СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА ФУНКЦИЈА НА СЕМЕЈСТВОТО- ПРАВНИ АСПЕКТИ

Size: px
Start display at page:

Download "СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА ФУНКЦИЈА НА СЕМЕЈСТВОТО- ПРАВНИ АСПЕКТИ"

Transcription

1 СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА ФУНКЦИЈА НА СЕМЕЈСТВОТО- ПРАВНИ АСПЕКТИ Автор : м-р Јулијана Трајановска Февруари, 2016 Наместо вовед Семејството е основна клетка на секое општество и на секоја нација. Оттука, неговиот развој и неговата улога е неопходно да се поддржува од различни аспекти, од кои што особено важни се општествено-политичкиот, правниот, економскиот и слично. Во насока на ова, во нашата држава е потребно да се води грижа за една од основните улоги на семејството, а тоа е градењето на социјализаторската улога на семејството која се заснова на принципите на промовирање на семејните вредности, нивно вградување во начинот на однесување и размислување на личноста, принципот на изградба на хумана личност, прифаќање на социјалната улога на личноста и целосно етаблирање на социјалното однесување на личноста, уште во најраните фази на нејзиниот развој. Заради тоа, потребно е социјализаторската улога на семејството да се развива, но и да се промовира и заштити како низ општествените така и низ буџетските и правните механизми. Реалното посветување на оваа проблематика, од страна на државата, е постојано обременувано со прашањата од типот на постоењето на капацитети за наметнување на лидерската позиција на државниот апарат, пред се во смисла на човекови и финансиски ресурси, како и на редефинираењето на начинот на организација на семејството, што секако негативно се одразува на имплементацијата и зајакнувањето на функциите на традиционалното семејство во Република Македонија. Покрај ова, Република Македонија како држава кандидат за членство во Европската Унија, во голема мера го има имплементирано законодавството од областа на Социјалната политика и вработувањето, каде што се поместени прашањата за семејството, со што доби и позитивна препорака за отпочнување на преговори за

2 членство. Иако со препораката е добиена потврда, дека имплементацијата на acquis communautaire e на соодветно ниво, вклучувајќи го тука и соодветното законодавство, мора да се води постојана грижа за негово надградување при што водечка улога треба да има науката и научните сознанија. Изградбата на законодавството не може да се сфати како еднократен и завршен процес туку напротив, истиот би требало да се заснова на следните столбови: паралелно примена на научно докажан механизам за соодветна проценка на влијанието на имплементацијата на законодавството од наведената област во националниот контекст, научна елаборација на најдобрите практики од имплементацијата на законодавството од областа (во фазата после отпочнувањето на преговори за членство и станувањето на членка) и оптимизацијата на неговата примена од аспект на трошоците и придобивките. Поседувањето на стратегиски насоки, лидерство, широки консултации и јавна свест во социјалната сфера, се наметнуваат како неопходност во процесот на имплементација и примена на законодавството од соодветната област. Работата на тоа поле бара соодветна поддршка преку статистички податоци, кои што ќе укажат на степенот на подготвеност во делот на исполнувањето на целите на социјалната инклузија, националните акциони планови против сиромаштијата и социјалната исклученост. 1) ОПШТ ОСВРТ ЗА СЕМЕЈСТВОТО И НЕГОВАТА СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА УЛОГА Семејството претставува неразделлив дел од општеството со тоа што, со цел да се разбере и објасни полесно самиот поим, неопходно е да се набљудува овој феномен од аспект на историскиот приод, општествените уредувања, идеологијата, законодавството во одредените општествени дејствувања и норми, и слично. Семејството во текот на растот и развојот на општеството и цивилизацијата, повеќе или помалку успешно, опстојувало и се справувало со повеќето предизвици како што се: економски, политички, културни и слично. Секој од овие предизвици, во изминатиот период, се однесувале како еден вид на тест, поточно испитување на семејната прилагодливост, низ повеќето кризни периоди во историјата на цивилизацијата и човештвото. Постојаните трансформации низ кои поминува општеството денес, предизвикуваат и трансформација на семејството, кое постепено се менува себеси и своjата улогa прилагодувајќи се на општествените барања и потреби. Интензивните

3 случувања на полето на индустријата, науката, технологијата, неминовно се одразувале на општеството во целина, предизвикувајќи при тоа промени во идеологијата за семејните вредности. Во рамките на дефинираноста на семејството, може да се каже дека тоа претставува животна заедница на родители и деца, во чии рамки се соединуваат биолошките, репродуктивните, економските и функциите на љубов и згрижување. Поретко семејството се состои од членови кои и не се неопходно во крвно сродство, при посвојување на деца или други роднини, ако живеат во заедничко домаќинство. 1 При тоа, не само за установата на бракот, соединувањето на мажот и жената во единствена животна заедница, формирањето на семејството, опфатено е во голем број стручни литератури, а исто така опишано е и во Библијата. Семејството е универзално бидејќи сите луѓе денес имаат семеен живот, без разлика на нивните религиозни верувања, ставови, однесување, националности, годишната возраст и слично. Освен тоа, дури и исчезнатите цивилизации со милениуми наназад живееле во најразлични видови на семејни заедници, но како и тогаш така и денес, улогата останала иста и покрај различните облици, така што човекот може да се каже дека е социјално семејно суштество. Еволуциските обиди за анализа на настанувањето како и универзалното дефинирање на семејството, остануваат во доменот на суштинските хипотетички разгледувања. Дополнителните истражувања во пракса имаат имплементирано повеќе априорни поставки, како онаа во рамките на институционализацијата, како и институционалниот промискуитет на почетокот, кој сеуште не е никаде потврден или докажан. Во контекст на тоа, тенденциите кои во општеството денес постојат во рамките на семејните идеали, може да се идентификуваат со човекот и неговите вродени тенденции. Според тоа, семејството е темелна институција на општеството, иако е традиционално, легално и суштински целосно приватен феномен на своите членови во самата заедница, нејзината приватност е гарантирана и сочувана со закон. Семејството има свои реални граници, под претпоставка дека поседува свој простор, и тука тој простор е единственото место во кое се создава денешниот, цивилизиран човек. Семејството е заедница во поглед на сите аспекти физички, психички и социјален. Од самиот чин на прокреација започнува човековиот телесен развој кој, не многу подоцна, 1 Закон за семејството, Сл весник на РМ, 80/1992

4 веднаш откако за тоа ќе се исполнат органските-физички услови, следуваат и психолошките, a подоцна и социјалните. Нивниот почеток и првата развојна фаза се случуваат повторно во семејниот круг и траат се до периодот на адолесценцијата и целосното осамостојување на новите членови на општеството не напуштајќи го семејството. На овој начин, семејството за секој човек претставува примарна, општествена, но и биолошка заедница, која е одредена не само за општествените, туку и за биолошките законитости, каде што нејзините членови се одредени со истите тие комплексни биопсихо-социјален сет на причинители и фактори. Како што примарното семејство е значајно за раѓањето на секој човек, па дури е и пресудно за истото, така и создавањето на семејството од неиздиференцираните заедници, унијата на човечките предци припаѓа многу повеќе на биолошкиот отколку на социјалниот интерес. 2 Како што веќе се напомена, од своето настанување, па се до ден денес, семејството постојано се менувало и ќе се менува, зависно од повеќето надворешни и внатрешни фактори, искачувајќи се упорно на својата спирала на развој се повеќе и се повисоко, зависно од аспектот на гледиште на овој феномен. Промените биле претежно условувани од надворешните влијанија од организациите на пошироките општествени заедници во класната, културната и потесната смисла, техничкиот, како и технолошкиот степен на раст и развој и со нив поврзаните производни и интерперсонални односи, материјалниот и социјалниот статус, духовната и конфесионалната ориентација. Истите зависеле и од развојот на семејната динамика, односите меѓу самите членови, условувани од законитостите во рамките на семејното функционирање. Функцијата на семејството се менува на скалата на важноста, но нејзиното значење не се намалува никогаш. Подобро речено, таа станува се поголема и поголема со текот на времето, и покрај тенденциите кои некогаш оделе кон прогласување на изумирање на семејните вредности. Но, кога тоа општество или некои поединци, го занемаруваат значењето на семејството, или дури се обидуваат да го игнорираат, се случувале само исклучително обемни и негативни промени, на сите нивоа на хиерархијата на човечките заедници, кои подоцна правеле тешко, или неможно во целост да се превладеат, а носеле неочекувано многу потешкотии на сите подрачја на 2 Закон за семејството, Сл весник на РМ, 80/1992

5 функционирање на учесниците на ваквите случувања од соматско, преку психолошките до општествените. Во текот на одреден временски период, промените во различните наведени подрачја, и аспектите на делување на општествената динамика, пренасочувањето на натамошниот правец на развојот на одредени, поголеми или помали човечки заедници или целосниот културен круг, во насоки спротивни на оние кои овозможуваат биопсихо-социјална рамнотежа и постојан раст, развој и напредок на целокупното општество, доведуваат да самото тоа семејството или поединецот, прават ризични отстапки што водат кон назадување-регрес на позитивните процеси во семејството. Токму поради тоа, семејството сеуште се наоѓа во жариштето на интересот на повеќе научни и стручни подрачја од филозофијата како најстар и најширок научен поим, па до педагогијата, социологијата, психологијата, медицината и социјалното работење како потесни, специјализирани подрачја на бавење со човекот и неговата примарна заедница. Причина за ова е тоа што и познавањето на семејството како такво, од сите наведени аспекти, но и во поширок поглед, претставува основен услов за успешно бавење во дадените подрачја, меѓу кои особено се истакнува социологијата. Токму со ваквиот обем на знаење и анализа на семејството и неговата улога во социјализацијата, во денешната практика, се овозможува освежување на одамна стекнатите и веќе во одредена мера заборавени сознанија, како и нивно проширување со бројните, во меѓувреме откриени и нови сознанија. 2) СПЕЦИФИКИ НА СОЦИЈАЛИЗАЦИЈАТА ВО РАМКИТЕ НА СЕМЕЈСТВОТО КАКО УНИКАТЕН ОПШТЕСТВЕН ПРОЦЕС Во контекст на социјалниот развој на едно дете, семејството преставува многу важен фактор. Воспоставувањето на позитивна емотивна поврзаност во односот родител-дете, претставува главен фактор за развојот на неопходната социјална компетенција кај децата во постигнувањето на социјална зрелост. Овој процес е исто така познат како социјализација и отпочнува доста рано, уште во пренаталниот развој кога родителот ( мајката) воспоставува први емотивни врски со детето кои траат низ текот на целиот живот. Социјализацијата може да биде дефинирана како процес во кој општеството ги обликува детските верувања, очекувања и однесувања, или како процес за општествување на поединецот. По раѓањето, детето зависи од неговото најблиско опкружување, односно семејството, каде тоа може да ги задоволи своите развојни

6 потреби. Семејното опкружување претставува место во кое детето, особено во првите години од животот, ги совладува примарните вештини одење, говор, мислење. Од тој аспект, вклученоста на родителите во растењето на детето и создавање на пријатно семејно опкружување е основен предуслов за успешен социјален развој. P.L. Engle и C.Breaux посочуваат на тоа како квалитетниот однос во семејството е основа на интеракцијата помеѓу родителот и детето. 3 Силната емотивна врска создадена во детството е основа за понатамошен успешен развој на детски емоционални, социјални и интелектуални вештини. Голем број истражувања потврдуваат, дека самоуверените деца полесно стапуваат во контакт со врсници и други личности, што воедно, им нуди подобра позиција во општеството и во голема мера го олеснува нивниот понатамошен развој. Самоувереноста, довербата, емотивната зрелост и социјалните вештини се карактеристики кои се формираат во текот на најраните интеракции на детето со родителите, кои тоа ќе ги користи во различни животни ситуации како општествена единка. Успешното родителство се одвива во две димензии: една од нив е родителската блискост и топлина, а другата е родителската контрола. Преку комбинација на топлина и контрола, како најосновни димензии во одгледувањето, може да се идентификуваат три основни стилови на одгледување: авторитетен, авторитарен и пермисивен родителски стил. Стилот на одгледување на родителот има многу важна улога во процесот на стекнување социјални вештини на детето. Почитување на индивидуалноста, пружањето на поддршка на децата и воспоставување на јасни граници на однесување се карактеристики кои го одликуваат авторитативниот стил на воспитување. Децата на авторитативни родители имаат развиени социјални вештини, позитивна слика за себе и подобро совладување и контролирање на емоциите, додека пак децата на авторитарните родители, кои поради почестата употреба на доминација и контрола, без разбирање за детските желби и потреби, често го запоставуваат искажувањето на љубов и топлина, имаат проблеми со нивните врсници и склони се кон антисоцијално однесување. Пермисивниот родителски стил на воспитување не ги обезбедува децата со стекнување на социјално прифатливи норми и правила на однесување. Децата на овие родители често искажуваат анти-социјално однесување. Авторката Baumrind, која ги изврши овие класифицирања на родителските стилови на одгледување, во своите 3 Kidder, K. and D. Rogers (2004), Why Canada needs a National Youth Policy Agenda, Ottawa: National Children Alliance.

7 истражувања во однос на родителските стилови, посочува дека авторитативниот родителски стил е значително супериорен за развојот на општата компетенција на децата, вклучително и социјалната, за разлика од попустливиот (пермисивен) или авторитарен стил на воспитување. Стиловите на одгледување ќе бидат подетално простудирани во понатамошниот дел на текстот. Примарната социјализација на децата се одвива во динамиката на семејното окружување. За усвојување на социјалните вештини е неопходно прилично долго време, но со помош и интеракција од родителите, роднините, врсниците, одгледувачите и учителите, детето развива вешти комуникации со околината. На тој начин, детето ја развива својата социјална компетенција. Одредени истражувачи во ова поле тврдат, дека социјално компетентните мали деца се оние кои се впуштаат во задоволувачки интеракции и активности со возрасни личности и врсници и низ таквите интеракции ја унапредуваат личната компетенција. Социјалната компетенција, има неколку составни делови:-способност за градење на добри односи,потребна е емпатијасочувство со другите и разбирање за нивните чувства;- способност за соработка, своите цели и потреби да ги усогласи со барањата на друштвото како и способност за управување со настанати проблеми и нивно разрешување. Во раното детство, во детето е потребно да се развие способноста за регулација на емоциите за да може успешно да оствари интеракција со возрасни и врсници. На децата кои потешко ги регулираат емоциите, или пак, претерано ги потиснуваат чувствата, потребна им е помошта од возрасните за да воспостават соодветна интеракција со околината. Децата и понатаму се на патот кон успешна социјализација на неопходните општествени познавања, кои опфаќаат познавање на нормите на главните социјални правила во групата во која припаѓа индивидуата, како на пример, развиена јазична способност (вокабулар). Успешна социјализација претставува способноста за социјално разбирање, односно, предвидување на туѓите реакции и разбирање на туѓите чувства. Социјално компетентните мали деца го усогласуваат своето однесување со туѓите, така што пронаоѓаат заеднички јазик, разменуваат информации и ги испитуваат сличностите и разликите. Социјалните вештини и социјалните диспозиции исто така преставуваат составни делови на социјалната компетенција. Начинот на кој детето стапува во интеракција со врсниците и возрасните, социјално гледано, е вештина која првенствено се развива во рамките на семејството и има важно влијание на нивото на социјална прифатеност во општеството. Социјалните диспозиции, како што се емпатија,

8 дарежливост, љубезност или соработка се учат од околината (од моделот кој го нудат личностите во опкружувањето на детето), па од тие причини, неопходно е на детето да му се понуди пример и можност за тоа да може да ги усвои и манифестира. Неретко, во процесот на социјализација се појавуваат проблеми како што се срамежливост, осаменост, агресија и сл., кои можат да потекнуваат од различни причини. Проблемите можат да бидат поврзани со недоволно развиената јазична способност, контролата на емоциите, недостатокот на вештини кои на детето му се потребни за да се вклучи во интеракција и тн. Срамежливите, повлечени и осамени деца имаат чувство на отфрленост, поради што им е потребна помошта на родителите и учителите која ќе им помогне да стапат во однос со околината. Агресивноста е една од најчестите и најголемите проблеми во социјализацијата со која родителите и учителите се сретнуваат и често бараат интервенција за справување со претстоечкиот проблем. Непримерната агресивност, теоретски се објаснува преку теоријата на дефицит, според која детето има недостаток на одредена социјална вештина, односно со теорија на суфицит, која истакнува дека децата се агресивни бидејќи не можат да се справат со високите нивоа на бес и нетрпеливост. Проблемите со социјализацијата може да бидат согледани и во контекст на околината во која детето живее, давајќи му приоритетно значење на семејството, но притоа да не се миноризира влијанието на околината врз детето. 3) СТАРАТА И НОВАТА СЛИКА НА СЕМЕЈСТВОТО Семејството, како што покажува искуството во сите општества денес, и во минатото, се покажува како исклучително одлучувачки фактор на човековото лично задоволство, оствареност и среќа. Останатите ватикански теории учат дека спасот на човештвото и христијанското општество е тесно поврзано со среќната состојба во брачната и семејната заедница. Семејството како темелно јадро на општеството, човеково крило и поддршка, во процесот на човековите остварувања е поважно од било кој друг фактор. Со тоа здравото семејство е претпоставка и темел на секој вистински раст и развој на општеството, културно, економско, политичко и секое друго. Покрај тоа, од здравото семејство потекнуваат и здрави поединци, здрави карактеристики кои стануваат субјекти и носители на растот и развојот. Но веднаш откако ќе се спомне семејството, се наидува и на тешкотии, бидејќи денес повеќе не е јасно што е семејство, кој го

9 сочинува семејството, која е неговата улога во животот на поединецот, општеството во целина, развојот и слично. Современото семејство денес, веројатно спаѓа во институциите кои во последните векови претрпеле најголеми и најдлабоки промени кои довеле до губење на идентитетот на семејството. Станува и нејасно не само која е улогата на семејството во животот на поединецот и општеството, туку и самиот поим семејство. Започнува исто така и да се негира вистината дека семејството е заедница, сојуз меѓу маж и жена. Младите лица, и не само оние збунети и дезориентирани, по се изгледа дека се цел на одредени заедници во современото општество денес,кои имаат се поголема медиумска поддршка. Денес во Република Македонија за жал, поголемиот дел од младите, дури 60% од нив, од медиумите дознаваат и учат за семејството, семејните вредности, како и за женско-машките односи, за партнерството и слично. Процесот на расткајување на семејството не започнал од вчера. Станува збор за еден процес кој трае веќе со години, а денес се берат само горките плодови од почетокот на ваквиот процес. Од тука, првата драматична промена во животот на семејството, во западната цивилизација, се случува со раздвојување на бракот и семејството. До пред неколку десетици години, семејството со своите социолошки интереси, скоро по сите карактеристики го покрива и бракот. Приватниот однос меѓу мажот и жената бил во втор план, или подобро кажано бил под влијание на востановените навики, чувства и предавањата на постарите. Во контекст на животот, поширокото семејство било полесно да заборави дека бракот и семејството не се идентична реалност. Наглиот раст и развој на индустријализацијата, како и развојот на потрошувачкото општество го загрозува семејството во неговата економска и општествена самостојност. Некогаш семејството било самото по себе доволно. Некогаш било не само дом, туку и училиште, институција, брачно советувалиште, советувалиште за професии и слично. Без разлика на тоа колку многу луѓе жалат за ваквите вредности, истите неповратно се заминати. На сцена настапува денес ново семејство, во кое родителите стануваат вработени личности кои секој ден заминуваат на работа, далеку од својот дом. Семејството го губи своето средиште, доживува промени кои длабоко влијаат не само на родителите, туку и на децата. Доколку старото семејство имало малку допир со општеството, новото им подлежи на растечките различни прописи и јавно-правни уредби, каде е се останато

10 институционализирано, и на тој начин се повеќе е врзано за општеството. Современото семејство не може да преживее денес без општеството, од општеството ја добива работата, сигурноста, домот, и слично. Семејниот дом, не е повеќе дом, како природна сигурност за семејството туку денес сигурноста се бара во јавните институции. Современото семејство нема повеќе дом, доколку домот значи заеднички живот на заедница која е фокусирана на сопственото средиште. Современото семејство има куќа, стан. Кај традиционалното семејство сите патишта, сите чувства и интереси воделе од општеството, од надвор кон внатре, кон домот, огништето. Денес, за жал е обратно сите патишта, работата, интересите и слично, водат од домот и сопственото семејство кон надвор. Секако ваков начин на функционирање на семејството има реперкусии на сите членови на семејството, особено на децата. Децата се изложени на растечкото влијание на масовната медија, подобро кажано под силно влијание на различни медиуми и информации во текот на денот и тоа на секојдневна база, каде полека се отуѓуваат од родителите и од својот дом. Родителите пак, денес повеќе ги доживуваат своите деца не како залог за иднината, туку како извор на радост и надеж, како и закана за сегашноста и сопствената сигурност. Процесите кои довеле до опишаната состојба на семејството се неповратни, тука нема смисла да се жали за минатото, подоброто и поубавото време. Потребно е, земајќи предвид идните случувања, да се помогне на христијанските семејства, во себе да ги задржат своите христијански вредности. Современото семејство денес го поместува сопственото гледиште од подрачјето на институционалното, во подрачјето на интимното, односно од подрачјето на законот, традицијата, обичаите во подрачје на посебна, приватна љубов. Токму ова е новото тежиште на семејството кое отвора можности за нови, посебни, пасторални иницијативи и од страна на религиските вредности. Поставување на љубовта, како темел за брачниот живот, може да значи можност и за обнова на семејствата. Скоро на сите пред очи им се раѓаат нови семејства кои сакаат да бидат многу повеќе интимни отколку сегашните. Приватната и семејната среќа денес се мерат со рамномерниот раст на животниот стандард и стандардот на приватноста. Современото општество, поради тоа сака да го сведе човекот на потрошувачка, продуктивна единика, односно до крајот да го институционализира. Токму поради тоа и во човекот расте жедта за приватно признание, за растот и во она кое е сопствено. Семејството во овие рамки му нуди

11 можност да биде она што сака да биде, да биде посебен, признат, сакан и прифатен. Тоа е можност за повеќе интимен, поврзан и подлабок брачен живот, отколку што бил случајот во минатите времиња. Доколку едно здраво семејство е услов за секој развој, тогаш навистина, семејството треба да увиди, што всушност го прави здраво и кои се факторите кои предизвикуваат семејството да влијае позитивно и на успешниот раст и развој на општеството. Токму од тука, потребата да се согледаат темелните вредности на едно семејство, често водат и до согледување на темелниот идентитет и неговата улога во современото општество денес, каде постојат повеќе различни одговори кои доведуваат до нејаснотии и заблуди. Јасното видување, секако има позитивен одраз на новоформираното семејство, како и на нивниот семеен живот, на растот и созревање на децата во тие семејства, на нивната реализираност и среќа, а со тоа и на развојот на некое подрачје и народ во целина. 4) ОЧЕКУВАЊА ОД СТРАНСКИ ИНСТИТУЦИИ ВО ОДНОС НА УНАПРЕДУВАЊЕ НА КАПАЦИТЕТИТЕ НА ИНСТИТУЦИИТЕ ВРЗ СИСТЕМОТ ЗА ПОДОБРЕНА СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА ФУНКЦИЈА НА СЕМЕЈСТВОТО Семејството е опкружување кое овозможува на детето темелни, физички, социјални и психички услови за прилагодување во текот на целиот животен циклус. Според тоа, семејството е опкружување во кое детето минува повеќе време, присвојува социјални и когнитивни вештини, развива ставови, уверувања во чии рамки секој член влијае на останатите членови. Она кое најмногу влијае на детскиот ран социјален развој е стилот на родителството. Во овие рамки социјалната компетенција на децата, се однесува во рамките на авторитативниот родителски став кон згрижување на децата. Авторитативното згрижување подразбира комбинација од грижа и надзор, храбрење и комуникација која води кон високо ниво на сигурност и социјална компетенција. Авторитативните родители на своите деца им нудат максимална поддршка и почитување со поставените јасни граници. Децата на таквите родители се љубопитни, имаат позитивна слика за себе, самоуверени се и имаат развиени социјални вештини. Според тоа, социјалната компетенција и самостојните деца доаѓаат од семејства во кои се искусува и блискоста и правилното социјализирање. На семејната социјализација, во рамките на растот на детето, влијаат две димензии на родителството прифаќање и одбивање. Децата кои доживуваат поддршка, поттикнување, прифаќање и фалење во семејството, градат позитивен социјален однос

12 со родителите. Таков однос се резултира со просоцијално однесување, кое поттикнува позитивно социјално функционирање и го зајакнува социјалниот раст и развој кај дeтето. Од друга страна пак, родителското одбивање има негативни последици на социјалниот раст и развој. Децата од ваквите родители покажуваат агресија и непријателство кон останатите, имаат слабо самопочитување, општо покажуваат ниско ниво на просоцијално однесување и слично. Односите меѓу семејството и детето имаат огромна улога во социјалната компетентност на родителите. Од тука слогата и разбирањето на двата родитела и сличноста во стилот на грижата, позитивно влијаат на социјалниот развој, додека разводот може да го попречува развојот на социјалните вештини кај детето, но може да го поттикне и развојот на позитивните особини како што се одговорноста и самопочитувањето. Според тоа, земајќи предвид дека како втор фактор кој влијае на социјализацијата на детето, како и на правилниот развој на социјализаторската функција на семејството во Македонија, се и нивото на воспитание, едукација, и тоа меѓу родителите, каде што може да се сврти вниманието и кон институционалното функционирање, кое го поттикнува правилното насочување на социјализаторското дејствување на едно семејство. Во рамките на европските држави, постојат повеќе земји кои истакнуваат едукативни програми и реализирање на проекти кои своето функционирање го фокусираат на правилното згрижување на детето од страна на родителите и нивното правилно однесување, размислување и ставови, во чии раце се наоѓа всушност текот и начинот на кој ќе се одвива социјализаторската функција во таа семејна заедница. 4 Земајќи предвид, дека социјализаторската функција на една семејна заедница во Македонија, влијае врз растот и развојот на општеството, не само на децата во семејните заедници, повеќето институции веќе започнуваат да применуваат далеку посовремени методи и пристапи кон поттикнување на правилното згрижување на родителите со цел правилно социјализирање на децата. Ваквите програми во европските развиени земји, како и во западната цивилизација, се од голема важност како дел од демократизирање на општествените вредности и норми во чии рамки спаѓаат и семејните вредности на основа на поттикнување на социјализаторската функција на семејството во самото општество. 4 Европска Комисија, Извештај за напредокот на Република Македонија за 2008 година, Европска Комисија, Брисел,2008

13 Мора да се признае и фактот дека Република Македонија, исклучително далеку заостанува во рамките на поттикнување и примена на современи програми и алтернативни едукативни и воспитни мерки со цел згрижување на родителите и нивно мотивирање и поттикнување кон подобрување на социјализаторското дејствување на семејната заедница која сопружниците ја градат. Според тоа, од големо значење е, особено во правните рамки и законодавните функционирања во државата, да се имплементираат европските стандарди во однос на примена на европските законодавни рамки во институционалното работење кое се однесува на поттикнување на правилниот социјален раст и развој на децата. Ваквите институции кои најчесто ја преземаат одговорноста за ваквиот поттик и подобрување на родителската грижа во семејните заедници, најчесто се социјалните услужни сектори во Македонија, во чии рамки спаѓаат и невладините сектори, како и имплементирање на владините програми за подобрување на животниот социјализаторски стандард на едно општество, како што е и Република Македонија. Сепак, очекувањата од страна на европската заедница во однос на функционалноста на надлежните институции за поттикнување на ваквиот раст и развој на семејната заедница, како значајна алка во општествениот напредок и култура во самата земја, се навистина на високо ниво, земајќи предвид дека интитуционалното функционирање и семејните вредности се градени на традиција, култура, која во Македонија зазема исклучително христијански, религиски облик, каде сеуште и покрај транзициските фактори кои влијаат на сето ова, семејството се смета за најзначајниот дел од човечкиот живот и вредности. 5) ПРАВНА РАМКА НА СОЦИЈАЛИЗАТОРСКА УЛОГА НА СЕМЕЈСТВОТО Факт е дека здравите семејни односи, семејни вредности, како и правилната социјализаторска функција на едно семејство, има огромен придонес и кон културниот и општествениот раст и развој на една држава. Токму поради тоа, секоја држава, во рамките на своето институционално функционирање и работење, обрнува доволно внимание кон родителите и нивните деца, како и начинот на кој истите ги имплементираат своите вредности и ставови на своите потомци. Постојаната грижа за детето изгледа дека ќе биде исполнета и во иднина, без разлика на тоа какви и да се понатамошните случувања во глобалните општества, и покрај тоа што веќе родителите полека се оптеретуваат со активности кои истите ги

14 сметаат за доволно значајни за да може барем на еден ден да ги запостави своите родителски функции. Многу родители сметаат дека нивниот живот никогаш повеќе нема да биде ист по раѓањето на детето, кога може да ги обземе и своевидна тегобност поради ситуацијата во која се наоѓаат. Детето, секако е невино, мило и тие претежно го обожуваат, меѓутоа, одредени родители може да се случи да бидат и огорчени поради својата заблуда, биле заведени од блескавите слики на насмеани и дотерани деца, облечени во прекрасна облека, додека родителите зад нив гушнати стојат горди и со насмевка. Меѓутоа, реалноста брзо ги стига воспитувањето и згрижување на децата во една семејна заедница е многу повеќе од само среќа и ужување во семејните благодети. Одржување на здрава семејна заедница бара огромна посветеност, одговорност и моралност. Особено македонската култура исто така е склона кон идеализирање на родителството, каде многу повеќе се обрнува внимание кон тоа да се фокусираат кон имањето на деца и создавањето на семејство, отколку на самиот начин, што подоцна откако ќе влезат со првите чекори во формирање на своја семејна заедница, каде секој родител, зависно од неговото воспитување и околината во која е израснат, го фаќа својот пат одвоено во начинот на кој го оформува своето семејство. Токму поради вака погрешно поставените идеали, голем број од младите македонски родители се чувствуваат како фатени во небрано и претежно изненадени кога ќе видат дека создавање на семејна заедница не е само во тоа да се сака деца. Ризичните фактори кои се однесуваат на неправилниот однос на родителите кон децата се темели особено на помладата возраст на родителите, самохрани родители, финансиски потешкотии, ризик на образовно ниво, како и појава на ментални болести. Во ситуациите кога семејното разбирање и поддршка го намалат, или стават на страна општеството со своите институции и механизми на поддршка, тогаш треба на ваквите родители да им се понуди поединечно, соодветна и примерна заштита, грижа и учење на социјалните вештини со цел подобрување на комуникацијата и заедничкото разбирање. Потешкотиите во препознавање на непријатностите, и општиот недостаток од знаење е својство на одговорниот родител, односно на пример живеење со родители со различни однесувања и пореметувања, резултира најчесто со настанување на институт за надзор над родителската грижа, кој што им помага на членовите на семејството да останат поврзани и успешно да функционираат. Како една од општите правни заштити во рамките на згриженоста на родителите, во нивниот процес на создавање и

15 одржување на семејните вредности во рамките на своите семејни функционирања е Законот за семејство во Република Македонија. Овој Закон е инаку прв пат донесен во независна Република Македонија на 22-ри декември 1992-ра година, претрпувајќи последна измена и надополнување на 20-ти октомври 2014-та година. 5 Со овој закон се уредуваат: бракот и семејството, односите во бракот и семејството, одредени облици на посебна заштита на семејството, семејното насилство, посвојувањето, старателството, издржувањето, како и постапката пред судот во брачните и семејните спорови и постапката за изрекување на привремена мерка за заштита од семејно насилство. 6 Според ваквата законодавна рамка на Македонија, семејството се смета за животна заедница на двајца родители и деца или други роднини, доколку живеат во заедничкото домаќинство, каде семејството настанува веднаш од раѓање на децата или од нивното посвојување. При тоа, Републиката обезбедува посебна заштита на семејството, мајчинството, децата, малолетните лица, децата без родители и децата без родителска грижа. Републиката обезбедува заштита од семејно насилство. Републиката создава и обезбедува научни, економски и социјални услови за планирање на семејството и за слободно и одговорно родителство. Во остварувањето на правото на слободно и одговорно родителство, родителите се должни да обезбедат оптимални услови за здрав раст и развој на своето дете во семејството и општеството. 7 Меѓутоа, во рамките на надгледување на функционалноста на родителството во рамки на дејствување на семејната заедница, законодавните рамки на Законот за семејство во Република Македонија, целосната одговорност ја дава на центарот за социјална грижа во Македонија. Центарот за социјална работа е должен да презема потребни мерки заради заштита на личноста, правата и интересите на детето. Секој граѓанин, орган и правно лице должен е да го извести центарот за социјална работа веднаш штом дознае дека родителот не ја врши родителската должност или дека од други причини е потребна заштита на личноста, правата и интересите на детето. Мерката за надзор над родителската грижа, која е во склоп на рамките на социјализаторската функција на семејството во Република Македонија, често е и почетна мерка која подоцна се заменува со мерките кои во општата мерка се 5 Сл. Весник на Р. Македонија, бр.153 од година 6 Сл. Весник на Р. Македонија, бр.153 од година, член 7 Сл. Весник на Р. Македонија, бр.153 од година, член 4 и член 5

16 ограничуваат на родителската грижа и функционалност, доколку секако за ова бидат исполнети со законот пропишаните претпоставки. Сепак, со нејзината добра примена а особено со соработката на родителите меѓусебно во имплементирање на социјализаторската функција на семејството, може во целост да престанат претпоставките за нејзиното изрекување. 6) СПЕЦИФИЧНОСТИ ВО СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПРАВНИТЕ МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА НА СОЦИЈАЛИЗАТОРСКАТА УЛОГА НА СЕМЕЈСТВОТО Моментот кога центарот за социјална грижа прими известување, дека некое семејство поттикнува сомнеж во тоа, дека родителите не ја извршуваат својата родителска должност во рамките на важечките прописи, кои се однесуваат на имплементирање на правилен воспитен и социјализиран процес на своето дете, како дел од современото општество, должен е веднаш да испрати стручни работници на терен, со цел за да проверат дали сомнежот е оправдан и дали постои потреба за изрекување на мерка на надзор над родителската грижа. Известувањето во центарот за грижа често пати го добиваат и од училиштата, од професорите, учителите, педагозите, кои најрано можат да забележат дека детето не се однесува социјално во рамките на општествените норми. Многу често, ваквите едукативни лица прво ги известиле родителите, и доколку не добијат соодветен одговор од истите, имаат должност да го пријават случајот на центарот за социјални грижи. Веднаш откако ќе добијат информација во центарот за социјална грижа, која се однесува на фактот, дека одредена семејна заедница не ги исполнува своите социјализаторски функции во однос на правилната социјализација и психичкиот и социјалниот раст и развој на детето, кое нешто всушност, најдобро може да се забележи во едукативните установи, каде децата поминуваат поголем дел од своето време и каде се применуваат методи на набљудување над истите, со цел да се увиди нивниот процес на раст и развој, стручни лица излегуваат најчесто на терен и

17 разговараат со повеќе лица во поблиското општественото опкружување на семејната заедница каде постои сомнеж. 8 При тоа, следува разговор и со детето и неговите родители, со цел за да се процени каков е социо-економскиот статус и меѓусебните емотивни и комуникациски, социјални односи во семејството. Доколку проценат дека ситуацијата е таква што влијае негативно на социјалниот раст и развој на детето и неговото воспитание, центарот за социјална грижа одредува на родителите мерка надзор над родителската грижа. Во поголемиот дел случаи од мерките надзор им претходат и предупредување на родителите за грешките и пропустите кои ги имаат дозволено за време на згрижување на своето дете. Моментот кога ќе се одреди надзорот, се именува лицето кое ќе го спроведува, така што истото изработува план и програма за мерки на надзор. Надзорот се имплементира, во поголемиот дел од случаи, од страна на стручни лица од центарот кои примиле известување, но доколку е тоа потребно поради сложеноста на поединечните ситуации може и некои други стручни лица. Надзорот, во главно го имплементираат социјалните работници, специјалните педагози, и псхиолози. Планот и програмата на мерките за надзор се насочуваат и прилагодуваат од целото семејство. Истовремено се разгледуваат и родителските односи и проблеми на кои треба да се работи и во рамките на тоа се осмислува и целата програма. Надлежните стручни лица заедно со родителите и децата ги разгледуваат и одредуваат и целите на кои треба да се работи, со цел за да се постигнат што е можно подобри односи во семејството и да се отстранат и причините поради кои мерката надзор е одредена. Програмата за надзор и заштита на семејството и згрижување на родителите, со цел правилно имплементирање на социјализаторската функција на семејната заедница во македонското општество, се спроведува во блиското општествено опкружување, како и во просториите на центарот со сите членови на семејството или со секој поединечно. 8 Сл. Весник на Р. Македонија, бр.153 од година, НАДЗОР НАД ВРШЕЊЕТО НА РОДИТЕЛСКОТО ПРАВО член 83-84, и член 85

18 7) ПРАВНИ АСПЕКТИ НА СЕМЕЈНОТО ДЕВИЈАНТНО ОДНЕСУВАЊЕ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Со референдумот на 8-ми септември 1991 година, Македонија станува самостојна и независна држава на македонскиот народ меѓународно призната, со сопствен устав, закони, надлежни институции и министерства. Примената на човековите права и слободи се реализира на темелите на Уставот на Република Македонија во кој стои, дека Македонија како независна суверена држава ќе ги осигура во највисок можен степен сите меѓународно признати човекови права и темелни слободи. Во Уставот на Република Македонија се загарантирани основните човекови права и слободи забрана за дискриминација која се темели на раса, боја на кожата, родовите разлики, религијата или верувањата и останатите уверувања, национално и социјално потекло, правичната кривична постапка, забрана на мачење, нехумано постапување или казнување, приватност, слобода на движење, заштита на семејството, децата и имотната сопственост. Ваквата уставна рамка на Македонија, претставува основен темел на правната заштита на жртвите од насилство во семејството. Република Македонија во 2006-та година го донесува и Законот за еднакви можности на жените и мажите на централно и локално ниво, кој гарантира родова рамноправност, забрана за дискриминација на основа на полот и било кој вид на насилство во јавната или приватната област на дејствување. Овој закон претрпува измени во 2012 година. Според тоа, секој облик на насилство во приватниот и јавниот живот по основа на повеќе фактори, кое се процесира по службена должност, се казнува преку имплементирање на кривично правна постапка. На ниво на Република Македонија донесен е и Законот за превенција,спречување и заштита од семејно насилство, на 15 Септември 2014 година и тоа врз основа на членот 75, ставови 1 и 2 од Уставот на Република Македонија. 9 Со овој закон се уредува одговорното и должно постапување на институциите и здруженијата, нивната меѓусебна координација и соработка, се заради превенирање и спречување на семејното насилство и обезбедување на заштита на жртвите. Ваквиот закон, осигурува спречување и сузбивање на овој вид на насилно однесување, заштита на лицата изложени на насилство и непречен пристап кон судот за прекршоци, без било какви трошоци кои делумно регулираат прашања на насилство во семејството. 9 Службен весник на РМ, бр. 138 од година

19 На ниво на Република Македонија, исто така постои и кривичен закон кој ги регулира рамноправноста и насилството во бракот, семејството и младите. 10 Со оглед на тоа дека центрите за социјална работа немаат воспоставено сеуште механизми за заштита на жртвите од насилство во семејството, истите ги згрижуваат жртвите од насилство во семејството како лица во состојба на социјална потреба, според критериумите кои спаѓаат во таа категорија, нудејќи им помош во соработка и со невладините организации и останатите институции. Инаку, Цел на законот е преземање на мерки насочени кон превенција и заштита на жртвите на семејно насилство, почитување на основните човекови слободи и права, живот, личен интегритет, недискриминација и родова еднаквост, со должно внимание на интересите и потребите на жртвата. 11 При тоа, Министерството за труд и социјална политика, Министерството за внатрешни работи, Министерството за здравство, Министерството за образование и наука, Министерството за правда, единиците на локалната самоуправа, институциите кои вршат дејност од областа на социјалната заштита, детската заштита, внатрешните работи, здравството, вработувањето и образованието, преземаат мерки за заштита на жртвата и спречување на насилство, остваруваат меѓусебна соработка и координација. Институциите од став 1 на овој член, се должни да обезбедат работите од својата надлежност да ја вршат стручни лица, обучени за спроведување на работите определени со овој закон и родово засновано насилство. Надлежниот суд изрекува привремени мерки за заштита на жртвите, согласно овој закон. Институциите од став 1 на овој член и надлежниот суд воспоставуваат посебна евиденција за семејно насилство, согласно со прописите за заштита на личните податоци. Формата и содржината на образецот за размена на податоците од надлежните институции за белезите, потребни за следење на состојбите со семејно насилство, како и начинот на размена на податоците од институциите ги пропишува министерот за труд и социјална политика. При тоа, со помош на овој Закон се нуди помош и заштита на децата, помош и заштита на сопружниците кои биле жртва на семејно насилство, поточно на секаков вид на насилно однесување кон нив, како и помош и заштита на лица кои не се во 10 Кривичен законик, Сл весник на РМ, 37/ ЗАКОН ЗА ПРЕВЕНЦИЈА, СПРЕЧУВАЊЕ И ЗАШТИТА ОД СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО, член 2.

20 состојба да се грижат самите за себе, а биле приморани да гледаат или да почувствуваат насилно однесување во своите семејни заедници. Исто така, минатата година, Владата на Република Македонија, формира Национално координативно тело против семејно насилство со мандат од пет години. Националното координативно тело од став 1 на овој член, е составено од: 1. двајца претставници од Министерството за труд и социјална политика, од кои еден член и еден заменик член, 2. двајца претставници од Министерството за внатрешни работи, од кои еден член и еден заменик член, 3. двајца претставници од Министерството здравство, од кои еден член и еден заменик член, 4. двајца претставници од Министерството за правда, од кои еден член и еден заменик член, 5. двајца претставници од Министерството за образование и наука, од кои еден член и еден заменик член, 6. двајца претставници од Собранието на Република Македонија, 7. двајца претставници од правосудниот систем од кои еден судија на основен суд, на предлог на Судскиот совет на Република Македонија и еден јавен обвинител, на предлог на Советот на Јавните Обвинители на Република Македонија, 8. претставник на Народниот правобранител на Република Македонија и - двајца претставници од здруженија, кои се регистрирани за работа со семејно насилство. Националното координативно тело против семејното насилство, во својата работа, по потреба, ќе вклучи и други институции, бизнис заедница, локални самоуправи, академски професори, културни и научни работници, здруженија и медиуми. Со Националното координативно тело против семејното насилство претседава Министерот за труд и социјална политика. Административните работи за потребите на Националното координативно тело против семејното насилство ги врши Министерството за труд и социјална политика. Националното координативно тело против семејното насилство ќе ги врши следниве работи: - следење и анализирање на состојбите со семејното насилство, - координирање на активностите на надлежните институции и здруженија, - предлагање мерки за унапредување на националните политики и мерки за имплементација на

21 националните политики. Националното координативно тело против семејното насилство носи деловник за својата работа. Националното координативно тело против семејното насилство за својата работа ја информира Владата на Република Македонија, преку доставување на годишен извештај во месец јануари во тековната за претходната година. ЗАКЛУЧОК Семејството е темелна институција на општеството, иако е традиционална идејата, легално и суштински целосно приватна работа меѓу своите членови. Неговата приватност е гарантирана денес и со законот. Семејството има свои реални граници, под претпоставка дека поседува свој простор, семејството е единственото место каде човекот реално создава човек. Семејството е тоа во сите можни аспекти физички, психички и социјален аспект. Од самиот чин на прокреација започнува човековиот телесен раст и развој, кој не многу подоцна, веднаш откако ќе се исполнат органските услови, следуваат и психолошките за подоцна и социјалните. Нивниот почеток и првите развојни фази, се случуваат повторно во семејството и траат се додека не заврши периодот на адолесценција и целосното осамостојување на новиот член на општеството, се додека тој не го напушти своето првично семејство со цел да оформи свое лично. Така семејството на секој човек, станува примарна општествена, но и биолошка заедница која е одредена не само за општествените туку и за биолошките законитости каде нејзините членови се одредени со самото тоа преку комплексен био психо-социјален сет на причинители. Како што примарното семејство е битно или дури и пресудно за раѓање на секој човек и неговото опстојување и преживување како човечко, цивилизирано суштество, така и создавањето на семејно посветен човек од неиздиференцираните заедници, овозможуваат продолжување и раст и развој на општеството и социјалниот раст и развој на човекот, земајќи предвид се што се случувало во овој однос во минатото, преку нејзиното формирање, кое денес повеќе го опфаќа социјалниот интерес. Од своето настанување па се до ден денес, а судејќи и по горе наведените податоци во рамките на истражувањето, така ќе биде и во иднина,бидејќи семејството постојано се менувало, зависно од повеќето причинители, фактори (надворешни и внатрешни),

22 качувајќи се упорно на својата спирала на раст и развој се повеќе или се понатаму, зависно од аголот на гледање. При тоа, промените биле условувани од надворешни влијанија од организацијата на пошироката општествена заедница во класна, политичка, правна и општествена и социјална смисла, каде семејството било дел од тоа, преку цивилизациската, културната и потесната смисла, на техничкиот, технолошкиот степен на раст и развој и со него поврзаните производни и интер-персонални односи на материјалниот и социјалниот статус во рамките на конфесионалната ориентација на поединецот денес. Ваквиот социјален раст и развој зависи и ден денес од развојот на семејната динамика, односот меѓу самите членови условувани од законитостите и нормите во рамките на семејното дејствување и функционирање, распределбата и дефинициите на семејните улоги, динамика на мерките на вредности, духовната ориентација на членовите, распределба на моќта, квалитетот и видот на фреквенцијата на комуникација, климата во целина и интензитетот на односи меѓу членовите и меѓу генерациите, како и карактеристиките на членовите, нивната структура на личноста, способноста, потребите, начин на нивното задоволување и нагонските пулзии. Социјализаторската функција на семејството се менувала на скала на важноста, каде нејзиното значење не се намалува и покрај поголемите индикации за тоа во денешното модерно време. Дури би можело да се каже и дека станувала се поголема и покрај тенденциите кои некогаш воделе кон изумирање на семејните вредности. Но, кога општеството или одредени поединци, ја занемаруваат нејзината важност или дури се обиделе и да ја игнорираат, се случувале и широки и интензивни негативни промени на сите нивоа на хиерархија на човечкото организирање микро, макро и мизо нивоа кои подоцна било тешко или неможно во целост да се превладеат, а се доаѓало до неочекувано повеќе потешкотии на сите подрачја на функционирање на учесниците на самите случувања од соматскиот, преку општествениот па се до психолошкиот. Претежно, во текот на историјата, промените во различните, наведени подрачја и аспекти на делување на општествената динамика, ги пренасочувале натамошните насоки на развој на одредени правци за овозможување на претежно социјална рамнотежа и постојан раст и развој, кој има силно влијание на поредокот и напредокот на целото општество. Токму поради тоа, семејството во центарот на промислувањето и бавењето со повеќето научни и стручни подрачја, области, сепак во последно време ја става на прво место социјализаторската, а во врска со неа и воспитната, заштитната и други функции

Март Opinion research & Communications

Март Opinion research & Communications Март 2014 Opinion research & Communications Метод: Телефонска анкета Примерок: 800 испитаници кои следат македонски спорт стратификуван со репрезентативен опфат на сите етнички заедници, урбани и рурални

More information

Заштита на личните податоци во Република Македонија. Охрид, 27 мај 2014 година

Заштита на личните податоци во Република Македонија. Охрид, 27 мај 2014 година Заштита на личните податоци во Република Македонија Охрид, 27 мај 2014 година 1 1 Правна рамка за заштита на личните податоци 2 Закон за заштита на личните податоци ( Службен весник на Република Македонија

More information

ПОВРЗАНОСТА НА НАРУШУВАЊЕТО ВО ОДНЕСУВАЊЕТО НА ДЕЦАТА И УСЛОВИТЕ ЗА ЖИВОТ ВО СЕМЕЈСТВОТО

ПОВРЗАНОСТА НА НАРУШУВАЊЕТО ВО ОДНЕСУВАЊЕТО НА ДЕЦАТА И УСЛОВИТЕ ЗА ЖИВОТ ВО СЕМЕЈСТВОТО УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ПЕДАГОШКИ ФАКУЛТЕТ ГРУПА СОЦИЈАЛНА ПЕДАГОГИЈА КАНДИДАТ: ТАЊА КАМЧЕВА ПОВРЗАНОСТА НА НАРУШУВАЊЕТО ВО ОДНЕСУВАЊЕТО НА ДЕЦАТА И УСЛОВИТЕ ЗА ЖИВОТ ВО СЕМЕЈСТВОТО МАГИСТЕРСКИ ТРУД

More information

ЕНаука.мк 1 милион Сајт на годината ( Образование, Наука и Култура )

ЕНаука.мк 1 милион Сајт на годината ( Образование, Наука и Култура ) Инфо ЕНаука.мк е единствениoт интернет пoртал вo Р.Македoнија кoј ги следи и пренесува најактуелните нoвoсти, истражувања и достигнувања во повеќе научни области. Главни цели на порталот се враќање на

More information

БАРAЊE ЗА ИЗДАВАЊЕ/ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА ДОЗВОЛА ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ APPLICATION FOR ISSUE/EXTENSION OF TEMPORARY RESIDENCE PERMIT

БАРAЊE ЗА ИЗДАВАЊЕ/ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА ДОЗВОЛА ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ APPLICATION FOR ISSUE/EXTENSION OF TEMPORARY RESIDENCE PERMIT Образец бр.2 Назив на органот до кој барањето се поднесува Name of the receiving authority Priemen штембил Stamp of receipt БАРAЊE ЗА ИЗДАВАЊЕ/ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА ДОЗВОЛА ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ APPLICATION FOR

More information

Односот помеѓу интерната и екстерната ревизија. Презентира: Верица Костова

Односот помеѓу интерната и екстерната ревизија. Презентира: Верица Костова Односот помеѓу интерната и екстерната ревизија Презентира: Верица Костова Што е ревизија http://www.youtube.com/watch?v=rjmgrdjhufs&sns=em Регулирање на внатрешната ревизија Закон за банки Закон за супервизија

More information

Семејството и заедницата

Семејството и заедницата Практикување на наученото. Прирачник за професионален развој на учителите Фокусно подрачје: Семејството и заедницата За да можат децата да учат и да се развиваат, потребна е цврста соработка на учителите

More information

ЛИСТА НА ЛЕКОВИ КОИ ПАЃААТ НА ТОВАР НА ФОНДОТ ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА

ЛИСТА НА ЛЕКОВИ КОИ ПАЃААТ НА ТОВАР НА ФОНДОТ ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА Врз основа на член 9 став 1а точка 8 и став 1в точка 2 и член 56 став 1 точка 3 од Законот за здравственото осигурување ( Службен весник на РМ бр. 25/2000, 34/2000, 96/2000, 50/2001, 11/2002, 31/2003,

More information

2.3 ЗАКОН ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА. Службен весник на Република Македонија бр. 53 од 11 април 2013 година

2.3 ЗАКОН ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА. Службен весник на Република Македонија бр. 53 од 11 април 2013 година 2.3 ЗАКОН ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА Службен весник на Република Македонија бр. 53 од 11 април 2013 година ОСНОВНИ БАРАЊА ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА Со Законот за безбедност и здравје при

More information

Коисмение.Штозначиме.

Коисмение.Штозначиме. Коисмение.Штозначиме. Исто како стоките и податоците, така GW ги движи и луѓето кои доаѓаат во контакт со портокаловата мрежа, внатрешно или надворешно. Ние се движиме напред со нашите клиенти, со напреден

More information

Slobodanka LAZOVA-ZDRAVKOVSKA

Slobodanka LAZOVA-ZDRAVKOVSKA ПОГЛЕДИ-МИСЛЕЊА-ДИЛЕМИ ПРОЦЕС НА ДЕИНСТИТУЦИОНАЛИЗАЦИЈА НА ЛИЦАТА СО ИНВАЛИДНОСТ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Слободанка ЛАЗОВА-ЗДРАВКОВСКА Член на Национално-координативно тело за еднакви права на лицата со

More information

ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ВЕШТАЧЕЊЕ

ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ВЕШТАЧЕЊЕ ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ВЕШТАЧЕЊЕ Член 1 Во Законот за вештачење ( Службен весник на Република Македонија број 115/10 и 12/14), во членот 1 зборовите: како и други прашања кои се

More information

Семејно насилство. Автор: м-р Јасмин Калач, Ноември, 2016 год. Абстракт

Семејно насилство. Автор: м-р Јасмин Калач, Ноември, 2016 год. Абстракт Семејно насилство Автор: м-р Јасмин Калач, Ноември, 2016 год. Абстракт Семејното насилство е едно од преовладувачките криминални поведенија во повеќе општества и носи со себе разорувачки последици како

More information

Зошто ни е потребен слободниот пристап до информации од јавен карактер и што претставува овој концепт?

Зошто ни е потребен слободниот пристап до информации од јавен карактер и што претставува овој концепт? ,,Secrecy, being an instrument of conspiracy, ought never to be the system of a regular government. Зошто ни е потребен слободниот пристап до информации од јавен карактер и што претставува овој концепт?

More information

Правното уредување на семејното насилство во Р. Македонија

Правното уредување на семејното насилство во Р. Македонија Правното уредување на семејното насилство во Р. Македонија Автор: M-р Александра Талевска Декември, 2013година 1. Правното уредување на семејното насилство во Р. Македонија de lege lata Општествената положба

More information

м-р Марјан Пејовски Сектор за регулатива

м-р Марјан Пејовски Сектор за регулатива Трета анализа на пазар за Физички пристап до мрежна инфраструктура (целосен и поделен разврзан пристап) на фиксна локација и четврта анализа на пазар за услуги со широк опсег м-р Марјан Пејовски Сектор

More information

С О Д Р Ж И Н А. Број 10 Год. LXV Петок, 23 јануари 2009 Цена на овој број е 270 денари. Стр.

С О Д Р Ж И Н А. Број 10 Год. LXV Петок, 23 јануари 2009 Цена на овој број е 270 денари.  Стр. Број 10 Год. LXV Петок, 23 јануари 2009 Цена на овој број е 270 денари www.slvesnik.com.mk contact@slvesnik.com.mk С О Д Р Ж И Н А Стр. 225. Одлука за давање согласност на Одлуката за припојување на Јавната

More information

Биланс на приходи и расходи

Биланс на приходи и расходи 1 of 5 06.03.2016 12:00 ЕМБС: 05196248 Целосно име: Здружение за советување,лекување,реинтеграција и ресоцијализација на лица зависни од психоактивни супстанции ИЗБОР-Струмица Вид на работа: 540 Тип на

More information

YEARS. Правата на едните и другите деца. by Васка Бајрамовска Мустафа OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD

YEARS. Правата на едните и другите деца. by Васка Бајрамовска Мустафа OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD 25 YEARS OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD Правата на едните и другите деца by Васка Бајрамовска Мустафа Насловна: Петгодишно девојче во очекување да почне со изведба на песна заедно со другите

More information

Биланс на приходи и расходи

Биланс на приходи и расходи 1 of 5 28.02.2015 23:20 ЕМБС: 05196248 Целосно име: Здружение за советување,лекување,реинтеграција и ресоцијализација на лица зависни од психоактивни супстанции ИЗБОР-Струмица Вид на работа: 540 Тип на

More information

За обуката ВОВЕД ВО НОВИОТ ПРЕДМЕТ

За обуката ВОВЕД ВО НОВИОТ ПРЕДМЕТ За обуката ВОВЕД ВО НОВИОТ ПРЕДМЕТ Распоред на активности 10.00-11.30 прв блок часови 11.30-11.40 пауза 11.40 13.10 втор блок часови 13.10 13.50 пауза за ручек 13.50 15.20 трет блок часови 15.20 15.30

More information

ПРЕДИЗВИЦИ ВО РАТИФИКАЦИЈА НА КОНВЕНЦИЈAТА НА СОВЕТОТ НА ЕВРОПА ЗА СПРЕЧУВАЊЕ И БОРБА ПРОТИВ НАСИЛСТВОТО ВРЗ ЖЕНAТA И ДОМАШНОТО НАСИЛСТВО

ПРЕДИЗВИЦИ ВО РАТИФИКАЦИЈА НА КОНВЕНЦИЈAТА НА СОВЕТОТ НА ЕВРОПА ЗА СПРЕЧУВАЊЕ И БОРБА ПРОТИВ НАСИЛСТВОТО ВРЗ ЖЕНAТA И ДОМАШНОТО НАСИЛСТВО Тања Кикерекова, дипломиран правник 1 ПРЕДИЗВИЦИ ВО РАТИФИКАЦИЈА НА КОНВЕНЦИЈAТА НА СОВЕТОТ НА ЕВРОПА ЗА СПРЕЧУВАЊЕ И БОРБА ПРОТИВ НАСИЛСТВОТО ВРЗ ЖЕНAТA И ДОМАШНОТО НАСИЛСТВО 1.04 Стручна статија УДК

More information

ОД СИГУРНО СМЕСТУВАЊЕ ДО СОЦИЈАЛНА ИНТЕГРАЦИЈА НА ЖРТВИТЕ ОД ТРГОВИЈА СО ЛУЃЕ

ОД СИГУРНО СМЕСТУВАЊЕ ДО СОЦИЈАЛНА ИНТЕГРАЦИЈА НА ЖРТВИТЕ ОД ТРГОВИЈА СО ЛУЃЕ ОД СИГУРНО СМЕСТУВАЊЕ ДО СОЦИЈАЛНА ИНТЕГРАЦИЈА НА ЖРТВИТЕ ОД ТРГОВИЈА СО ЛУЃЕ Здружение за акција против насилство и трговија со луѓе Отворена Порта Издавач: Здружение за акција против насилство и трговија

More information

Публикација: Анализа за процена на националните програми и мерки за вработување на лицата со попреченост

Публикација: Анализа за процена на националните програми и мерки за вработување на лицата со попреченост А З А З И Е Л Т И Н АНА Л А Н О И Ц А Н А Н А Н Е ПРОЦ А З И К Р Е М И И М А А Т ПРОГР А Ц И Л А Н Е Њ А В У Т О Б А ВР Т С О Н Е Ч Е Р П О П О С Публикација: Анализа за процена на националните програми

More information

Садирет Речи. Односи меѓу родители и деца во правниот систем на Република. Македонија

Садирет Речи. Односи меѓу родители и деца во правниот систем на Република. Македонија УНИВЕРЗИТЕТ СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ - БИТОЛА ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ КИЧЕВО Садирет Речи Односи меѓу родители и деца во правниот систем на Република Македонија (магистерски труд) Кичево,2017 Ментор: Доц. д-р / Саша

More information

Компоненти на пристојната работа како содржина на работниот однос

Компоненти на пристојната работа како содржина на работниот однос Компоненти на пристојната работа како содржина на работниот однос Автор: Асистент м-р Марјан Габеров (Европски универзитет Р.M. Факултет за правни науки) Maj, 2015 г. Од историски аспект пристојната работа

More information

Доживотно учење во областа на одржливите технологии

Доживотно учење во областа на одржливите технологии PROJECT 158989 - TEMPUS-1-2009 2009-1-BE -TEMPUS-JPHES CREATION OF UNIVERSITY-ENTERPRISE ENTERPRISE COOPERATION NETWORKS FOR EDUCATION ON SUSTAINABLE TECHNOLOGIES Доживотно учење во областа на одржливите

More information

Обука за електронски систем на учење МИКРОУЧЕЊЕ. Материјал за учесници

Обука за електронски систем на учење МИКРОУЧЕЊЕ. Материјал за учесници MIOA301-P5-Z2 Министерство за информатичко општество и администрација Обука за електронски систем на учење МИКРОУЧЕЊЕ Овој материјал е изработен од страна на Министерството за информатичко општество и

More information

Општествена интеграција на жртвите на трговија со луѓе: Проценка на институционалните капацитети на Македонија за заштита на жртвите на трговија со

Општествена интеграција на жртвите на трговија со луѓе: Проценка на институционалните капацитети на Македонија за заштита на жртвите на трговија со Општествена интеграција на жртвите на трговија со луѓе: Проценка на институционалните капацитети на Македонија за заштита на жртвите на трговија со луѓе 06 Ноември 2009 Реинтеграцијата на жртвите на трговија

More information

Структурно програмирање

Структурно програмирање Аудиториски вежби 1 Верзија 1.0, 20 Септември, 2016 Содржина 1. Околини за развој.......................................................... 1 1.1. Околини за развој (Integrated Development Environment

More information

УПАТСТВО ЗА ПРОЦЕНКА НА ПОВРЗАНОСТА НА СОСТОЈБАТА НА ИНВАЛИДИТЕТ И ЖИВОТНАТА И РАБОТНАТА СРЕДИНА НА ЛИЦАТА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ

УПАТСТВО ЗА ПРОЦЕНКА НА ПОВРЗАНОСТА НА СОСТОЈБАТА НА ИНВАЛИДИТЕТ И ЖИВОТНАТА И РАБОТНАТА СРЕДИНА НА ЛИЦАТА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ ЈЗУ ИНСТИТУТ ЗА ЈАВНО ЗДРАВЈЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА- СКОПЈЕ УПАТСТВО ЗА ПРОЦЕНКА НА ПОВРЗАНОСТА НА СОСТОЈБАТА НА ИНВАЛИДИТЕТ И ЖИВОТНАТА И РАБОТНАТА СРЕДИНА НА ЛИЦАТА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ Скопје, 2015

More information

ПРАВДА ЗА ДЕЦАта. Прирачник

ПРАВДА ЗА ДЕЦАта. Прирачник ПРАВДА ЗА ДЕЦАта Прирачник Овој проект е финансиран од Европската Унија Овој проект е конфинансиран и имплементиран од УНИЦЕФ ПРАВДА ЗА ДЕЦАта Прирачник Овој прирачник беше подготвен со техничка поддршка

More information

ПАРЛАМЕНТАРНА КОНТРОЛА НАД РАБОТАТА НА БЕЗБЕДНОСНИТЕ И РАЗУЗНАВАЧКИ СЛУЖБИ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

ПАРЛАМЕНТАРНА КОНТРОЛА НАД РАБОТАТА НА БЕЗБЕДНОСНИТЕ И РАЗУЗНАВАЧКИ СЛУЖБИ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПАРЛАМЕНТАРНА КОНТРОЛА НАД РАБОТАТА НА БЕЗБЕДНОСНИТЕ И РАЗУЗНАВАЧКИ СЛУЖБИ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Автор: М-р Теодора Христовска Јануари, 2016 ВОВЕД Модерните држави, за време на процесот на обезбедување

More information

Универзитет Св. Климент Охридски - Битола Факултет за туризам и угостителство Охрид. Дипломиран организатор по туризам и угостителство

Универзитет Св. Климент Охридски - Битола Факултет за туризам и угостителство Охрид. Дипломиран организатор по туризам и угостителство Кратка биографија ЛИЧНИ ИНФОРМАЦИИ Презиме и име: Контакт адреса: Татјана Димоска Телефон: +389 46 262 147/ 123 (работа) Факс: +389 46 264 215 E-mail: Националност: Македонка Дата на раѓање: 16.10.1974

More information

алката што недостасува за активно граѓанство 2/МЕДИУМСКАТА ПИСМЕНОСТ ВО МАКЕДОНИЈА

алката што недостасува за активно граѓанство 2/МЕДИУМСКАТА ПИСМЕНОСТ ВО МАКЕДОНИЈА МЕДИУМСКАТА ПИСМЕНОСТ ВО МАКЕДОНИЈА 2/МЕДИУМСКАТА ПИСМЕНОСТ ВО МАКЕДОНИЈА ИЗВАДОК ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО МЕДИУМСКАТА ПИСМЕНОСТ ВО МАКЕДОНИЈА: алката што недостасува за активно граѓанство ЦЕЛОТО ИСТРАЖУВАЊЕ Е

More information

University St.Kliment Ohridski - Bitola Scientific Tobacco Institute- Priep ABSTRACT

University St.Kliment Ohridski - Bitola Scientific Tobacco Institute- Priep   ABSTRACT Тутун / Tobacco, Vol.64, N⁰ 1-6, 46-55, 2014 ISSN 0494-3244 Тутун/Tobacco,Vol.64, N⁰1-6, 62-69, 2014 UDC: 633.71-152.61(497) 2008/2012 633.71-152.61(497.7) 2008/2012 Original Scientific paper DYNAMIC PRESENTATION

More information

YEARS. Правата на детето претставуваат основа на слободата, правдата и мирот во светот. Од Претседателот д-р Ѓорге Иванов

YEARS. Правата на детето претставуваат основа на слободата, правдата и мирот во светот. Од Претседателот д-р Ѓорге Иванов 25 YEARS OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD Правата на детето претставуваат основа на слободата, правдата и мирот во светот Од Претседателот д-р Ѓорге Иванов Насловна: Момче на пат од училиште

More information

Значајни подрачја за раститенија, птици и пеперутки во Македонија. Славчо Христовски

Значајни подрачја за раститенија, птици и пеперутки во Македонија. Славчо Христовски Значајни подрачја за раститенија, птици и пеперутки во Македонија Славчо Христовски Иницијативи за заштита Птици Растенија Пеперутки Лилјаци Заштитата на сите загрозени видови поединечно е практично невозможна.

More information

ЈП СЛУЖБЕН ВЕСНИК НА РМ УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО АМАНДМАНИТЕ НА УСТАВОТ I-XXX

ЈП СЛУЖБЕН ВЕСНИК НА РМ УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО АМАНДМАНИТЕ НА УСТАВОТ I-XXX ЈП СЛУЖБЕН ВЕСНИК НА РМ УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО АМАНДМАНИТЕ НА УСТАВОТ I-XXX Скопје, 2007 УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО АМАНДМАНИТЕ НА УСТАВОТ I-XXX Издавач: ЈП Службен весник на РМ www.slvesnik.com.mk

More information

ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ 2015

ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ 2015 ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ 2015 РЕСУРСЕН ЦЕНТАР НА РОДИТЕЛИ НА ДЕЦА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ Васко Карангелески бр 33, 1000 Скопје +389 78 449 852, +389 78 449 851 resursen.centar@yahoo.com www.resursencentar.mk Подготвен

More information

МАКЕДОНСКА РЕВИЈА ЗА КАЗНЕНО ПРАВO И КРИМИНОЛОГИЈА. ISSN (год. 20, бр. 1, 2013 )

МАКЕДОНСКА РЕВИЈА ЗА КАЗНЕНО ПРАВO И КРИМИНОЛОГИЈА. ISSN (год. 20, бр. 1, 2013 ) МАКЕДОНСКА РЕВИЈА ЗА КАЗНЕНО ПРАВO И КРИМИНОЛОГИЈА ISSN 1409-5327 (год. 20, бр. 1, 2013 ) I. ПРЕВЕНЦИЈА И ЗАШТИТА ОД СИТЕ ФОРМИ НА НАСИЛСТВО ВРЗ ЖЕНИТЕ И ДОМАШНО НАСИЛСТВО ИСТАНБУЛСКА КОНВЕНЦИЈА II. ПРИКАЗИ

More information

ЗАКОНСКОТО НАСЛЕДУВАЊЕ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО ОСВРТ ВО НЕКОИ ЕВРОПСКИ ЗЕМЈИ

ЗАКОНСКОТО НАСЛЕДУВАЊЕ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО ОСВРТ ВО НЕКОИ ЕВРОПСКИ ЗЕМЈИ УНИВЕРЗИТЕТ СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ - БИТОЛА ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ КИЧЕВО Дисперзирани студии: Битола Бојан Наумовски ЗАКОНСКОТО НАСЛЕДУВАЊЕ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО ОСВРТ ВО НЕКОИ ЕВРОПСКИ ЗЕМЈИ (магистерски

More information

MANAGEMENT & LEADERSHIP SCHOOL FOR ENGINEERS МЕНАЏЕРСКА И ЛИДЕРСКА ШКОЛА ЗА ИНЖЕНЕРИ

MANAGEMENT & LEADERSHIP SCHOOL FOR ENGINEERS МЕНАЏЕРСКА И ЛИДЕРСКА ШКОЛА ЗА ИНЖЕНЕРИ MANAGEMENT & LEADERSHIP SCHOOL FOR ENGINEERS МЕНАЏЕРСКА И ЛИДЕРСКА ШКОЛА ЗА ИНЖЕНЕРИ МЕНАЏЕРСКА И ЛИДЕРСКА ШКОЛА ЗА ИНЖЕНЕРИ Институтот за Истражување во животна средина, градежништво и енергетика ИЕГЕ

More information

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ToR 02/2016 ПРАВНИ ЕКСПЕРТИ ЗА ПОДГОТОВКА НА ПРИРАЧНИК ЗА СЛОБОДАТА НА ИЗРАЗУВАЊЕ-ПРАВНИ АСПЕКТИ

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ToR 02/2016 ПРАВНИ ЕКСПЕРТИ ЗА ПОДГОТОВКА НА ПРИРАЧНИК ЗА СЛОБОДАТА НА ИЗРАЗУВАЊЕ-ПРАВНИ АСПЕКТИ Истражувачко новинарство - чувар на демократијата и човековите права ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ToR 02/2016 ПРАВНИ ЕКСПЕРТИ ЗА ПОДГОТОВКА НА ПРИРАЧНИК ЗА СЛОБОДАТА НА ИЗРАЗУВАЊЕ-ПРАВНИ АСПЕКТИ 1. ВОВЕД 1.1. Позадина

More information

ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на

ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на ул. Христо Смирненски 16а 1000 Скопје, Македонија www.glasprotivnasilstvo.org.mk coordinator@glasprotivnasilstvo.org.mk ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на Националната мрежа против насилство врз жените и семејно

More information

ЗАШТИТА НА ЛИЧНИТЕ ПОДАТОЦИ И МЕДИУМИТЕ. Прирачник

ЗАШТИТА НА ЛИЧНИТЕ ПОДАТОЦИ И МЕДИУМИТЕ. Прирачник ЗАШТИТА НА ЛИЧНИТЕ ПОДАТОЦИ И МЕДИУМИТЕ Прирачник Заштита на личните податоци и медиумите Издавач Дирекција за заштита на личните податоци Автор д-р Наташа Пирц Мусар Превод Конгресен Сервисен Центар -

More information

КОНТРОЛНА ЛИСТА ЗА ИЗРАБОТКА НА ЗАКОНИ И ЗА РЕГУЛАТОРНО УПРАВУВАЊЕ ВО ЦЕНТРАЛНА И ИСТОЧНА ЕВРОПА. СИГМА ДОКУМЕНТ Бр. 15, 1997

КОНТРОЛНА ЛИСТА ЗА ИЗРАБОТКА НА ЗАКОНИ И ЗА РЕГУЛАТОРНО УПРАВУВАЊЕ ВО ЦЕНТРАЛНА И ИСТОЧНА ЕВРОПА. СИГМА ДОКУМЕНТ Бр. 15, 1997 СИГМА Поддршка за подобрување на раководењето и управувањето Заедничка иницијатива на ОЕЦД и Европската унија, главно финансирана од ЕУ КОНТРОЛНА ЛИСТА ЗА ИЗРАБОТКА НА ЗАКОНИ И ЗА РЕГУЛАТОРНО УПРАВУВАЊЕ

More information

на јавната свест за Архуска конвенција и еколошкото законодавство на Европската Унија

на јавната свест за Архуска конвенција и еколошкото законодавство на Европската Унија Анализа на наоди од истражување на јавната свест за Архуска конвенција и еколошкото законодавство на Европската Унија Justice and Environment 2013 a Udolni 33, 602 00, Brno, CZ e info@justiceandenvironment.org

More information

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ Социјална педагогија

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ Социјална педагогија УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ Социјална педагогија Лидија Штерјов Влијанието на воспитната мерка - Засилен надзор од страна на центарот за социјална работа, врз положбата на

More information

КОСМО ИНОВАТИВЕН ЦЕНТАР

КОСМО ИНОВАТИВЕН ЦЕНТАР КОСМО ИНОВАТИВЕН ЦЕНТАР бул. Јане Сандански бр.113, 1000 Скопје фах.+389 2 244 8240 тел.+389 2 244 8077 contact@cosmoinnovate.com.mk ЦЕНОВНИК НА ОБУКИ ЗА 2011/2012 ГОДИНА Со овие обуки кандидатите ги надополнуваат

More information

ИФЦ прирачник за управување со семеен бизнис

ИФЦ прирачник за управување со семеен бизнис ИФЦ прирачник за управување со семеен бизнис Прво издание: Издадено на англиски, француски, шпански, португалски, македонски и албански јазик. Copyright 2007 International Finance Corporation 2121 Pennsylvania

More information

Издавач: Ромска Организација за Мултикултурна Афирмација РОМА С.О.С. Автор: Институт за Истражување и Анализа на Политики Ромалитико

Издавач: Ромска Организација за Мултикултурна Афирмација РОМА С.О.С. Автор: Институт за Истражување и Анализа на Политики Ромалитико Февруари, 2017 Издавач: Ромска Организација за Мултикултурна Афирмација РОМА С.О.С. Автор: Институт за Истражување и Анализа на Политики Ромалитико Ликовно-графичко обликување: Нита Хаџихамза Гаши Печати:

More information

ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ НА МЗМП ЗА ПРАКТИКИТЕ НА ЗАДРЖУВАЊЕ СТРАНЦИ ВО МАКЕДОНИЈА ОД ИМИГРАЦИСКИ ПРИЧИНИ 2017

ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ НА МЗМП ЗА ПРАКТИКИТЕ НА ЗАДРЖУВАЊЕ СТРАНЦИ ВО МАКЕДОНИЈА ОД ИМИГРАЦИСКИ ПРИЧИНИ 2017 ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ НА МЗМП ЗА ПРАКТИКИТЕ НА ЗАДРЖУВАЊЕ СТРАНЦИ ВО МАКЕДОНИЈА ОД ИМИГРАЦИСКИ ПРИЧИНИ 2017 Скопје, февруари 2018 COPYRIGHT 2018 MACEDONIAN YOUNG LAWYERS ASSOCIATION Наслов: ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ

More information

Универзитет Св. Климент Охридски- Битола. Факултет за информатички и. комуникациски технологии - Битола. Студиска програма:

Универзитет Св. Климент Охридски- Битола. Факултет за информатички и. комуникациски технологии - Битола. Студиска програма: Универзитет Св. Климент Охридски- Битола Факултет за информатички и комуникациски технологии - Битола Студиска програма: Администрирање со јавни политики Влатко Степаноски ВЛИЈАНИЕТО НА ПРЕТПРИСТАПНИТЕ

More information

ИСТРАЖУВАЊЕ НА ОПСЕГОТ НА РОДОВО-БАЗИРАНОТО НАСИЛСТВО ВРЗ ЖЕНИТЕ И ДЕВОЈКИТЕ НА ЈАВНИТЕ МЕСТА ВО СКОПЈЕ

ИСТРАЖУВАЊЕ НА ОПСЕГОТ НА РОДОВО-БАЗИРАНОТО НАСИЛСТВО ВРЗ ЖЕНИТЕ И ДЕВОЈКИТЕ НА ЈАВНИТЕ МЕСТА ВО СКОПЈЕ ИСТРАЖУВАЊЕ НА ОПСЕГОТ НА РОДОВО-БАЗИРАНОТО НАСИЛСТВО ВРЗ ЖЕНИТЕ И ДЕВОЈКИТЕ НА ЈАВНИТЕ МЕСТА ВО СКОПЈЕ 2 10 8 25 2 Реактор - Истражување во акција, 2012 Проект поддржан од страна на UN Women и имплементиран

More information

Структурирани бази на наставни материјали и дигитална трансформација. студија на случај Република Македонија

Структурирани бази на наставни материјали и дигитална трансформација. студија на случај Република Македонија Структурирани бази на наставни материјали и дигитална трансформација 2 Содржина Листа на табели... 7 Листа на графикони... 10 1. ВОВЕД... 11 1. 1. Мотивација, предмет и цел на истражувањето... 11 1. 2.

More information

Марија Баток, студент на специјалистички студии втор циклус

Марија Баток, студент на специјалистички студии втор циклус д-р Соња Петровска, вонреден професор Факултет за образовни науки, Универзитет Гоце Делчев Штип Бул. Крсте Мисирков 10-а, 2000 Штип sonja.petrovska@ugd.edu.mk Марија Баток, студент на специјалистички студии

More information

Обука за менаџирање на стрес на работно место

Обука за менаџирање на стрес на работно место Обука за менаџирање на стрес на работно место Обуката за стрес се спроведува преку 27 часа теоретски дел -обука (спроведена во 6 сесии, секоја во траење од 4, 5 часа), и една индивидуална средба за поддршка

More information

ДА ГИ ОТВОРИМЕ УЧЕБНИЦИТЕ: ОТВОРЕН ПРИСТАП ДО УЧЕБНИЦИТЕ ЗА ОСНОВНО И СРЕДНО ОБРАЗОВАНИЕ

ДА ГИ ОТВОРИМЕ УЧЕБНИЦИТЕ: ОТВОРЕН ПРИСТАП ДО УЧЕБНИЦИТЕ ЗА ОСНОВНО И СРЕДНО ОБРАЗОВАНИЕ Нацрт анализа на законската рамка за образование и можностите за вклучување на отворените образовни ресурси ДА ГИ ОТВОРИМЕ УЧЕБНИЦИТЕ: ОТВОРЕН ПРИСТАП ДО УЧЕБНИЦИТЕ ЗА ОСНОВНО И СРЕДНО ОБРАЗОВАНИЕ Пишува:

More information

З А К О Н ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР. Редакциски пречистен текст * I. ОПШТИ ОДРЕДБИ. 1. Предмет на законот

З А К О Н ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР. Редакциски пречистен текст * I. ОПШТИ ОДРЕДБИ. 1. Предмет на законот З А К О Н ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР Редакциски пречистен текст * I. ОПШТИ ОДРЕДБИ 1. Предмет на законот Член 1 (1) Со овој закон се уредуваат условите, начинот и постапката за

More information

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ - ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ МБА Менаџмент Штип. Иван Стефанов

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ - ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ МБА Менаџмент Штип. Иван Стефанов УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ - ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ МБА Менаџмент Штип Иван Стефанов КРЕИРАЊЕ НА ПРЕПОЗНАТЛИВА ДЕЛОВНА ЕТИКА И ОПШТЕСТВЕНА ОДГОВОРНОСТ ВО ОРГАНИЗАЦИИТЕ ВО ФУНКЦИЈА НА ПОСТИГНУВАЊЕ СОПСТВЕН

More information

МОБИНГ ПСИХИЧКО ВОЗНЕМИРУВАЊЕ НА РАБОТНО МЕСТО

МОБИНГ ПСИХИЧКО ВОЗНЕМИРУВАЊЕ НА РАБОТНО МЕСТО МОБИНГ ПСИХИЧКО ВОЗНЕМИРУВАЊЕ НА РАБОТНО МЕСТО Автор: Асистент м-р Марјан Габеров (Европски Универзитет Р.М. Факултет за правни науки) Октомври, 2015г. Општи напомени Конфликтот кој што може да се појави

More information

consultancy final presentation conceptual presentation of proposals projects Feasibility Cost Study for converting space

consultancy final presentation conceptual presentation of proposals projects Feasibility Cost Study for converting space recording existing state of the facility listening to client s requests real assessment of space capabilities assessment of state of structual elements recomendation for improvement of stability of existing

More information

Управни спорови - предности и недостатоци. и нивно влијание врз прекршочната постапка

Управни спорови - предности и недостатоци. и нивно влијание врз прекршочната постапка УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ Управни спорови - предности и недостатоци и нивно влијание врз прекршочната постапка - мaгистерски труд - Кандидат: Дејан Најдовски Ментор: доц. д-р Јадранка

More information

ФОНД ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА ПРИРАЧНИК ЗА РАБОТА СО МОДУЛОТ ПОДНЕСУВАЊЕ НА БАРАЊЕ ЗА БОЛЕДУВАЊЕ ПРЕКУ ПОРТАЛОТ НА ФЗОМ

ФОНД ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА ПРИРАЧНИК ЗА РАБОТА СО МОДУЛОТ ПОДНЕСУВАЊЕ НА БАРАЊЕ ЗА БОЛЕДУВАЊЕ ПРЕКУ ПОРТАЛОТ НА ФЗОМ ФОНД ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА ПРИРАЧНИК ЗА РАБОТА СО МОДУЛОТ ПОДНЕСУВАЊЕ НА БАРАЊЕ ЗА БОЛЕДУВАЊЕ ПРЕКУ ПОРТАЛОТ НА ФЗОМ Скопје, март 2015 година Содржина 1 Процес на поднесување на барање

More information

ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на Националната мрежа против насилство врз жените и семејно насилство

ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на Националната мрежа против насилство врз жените и семејно насилство ул. Божидар Аџијата 1/1-6 1000 Скопје, Македонија тел/факс 02/2 772 400 www.glasprotivnasilstvo.org.mk coordinator@glasprotivnasilstvo.org.mk ГОДИШНА ПРОГРАМА ЗА РАБОТА на Националната мрежа против насилство

More information

а) Сексуално и репродуктивно здравје - Пристап до информации - Лица со оштетен вид и слух - Македонија - Истражувања

а) Сексуално и репродуктивно здравје - Пристап до информации - Лица со оштетен вид и слух - Македонија - Истражувања 1 CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека «Св. Климент Охридски», Скопје 613.88-056.262/.263(497.7)(047.3) ПРИСТАП до информации и услуги за сексуално и репродуктивно

More information

ЗАКОН ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР

ЗАКОН ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР ЗАКОН ЗА СЛОБОДЕН ПРИСТАП ДО ИНФОРМАЦИИ ОД ЈАВЕН КАРАКТЕР КОНСОЛИДИРАН ТЕКСТ 1Закон за слободен пристап до информации од јавен карактер ( Службен весник на Република Македонија бр. 13/2006, 86/2008, 6/2010,

More information

МАТЕМАТИКАТА НА СОЦИЈАЛНИТЕ МРЕЖИ

МАТЕМАТИКАТА НА СОЦИЈАЛНИТЕ МРЕЖИ МАТЕМАТИЧКИ ОМНИБУС, (07), 89 99 МАТЕМАТИКАТА НА СОЦИЈАЛНИТЕ МРЕЖИ Анета Велкоска Во текот на изминатата деценија се јавува сѐ поголем јавен интерес за комплексната поврзаност на модерното општество. Во

More information

ПРЕДЛОГ КАТАЛОГ НА ОСНОВНИ ПРОФЕСИОНАЛНИ КОМПЕТЕНЦИИ НА НАСТАВНИЦИТЕ

ПРЕДЛОГ КАТАЛОГ НА ОСНОВНИ ПРОФЕСИОНАЛНИ КОМПЕТЕНЦИИ НА НАСТАВНИЦИТЕ Проект за професионален и кариерен развој на наставниците Компетентен наставник за секој ученик ПРЕДЛОГ КАТАЛОГ НА ОСНОВНИ ПРОФЕСИОНАЛНИ КОМПЕТЕНЦИИ НА НАСТАВНИЦИТЕ Септември, 2013 Проектот го спроведува

More information

A mysterious meeting. (Таинствена средба) Macedonian. List of characters. (Личности) Khalid, the birthday boy

A mysterious meeting. (Таинствена средба) Macedonian. List of characters. (Личности) Khalid, the birthday boy (Таинствена средба) List of characters (Личности) Khalid, the birthday boy (Калид, момчето на кое му е роденден) Leila, the mysterious girl and phone voice (Лејла, таинственото девојче и гласот на телефон)

More information

НАЦИОНАЛЕН ТРИПАРТИТЕН СОЦИЈАЛЕН ДИЈАЛОГ. Водич на МОТ за подобро управување

НАЦИОНАЛЕН ТРИПАРТИТЕН СОЦИЈАЛЕН ДИЈАЛОГ. Водич на МОТ за подобро управување НАЦИОНАЛЕН ТРИПАРТИТЕН СОЦИЈАЛЕН ДИЈАЛОГ Водич на МОТ за подобро управување Национален трипартитен социјален дијалог Водич на МОТ за подобро управување Меѓународната организација на трудот Copyright International

More information

views - opinions - dilemmas pogledi - mislewa - dilemi Ljupcho AJDINSKI Љупчо АЈДИНСКИ

views - opinions - dilemmas pogledi - mislewa - dilemi Ljupcho AJDINSKI Љупчо АЈДИНСКИ ПОГЛЕДИ МИСЛЕЊА - ДИЛЕМИ pogledi - mislewa - dilemi views - opinions - dilemmas СОСТОЈБА, ПРОБЛЕМИ И РАЗВОЈ ВО ОБРАЗОВАНИЕТО И ВРАБОТУВАЊЕТО НА ЛИЦАТА СО ИНВАЛИДНОСТ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Љупчо АЈДИНСКИ

More information

МКА -2000/Македонска мрежа на евалуатори МКА-2000 Здружение на менаџмент консултанти. ММЕ македонска мрежа на евалуатори

МКА -2000/Македонска мрежа на евалуатори МКА-2000 Здружение на менаџмент консултанти. ММЕ македонска мрежа на евалуатори МКА-2000 Здружение на менаџмент консултанти ММЕ македонска мрежа на евалуатори 02.12.2014 Скопје Содржина ИНФОРМАЦИЈА ЗА ПРОЕКТОТ ЗНАЧЕЊЕ НА ЕВАЛУАЦИЈАТА ВО РЕАЛИЗИРАЊЕ НА НАЦИОНАЛНИ И ЕУ ПОЛИТИКИ ОБЕМОТ

More information

Чекорите до Национален младински совет MЛАДИНСКО ОРГАНИЗИРАЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА

Чекорите до Национален младински совет MЛАДИНСКО ОРГАНИЗИРАЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА Чекорите до Национален младински совет MЛАДИНСКО ОРГАНИЗИРАЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА Издавач: Национален младински совет на Македонија www.nms.org.mk info@nms.org.mk За издавачот: Ивана Давидовска, претседател

More information

ПРАВОТО НА ПРИВАТНОСТ НИЗ ПРАКТИКАТА НА ЕВРОПСКИОТ СУД ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА

ПРАВОТО НА ПРИВАТНОСТ НИЗ ПРАКТИКАТА НА ЕВРОПСКИОТ СУД ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА Марјана ПОПОВСКА ПРАВОТО НА ПРИВАТНОСТ НИЗ ПРАКТИКАТА НА ЕВРОПСКИОТ СУД ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА Секој човек треба да знае дека неговите комуникации, кореспонденција и личен живот се негова приватност. Линдон

More information

АНАЛИЗА НА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈАТА НА ПРАВОТО НА КУЛТУРА НА ПОМАЛИТЕ ЕТНИЧКИ ЗАЕДНИЦИ

АНАЛИЗА НА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈАТА НА ПРАВОТО НА КУЛТУРА НА ПОМАЛИТЕ ЕТНИЧКИ ЗАЕДНИЦИ АНАЛИЗА НА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈАТА НА ПРАВОТО НА КУЛТУРА НА ПОМАЛИТЕ ЕТНИЧКИ ЗАЕДНИЦИ АНАЛИЗА НА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈАТА НА ПРАВОТО НА КУЛТУРА НА ПОМАЛИТЕ ЕТНИЧКИ ЗАЕДНИЦИ Скопје, мај 2015 Анализа наимплементацијата

More information

ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ НАУЧНО - СТРУЧНА ТРИБИНА

ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ НАУЧНО - СТРУЧНА ТРИБИНА ФАКУЛТЕТ ЗА ОБРАЗОВНИ НАУКИ НАУЧНО - СТРУЧНА ТРИБИНА УЧИТЕЛОТ И СРЕДИНАТА ЗА УЧЕЊЕ И РАЗВОЈ (одржана на ден 02.10.2015 година, Факултет за образовни науки, Штип) 2016, Штип За издавачот: проф. д-р Соња

More information

ПодоБруВање На ЗАШТИТАТА НА ПРАВАТА НА БЕГАЛЦИТЕ И БАРАТЕЛИТЕ НА АЗИЛ. Во републик а МакедоНија

ПодоБруВање На ЗАШТИТАТА НА ПРАВАТА НА БЕГАЛЦИТЕ И БАРАТЕЛИТЕ НА АЗИЛ. Во републик а МакедоНија ПодоБруВање На ЗАШТИТАТА НА ПРАВАТА НА БЕГАЛЦИТЕ И БАРАТЕЛИТЕ НА АЗИЛ Во републик а МакедоНија Вовед Иако првите знаци на феноменот кој денес се нарекува европска бегалска или миграциска криза започнаа

More information

Финансиско управување и контрола во рамките на општите реформи на јавната администрација

Финансиско управување и контрола во рамките на општите реформи на јавната администрација A joint initiative of the OECD and the European Union, principally financed by the EU Финансиско управување и контрола во рамките на општите реформи на јавната администрација Клас Клаас Виш советник за

More information

Петти состанок на Локалната советодавна група Записник од состанокот

Петти состанок на Локалната советодавна група Записник од состанокот Technical Assistance for Civil Society Organisations Macedonian Office This project is funded by the European Union. Петти состанок на Локалната советодавна група Записник од состанокот Датум: 26ти Октомври

More information

REVIEW OF SPECIAL EDUCATION PROGRAMS IN JORDAN: CURRENT PRACTICES, CHALLENGES, AND PROSPECTS

REVIEW OF SPECIAL EDUCATION PROGRAMS IN JORDAN: CURRENT PRACTICES, CHALLENGES, AND PROSPECTS ПРЕГЛЕД НА ПРОГРАМИТЕ ЗА СПЕЦИЈАЛНО ОБРАЗОВАНИЕ ВО ЈОРДАН: СЕГАШНИ ПРАКТИКИ, ПРЕДИЗВИЦИ И ПЕРСПЕКТИВИ Хамза МАХМУД СУЛЕЈМАН АЛ ШУРА 1 Азнан ЧЕ АХМАД 2 1 Училиште за едукација, Универзитет Сејнс Малезија

More information

ТВ МЕДИУМИТЕ- ФОРМАЛНАТА И НЕФОРМАЛНАТА ЕДУКАЦИЈА

ТВ МЕДИУМИТЕ- ФОРМАЛНАТА И НЕФОРМАЛНАТА ЕДУКАЦИЈА ТВ МЕДИУМИТЕ- ФОРМАЛНАТА И НЕФОРМАЛНАТА ЕДУКАЦИЈА СОСТОЈБАТА НА ДЕТСКАТА ТВ ПРОГРАМА Истражувачки тим: Нена Минчев, ИПМР-Скопје Д-р Адријана Булевска Зариќ, ИПМР-Скопје и M&S Financial Consulting Д-р Раде

More information

Д Е К Л А Р А Ц И Ј А за Вклученост на Заедницата

Д Е К Л А Р А Ц И Ј А за Вклученост на Заедницата Д Е К Л А Р А Ц И Ј А за Вклученост на Заедницата British Embassy Skopje Проектот е финансиран од Британска Амбасада - Скопје, а спроведен од Здружението за одржлив развој и соработка АЛКА од Скопје. The

More information

РЕФОРМАТА НА ЈАВНАТА АДМИНИСТРАЦИЈА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

РЕФОРМАТА НА ЈАВНАТА АДМИНИСТРАЦИЈА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Проектот ИПА 2 Механизам за граѓанските организации e спроведуван од ЕВРОТИНК, Еко-свест, Реактор и Зенит. Овој проект е финансиран од Европската Унија, ИПА Програма за граѓанско општество и медиуми 2014,

More information

Jasminka NOVAKOVA STOJANOVSKA 1

Jasminka NOVAKOVA STOJANOVSKA 1 UDK 371.125.8:371.87 Jasminka NOVAKOVA STOJANOVSKA 1 СТРУЧНИОТ СОРАБОТНИК - ПСИХОЛОГ ВО УЧЕНИЧКИОТ ДОМ КАКО МЕНТОР НА ВОСПИТНИОТ ТИМ ВО МЕНАЏИРАЊЕТО НА КОНФЛИКТИТЕ МЕЃУ ВОСПИТАНИЦИТЕ Апстракт Ученичкиот

More information

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП. Факултет за образовни науки. Втор циклус студии Социјална педагогија

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП. Факултет за образовни науки. Втор циклус студии Социјална педагогија УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП Факултет за образовни науки Втор циклус студии Социјална педагогија,,современиот ПРИСТАП ВО ПРЕВЕНЦИЈАТА КАЈ ВОСПИТНО ЗАПУШТЕНИ ДЕЦА ВО ОСНОВНИТЕ УЧИЛИШТА Ментор: проф. д-р

More information

СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ

СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРАВОТО НА СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ ТЕОРИЈА И ПРАКТИКА ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРАВОТО НА СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ ТЕОРИЈА И ПРАКТИКА ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРАВОТО НА СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ ТЕОРИЈА И ПРАКТИКА

More information

УНИВЕРЗИТЕТ,,СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ БИТОЛА ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ КИЧЕВО ДИСПЕРЗИРАНИ СТУДИИ БИТОЛА

УНИВЕРЗИТЕТ,,СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ БИТОЛА ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ КИЧЕВО ДИСПЕРЗИРАНИ СТУДИИ БИТОЛА УНИВЕРЗИТЕТ,,СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ БИТОЛА ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ КИЧЕВО ДИСПЕРЗИРАНИ СТУДИИ БИТОЛА Кандидат: Марио Драгоманоски ИМОТНИОТ ЛИСТ КАКО ЈАВНА ИСПРАВА И НЕГОВОТО ЗНАЧЕЊЕ ВО ПРАВНИОТ СИСТЕМ НА РЕПУБЛИКА

More information

П Р О С П Е К Т. Друштво за проектирање, производство и монтажа на челични конструкции и опрема, увоз-извоз ФАКОМ АД - Скопје (ФАКОМ АД - Скопје)

П Р О С П Е К Т. Друштво за проектирање, производство и монтажа на челични конструкции и опрема, увоз-извоз ФАКОМ АД - Скопје (ФАКОМ АД - Скопје) П Р О С П Е К Т За котација на обични акции на Официјалниот пазар потсегмент Задолжителна котација на Македонската берза на хартии од вредност АД Скопје Друштво за проектирање, производство и монтажа на

More information

Бесплатно издание Интервју Јан Стола

Бесплатно издание Интервју Јан Стола Година IV / Број 6 / мај 2016 година / ISSN 1857-8926 / Бесплатно издание Врата за отворена дебата Тема на бројот: Млади и дроги Интервју: Јан Стола Претседател на меѓународната мрежа Млади во акција за

More information

СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 20140421215 СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Врз основа на членот 75 ставови 1 и 2 од Уставот на Република Македонија, претседателот на Република Македонија и претседателот на Собранието на Република Македонија

More information

- МАГИСТЕРСКИ ТРУД -

- МАГИСТЕРСКИ ТРУД - УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП Економски факултет Втор циклус - Здравствен менаџмент Штип Марина Петрова УПРАВУВАЊЕ СО МОТИВАЦИЈА НА ПЕРСОНАЛОТ СО ПОСЕБЕН ОСВРТ НА КЛИНИЧКА БОЛНИЦА ШТИП - МАГИСТЕРСКИ ТРУД

More information

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ. МБА Менаџмент. Ивана Трендафилова

УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ. МБА Менаџмент. Ивана Трендафилова УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ ШТИП ЕКОНОМСКИ ФАКУЛТЕТ МБА Менаџмент Ивана Трендафилова УЛОГАТА НА МЕНАЏЕРОТ - ЛИДЕРОТ ВО УПРАВУВАЊЕ СО КОНФЛИКТИ ПРЕКУ ПОТТИКНУВАЊЕ НА КОНСТРУКТИВНИ, А РАЗРЕШУВАЊЕ И ИЗБЕГНУВАЊЕ

More information

Основи и развој на. Основи и развој на е-влада

Основи и развој на. Основи и развој на е-влада Основи и развој на е-влада Основи и развој на е-влада 1 Издавачи: УСАИД/Проект за е-влада Министерство за информатичко општество Фондација Метаморфозис За издавачите: Елена Стаматоска, директор на УСАИД/Проект

More information

КНИГАТА И БИБЛИОТЕКАТА МОСТОВИ КОН НЕНАСИЛНА КОМУНИКАЦИЈА КАЈ МЛАДИТЕ ЗБОРНИК НА СТРУЧНИ ТРУДОВИ. Битола, 2016.

КНИГАТА И БИБЛИОТЕКАТА МОСТОВИ КОН НЕНАСИЛНА КОМУНИКАЦИЈА КАЈ МЛАДИТЕ ЗБОРНИК НА СТРУЧНИ ТРУДОВИ. Битола, 2016. КНИГАТА И БИБЛИОТЕКАТА МОСТОВИ КОН НЕНАСИЛНА КОМУНИКАЦИЈА КАЈ МЛАДИТЕ ЗБОРНИК НА СТРУЧНИ ТРУДОВИ Битола, 2016. Издава Национална установа Универзитетска библиотека Св. Климент Охридски Битола За издавачот

More information

Универзитет за туризам и менаџмент во Скопје 2014/2015. Проф. д-р Сашо Кожухаров

Универзитет за туризам и менаџмент во Скопје 2014/2015. Проф. д-р Сашо Кожухаров Универзитет за туризам и менаџмент во Скопје 2014/2015 Проф. д-р Сашо Кожухаров Детерминирање на менаџирањето на ризикот Процес на менаџирање на ризикот Одлучување и донесување одлуки Системи за поддржувањето

More information

ЕВРОПСКИ ПРИНЦИПИ ЗА ЈАВНАТА АДМИНИСТРАЦИЈА

ЕВРОПСКИ ПРИНЦИПИ ЗА ЈАВНАТА АДМИНИСТРАЦИЈА SIGMA-ЗЕДНИЧКА ИНИЦИЈАТИВА НА OECD И ЕВРОПСКАТА УНИЈА, ГЛАВНО, ФИНАНСИРАНА ОД СТРАНА НА PHARE ПРОГРАМАТА НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА ЕВРОПСКИ ПРИНЦИПИ ЗА ЈАВНАТА АДМИНИСТРАЦИЈА SIGMA ДОКУМЕНТ: БР. 27 This document

More information