maak so gou as moontlik. Dinge is hier anders as in Suid-Afrika. Inentingsrekords (indien jy dit doen) van die kinders en skool rapporte/verwysings. Kry so vinnig as moontlik n eposadres sodat mense met jou kan kontak maak. Onthou om genoegsame voorraad van voorskrifmedisyne saam te bring na Australië vir behandeling van kroniese toestande. Bring die voorskrifte saam op die vlug indien hul daarvoor vra. Reël in Australië vir nuwe lewensversekering - vra jou superannuation, hulle lewensversekering is baie goedkoper as die ander, ondersoek ook n begrafnispolis. Kry nuwe huise vir troeteldiere. Indien jy biblioteekboeke en huurdvd s het gaan gee dit terug. Maak die tuin en huis skoon, was die matte en gee die sleutels vir wie ook al nou daar gaan bly.