ХДММАБОП ИНГЛИЗ ТИЛИ ENGLISH FOR EVERYBODY

Size: px
Start display at page:

Download "ХДММАБОП ИНГЛИЗ ТИЛИ ENGLISH FOR EVERYBODY"

Transcription

1 УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИИ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ АБДУАХДМИД СУЛАЙМОН УЕЛИ ЧУЛПОН НОМИДАЕИ АНДИЖОН ДАВААТ ТИЛЛАР ПЕДАЕОЕИКА ИНСТИТУТИ МУХТОРХОН УМАРХУЖА ШАРОФИДДИН ОЛИМ ХДММАБОП ИНГЛИЗ ТИЛИ ENGLISH FOR EVERYBODY INTENSIVE COURSE OF ENGLISH «LIIAPK,» НАШРИЁТ-МАТБАА КОНЦЕРНИ БОШ ТАХ.РИРИЯТИ ТОШКЕНТ

2 Ушбу кулланма инглиз тилини урганиш ни истаган гурли ёшдаги ва турли касбдаги киш иларга багишланган булиб, у турт к,исмдан иборат. Биринчи к,исмда инглиз тили ф онетикаси х;ак,ида маълумот х,амда машкдар берилган. Иккинчи к,исмда инглиз тилини урганишда зарур булган грамматик додисалар келтирилган. Учинчи к,исмда огзаки нутк,ни устириш га к,арат1ь\ган нутк,ий намуналар бери7\ган. Туртинчи к,исмда эса турли мавзуларни урганиш ни назарда тутувчи сеанслар келтирилган. М азкур к,улланмадан урта мактабда инглиз тили ук,итишнинг юк,ори боск,ичида, лицейларда ва олий ук,ув юртларининг бошлангич бос^ичида дарсликка куш имча ут^ув воситаси сиф атида х,ам фойдаланиш мумкин. М а с ъ у л м у х,а р р и р : F. М. Х.ОШИМОВ, филология фанлари номзоди, Т а к, р и з ч и л а р : У. К,. ЮСУПОВ, филология фанлари доктори, профессор, С. Р. РАХ.ИМОВ, филология фанлари доктори, профессор, М. А. АБДУВАЛИЕВ, филология фанлари номзоди, доцент «Шарк, >нашриёт-матбаа концерн» Бош тах,ририяти, 1998.

3 СУЗ БОШИ Инглиз тилини урганишни уз олдига мак,сад к,илиб куйган азиз тингловчи! М азкур кулланма инглиз тилини илк бор урганишга азму к,арор к,илган турли ёшдаги илм толибию толибаларига мулжалланган. Ушбу кулланманинг мадсади турли касб эгалари, айник,са, бизнес билан шугулланаётган ишбилармонларни к,иск,а вадт ичида инглиз тилининг алифбоси ва талаффузи билан таништириш х,амда гапириш ва сух,батлашишга ургатишдан иборатдир. Сунгги йилларда инглиз тилида сух,батлашиш эх,тиёжи ва истагининг усиб бораётганлигини х,исобга олиб, кулланмада кундалик х,аётда тез-тез учраб турадиган суз ва иборалар берилган. Улар энг одд,ий х,аётий вазиятларда иш'лич тилида сух,батлашиш куникмаларини устиришни таъминлайди. Биринчи к,исмда сиз инглиз алифбоси билан танишасиз ва инглиз тилидаги унли хдрфларнинг х,амда унтш ва ундош х,арф бирикмаларининг ук,илиш сирларидан огох, буласиз. Уларни тугри талаффуз дилишда эса сизга магнит тасмасига ёзилган машкдар ёрдам беради. Иккинчи к,исмда инглиз тилини урганишда грамматик нук,таи назардан тугри гаплар тузиш учун зарур булган энг мух,им грамматик х,одисалардан таркиб топган минимум берилган. Улар сизга инглиз тилида тугри, хатосиз гаплар тузишингизга ёрдалт беради, зеро, грамматик к,оидаларни ва сузларнинг бир-бирлари билан богланиб гаплар х,осил к,илиш йулларини урганиб олмасдан туриб, фикрингизни инглизча ифода дилиш к,ийин, аник,роги мумкин эмас. Учинчи к,исм уп олтита дарсдан ташкил топган. Х,ар бир дарсда грамматик курилмаларни узида акс эттиргаи нутк,ий намуналар ва шу нутк,ий намуналарда машк, к,илишга мулжалланган суз ва иборалар берилган. Ушбу суз ва ибораларнинг узбек тилидаги таржималарининг х,ам берилганлиги уларни нутк, жараёнида тушунган х,олда к,утулашни осонлаштиради. Барча нутк,ий намуналар магнит тасмасига ёзилганлиги сабабли х,ам сиз, азиз тингловчи, сухандоннинг талаффузига такдид и;илгап х,олда уларни тугри удишни осонгина 5рганиб оласиз.

4 Туртинчи к,исм "Танишув", "Шах.арда", Мехдюнхонада" ва Саёх,ат" мавзулари асосида тузилган бешта ритмопедик сеансни уз ичига олган. Бу сеанслар х,ам магнит тасмасига ёзиб куйилган. Ушбу кулланмада берилган тил материалидан ва магнит ёзувларидан кдндай фойдаланиш кераклиги унда берилган махсус методик курсатма да батафсил баён к,илинган. Бу кулланмадан фойдаланганда сиз унда келтирилган барча курсатмаларга кдтъий амал кдлишингиз керак, шундагина сиз инглиз тилини к,иск,а ва^т ичида урганиб олишингиз мумкин. М азкур кулланма инглиз тилини тезкор усул асосида урганишдаги биринчи к,адамдир. Келгусида ушбу к,улланманинг бошк,а ^исмларини х,ам чоп этиш назарда тутилган. Уларда турли касбга ва нуткдй вазиятларга оид матнлар х,амда уларнинг магнитафон тасмаларига ёзилган ёзувлари берилади. Инглиз тилини урганиш йулидаги эз1у ниятларингизнин г амалга ошишида Сизга омад ёр булсин! К,улланмани тайёрлашда кимматли маслах,атлари билан ёрдам берган доцент F. М. Хршимовга, матнларни магнитафон тасмасига ёзиб олишда ку^гаклашган Америка К,ушма Штатларидан келган мутахассислар Линн ва Дэйвид Айзэклар оиласига х,амда талабалардан Г. Солиева, Ш. Х,акимова ва техник ходимларга муаллифлар уз миннатдорчилигини билдирадилар. М уаллифлар.

5 I К.ИСМ МЕТОДИК КУРСАТМА Инглиз алифбоси билан илк бор танишаётганда энг аввал х,арфларнинг шаклига ва талаф фузига эътибор беринг. Инглизча х,арфларнинг ук,илишини уларнинг ёзувдаги белгиси (транскрипцияси) билан узбекча ук,илишини к,иёсланг, эслаб крлинг. Х,арфларни тугри талаффуз килитпда уларнинг магнит тасмасидаги ёзуви сизга ёрдам беради. Агар инглизча х,арфнинг укдлишидаги кетма-кетлик (яъни A a [ei] - эй) сизга кдйинлик тутдирса сиз х,арфларнинг ёзувдаги белгиси (транскрипция) ни эслаб кдлиш учун к,уйидагича кетма-кетликдан фойдаланган х,олда х,арфларнинг ук,илишини машк, к,илинг. А а эй - [ei] ; В b би - [bi:] ва х,.к. Унли х,арфларнинг турт хил бугин гурида ук,илиш сирлари билан танишгач, магнитафон ёзувидан фойдаланиб х,ар бир бугин туридаги унли х,арфларнинг ук,илишига такдид к,илиб к,айгаринг. Ёд олиш учун берилган гапларни тингланг ва ёдлаб олинг. Улар сизга берилган х,арфнинг тугри ук,илишини урганишда катта ёрдам беради. Ундош ва унли х,арфлар бирикмаларини х,амда диграфларнинг (унли ва ундош х,арф бирикмаларининг) укцлишини урганишда х,ам шу к5фсатмага амал к,илинг.

6 ИНГЛИЗ АЛИФБОСИДАГИ ХДРФЛАРНИНГ ук;и л и ш и ENGLISH ALPHABET _ A a A a [ei] - эй _ В b В b [bi:] - би: _ С с С с [si:] - си: _ Dd D d [di:] - ди: _ Е е Е е [i:] - и: _ F f F f [ef] - эф _ G g G [d3i:] - жи: «жийда» сузидаги «жи»га ухшаш И h H h [eitj] - ЭЙЧ I i I i [ai] - ай Jj J j [d3ei] - жей К k К k [kei] - кэй L 1 L 1 [el] - ЭЛ M m M m [em] - эм Nn N n [en] - эн О о О о [ou] - 'улка" сузидаги P p P p [pi:] ' пи: О g Q g [kju: ] -кто: R r R r [a:] --а: S s S s [es] - эс T t T t [ti:] -ти: U u U u [ju:]-ro: V v V v [vi:] -]ви: W w W w [daы ju:] - дабл то: X x X x [eks] - ЭКС Y y Y y [wai] -уай Z z Z z [zed] - зэд Х,урматли тингловчи, сиз инглиз тилини урганишга а х,д к,илиб унинг алифбоси билан х,ам танишиб чикдингиз. Бирок олдингизда бир муаммо турибди, бу х,ам булса инглиз тилидаги унли ва ундош товушларнинг талаффузи муаммосидир, чунки улар узбек тилидаги хдрфларга ухшаб талаффуз к,илинмайди. Инглиз тилидаги х,ар бир унли х,арф турт хил б ути и турида узига хос талаффуз этилади. Шунинг учун айтиш ади-да, "инглиз тилидаги сузларнинг ёзилиши бопща-ю, ук,илиши бошк,а", деб.

7 Куйида сизни инглиз тили унлиларининг ук,илиш сирлари билан таниш тириб чикдмиз. а - [ei] эй date [deit] - дейт Унли х,арфлар: а, о, u, i, е, у 1- тур ущ!лиши (очик, бутан) o-[ou] улка" сузидаги [оу] товушига ухшаш по [пои] - ноу, note [nout] - ноут, so [sou] - coy и - [ju:] ю: duty [dju:ti] - дюти e - [i:] "тийин" сузидаги [и] товушига уьсшаш me [mi:], he [hi:], she [Ji:] i - [ai] дайин" сузидаги [ай] товушига ухшаш nine [nain] - найн у - [wai] унлиси х,ам i" каби [ай] булиб удилади type - [taip] тайп, my - [mai] май. 2 - тур ук,илиши (ёпин, бугин) а [а,-] к,иск,а товуш. Узбек тилидаги э" хдрфининг "а" х,арфига бир оз як,инлаштириб к,иск,а талаффуз к,илинишига ухшаб кетади, «мэн» сузидаги "э"га х,ам ухшаш. hat [ha;t] хэт, sat [saet] сэт. о[э] к,иск,а товуш. Узбек тилидаги ок," сузидаги [о] товушига ухшаш. on [on] - он, hot [hot] - хот и [л] к,иск,а товуш, к,андил", "к,афас сузларидаги "а" х,арфининг талаффузига )Ьсшаш. nut [nat] - нат, but [Ьл1] - бат е [е] к,иск,а товути, "деди" сузидаги е" х,арфининг ук,илишига ухшаш, лекин к,иск,а талаффуз к,илинади. реп [реп] пен, sent [sent] сент i [i] к,иск,а товуш, ип","ин" сузларидаги "и" х,арфининг талаффузига ухшаш. in [in] - ин, sit [sit] - сит у [i] Syd [sid] - сид 7

8 3 - тур ук,илиши 3 - тур ук,илиши унли хдрфлардан кейин г" х,арфи келган х,олат. Бунда г х,арфи ук,илмайди. У узидан олдин келган унли хдрфнинг чузик, укдлиш ини таъминлайди. а + r [а:] чузик, товуш. "Крдир" сузидаги "о" х,арфининг талаффузига х,амда ао" х,арф бирикмаларининг ук,илишига ухшаш. art [a:t] - аот u + r [а:] чузик, говуш. Бу товуш узбек тилида йук,. Бирок, уни узбек тилидаги э" х,арфининг чузикрок, талаффуз кдлингаи х,олатига ухшатиш мумкин. Шунингдек, е, i, у х,арфлари х,ам 3 - тур бугинда г" билан бирикиб [э:] булиб ук,илади: fur [fa:] фээ, turn [tain] тээн е + г [а:] her [ha:] хээ i + г [а:] girl [ga:l] гээл У + г [а:] myrtle [ma:tl] мээтл о + г [о:] чузик, товуш, урм он" сузидаги "у" х,арф ининг чузик,рок, ук,илишига ухшаш. or [о:] -уу, port [рэ:1] пуут, fork [fo:k] - фуук, 4 - тур ук,илиши Бундай бугин турида унли х,арфдан кейин ге х,арф бирикмаси келади. а + ге [еэ] чузик, товуш. Узбек тилидаги "эе" >^арф бирикмасининг талаффузига бир оз ухшаш. Бундай х,олатда иккинчи уринда турган [е] товуши жуда к,ис^а, деярли ярим талаффуз этилади. а + ге [еэ] - эе dare [dea] - дэе о + re [о:] о" хдрфининг 3 - тур бугиндаги ук,илиши билан ухшаш. more [mo:] - муу ere [ia] - иэ узбек тилидаги "иэ" хдрф бирикмасининг ук,илишига ухшаш. Бирок, иккинчи товуш [а] жуда к,иск,а талаффуз этилади. here [hia] - хиэ

9 ure [jue] узбек тилидаги "юэ" х,арф бирикмасининг ук,илишига ухшаш. pure [pjus] - пюэ ire [aie] ва - уге узбек тилидаги "айэ" х,арф бирикмаларининг ук,илишига ухшаш. fire [faia] - файэ, tyre [laia] - тайэ П Тун дай к,илиб сиз, инглиз тилидаги унли х,арфларнинг туртхилбугин турида ук,илишини узбек тили билан к,иёслаган х,олда куриб чикдингиз. Лекин бу х,али сиз унлиларни тугри талаффуз к,илишни урганиб олдингиз деган ran эмас. Бунинг учун эса кугг машк, к,илишингиз керак. Х,озир эса к,уйида берилган машкдарни тингланг ва сухандондан кейин унинг овозига ухшатишга х,аракат к,илиб к^айтаринг. 1 - тур A a [ei] Kate [keit] plate [pleit] take [teik] date [deit] make [meik] blame [bleim] fade [feid] made [meid] same [seim] Ёд олинг: Kate, don't take the cake from the plate, it's for Mr.Blake. no [nou] go [gou] mole [moul] so [sou] tone [toun] nose [nouz] note [nout] hope [houp] rose [rouz] bone [boun] robe [roub] О о [ou] Ёд олинг: Oh, no, don't go home alone. о

10 Е е [i:] he [hi:] meter [mi:ta] me [mi:] Peter [pi:ta] she [J i:] Pete [pi:t] Ёд олинг: Pete and Peter, look at the meter, Ii [ai] mike [maik] nine [nain] kite [kait] Ёд олинг: Mike is nine, the kite is fine. mine [main] pipe [paip] fine [fain] tide [taid] bride [braid] Y y [ai] my [mai] fly [flai] dry [drai] Ёд олинг: The little fly is in the sky. try [trai] W hy not try to catch the fly. fry [frai] why [wai] cry [krai] spy [spai] sky [skai] type [taip] U u [ju:] tube [tju:b] unit [ju:nit] m ute [mju:t] usage [ju:sid3] tune [tju:n] use [ju:z] tuner [tju:na] super [sju:p3] Ёд олинг: Sue used the tuner and tuned the radio to music.

11 2 - тур А а [ж ] т а р [таф ] cap [сшр] cat [kil-t] pat [p<et] sat [sast] hat [h;ut] Ёд олинг: That black cat sat on a hat. on [on] hot [hot] pot [pot] not [not] frost [frost] cost [kost] Бу сузлар O o[o] Ёд олинг: Tom has got a clock but not a spotty dog. Tom, Molly has got a spot on her frock. камида беш маротаба кдйтарилиши шарт. Е е [e] Ben [ben] tent [tent] m en [men] help [help] pen [pen] Ёд олинг: Ben sent ten men to Mr.Den. pencil [pencil] mend [mend] Betty send [beti] [send] well [wel] Ii [ i] in [in] still [stil] sit [sit] Ёд олинг: Little Bill sit still if you sit hit [hit] still,little Bill, Jimmy Nill will is [iz] bring you to a big hill, his [hiz] middle [midi] Nick [nik] ship [/ip] п

12 myth [mi9] m ystery [mistari] symphony [simfani] sindicate [sindikit] synonym [sinanim] system [sistim] syringe [sirind3 ] Y y [ i ] Ёд олинг: Syd, "Symphony" and "syndicate" are not synonyms of "system" and "syringe", U u [a] nut struck [nat] [strak] Ёд олинг: But, Tudd you m ustn't cut [kat] strike the bucket, structure [straktja] cup [клр] much [niatj] but [bat] such [satj] 3 - тур A a [a:] a + r [a:] car [ka:] card [k:d] bar [ba:] art [a:t] park [pa:k] barder [ba:da] mark [ma:k] marble [ma:bl] Ёд олинг: Mark, don't park your car near the bar. О о [о:] о + r [o:] for [fo:] North [no:9] Ёд олинг: George Forest wasn't born form [fo:m] in the North of Norway. norm [no:m] formal [fo:mal] organism [o:ganizm] forty [fo:ti] born [bo:n] 12

13 и u [0:] u + г [э:] turn [t8:n] purl [рэ:1] Ёд олинг: Turkoman turner turned and went burn [ba:n] down to his turnery. sur [sa:] burst [be:st] turner [ta:na] turnip [ta:nip] E e [a:] er [a:] her [ha:] Ёд олинг: The herd and Bert didn't fern [fa:n] see her pearl. stern [sta:n] fermant [fa:mant] Bert [ba:t] herd [ha:d] merchant [ma:tjnt] mercy [ma:si] I i [a:] i + r [a:] sir [sa:] girl [ga:l] Ёд олинг: Sir Sydney was the first who saw thirst [9a:st] the first night on the thirty thirsty [9a:sti] first of March. bird [ba:d] third [0a:d] thirteen [00:ti:n] thirty [0a:ti] У + г [a:] myrtle [ma:tl] Y y[a]

14 4 - тур А а [гэ] - are [еэ] bare [Ьеэ] саге [кеэ] spare [spse] tare [tee] hare [hsa] harebell [hsebel] fare [fee] farewell [feewel] Eg олинг: Miss Clare carefully looked at the hare. - ore [o:] more [mo:] core [ко:] Ёд олинг: Core has a sore forefinger and bore [bo:] moreover, she looked more and forebore [fo:bo:] more at her sore forefinger. sore [so:] forecast [fo:ka:st] forefinger [ 1о: 1i г\э ] moreover [mo:rouve] pore [po:] ure [jus] pure [pjua] cure [kjue] О о [о:] U u [jue] Е е [э] - ere [ie] here [hie] merely [mieli] Ёд олинг: Here after,no interference m ere [mis] is allowed here, interfere [intefie] interference [intsfisrens] и

15 I i [aia] - ire, -yre [aia] wire [waia] admire [ad m aia] Ёд олинг: D on't admire the wireless, and tire [taia] take the wire but not the tyre. tyre [taia] wire [waia] wireless [waialis] require [rikwaia] TПун лай к,илиб, хурматли китобхон, сиз инглиз тилидаги унли х,арфларнинг ук,илиш сирлари билан танишиб чикдингиз ва берилган машкдарни бажардингиз. Агар уларни талаффуз к,илишда к,ийналсангиз, ушбу машкдарни бир неча бор к,айта эшитинг ва сухандоннинг овозига ^Ъсшатиб талаффуз килитттга х,аракат к,илипг. Шуни унутмангки, талаффуз куникмаларини х,осил к,илиш учун сузларни к,айта-к,айта ук,иш, такрорлаш керак. Энди эса бир муаммо айрим ундош х,арфларнинг икки хил ук,илиши ва ундош х,арф бирикм аларининг ук,илиш сирлари билан танишмай туриб инглиз тилида тугри ук,иш мумкин эмас. К,уйида сизни ушбу сирлардан огох киламиз. Айрим ундош ва унли х,арф бирикмаларининг ук,нлиши Gg х,арфи икки хил ук,илишга эга [д] ва [d3]: 1. Бу хдрф одагда [q] ("гул" сузидаги г") товушига ухшаш у^илади: big [big], fog [fog], tig [tig], smog [smog] 2. G g х,арфи i,y,e х,арфларидан олдин келг'анда эса узбек тилидаги "жуда" сузида келаётган "ж" товушига ухшаб [d3 ] булиб талаф фуз к,илинади: large [la:d3], gipsy [d3ipsi], cage [keid3 ] Gilbert [d3ilbat], general [d3enaral], gymnasia [d3imneizia] Эслатма. Бирок, ушбу к,оидадан мустасно ук,иладиган сузлар х,ам учраб туради. М асалан: get [get], Бундай сузларнинг укилитттини лугатдан топиб ук,инг ва эслаб к,олинг. 15

16 С с х,арфи х,ам икки хил ук,илишга эга: 1. У одатда [к] булиб ук,илади. cat [kst], cap [кагр], call [кэ:1], calendar [kaelinda] 2. i, e, у х,арфларидан олдин келганда эса [s] булиб ук,илади. Cinema [sinima], circle [sa:kl], civil [sivil], certify [sa:tifai], certainly [sa:tnli], cycle [saikl] «th» х,арф бирикмаси х,ам икки хил ук^илишга эга: 1. Одатда купчилик мустак,ил маънога эга булган сузларда [0] булиб ук,илади. Бу товуш узбек тилида булмаганлиги сабабли унинг ук,илишига эътибор беринг ва машк, к,илганда сухандоннинг талаффузига ухшатиб талаффуз к,илишга х,аракат к,илинг: thin [0in], thing [0iqj, them e [0i:m], Smith [smi0], teeth [ti:0], tooth [tu:0] 2. Ёрдамчи сузларда, олмошларда ва мустак,ил маънога эга булган сузларнинг охирида, унлилар ур'1'асида келганда «th» хдрф бирикмаси одатда [д] булиб укдлади. Бу товуш х,ам узбек тилида йукдиги учун унинг талаффузини куп маротаба машк, к,илинг: the [da], they [Sei], this [dis], them [бет], these [5i:z], then [den], bathe [beid] Бу x,ap иккала к,оидага х,ам мос келмайдиган жуда куп сузлар борки, уларнинг ук.илишини эслаб к,отшш ва ёдда сак,лаган х,олда куп м арта такрорлаш керак. Бундай сузлардаги «th» х,арфи бирикмасининг ук,илишини урганишдаги сизнинг энг як,ин ёрдамчингиз лугатда келтирилган ва сузларнинг тугри ук,илишини курсатувчи транскрипцион белгилардир. К,аранг, тингланг ва к,иёсланг: breath [bre0], breathe [bri:5], wealth [wel0], weather [we6a], bath [ba:0] "ch" х,арф бирикмаси [ t[ ] булиб у«,илади, яъни узбек тилидаги "чинор" сузида келган ч" х,арфининг ук,илишига ухшаб кетади: Hi chess [tjes] - чэс chest [tjest] чест cherry [tjeri] - чэри chicken [tjikn] - чик,н bench [bentj] - бэнч lunch [lantj] - ланч

17 "tch" х,арф бирикмаси х,ам [tj ] булиб уцилади: watch [wotj] - увотч, catch [ka.'tj] - кэтч sh" х,арф бирикмаси [ J ] булиб, яъни узбек тилидаги "ш" х,арфининг ук,илишига ухш аб талаффуз к,илинади: shop [Jop] - шоп shelf [Jelf] - шелф shake [Jeik] - шейк ship [Jip] - шип shift [Jiff] - шифт "-tion" бу х,арфлар бирикмаси [JVm] - шн булиб ук,илади: action [ a?kjn] - экшн adaptation ['aedaepteijn] - эдэптэйшн addition [a'dijn] - эдишн selection [si lekjn] - силэкшн devotion [di'voujn] - дивоушн "-sion" бу х,арфлар бирикмаси х,ам [Jn] булиб ук,илади: session [sejn] - сэшн permission [pamijnj - пэмишн procession [prssejn] - прэсэш н -sion" баъзи сузларда рус тилидаги "жизнь" сузида келган "ж" х,арфининг талаффузига ухшаб ук,илади: confusion [ken fju:3 n] - конфю ж н ph" х,арф бирикмаси [f] булиб ук,илади, яъни узбекча [ф] товуши каби талаффуз этилади: photo [foutou] - фотоу phone [foun] - фоун philosophy [filosefi] - философи phrase [freiz] - фрейз physical [fizikal] - ф изикэл "-igh" х,арфларининг бирикмаси [ai] булиб ук,илади: sigh [sai] - сай right [rait] - райт bright [brait] - брайт high [hai] - хай highly [haili] - хайли ;---- _ s 17

18 "gh" х,арф бирикмаси суз бошида келганда h" х,арфи ук,илмайди: gharry [gasri] - гари, ghastly [ga:stli] - гостли ghost [goust] - гоуст -sure" х,арф бирикмаси [ зэ ] булиб ук,илади: measure [теза] - мэжэ treasure [tre38] - трэж э pleasure [р1езэ] - плэжэ leisure [lei3a] - лэйж э Агар -sure х,арф бирикмасидан олдин s" хдрфи келса, бу х,арф бирикмаси [J] булиб ук,илади: pressure [preja] - прэш э wh" х,арф бирикмасидан кейин о" х,арфи келганда w" х,арфи ук,илмайди, "h" х,арфи эса [ h] булиб ук,илади: who [hu:] - хуу, whom [hum] - хум, whose [hu:z] - хууз К,олган барча х,олларда «wh» х,арс}з бирикмасидаги «w» х,арфи ук,илади, «h» дарфи эса ук,илмайди. what [wot],when [wen], where [wsa], which [witj], why [wai] Унли диграф ларнинг ук,илиши ei, ey - бу диграфлар [ei] «эй» булиб ук,илади: vein [vein] - вэйн Leiden [leidn] - лэйдн ley [lei] - лэй neihbour [neibe] - нэйбэ oi, oy диграфлари [oi] «ой» булиб ук,илади: oil [oil] - ойл boy [boi] - бой coin [koin] - койн toy [toi] - той point [point] - пойнт royal [roiel] - ройэл pointer [pointa] - пойнтэ soil [soil] - сойл poison [poizn] - пойзи spoil [spoil] - спойл «оо» диграфи одатда [u:] «уу» булиб ук,илади: too [tu:] - туу moon [mu:n] - муун soon [su:n] - суун spoon [spu:n] - спуун tooth [tu: ] - туу с

19 "оо" диграфидан кейин "к" х,арфи келса бу диграф к,иск,а [и] ' у" булиб ук,илади: book [ buk] - бук,, look [luk]- лук,, took [tukj-тук,. Лекин баъзи сузларда о" диграфидан кейин "к" х,арфи келмаса х,ам ушбу диграф к,иск,а [и] булиб ук,илади: good [gudj-гуд, wood [wud] -вуд, stood [stud] -студ. Бундай сузларнинг ук,илишини эслаб к,олиш керак: "au" диграфи [о:] булиб уцилади: author [э:9е] -ууфэ autum n [o:tm] -уутм automatic [olemaetik] - уутэматик launch[lcm tj] - луунч saw [so:] - суу law [lo:] - луу '1aw" диграфи [о:] булиб укилади: hawk [ho:k] - хуук, "ou" диграфи [au] булиб, яъни узбекча "ay" га ухшаш укилади: out [aut] - аут without [wi5aut] - визаут count [kaunt] - каунт outlook [autluk] - аутлук, pound [paund] - паунд sound [saund] - саунд Бирок,, айрим сузларда au" диграфи [л] булиб, яъни узбекча «канд» сузидаги а" нинг талаффузига бир оз ухшаш талаффуз этилади. Бу сузларнинг талаффузини эслаб к,олинг. country [kantri]-кантри cousin [клгп]-к,азн young []л^] - йанг Шунингдек, куйидаги сузларнинг ук,илишини х,ам эслаб к,олиш керак, чунки бу сузларда "ou" диграфи [и:] булиб, яъни узбекча 1 у" га ухшаш талаф ф уз кдлинади: youth [ju:9] - юуф soup [su:p] - cyyn group [gru:p] - грууп rouble [ru:bl] - руубл "ow" диграфи одатда ургули бугинда келганда [au] булиб талаффуз к,илинади: how [hau] - хау bow [bau] - бау town [taun] - таун brown [braun] - браун now [паи] - нау powder [pauds] - паудэ power [раиэ] - пауэ I!)

20 " оw" диграфи суз охирида ургусиз х,олатда келганда эса "упка" сузидаги "у" га ухшаш [ои] булиб ук,илади: window [windou] - уиндоу tomorrow [temorou] - тумороу Glasgow [glaezgou] - глазгоу sparrow [sparou] - спароу Moscow [moskou] - москоу Биро^ айрим сузларда ow" диграфи гарчи ургули бугинда колса-да [аи] булиб эмас, балки [ои] булиб у<длади. Шунинг учуй бундай сузлариинг ук,илишини куп марта ^айтариш ва эслаб к,олиш керак. sow [sou] - coy low [lou] - лоу own [oun] - oyn owner [оипэ] - оунэ bowl [boul] - боул "ai" ва "ay" диграфлари [ei] булиб уцилади. Бу узбек тилидаги "эй" га ухшаш: maid [meid] - мэйд main [mein] - мэйн rain [rein] - рэйн fail [feil] - фэйл faint [feint] - фэйнт day [dei] - дэй say [sei] - сэй lay [lei] - лэй layer [leia] - лэйе may [mei] - мэй "ie" ва "ye" диграфлари одатда [ai] булиб ук,илади: tie [tai] - тай pie [pai] - пай pied [paid] - пайд rye [rai] - рай bye-bye [bai-bai] - бай-бай Биро^ айрим сузларда ie" диграфи [i:] булиб, яъни тийин" сузидаги ий х,арф бирикмасига усш аб ук,илади: field [fi:ld] - фийлд believe [ bili:v] -билийв shield [ i:ld] - шийлд yield [ ji:ld] - йилд "oa" х,арф бирикмаси одатда [ои] булиб ук,илади, яъни узбек тилидаги "упка", "улка" сузларидаги [оу]: товуши каби: 20 boat [ bout] - боут soap [soup] - coyn roam [roum] - роум moan [moun] - моун coat [kout] - коут road [roud] - роуд roast [roust] - роуст

21 "ое" диграфи х,ам [ои] булиб ук,илади: toe [tou]- тоу, poem [pouim] - поуим, woe [wou] - увоу "ue" диграфи [ju:] булиб ук,илади : due [dju:] - дю, hue [hju:] - хю, Tuesday [tju:zdi] - тюзди ' ui" диграфи х,ам [ju:] булиб ук,илади : suit [sju:t] - с ют suitor [sjuits] - сютэ ruin [rju:n] - рюн suitable [sju:tabl] - сютэбл Бирок, "ui", "ue" диграфидаги x,ap иккала х,арфлар алох,ида ук,илиш х,оллари х,ам куп учрайди. Масалан: tuition [tju:ijn] - тюишн, puissant [pju:sant] - пюснт, muezzin [muazin] - муэзин Бирок, "ue" ва "ui" диграфлари [л], [1] ва [d ] товушларидан кейин келса [и:] булиб ук,илади. blue [blu:] - блуу, fruit [fru:t] - фруут, juice [d3u:s] - жуус "eu", "ew". Бу x,ap иккала диграф одатда [ju:] булиб ук,илади, узбек тилидаги "ю" товушига ухшаш: neutral [nju:trel] - нютрэл, few [fju:] - фю, new [nju:] - ню, pseudonym [psju:denim] - псюдэним ue" суз бошида келганда [ju:] булиб ук,илади: Eucklid [ju:klid] - юклид euclogist [ju:klid3ist] - юкледжист Бирок, x,ap иккала диграф х,ам [г], [1] ва [d3] товушларидан кейин келганда [и:] булиб, яъни узбекча "уу" товушига jhaiiaiii талаф фуз к,итшнади. blue [blu:] - блуу, drew [dru:] - друу, Jew [d3u:] - джуу Д играфлардан кейин г" х,арфининг келиш и шу диграф ларнинг ук,илишига таъсир к,илади. Ш унинг учун х,ам куйида берилган м исоллардаги "г" х,арфидан олдин келган диграф ларнинг ук,илишига эътибор беринг ва эслаб к,олинг. 21

22 air [se] - эе ёки эйе chair [t,jsa] - чэйе, dairy [dsari] - дэйэри their [6sa] - зэе eir [sa] - эе Эътибор беринг, "h" х,арфи ушбу х,арфлар бирикмасидан олдин суз бошида келганда укдлмай к,олади. heir [sa] - эе, heirdom [sadam] - эйедем, heiress [saris] - эйерис eer [ia] - иэ beer [bia] - биэ, deer [dia] - диэ, deerskin [diaskin] - диэскин ear [ia] - иэ near [nia] - ниэ, hear [hia] - хиэ, hearsay [hiasei] - хиэсей Бирок, айрим булиб ук,илади. ai + г [sa] - эе сузларда бу хдрфларнинг бирикмаси [а:] learn [1э:п] - лээн, earth [а:9] - ээф Бундай сузларни эслаб к,олиш керак. "heart" сузи билан бирикиб х,осил булган барча суз ва иборалардаги ушбу ear х,арф бирикмаси [а:] булиб ук,илади. hearty [ha:ti] heartless [ha:tlis] heartsick [ha:tsik] heart-to-heart [ha:t-ta-ha:t] oar [o:] - yy board [bo:d] - бууд hoard [ho:dj - хууд hoarse [ho:s] - xyyc boarding-house [bo:dir\-hau:s] - буудингхаус oor [ua] - уэ poor [pua] - пуэ, boorish [buarij] - буэриш, moor [mua] - муэ

23 Бирок, door ва floor сузларида ва шу сузлар билан бирикиб х,осил булган сузларда оог" [о:] булиб, яъни узбек тилидаги угил" сузида келган у" х,арфи каби ук,илади. door [do:] - дуу floor [flo:] - флуу doorbell [do:bel] -дуубел doorstep [do: step] - дуустеп our [аиэ] - ауэ our [аиэ] - ауэ, tlour [ flaua]- флауэ Бу х,арф бирикмаси [о:] булиб х,ам ук,илади. m ourn [mo:n] -муун, four [fo:] - фуу, fourfold [fo: fould] - фууфоулд Баъзи сузларда эса [л] булиб укдлади. flourish [flarij] -флариш flourishing [flarijirij - фларишинг Хурматли китобхон! Юк,орида куриб утганингиздек, яъни инглиз тили унлиларининг турт хил бугип турида турлича укилиттт к,оидалари ва диграфларнинг х,амда х,арф бирикмаларининг ук,илиши сизлар учун анча к,ийинчилик тугдиради. Лекин бундай пайтда сизнинг энг як,ин ёрдамчингиз борлигини унутманг. У х,ам булса лугатдир. Сизлар лугатдан ук,илиши к,ийин булган сузларни топиб, уларнинг транскрипциядаги ёзуви ёрдамида ук,илишини эслаб к,олинг. Инглиз тилидаги фонемаларни (нутк, товушларини) яхши узлаштириб олиш учун уларни сухандондан сунг к,айта-к,айта такрорлашни утгутманг. Сунгра юк,орида берилган фонетик машкдарни ук,иб, узингизнинг талаффузингизни магнит тасмасига ёзинг ва сухандоннинг талаффузи билан к,иёсланг. Шундай к,илгандагина, хатосиз, равон ук,ишни урганиб оласиз.

24 II К.ИСМ МЕТОДИК КУРСАТМА Мана шундай к,илиб, сиз инглиз тили алифбосидаги х,арфлар ва уларнинг ук,илиш сирларини бил и б олдингиз. Бу билан сиз инглизча сузларни ва гапларни ук,ишни ва талаффуз к,илишни ургандингиз. Бирок, бу гапиришни х,ам билиб олдингиз деган ran эмас. Сузларни бир-бирига к,ушиб гаплар х,осил ^илиш ва улар оркдли фикрингизни чет тилида ифода к,илиш анча мураккаб нарса. Баъзан биз инглиз тилидаги берилган барча сузларни биладиганга ухшаймиз-у, лекин гапни тушунмаймиз. Ёки таниш сузлар ёрдамида инглизча ran тузамиз, бирок, бу гапни инглиз кишиси тушунмайди. Сабаби нимада экан? Бунинг сабаби цгуки, сузларнинг бир-бирлари билан богланиши, уларнинг гапдаги тартиби узбек ва инглиз тилларида х,ар хил. Таникди методист олим Паул Робертс «Грамматика бу гаплар х,осил к,илувчи механизм» деб беж из айтмаган. Дарх,ак,ик,ат, биз ана шу механизм х,ак,ида х,еч булмаганда к,иск,ача маълумотга эга булмасдан туриб инглиз тилида тугри ran туза олмаймиз. Шунинг учун х,ам, х,урматли китобхон, биз инглиз тили грамматикаси х,ак,ида х,ам к,иск,ача маълумот бериб утишни мак,садга мувофик, деб топдик. Сиз к,уйида берилган грамматик х,одисаларни уларнинг узбек тилидаги мукрбили билан солиштиринг ва тушуниб олишга х,аракат к,илинг. Берилган курсатмаларга амал к,илган х,олда машкдарни бажаринг. Айник,са инглиз тилидаги суз тартибини яхшилаб эслаб к,олинг, чунки гапдаги суз тартибининг бузилиши шу гапнинг маъносини узгартириб юборади ва тушунишни к,ийинлаштиради. 21

25 PERSONAL PRONOUNS КИШ ИЛИК ОЛМОШЛАРИ I You He She It Wo They мен си з/си злар у (эркак ж инсига нисбатан) у (аёл ж инсига нисбатан) у (нарса ва х,одисаларга нисбатан) биз улар Киш илик олмошл арининг цулл анилиш и 1 speak English. Мен инглизча гагшраман. You speak English. Сиз инглизча гапирасиз. Не speaks English. У инглизча гапиради. She speaks English. У инглизча гапиради. It (radio) speaks English. У (радио) инглизча гапиради. We speak English. Биз инглизча гапирамиз. They speak English. Улар инглизча гапиришади. ЁДДА САКДАНГ Узга бир шахе х,а^ида суз кетганда феълга «-es» ^ушимчаси кутпилади. «-s» ёки Масалан: Ben speaks Uzbek. Не knows Uzbek well. Бен узбекча гапиради. У узбекчани яхши билади. к,уяди. Bessy washes the plates after dinner every day. X,ap куни тушликдан суш 1Бэсси тарелкаларни ювиб

26 Энди эса куйида берилган сузлардан ф ойдаланиб, гаплар тузиш ни машк, к,илинг. Pattern : I play tennis. You play tennis. He plays tennis. She plays tennis. It p lays tennis. W e plav tennis. They play tennis. read an English book go to work go home work live in Andijon инглизча китоб ук,имок, ишга бормок, уйга кетмок, ишламо^ Андижонда яшамок, me you him her it us them Pattern : Киш илик олм ошларининг объектив келиш икд аги ш акли м ени/м енга Mr.Bell saw me. сизни/сизга/сизларни/сизларга уни/унга (эркак ж инсига нисбатан) уни/унга (аёл ж инсига нисбатан) уни/унга (нарса ва х,одисаларга нисбатан) бизни/бизга уларни/уларга М истер Бэлл мени курди. Mr.Bell saw you. М истер Бэлл СИЗНИ К}фДИ. Mr.Bell saw him. М истер Бэлл уни курди. Mr.Bell saw her. М истер Бэлл уни курди. Mr.Bell saw it. М истер Бэлл уни курди.

27 Mr.Bell saw us. Mr.Bell saw them. - М истер Бэлл бизни курди. М истер Бэлл уларни курди. 2. Mr. Ahmedov gave me Мистер Ахмедов менга инглизan English book. ча китоб берди. Mr. Ahmedov gave you an English book. Mr.Ahmedov gave him an English book. Mr.Ahmedov gave her an English book. М истер Ахмедов унга инглиз- ча китоб берди. Mr.Ahmedov gave it an English book. М истер Ахмедов бизга ин- глизча китоб берди. Mr.Ahmedov gave us an English book. Mr.Ahmedov gave them an English book. т у - менинг his her its our your their Мистер Ахмедов сизга инглизча китоб берди. Мистер Ахмедов унга инглизча китоб берди. Мистер Ахмедов унга инглизча китоб берди. Мистер Ахмедов уларга инглизча китоб берди. POSSESSIVE PRONOUNS ЭГАЛИК ОЛМОШЛАРИ унинг (эркакларга нисбатан) унинг (аёлларга нисбатан) унинг (нарса ва х,одисаларга нисбатан) бизнинг сизнинг, сизларнинг уларнинг Берилган намунага кура суз бирикмалари ва гаплар тузинг. Pattern 1. my book pen, office, house, car, town, table, brother, sister, son. 27

28 Pattern 2. This is my book. My office, his car, their house, our room, our city, your note-book, her tea, his coffee. mine his hers its Эгалик олмошларининг мустак,ил шакли меники уники (эркакларга нисбатан) уники (аёлларга нисбатан) уники (нарса ва х;одисаларга нисбатан) ours - бизники yours - сизники/сизларники theirs уларники Намунадан фойдаланиб эгалик олмошларининг гапда ишлатилишига эътибор беринг ва берилган гапларни инглиз тилига тарж има к,илинг. Pattern This is my book. It is mine. 2. This car is not mine. It is his. Бу менинг китобим. У меники. Бу енгил машина меники эмас Бу уники. 1. Бу офис бизники эмас. 2. Бу уй уларники. 3. Бу стол меники эмас, у сизники. 4. Дилбар менинг уртогам. Бу ручка уники. 5. Хат стол устида. У сизники. DEMONSTRATIVE PRONOUNS КУРСАТИШ ОЛМОШЛАРИ This - бу (бирликдаги шакли), гапирувчига як,ин турган нарса ёки шахсга нисбатан кулланилади. These булар (кутлик шакли) That - ана б у у (бирлик шакли), гапирувчидан узокрок, турган нарса ёки шахсга нисбатан кулланилади. Those ана улар, анавилар (куплик шакли).

29 Pattern 1. This book. These books. That book. Those books. Н ам унадан ф ойдаланиб машк, к,илинг. Бу китоб Бу китоблар У китоб (анови китоб) У китоблар (ана у китоблар) Инглиз тилида гаплар тузишда куп к,улланиладиган айрим феълларнинг замон, шахе ва сондаги шаклларини билмасдан туриб тугри гаплар тузиш мумкин эмас. Шунинг учун х,ам ушбу феъллар х,ак,ида к,иск,ача маълумот бериб утишни маъкул топдик. 1. Хрлатни ифодаловчи «to be» (булмок,) феъли. 2. Бирор нарсага эга эканликни ифодаловчи «to have» (бор, эга булмок,) феъли. 3. Гапларнинг инкор ва с^фок, шаклини х,осил к,илишда ишлатиладиган «to do» ёрдамчи феъли. Ушбу феъллар шахе, сон ва замонда турли шаклга эга булганликлари учун х,ам сиз азиз китобхонга анча к,ийинчилик тутдириш и м ум ки н. К,уйида биз улар н и алох,ида-алох,ида куриб чик,амиз. Кишилик олмошлари билан пгахсларда к,уйидаг'ича мослашади: I am Не is She is It is We are You are They are Mr.Bell is «To be» булмок, феъли Бу феълнинг х,озирги замон шакли к,уйидагича. The students are to be / \ am is are

30 Масалан : I am a student. He is a teacher. We are students. Ben is an English man. Mr.Bell and Mr.Breadly are from England. You are in my room. М ен талабаман. У ук,итувчи. Виз талабамиз. Бэн инглиз кишиси. Мистер Бэлл ва мистер Брэдли Англиядан. Сизлар менинг хонамдасиз. К,уйидаги гапларни инглиз тилига тарж има к,илинг. 1. Ахмедов ИК.ТИСОДЧИ. У х,озир хонада. 2. Дилдора талаба. Хр.зир у дарсда. 3. Булар талаба. Улар институтда. 4. М истер Ахмедов Лондонда. Х,озир у мех,монхонада. 5. Бу китоб. У стол устида. Сурок,ни англатганда «to be» феълининг тегишли шакли гапнинг бошида келади. Гапнинг охирида ох,анг кутарилади. Масалан : 1. Are you a student?71 Yes, I am. (No, I am not) 2. Is he at the lesson?71 Yes, he is. (No, he is not). 3. Are they in London? я Yes, they are. (No, they are not). 4. Is Barno at hom e?71 Yes,she is. (No,she is not). 5. Are Mr.Ahmedov and Mr. Blake in the office? Yes, they are. (No,they are not). Сиз талабамисиз? X,a. (Йук,) У дарсдами? Х,а. (Йук,) Улар Лондондами? Х,а. (Йук,) Барно уйдами? Х,а. (Йук,) Мистер Ахмедов билан мистер Блэйк офисдами? Х,а. (Йук,) «То Ье» феълининг утган замон шакллари куйидагича: '50 / was to be \ were

31 Бу феъл шаклларининг отлар ва олмошлар билан мослангувига эътибор беринг. I was Не was She was It was We were You were They were Масалан : I was here in the morning. He was at home yesterday. She was in her room. It was on the table. We were here at ten o'clock. You were at the lesson. They were at work. Mr.Bell was in his office in the morning. The students were at the English lesson. Мен эрталаб шу ерда эдим. У кеча уйда эди. У узининг хонасида эди. У стол устида эди. Биз соат унда шу ерда эдик. Сиз дарсда эдингиз. Улар интда эдилар. Эрталаб мистер Бэлл узининг идорасида эди. Талабалар инглиз тили дарсида эдилар. Энди эса куйидаги гапларни инглиз тилига таржима к,илинг. «to be» феълининг угган замондаги тегишли ш аклини куллашни унутманг. 1. Мен соат олтида уйда эдим. 2. Бу мистер Блэйк. У кеча Тошкентда эди. 3. Биз эрталаб уйда эдик. 4. Улар соат саккизда офисда эдилар. 5. М енинг портфелим стол устида эди. Сурок, шаклининг х,осил булишига эътибор беринг. 1. W ere you in Tashkent yesterday? Сиз кеча Тошкентда эдингизми? Yes, I was. (No, I was not). X,a. (Йук,)..'31

32 2. Was she at work in the morning? Yes, she was. (No, she was not). 3. Was Ml Bell in the office at nine o'clock? Yes, he was. (No, he was not). 4. W ere your friends in the room? Yes,they were. (No, they were not) У эрталаб ишда эдими? Х,а.(Йук,). Соат тукдизда мистер Бэлл офисда эдими? Х,а. (Йук,). Сизнинг дустларингиз хонада эдими? Х,а. (Йук,). «То Ье» феълининг келаси замон шакллари цуйидагича Х.ОСИЛ булади: shall be will be Бу феъл шаклларининг олмошлар билан мослашувига эътибор беринг. I shall be Не will be She will be It will be W e shall be You will be They will be Масалан : I shall be twenty years old next year. He will be in his room after six o clock. She wiu be here in five minutes. It will be in Samarkand tomorrow morning. W e shall be second year students the next year. Мен келаси йили йигирма ёшга туламан. Соат олтидан кейин у узининг хонасида булади. У беш дак,ик,адан сунг шу ерда булади - У эртага эрталаб Самарк,андда булади. Келаси йили биз иккинчи боск,ич талабалари буламиз.

33 You will be a doctor in a year. They will be here in an hour. Сиз бир йилдан сунг врач буласиз. Бир соатдан кейин улар шу ерда булишади. Энди эса сурок, шаклининг тузилишига эътибор беринг. Бунда келаси замонни ифодаловчи «shall» ва «will» сузларини гапнинг бошида келиши зарурлигини унутманг. Shall 1 be here in the morning? Yes, you will. (No, you will not.) Бу ерда эрталаб булайинми? X,a. (Йук,). Жавобда «will» шакли кулланишига эътибор беринг. Сурок, узга шахсга к,аратилганлиги учун х,ам жавоб берувчи «сиз» (you) сузини ишлатяпти ва шунга мувофик, феълнинг «will» шакли кулланиляпти. Will you be in Tashkent tomorrow? - Yes, I shall. (No, I shall not). Сиз эртага эрталаб Тошкентда буласизми? X,a. (Йук,). Бу ерда эса аксинча сурок, сизга к,аратилган ва сиз «мен» ( I ) сузини ва шунга мое феълнинг «shall» шаклини куллашингиз керак. Will he be here after six? Yes, he will.(no,he will not). Will she be here in five minutes? Yes, she will.(no,she will not). Will it be here in the afternoon? Yes, it will. (No, it will not). Shall we be the second year students next year Yes, you will. (No, you will not). У бу ерда олтидан кейин буладими? Ха. (Йук,). У бу ерда беш минутдан кейин буладими? Х,а. (Йук,). У бу ерда туш пайтида буладими? Х,а. (Йук,). Келаси йили биз иккинчи боск,ич талабалари буламизми? Ха. (Йук,)

34 Will you be a doctor in a year? Yes, I shall. (No, I shall not). Will Mr.Bell be in Andijon next week? Yes, he will. (No, he will not). Бир йилдан сунг врач буласизми? X,a. (Йук,). Келаси х,афтада мистер Бэлл Андижонда буладими? X,a. (Йук,). Will the students be at the lesson Талабалар эртага дарсда tomorrow? буладими? Yes, they will. (No, they will not). X,a. (Й ^ ). К,уйида берилган сузлардан фойдаланиб эртага ким к,аерда булишини айтинг. in Tashkent, in London, at work, at the shop, at the airport, in the market, in the hotel, in the office, in his new flat 34 I shall be He will be She will be It will be We shall be You will be They will be Mr.Hakimov will be Mr.Tomson and his friends will be К,уйидаги гапларни эса инглиз тилига тарж им а кдлинг. 1. М ен эртага эрталаб офисда буламан. 2. У эртага аэропортда булади. 3. У (к,из) эртага дарсда булади. 4. У (самолёт) эртага эрталаб Самарк,андл,а булади. 5. Биз эртага магазинда буламиз. 6. Сиз эртага эрталаб М осквада буласиз. 7. Улар эртага мех,монхонада булишади. 8. М истер Дэйвидсон эртага Нью-Йоркда булади. 9. Мистер Бэлл ва унинг х,амрохдари (companions) эртага бозорда булишади. 10. Мех,монлар (guests) эртага бизнинг мактабда булишади.

35 There is... ва there are... грамматик к,урилмаси There is... ва there are... грамматик курилмаларини (конструкцияларини) урганиш инглиз тилини эндигина узлаштириб келаётган сиз каби китобхонларга инглиз тилида нарса ва х,одисаларни тасвирлашга к,аратилган монологик нуткди устиришга ва грамматик нук,таи назардан тугри гаплар тузи i ига ёрдам беради. Бу грамматик курилма маълум бир жойда бирор предмет ёки шахе борлигини ифодалаш учун ишлатилади. Узбек китобхонлари урин-жойни ифодаловчи сузлар ёки суз бирикмалари билан бошланадиган гапларни инглиз тилида айтмок,чи булсалар, х,еч иккиланмай «There is...» ёки «There are...» грамматик курилмаларини куллашлари мумкин. Эслатма: There is... к,урилмаси бирлик шаклида келган отлар олдида ишлатилади. Масалан, «Стол устида инглизча китоб бор» га ни инглиз тилида куйидагича булади: «There is an English book on the table». There are... курилмаси эса купликдаги отлар олдида ишлатилади. «Стол устида инглизча китоблар бор» There are English books on the table Намунага кура к,уйида берилган сузлардан фойдаланиб, гаплар тузишни машк, к,илинг. Намуна: There is... There are... a pen/on the table a pencil/in the pencil box books/in the bag boys/in the room an apple/on the plate К,уйидаги инглизча гапларни узбек тилита таржима к,илинг ва узбекчага угирилган гапларни урин-жойни ифодаловчи сузлар билан бошланишига эътибор беринг. 1. There is a TV in the room. Хонада телевизор бор. 2. There is a carpet on the wall. Деворда шлам бор. 3. There are boys in the yard. Х,овлида болалар бор. 4. There are many English books on the bookshelf. Китоб токчасида кун инглизча китоблар бор.

36 Куйидаги гапларни инглиз тилига ёзма тарж има к,илинг. 1. Деворда соат бор. 2. Менинг хонамда учта стул ва битта стол бор. 3. Сумкада китоблар бор. 4. Хонанинг уртасида (in the middle of the room) стол бор. Эслаб к,олинг! There is... ёки There are... грамматик курилмаси оркдли ифодаланган мазмун инглиз тилида бошкд курилмалар ёрдамида х,ам берилиши мумкин. К,иёсланг: 1. There is a book on the table The book is on the table 2. There are letters and telegrams on the table. The letters and telegrams are on the table. Ушбу курилмаларнинг утган замон шакли «is» ёки «аге» урнига to be феълининг утган замон шаклини ифодаловчи «was» (бирликда) «were» (купликда) ишлатилади. Масалан: 1) Кеча стол устида хат бор эди. There was a letter on the table yesterday. 2) Икки кун аввал бу хонада куп стуллар бор эди. There were many chairs in this room two days ago. Ушбу грамматик курилманинг сурок, шаклини х,осил к,илишда «to be» феълининг теги шли шакли ran бошида келади. Масалан: Is there a book on the desk? Are there many cars in the street? Yes, there are. Булишсиз шаклини х,осил к,илишда эса «to be» ф еълининг шахсдаги шаклидан сунг «not» ёки «по» инкор юкламалари ишлатилади. Масалан: There is not a book on the table. Стол устида китоб йук,. There are no magazines on the table. Стол устида журналлар йук,.

37 "To have" феъли То have" феъли узбек тилидаги "бор" сузига мук,обилдир. Хрзирги замонда "to have" феълининг икки шакли ишлатилади "have" ва "has". Бу феълнинг олмошлар билан мосла! путзига эътибор беринг. I have Не has She has It has We have You have They have Эслатма: Огзаки нуткда ва инглиз тилининг Америкача куринишида (вариантида) "have got/has got" бирикмаси ишлатилади. I have got a book. Не has got a pen. К,уйидаги гапларни узбек тилига тарж има к,илинг. 1. I have an English book. 2. Не has an Uzbek book. 3. She has a good friend. 4. This is a room. It has two windows. 5. We have an English lesson today. 6. You have many friends in Moscow. 7. The boys and girls have many friends. 8. Shohista and Shoira have a friend in New York. 9. They have a lesson on Monday. 10. He has got two ball-pens. К,уйида берилган сузлардан фойдаланиб кимда нима борлигини инглизча айтишни машк, к,илинг. a friend, a good pen, a house, a car, an apple, an office in Andijon, an English book, a new flat, a table, a telephone, a TV-set, two brothers, computers. I have He has She has W e have 37

38 You have They have Mr.Hakimov has My friends have Bessy has got Сурок, шаклининг тузилишига эътибор беринг. Have you a book.? / Yes, I have. (No, I have not). Китобингиз борми? X,a. (Йук,). Has he a friend in London?/ Yes, he has. \ (No, he has not) Has Mr.. Bell a son? / Yes, he has. (No, he has not) Have Murod and Nodir many friends? Yes, they have. (No,they have not) Унинг Лондонда дусти борми? Х,а. (Йук,). Мистер Бэллнинг угли борми? Х,а. (Йук,). Мурод билан Нодирнинг куп дустлари борми? Х,а. (Йук). Инглиз тилининг американча вариантида "to have" феъли к,атнашган гапларнинг сурок, ва инкор шаклини х,осил к,илишда ёрдамчи do /does" феъли ишлатилади. Масалан: Do you have a book? We don"t have an English book. Does he have a tape-recorder? Утган замон учун «to have» феълининг фак,атгина битта «had» шакли бор холос. У барча шахсларда бир хил к,улланади. I had She had Не had It h a d We had ;S8

39 You had They had Mr.Ahmedov had Mr.Bell and Mrs.Bell had 1 had many books last year. She had three English books. He had a flat in Tashkent. They had a big garden in the village. Mr. Breadly had an office in Tashkent. This is my room. It had two windows last year. Утган йили менда куп китоблар бор эди. Унинг учта инглизча китоби бор эди. Унинг Тошкентда квартираси бор эди. К,ишлокда уларнинг катта боги бор эди. Мистер Брэдлининг Тошкентда офиси бор эди, Бу менинг хонам. Утган йили унинг иккита деразаси бор эди. Сурок,ни ифодалаганда "had" гапнинг бошида келади, ran охирида эса ох,анг кутарилади. Had he a telephone at home? Had Mr. Bell an office in London? Yes, he had. (No, he had not) Унинг уйида телефони бормиди? Мистер Бэллнинг Лондонда офиси бормиди? Х,а. (Йук,). Инглиз тилининг американча вариантида "to have феълиии уз ичига олган гапларнинг сурок, ва инкор шаклларини х,осил к,илишда ёрдамчи do" феълининг уигган замон шакли булмиш did" к,улланади. Did you have a new suit? She didn't have an English text-book. 39

40 "To have" феъли келаси замон шаклининг х,осил кдлиниши. Келаси замонда бу феъл "shall" ва "will" ёрдамчи феъллари билан биргаликда ишлатилади. Бу феъл шаклларининг эътибор беринг. shall have will have 1 shall have олмошлар билан мослашувига Не will have She will have It will have We shall have You will have They will h a v e Эслаб к;олинг: Мен (I) ва биз (we) деб гапирганингизда "shall" ишлатилади. К,олган барча шахсларда "will" ишлатилади. К,уйидаги мисолларни ук,инг ва "to have" ф еълининг келаси замонда ишлатилишини ифодаловчи сузларни эслаб к,олинг. 4(1 1. Lshall have this book tomorrow. 2. He will have the book tomorrow too. 3. She will have it next week. 4. We shall have a new school next year. 5. You will have this book next month. 6. They will have a new flat next month. 7. Mr. Bell will have the ticket for Tashkent tomorrow. 8. Mr.Ahmedov and Mr. Blake will have the telegram tomorrow.

41 CypoK^ffl ифодалаганда "shall ёки "will" сузи гапнинг бошида келади. Масалан : 1. Shall I have this book tomorrow? Yes, you will. (No, you will not). 2. Will he have this book tomorrow Yes, he will, too? (No, he will not). 3. Will she have a new dress next Yes, she will, week? (No, she will not). 4. Shall we have a holiday next Yes, you will, month? (No, you will not). 5. Will you have a holiday in two Yes, I shall, months? (No, I shall not). Агар куплик булса Yes, we shall. (No, we shall not). 6. Will they have a new car next Yes, they will, year? (No, they will not). 7. Will Mr.Blake have a ticket Yes, he will, tomorrow? (No, he will not). 8. Will Mr.Bell and Mr.Ahmedov have Yes, they will, tickets tomorrow? (No, they will not). Куйида берилган гапларни сурок,к,а айлантиринг. Pattern : Mr.Hakimov will have a car tomorrow. Will Mr.Hakimov have a car tomorrow? 1. Betty will have a new dress next week. 2. They will have a new program next week. 3. You will have a meeting tomorrow. 4. The sportsman will have a new uniform next month. 5. Mr.Davidson will have the new model of this car tomorrow. 6. I shall have this book tomorrow. 7. We shall have this paper tomorrow.

42 Эслатма: Инглиз тилининг американча варианта келаси замон етакчи ф еъл олдидан барча шахсларда will" ёрдамчи ф еъ лининг иштироки оркдли ясалади. Масалан: I will come tomorrow. You will come tomorrow. He will come tomorrow. She will come tomorrow. It will come tomorrow. W e will come tomorrow. They will come tomorrow. ФЕЪЛ ЗАМОНЛАРИ Азиз китобхон, маълумки, узбек тилида уч замон категорияси (х,озирги, уггаи, келаси) мавжуд, инглиз тилида эса ун олтита. Уларнинг х,ар бири маъно жихдтдангина эмас, балки уз шакли билан х,ам бир-бирларидан фарк, к,илади. Бу табиийки, сизнинг тугри гаплар тузишингизда ва феъл замонларини бир-биридан ф ар^лаш ингизда к,ийинчилик тугдиради. Шунинг учун биз феълнинг грамматик замон категорияси х,ак,ида х,ам к,иск,ача маълумот бериб утишни маък,ул топдик. Инглиз тилидаги феъллар икки катта гурух;га булинади: тутри тусланувчи феъллар ва нотутри тусланувчи феъллар. Тугри тусланувчи феълларнинг утган замон шакли ed" к,ушимчасини к,ушиш орк,али х,осил к,илинади. Масалан : 1worked at school last year. Утган йили мен мактабда ишладим. Нотутри тусланувчи феъллар эса турлича шаклга эгалиги х,амда сон жих,атдан тугри ф еълларга нисбатан оз булганлиги учун китобнинг сунгида улар жадвалининг берилггшини мак,садга мувофик, деб топдик. Сиз бундай ф еълларнинг шаклини эслаб к,олишингиз керак. 42

43 THE PRESENT INDEFINITE TENSE н о а н и к ; х,о з и р г и з а м о н Ушбу замон феълининг бош шакли инфинитивдан ясалади: I speak English. You speak English. We speak English. They speak English. Бу замондаги феълнинг III шахе бирлигида инфинитивга "-s" к,ушимчаси кушилади. Масалан: Не speaks She speaks It works. У (машина) ишлайди. Эслатма: ss, sh, ch" х,арф бирикмалари билан ту га ran феъллардан сунг III шахедаги феъл шаклига es" к^ушимчаси кушилади: Не washes his hands. Every day the man passes by them. Bessy watches TV in the evenings. У кулларини ювади. X,ap куни у киши улар олдидан утади. Бэсси кечкурунлари телевизор куради. Ноаник, х,озирги замондаги феълнинг инкор шаклини ифодалашда ёрдамчи «do (does)» феълидан сунг not" инкор юкламаси келтирилади. I do nol read this text. Мен бу матнни ук,имайман. Не does not read this text. У бу матнни ук,имайди. Эслатма: do" билан "not" к,ушилиб don't", does" билан "not" куншлиб "doesn't" булиб ёзилиши ва укдлиши х,ам мумкин. I d o n't know him. Мен уни ганимайман. Не doesn't know us. У бизларни танимайди. Бу одатда огзаки нутк,к,а хосдир. Сурок,ни ифодалаганда ёрдамчи феъл "do" (does) эгадан олдин келади.

44 Do you know English? Does he speak English? Инглизча биласизми? У инглизча гапирадими? С)фок, гапнинг инкор шакли эса куйидагича х,осил булади: D on't you know English? D oesn't he speak English? Инглизча билмайсизми? У инглизча гапирмайдими? Топширик,: Куйидаги гапларнинг сурок, шакли ни ёзинг. Намуна: The boys play football. She plays volleyball. 1. You speak Uzbek. 2. The children go to school. 3. The boys go home. 4. He reads a book. 5. Ben learns Uzbek. Do the boys play football? Does she play volleyball? THE PAST INDEFINITE TENSE НОАНИК, УТГАН 3AMOH Тугри феълларнинг утган замон шакли уларга "ed" кушимчасини куши т оркдли х,осил к, или пади. Бу барча шахслар учун бир хилдир. Масалан: I played tennis. М ен теннис уйнадим. You played tennis. Сиз теннис уйнадингиз. Не played tennis. - У теннис уйнади. She played tennis. - У (к^гз) теннис уйнади. W e played tennis. Биз теннис уйнадик. They played tennis. - Улар теннис уйнадилар. Эслатма: Нотугри феъллар утган замонда алох,ида шаклга эга. Шунинг учун х,ам уларни эслаб к,олиш керак. 44 Масалан: I spoke - М ен гапирдим. You spoke - Сиз гапирдингиз. Не spoke - У гапирди. She spoke У (к,из) гапирди. It spoke У (радио) гапирди. W e spoke Биз гапирдик. They spoke - Улар гапиришди.

45 И нкор маъносини ифодалашда "to do" ёрдамчи ф еъ лининг утган замон шакли did" дан сунг not" инкор юкламаси ишлатилади. Масалан: I did not speak. Мен гапирмадим. You did not speak. Сиз гапирмадингиз. He did not speak. У гапирмади. She did not speak. У (к,из) гапирмади. It did not speak. У (радио) гапирмади. W e did not speak. - Биз гапирмадик. They did not speak. - Улар гапиришмади. Эслатма: 1. Did" феъли ишлатилганда асосий феъл га х,еч ^андай кушимча кушилмайди. 2. did" феъли not" инкор юкламаси билан кушилиб ёзилиши ва талаф ф уз к,илиниши мумкин: didn't I didn't speak. С урок, пи ифодалаганда х,ам did" феъли ишлатилади ва у доимо гапнинг бошида эгадан олдин келади. Did I work? Мен ишладимми? Did you work? Сиз ишладингизми? Did he work? У ишладими? Did she work? У (к,из) ишладими? Did it work? У (радио) ишладими? Did we work? Биз ишладикми? Did they work? Улар ишладими? Гапнинг cypoi^ ва инкор шаклларини х,осил к,илишда not" инкор юкламаси ишлатилади. Did he not go to school? (Didn't he go to school?) Эслатма: yesterday кеча the day before yesterday - утган куни last year - угтан йили last month - утган ойда last week - утган х,афта каби сузлар билан келган гапларда феълнинг утган замон шакли кулланади.

46 Масалан: Last year 1went to Samarkand. Yesterday they played football. Last month the delegation of the businessm en visited London. 1 didn't see him the day before yesterday. Утган йили мен Самаркдндга бордим. Кеча улар футбол уйнашди. Утган ойда ишбилармонлар делегацияси Лондонга борди. Мен уни утган куни курмадим. Топширик,: Куйидаги гапларни инглиз тилида айтинг ва ёзинг. 1. Болалар кеча баскетбол уйнашди. 2. Утган йили улар Тошкентда яшашган эди. 3. Биз бу матнни утган хдфта таржима к,илдик. 4. Утган ойда ж аноб Блэйк Андижонга келди. 5. Талабалар утган куни дех,к,онларга (farmers) ёрдам беришди. Феълларниш келаси замон шакли уларнинг бош шакли олдидан "shall" ёки will" ёрдамчи феълларидан бирини келтириш орк,али Х.ОСИЛ к,илинади. Биринчи шахе бирлик (I - мен) ва купликда (we - биз) "shall" ишлатилади. К,олган барча ш ахсларда (he., she., it., you., they.) эса "will" ишлатилади. I shall go He will go She will go It will go W e shall go You will go They will go THE FUTURE INDEFINITE TENSE НОАНИК, КЕЛАСИ ЗАМОН Мен бораман У (эркак) боради У (аёл) боради У (бирор нарса, масалан, машина) боради Биз борамиз Сиз борасиз (сизлар борасизлар) Улар боришади Эслатма: Узбек тилида феълларнинг хрзирги замонда х,ам, келаси замонда х,ам бир хил шаклга эга эканлиги (масалан: Мен хдр куни ишга бораман. Мен эртага ишга борам ан.) узбек китобхони учун инглиз тилидаги PRESENT к;

47 INDEFINITE ва FUTURE INDEFINITE замонларида келган фе-ьл шаклларини тушуниб олишда ва ишлатишда к,ийинчилик тутдириши мумкин. Бундай х,олатда бажариладиган иш-х,аракат одатда булишлигини ёки нутк, сузланиб турган пайтда булаётганлигини ажратиб олиш керак. Агар одатда булса, феълнинг Present Indefinite замондаги шакли (I work), нутк, сузланиб турган пайтдан кейин булса Future Indefinite замондаги шакли (I shall work) ишлатилади. Х,урматли китобхон, энди феъл замонларининг нутк, сузланиб турган пайтда давом этаётган иш-х,аракатини ифодаловчи гурух,ни куриб чик,амиз. Маълумки, нутк, х,озирги пайтда, утган замонда ёки келажакда давом этаётган булиши мумкин. Шунга кура х,озирги давомли замон (The Present Continuous Tense), )птан давомли замон (The Past Continuous Tense) ва келаси давомли замон (The Future Continuous Tense) лар фаркданади. THE PRESENT CONTINUOUS TENSE Х.ОЗИРГИ ДАВОМЛИ ЗАМОН Ушбу замон "to be" феълининг х,озирги замон шакли ва асосий феълнинг -in- к,ушимчасини олган шаклидан ташкил топади. I am writing. Мен ёзаяпман Fie is writing. У ёзаяпти She is writing. У (к,из) ёзаяпти It is writing. У (нарса) ёзаяпти We are writing. Биз ёзаяпмиз They are writing. Улар ёзаяпти Ушбу замоннинг с^фок, шаклини х,осил к,илишда ёрдамчи ф еъл гапнинг бошида келади. Am I writing? Is he writing? Are you writing? Инкор шакли "not" юкламаси ёрдамида х,осил кдлиниб, у ёрдамчи феълдан сунг ишлатилади. I am not writing. They are not playing. She is not speaking. Эслатма: to go, to come, to leave, to start каби феъллар билан ишлатилганда х,озирги давом этаётган замондаги (The Present Continuous Tense) феъл келгусида буладиган иш-х,аракатни х,ам ифодалаши мумкин. Масалан: I am going, to Tashkent tomorrow. М ен эртага Тошкентга кетаяпман. 47

48 THE PAST CONTINUOUS TENSE УТГАН ДАВОМЛИ 3AM OH Ушбу замон «to be» феълининг утган замондаги шакли ва асосий феълнинг -ing- кушимчасини олган шаклидан ташкил топади. I was speaking Не was speaking She was speaking It was speaking We were speaking You were speaking They were speaking Сурок,ни ифодалаганда келади. W as he speaking? Was she speaking? W ere you speaking? W ere they speaking? Мен гапираётган эдим У' гапираётган эди У (к,из) гапираётган эди У (радио) гапираётган эди Биз гапираётган эдик Сиз гапираётган эдингиз Улар гапиришаётган эди (гапираётган эдилар) ёрдамчи ф еъл гапнинг бошида У гапираётган эдими? У (к,из) гапираётган эдими? Сиз гапираётган эдингизми? Улар гапиришаётган эдиларми? (ёки гапиришаётганмиди) Инкорни ифодалаганда эса "not" юкламаси ишлатилади. У ёрдамчи ф еъл шаклидан кейин келади. I was not speaking Мен гапирмаётган эдим She was not writing У ёзмаётган эди W e were not going Биз бормаётган эдик They were not reading this book Улар бу китобни ук,имаётган эдилар THE FUTURE CONTINUOUS TENSE КЕЛГУСИ ДАВОМЛИ ЗАМОН Ушбу замон "to be" феълининг келаси замон шаклидан (shall be, will be) ва асосий феълнинг -ing- кушимчасини олган шаклидан таш кил топади. I shall be working. Не will be working She will be working It will be working We shall be working You will be working They will be working Мен ишлаётган буламан У ишлаётган булади У (к,из) ишлаётган булади У (машина) ишлаётган булади Биз ишлаётган буламиз Сиз (сизлар) ишлаётган буласиз Улар ишлашаётган буладилар

49 С урокди иф одалаганда ёрдам чи ф еъ л shall (ёки will) эгадан олдин келади. Shall I be working? Will you be working? Will it be working? Will your friend be reading this book? Will Mr.Bell be working? Мен ишлаётган буламанми? Сиз ишлаётган буласизми? У (машина) ишлаётган буладими? Уртогингиз бу китобни ук,иётган буладими? М истер Бэлл ишлаётган буладими? Инкорни ифодалаганда "not" юкламаси ишлатилиб, у эгадан кейин келади. Shall 1 not be working? Will you not be working? Will Betty not be translating the text? Эслатма: Мен ишламаётган буламанми? Сиз ишламаётган буласизми? Бэтти матнни таржима к,илмаётган буладими? Сезги ва х,иссиётни ифодаловчи иш-х,аракатни англатадиган куйидаги феъллар давомли замонда кулланилмайди. see hear feel mean love hate recognize like курмок, эшитмок, сезмок, англатмок, севмок, ёмон к^фмок, танимок, ёк,тирмок, be булмок, fear куркдюк, need - мух,тож булмок, have - бор, эга булмок, believe ишонмок, know билмок, understand тушунмок, Энди феъл замонларининг яна бир гурух,и, яъни иш-х,аракатнинг маълум бир вак,тгача бажаритшб булинганлигини курса'гл'вчи гурух,ини куриб чикдмиз. Бу вак,т х,озир, yrrai 1 ёки келасида булиши мумкин. Шу боисдан х,ам туталланган феъл замонларининг уч гурух,и The Present Perfect Tense (Хрзирги перфектли замон), The Past Perfect Tense (Утган перфектли замон), The Future Perfect Tense (Келаси перфектли замон) фаркданади !»

50 THE PRESENT PERFECT TENSE Х.ОЗИРГИ ПЕРФЕКТЛИ 3AM OH Бу замондаги феъл have (has) феълининг х,озирги замон шакли ва асосий феълнинг учинчи шаклидан таш кил топган. Масалан: I have translated the article. W e have translated the article. You have translated the article. They have translated the article. He has translated the article. She has translated the article. It has translated the article. have translated h as translated Мен мак,олани таржима кил и о булдим. Биз мак,олани таржима кдлиб булдик. Сиз (сизлар) макрлани тарж има кдлиб булдингиз. Улар мак,олани таржима кдлиб булишди. У мак,олани таржима к,илиб булди. У (кдз) мак,олани тарж има кдлиб булди. У (компьютер) мак,олани тарж има кдлиб булди. С^фокди ифодалаганда ёрдамчи феъл have (has) эгадан олдин, гапнинг бошида келади. Have you translated the article? Мак,олани таржима кдлиб булдингизми? Has she translated the article? У (к,из) макрлани таржима кдлиб булдими? Has Bobir translated the article? Бобир мак,олани тарж има кдлиб булдими? Инкорни ифодалаганда not" юкламаси ёрдамчи феъл have (has) дан кейин келади. I have not finished the work. G ulbahor has not finished the work. - Мен ишни тугатганим йук,. Гулбах,ор ишни баж ариб булгани йук,. Эслатма: have ( has) not билан куш ил и б айтилиши ва ёзилиш и мумкин. Масалан: I haven't finished the work. She hasn't finished the work. 50

51 The presen t perfect ten se (х,озирги п ерф ектли зам он) иш-х,аракатни нутк, сузланиб турган пайтгача бажарилиб тугалданганлигини ифодалаш учун ишлатилади. Бу замонда куйидаги сузлар куп ишлатилади: already аллакачон just эндигина, х,озиргина ever сира х,ам, к,ачон булса х,ам never х,еч к,ачон, сира х,ам not yet х,амон, х,алигача, х,али х,ам Масалан: I have never seen him before. Эслатма: Мен уни аввал х,еч к,ачон (ёки сира х,ам) к^рмаганман. Баъзан The Present Perfect Tense иш-х,аракатни нутк, сузланиб турган пайтгача бажарилиб булган, лекин вак,т х,али утмаган х,олатни ифодалашда х,ам ишлатилиши мумкин. М асалан: We have seen him today. - Биз уни бухун курд и к. (иш-х,аракат бажарилиб булган, бирок, кун х,али утгани йук,) THE PAST PERFECT TENSE УТГАН ПЕРФЕКТЛИ ЗАМОН Бу замондаги феъл have феълининг утган замон шакли булмиш "had" ва асосий феълнинг учинчи шаклидан ташкил топган. I had finished the work. You had finished the work. He had finished the work. She had finished the work. It had finished the work. We had finished the work. They had finished the work. had finished Мен ишни тугатиб булган эдим. Сиз ишни тугатиб булган эдингиз. У ишни тугатиб булган эди. У (к,из) ишни тугатиб булган эди. У (машина) ишни тугатиб булган эди. Биз ишни тугатиб булган эдик. Улар ишни тугатиб булган эдилар.

52 С урокди иф одалаганда had" гапнинг бош ида келади. Had he finished the work? У ишни тугатиб булган эдими? Инкорни ифодалаганда эса not" юкламаси ишлатилади. W e had not finished the work. Бич ишни тугатмаган эдик. The Past Perfect Tense иш-х,аракатнинг утган замонда маълум бир пайтгача тугалл-шиб булганлигини ифодалайди. Масалан: They had finished the work - Биз хонага кирганимизда when we entered the room. улар ишни тугатиб булишган эдилар. I had translated the text by ten o'clock last night. - Кеча кечкурун соат унгача мен матнни тарж има кдлиб булган эдим. THE FUTURE PERFECT TENSE КЕЛАСИ ПЕРФЕКТЛИ ЗАМОН Ушбу замондаги феъл шакли иш-х,аракатнинг келажакда булиш ини ифодаловчи shall/w ill'' ва тугалланганликни курсатувчи have" х,амда асосий феълнинг учинчи шаклидан таш кил топган. 1 shall have translated the text. shall have translated will have translated You will have translated the text. He will have translated the text. She will have translated the text. It will have translated the text. We shall have translated the text. They will have translated the text. 52 Мен матнни таржима к,илиб буламан. Сиз матнни таржима кдлиб буласиз. У матнни таржима к,илиб булади. У (кдз) матнни таржима кдлиб булади. У (нарса) матнни таржима кдлиб булади. Биз матнни таржима кдлиб буламиз. Улар матнни таржима кдлиб булишади.

53 С уровни ифодалаганда ёрдамчи феъл shall/will" гапнинг бошида келади. Will they have translated the text? Shall we have translated the text? Инкорни ифодалаганда ёрдамчи феълдан (shall/will) кейин "not" юкламаси келади. I shall not have translated the text. He will n o t have translated the text. The Future Perfect Tense даги феъл иш-х,аракатнинг келгусида бопща бир иш-х,аракати бошлангунча бажарилиб булишини курсатиш учун ишлатилади. I shall have translated the - Мен сиз кдйтиб text before you come келгунингизгача матнни back. тарж има к,илиб буламан. Эслатма: Ушбу замондаги феъл келгусидаги маълум бир вакдтача иш-х,аракатнинг бажарилиб булинганлигини курсатиш учун х,ам ишлатилади. She will have finished this - У соат унгача бу ишни work by ten o'clock. баж ариб булади. Энди феъл замонларининг яна бир гурух,ини к>фиб утамиз. Бу гурух, PERFECT CONTINUOUS TENSE (Перфектли давомли замон) деб аталади. Ушбу замондаги феъл иш-х,аракатнинг маълум бир вак,тда бошланиб х,озир, келаси ёки утган замондаги маълум вакдтача давом этганини, баъзан эса шу вак,т ичида х,ам давом этиб турганини ифодалайди. THE PRESENT PERFECT CONTINUOUS TENSE Х.ОЗИРГИ ПЕРФЕКТЛИ ДАВОМЛИ ЗАМОН Бу замон ёрдамчи феъл "to be" нинг тугалланган хрзирги замондаги шакли "have been / has been" ва асосий феълнинг "-ing" к,ушимчасини олган шаклидан таглкил топади. have been writing has been writing I have been writing this exercise. Не has been writing this exercise. - Мен бу мапщни ёзаяпман. У бу мапщни ёзаяпти. She has been writing this exercise. У (к,из) бу машкди ёзаяпти.

54 It has been writing this exercise. W e have been writing this exercise. You have been writing this exercise. They have been writing this exercise. У (машина) бумаищни ёзаяпти. Биз бу машк,ни ёзаяпмиз. Сиз бу мапщни ёзаяпсиз. Улар бу мапщни ёзишаяпти. Сурок,ни ифодалаганда ёрдамчи феъл "have / has" эгадан олдин келади: Have you been writing this exercise? Has she been writing this exercise? Инкорни ифодалаганда not" юкламаси ёрдамчи феъл "h av e/ has'7\ah кейин келади. I have not, been writing this exercise. He has not, been finishing his work. The Present Perfect Continuous Tense замонидаги феъл иш-х,аракатнинг нутк, сузланиб турган вак,тдан олдин бошланиб, х,озиргача давом этган, баъзан эса х,озир х,ам давом этаётганлигини ифодалаш учун ишлатилади. Масалан: Ben has beeng waiting for Kate since eight o'clock. Бэн Кэйтни соат саккиздан буён кутиб турибди. They have been translating the article for two hours. Улар икки соатдан буён бу макдлани тарж има к,илишаяпти. Эслатма: Давомли замонда ишлатилмайдиган феъллар (see, hear, know, love, feel ва х,.к) The Present Perfect Continuous урнига The Present Perfect да ишлатилади. We have not seen Kate since Monday. Биз Кэйтни душанба кунидан буён курганимиз йук,. THE PAST PERFECT CONTINUOUS TENSE УТГАН ПЕРФЕКТЛИ ДАВОМЛИ ЗАМОН Бу замонда келган феъл "to be" феълининг тугалланган }Ьтан замондаги шакли "had been" ва асосий феълнинг "-ing" кушимчасини олган шаклидан таш кил топади. 54 had been sitting

55 I had been sitting in the room for an hour. Мен хонада бир соатдан буён угирган эдим. Не had been sitting in the room for an hour. У хонада бир соатдан буён угирган эди. She had been sitting in the room for an hour. У (к,из) хонада бир соатдан буён утирган эди. It (dog) had been sitting in the room for an hour. У (ит) хонада бир соатдан буён утирган эди. We had been sitting in the room for an hour. Биз хонада бир соатдан буён утирган эдик. You had been sitting in the room for an hour. Сиз хонада бир соатдан буён утирар эдингиз. They had been sitting in the room for an hour. Улар хонада бир соатдан буён утирар эдилар. Сурок,ни ифодалаганда had" феъли гапнинг бошида эгадан олдин келади. I lad he been waiting for you? Had they been translating the article? Инкорни ифодалаганда эса not" юкламаси had" феълидан кейин келади. I had not been reading the book. You had not, been waiting for us. The Past Perfect Continuous Tense замонидаги феъл иш-х,аракатнинг утган замондаги маълум бир пайтдан бошланиб шу пайтгача давом этиб турганлигини, баъзан эса ундан кейин х,ам давом этаётганлигини ифодалаш учун ишлатилади. We had been working on this problem for two hours when you called us. Сиз бизни чакдрганингизда, биз бу масала устида икки соатдан бери ишлаётган эдик. She had been waiting there for an hour when they came. Улар келишганда, у к,из бир соатдан бери кутиб турар эди. 55

56 THE FUTURE PERFECT CONTINUOUS TENSE КЕЛАСИ ПЕРФЕКТЛИ ДАВОМЛИ ЗАМОН Бу замонда феъл to be" феълининг тугалланган келаси замон шакли shall/will have been" ва асосий феълнинг -ing" кушимчасини олган шаклидан ташкил топади. I shall have been working. Не will have been working. She will have been working. It will have been working. W e shall have been working. You will have been working. They will have been working. shall have been working will have been working Мен ишлаб турган буламан. У ишлаб турган булади. У (к,из) ишлаб турган булади. - У (машина) ишлаб турган булади. Виз ишлаб турган буламиз. Сиз ишлаб турган буласиз. Улар ишлаб турган буладилар. Сурокди ифодалаганда shall/will" эгадан олдин гапнинг бошида келади. Shall I have been reading this book? Will you have been reading the newspaper? Инкорни ифодалаганда эса not" юкламаси ёрдамчи феъл shall/will" дан кейин келади. Не will not have been working. They will not have been reading. W e shall not have been translating. The Future Perfect Continuous Tense замонида келган феъл иш-х;аракатнинг келгусидаги маълум бир вак,тдан олдин бошланиб, шу вак,тгача давом этганлигини ифодалаш учун ишлатилади. Не will have been waiting for an hour when you come. С из келган и н ги зд а у бир соатдан буён кути б турган булади.

57 We shall have been studying at the institute for six months by the first of March. Биринчи март куни биз институтда олти ойдан буён ук,иётган буламиз. Эслатма: Инглиз тилида сиз юк,орида куриб утган феъл замонларидан ташк,ари яна турт замон тури мавжуд. Улар угган замон нук,таи назаридан келгусида буладиган иш-х,аракатни ифодалаш учун ишлатилади. Бирок, улар огзаки нуткда кам кулланилганлиги сабабли, улар х,ак,ида факдт мисол келтириб утиш билан чекландик. 1. THE FUTURE IN THE PAST TENSE УТГАН КЕЛАСИ ЗАМОН I should read You would read We should read They would read He would read She would read 2. THE FUTURE CONTINUOUS IN THE PAST TENSE УТГАН КЕЛАСИ ДАВОМЛИ ЗАМОН 1 should be writing They would be writing We should be writing He would be writing You would be writing She would be writing 3. THE FUTURE PERFECT IN THE PAST TENSE УТГАН КЕЛАСИ ПЕРФЕКТЛИ ЗАМОН I should have written They would have written We should have written He would have written You would have written She would have written 4. THE FUTURE PERFECT CONTINUOUS IN THE PAST TENSE УТГАН КЕЛАСИ ПЕРФЕКТЛИ ДАВОМЛИ ЗАМОН I should have been writing They would have been writing W e should have been writing He would have been writing You would have been writing She would have been writing

58 THE NUMERAL СОН Инглиз тилидаги сонлар сиз узбек китобхони учун анчагина кдйинчилик тугдириши мумкин, шу сабабли х,ам ушбу грамматик хддиса х,ак,ида х,ам кдс^ача маълумот бериб утишни маъ^ул топдик. Инглиз тилида х,ам сонлар узбек тилидаги каби санок, ва тартиб сонларга булинади. Г) 8 Cardinal numerals (санок, сонлар) 1 one (бир) 2 - two (икки) 3 three (уч) 4 - four (турт) 5 - five (беш) 6 six (олти) 7 - seven (етти) 8 - eiht ('саккиз) 9 nine (тукдиз) 10 ten (ун) 11 eleven (ун бир) 12 twelve (ун икки) 13 thirteen (ун уч) 14 fourteen (ун турт) 15 fifteen (ун беш) 16 sixteen (ун олти) 17 seventeen (ун етти) Ordinal numerals (тартиб сонлар) 1st - the first (биринчи) 2nd the second (иккинчи) 3d the third (учинчи) 4th - the fourth (туртинчи) 5th the fifth (бешинчи) 6th the sixth (олтинчи) 7th the seventh (еттинчи) 8th the eighth (саккизинчи) 9th the nineth (тукдизинчи) 10th the tenth (унинчи) 11 th the eleventh (ун биринчи) 12th the twelfth (ун иккинчи) 13th the thirteenth (ун учинчи) 14th the fourteenth (ун туртинчи) 15th the fifteenth (ун бешинчи) 16th the sixteenth (ун олтинчи) 17th - the seventeenth (ун еттинчи)

59 18 eighteen (ун саккиз) 18th the eighteenth (ун саккизинчи) 19 nineteen (ун тукдиз) 19th the nineteenth (ун тукдизинчи) 20 twenty (йигирма) 20th the twentieth (йигирманчи) Йигирмадан утгизгача санок, ва тартиб сонлар куйидагича удилади : 21 twenty one 21st - the twenty first 22 twenty two 22d the twenty second 23 tw enty three 23d the tw enty third 24 tw enty four 24th - the twenty fourth 25 twenty five 25th the twenty fifth twenty six 26th the twenty sixth 27 tw enty seven 27th the twenty seventh 28 twenty eight 28th the twenty eighth 29 twenty nine 29th the twenty nineth Йигирма, уттизг к,ирк,, эллик, олтмиш, етмиш, саксон, тук,сон сонлари -ty" кушимчаси ёрдамида х,осил к,илинади. Шу сонларнинг тартиби х,ак,ида гапирилганда эса, уларга тартибни ифодаловчи -th" кушимчаси кушилади. Бу узбек тилидаги "-нчи" кушимчасига мос келади. 30 thirty 30th the thirtieth 40 fourty 40th the fourtieth 50 fifty 50th the fiftieth 60 sixty 60th the sixtieth 70 seventy 70th the seventieth 80 eighty 80th the eightieth 90 ninety 90th the ninetieth 100 a hundred 100th the hundredth 1000 a thousand 1000th the thousandth

60 Энди эса узингиз 30 дан 100 гача булган санок, ва тартиб сонларни аввал окзаки, кейин ёзма машк, к,илинг. Эслаб к,олинг! Юздан ва мингдан ортик, сонларни айтганимизда "юз" (hundred) сузидан кейин "and" богловчиси ишлатилади. Масалан: 125 one hundred and twenty five 125-чи one hundred and twenty fifth one thousand nine hundred and ninety six чи one thousand nine hundred and ninety sixth Энди эса куйида берилган санок, ва тартиб сонларни укитттни машк, к,илинг. во Cardinal numerals (санок, сонлар) Ordinal numerals (тартиб сонлар) 1 - one 1st the first 2 - two 2nd the second 3 three 3d the third 4 - four 4th -- the fourth 5 - five 5th - the fifth 6 six 6th - the sixth 7 -- seven 7th the seventh 8 eight 8th the eighth 9 nine 9th the nineth 10 ten 10th - the tenth 11 eleven 11th the eleventh 12 twelve 12th the twelfth 13 - thirteen 13th the thirteenth 14 fourteen 14th - the fourteenth 15 fifteen 15th - the fifteenth 16 - sixteen 16th - the sixteenth 17 seventeen 17th the seventeenth 18 - eighteen 18 th the eighteenth 19 - nineteen 19th the nineteenth 20 twenty 20th the twentieth 21 tw enty one 21st the tw enty first 22 tw enty two 22d the tw enty second

61 23 tw enty three 23d the twenty third 24 twenty four 24th the twenty fourth 25 twenty five 25th the tw enty fifth 26 twenty six 26th - the tw enty sixth 27 twenty seven 27th the twenty seventh 28 tw enty eight 28th the tw enty eighth 29 twenty nine 29th the tw enty nineth 30 thirty. 30th the thirtieth 40 fourty. 40th - the fourtieth 50 fifty. 50th the fiftieth 60 sixty. 60th the sixtieth 70 seventy. 70th the seventieth 80 eighty. 80th - the eightieth 90 ninety. 90th the ninetieth 100 a hundred 100th the hundredth 1000 a thousand 1000th the thousandth Энди эса узингиз 30 дан 100 гача булган санок, ва тартиб сонларни аввал огзаки, кейин ёзма машк, к,илинг. DEGREES OF COMPARISON OF ADJECTIVES СИФАТ ДАРАЖАЛАРИ Турли ш ахе, х,одиса ва н ар салар н и н г сиф ати ва катта-кичиклиги х,ак,ида суз юритганда уларнинг сифат даражаларини билиш талаб этилади. Шу боисдан х,ам инглиз ва узбек тилларида сифат даражаларини х,осил к,илиш х,ак,ида к,иск,ача маълумот бериб утишни маъкул ку рди к. Инглиз тилида х,ам худди узбек тилидаги каби сифатларнинг уч дараж аси мавжуд: 1. Одд,ий дараж а (the positive degree) 2. К,иёсий дараж а (the comparative degree) 3. О ртгирма дараж а (the superlative degree) Бужих,атдан ухшаш, бирок, сифат даражаларининг х,осил булиш усулига кура инглиз тилида уч гурух, сифатлар фаркданади. in

62 1-гурух, Бир бугинли ва айрим икки бугинли сифатларнинг х,осил булиши. Эслаб к,олинг! 1. Одатда бир бугинли ва баъзи икки бутинли сиф атларнинг к,иёсий даражадаги шаклига "-ег" (-рок,), орттирма даражадаги шаклига эса "-est" (энг) кушимчалари к,)тнилади: clean cleaner clean est тоза тозарок, энг тоза 2. Одатда бир ургули бугиндан таш кил топган сиф атларнинг охирида келган ундош х,арф «-ег» кушимчасини кушишдан олдин иккилантирилади. М асалан : big - bigger К,уйида берилган мисоллар ёрдамида сифатлар даражасининг инглиз ва узбек тилларида х,осил булишига эътибор беринг ва эслаб к,олинг. оддий даража киёсий даража ортгирма даража long - узун longer узун рок, longest энг узун small кичик (тор) big катта smaller кичик рок (торрок) bigger катта рок, smallest энг кичик (энг тор) biggest энг катта early эрта earlier - эрта рок, earliest - энг эрта red кизил redder КИЗИЛ рок, reddest - энг кизил hot иссик hotter ИССИК рок, hottest - энг иссик, deep чукур deeper чукур рок deepest - энг чукур clean - тоза cleaner - тоза рок cleanest энг тоза 2- гурух, Бу 1 урух,га айрим икки бугинли ва икки бугиндан ортик, х,амма сифатлар киради. Эслаб к,олинг! Бу гурух,га кирувчи сифатларнинг к,иёсий дараж аси "more" сузини, орттирма дараж аси эса most" узини сифат

63 олдидан келтириш оркдли х,осил к,илинади. Куйида берилган мисоллар ёрдамида ушбу гурух,га кирувчи сифатларнинг к,иёсий ва орттирма даражаларининг х,осил булишини эслаб к,олинг. оддий даража киёсий даража орттирма даража interesting кизикарли beautiful - чиройли, гузал more interest] ns? к,изикарлирод more beautiful - чиройлирок,, гузалрок, most interesting эн i' кизикарли most beautiful энг чиройли, энг гузал difficult - кийин more difficult - кийинрод economic тежамли more economic - тежамлирок most difficult энг к,ийин most economic энг тежамли important мух,им more important мух,имрок, most important энг мух,им comfortable - кулай more comfortable кулайрод careful эх^гиёткор more careful - эх,тиёткоррок eatable - еййшли more eatable - ейишлирок most comfortable энг к,улай most careful энг э^тиёткор most eatable - энг ейишли 3-гурух, Ушбу гурух,га кирувчи сифатлар узларининг алох,ида хусусиятлари билан ажралиб туради. Улар сифат даражаларини бутунлай бошк,а негиздан х,осил к,илади. Бу гурух,га кирувчи сифатлар куп эмас, балки санокди булганлиги учун х,ам уларнинг сифат даражаларини эслаб к,олиш макса л га мувофикдир.

64 К уйида берилган уш бу гурух,га кирувчи д араж алари н и эслаб к,олишга х,аракат к,илинг. си ф атларнин г оддий даража к,иёсий дараж а орттирма дараж а,qood яхши better яхширод best энг яхши bad ёмон worse ёмонрок, worst энг ёмон little оз less оз рок, least энг оз m any/m uch far узок, куп more farther купрок most энг куп farthest ^ У301ф0^ \^ энг узок, old эски/кекса/ катта ёш! further older эс кирок,, кексарок, furthest oldest - энг эски, энг кекса elder катгарок, ёш eldest - энг катта ёш Куйидаги сузларни юкррида баён этилган сифат даражаларининг ясалишини х,исобга олган х,олда инглиз тилига тарж има к,илинг: катта хона, кичикрок, хона, энг катта шах,ар, кекса ук,итунчи, купрок, сув, яхширок, китоб, энг яхши китоб, энг кекса киши, кулайрок, хона, ёмон ручка, ёмонрок, х,икоя, к,изик,арли х^коя, энг к,изик,арли фильм. К,уйидаги сифатларнинг к,иёсий ва ортгирма дараж аларини х,осил К.ИЛИНГ. nice (чиройли) high (баланд) productive (мах,сулдор) interesting (к,изик,арли) clean (тоза) ()4

65 Сурок,ни ифодаловчи сузлар Маълумки, нутк,ий мулок,от пайтида биз купинча ахборот олишга, бирор нарсани с^фаб билишга к,изик,амиз. Буни эса сурок, сузлардан фойдаланмасдан баж ариш мушкул, чунки улар диалогик нущнинг энг асосий таркибий к,исмларидан бири х,исобланади. Куйида огзаки нуткда эш1куп кулланадиган с5фок, сузлар ва уларнинг узбекча мутфбиллари берилган. Уларни кдёслаб эслаб к,олишга х,аракат к,илинг. Агар уларнинг маъносини ва гапдаги урнини эслаб крлсангиз х,еч к,ийналмасдан инглизча савол беришингиз ва узингиз учун керакли ахборот олиш йулини ^фганиб (5ЛИШИ1 ПИЗ MyMKIHL who КИМ? what нима? when кдчон? where' кдерда? why нима учун? нега? whom кимни, кимга? whose кимнинг, кимники? How к,андай к,илиб? How many к,анча? нечта? How much к,анча? Эслаб к,олинг! "How many?" с у рог и да ги "many" сузи фак,ат саналадиган нарсалар х,ак,ида суз юритганда ит[1латилади. Масалан : How many English books have you? Сизнинг нечта инглизча китобингиз бор? Бирок,, How many lea (чой) are there in the teapot?"гапи хато дисобланади, чунки Чойнакда к,анча чой бор?"де! анда many" сузини утпбу гагтда ишлатиб булмайди. Бунинг сабаби чой, сут, ёг каби нарсалар саналмайди. Бундай х,олатда much" сузи ишлатилади. Бу гапнинг тугри шакли куйидагича булиши керак. "How much tea is there in the teapot" Бу ерда many" сузи эмас, балки "much" сузи ишлатилиши керак. Барча санаб булмайдиган сузлар билан "much" ишлатилади : much water куп сув much tea куп чой. > 2247

66 К,уйидаги мисолларда берилган сурок, сузларн инг маънолариии ва ишлатилишини эслаб долишга даракат дилинг. Who knows English? What comes next? W hen do you go to work? Where do you live? Why don't you go to work on Sunday How do you go to work? How many English books have you? How much tea is there in the teapot? W hat is on the table? Who is in the office? W hen is he at home? He is always at home after work. Why is he not at I he lesson? W hen does he come to work? How many days do you work? Ким инглизча билади? Кейин нима келади? Сиз кдчон ишга борасиз? Сиз кдерда яшайсиз? Нега якшанба куни ишга бормайсиз? Сиз ишга кдндай борасиз? Нечта инглизча китобингиз бор? Чойнакда кднча чой бор? Столнинг устида нима бор? О фисда ким бор? У кдчон уйда булади? У доим иiплан кейин уйда булади. Нима учун у дарсда эмас? У кдчон ишга келади? Сиз неча кун ишлайсиз? Энди эса хдр бир сурок, сузли курилмадан (конструкциядан) ташкил топган намуналарга кура берилган сузлардан фойдаланиб, савол тузииши машк, дилинг. 1. W ho knows Uzbek? Ким узбекча билади? Who knows... Russian, English, German, French. 2. W ho is at home? Ким уйда? Who is... at work in the office in the hotel и i и да офисда мех,монхонада at school in the room in the car мактабда хонада автомобил ичида 3. What is on the tabic1? Столнинг устидаги нима? W hat is... on the book китоб устида on the wall деворда in your room хонангизда on your table столингиз устида

67 4. When do you go to work? Сиз к,ачон ишга бора сиз? When do you... go to school go to the office go to the cinema go to the theatre go to the park go to the airport мактабга борасиз офисга борасиз кииога борасиз театрга борасиз паркка борасиз аэропортга борасиз 5. Where do you go? W here do you study? К,аерга борасиз? К,аерда ук,ийсиз? Wbere do you... work have breakfast buy things buy vegetables ишлаисиз нонушта к,иласиз нарсаларни сотиб оласиз сабзавотларни сотиб оласиз 6. Wby do you go to the market? Бозорга нима учун борасиз? Wby do you go... to school мактабга to the park паркка to the station шох,бекатга 7. How do you go to work? How do you... ask him call her teach children bring it yourself go to the shop 8. How many children have you? How many... have you? sons daughters cars dictionaries postcards to the post office почтага to the airport - аэропортга Ишга к,андай борасиз? ундан сураисиз уни чак,ирасиз болаларни ук,итасиз уни узингиз олиб келасиз магазинга борасиз Нечта болангиз бор? углингиз к,изингиз автомобилингиз/маш инангиз лугатингиз почта маркаси

68 How much tea is there in the teapot? How much... milk is there in the jug butler is there on the plate How much work is left? Чойнакда к,анча чой бор? к уча да сут - ликопда сариёк, К,анча иш к,олди? К,уйидаги с5фо^ гапларни инглиз тилига тарж има к,илинг. 1. Столнинг ёнида ким бор? 2. Сизнинг хонангизда ким бор? 3. Китобингизнинг ичида нима бор? 4. Сумкангизнинг ичида нима бор? 5. Суг к,ани? 6. Х,ар якш анба куни к,аерга борасиз? (every Sunday) 7. Нега мистер Ахмедов мажчисда эмас? (at the meeting) 8. Сизда нечта дарслик (text book) бор? PREPOSITIONS ПРЕДЛОГЛАР Узбек тилида предлоглар йук,. Улар англатган маънолар келишик, эгалик кушимчалари ва кумакчи сузлар орк,али берилади. Шунинт учун х,ам предлоглар англатган маъноларга ва уларнинг бошкд сузлар билан бирикишига эътибор беринг ва эслаб к,олинг. 1. "on" да" (устида) The pen is on the table. Ручка стол устида. on" "га" (устига) Put your book on the table. Китобингизни стол устига куйинг. Э слаб к,олинг! а) Саналар орк,али пайтни ифодалаганда фак,ат "on" предлоги ишлатилади. Масалан: on the first of Septem ber Биринчи сентябрда б) Х,афта кунлари билан х,ам "on" предлоги ишлатилади: on M onday on W ednesday on Friday on Tuesday on Thursday on Saturday

69 Ьаъзан "on" предлоги "х.ак.ида х,ам англатиши мумкин. Масалан: We have some books on history. Бизда бир кднча тарихга оид китоблар бор. 2. "in" "да" (ичида) in the room хонада Mr.Bell is in the room. My book is in my bag. 2. "in" "га" (ичига) They go in the office. оид" деган маънони Мистер Бэлл хонада. М енинг китобим сумкам да. Эслаб цолинг! Улар офисга киришади. а) Ойлар, йиллар ва фасллар оркдли пайтни ифодалашда х,ам "in" предлоги ишлатилади. Масалан: in March, in October, in 1995, in 1996 б) Энди буладиган иш-х,аракатни ифодалашда х,ам "in" предлоги ишлатилади ва "кейин", "...ичида" деб таржима к,илинади. Не' will come in five minutes. The meeting will be over in an hour. У беш минут ичида келиб к,олади. Мажлис бир соатдан кейин тугайди. в) Куйидаги суз бирикмаларида х,ам доим "in" предлоги ишлатилади. in the morning in the afternoon in the evening in a minute 3. "at" "да" (ёнида) The teacher is at the table "at" "устида" I must work at my Enlish. "at" - "ra" Look at the picture! эрталаб туш пайтида кечкурун бир дак,ик,адан сунг Ук,итувчи стол ёнида. Мен инглиз тили устида ишлашим керак. Расмга кдранг! ни

70 Эслаб к,олинг! а) Соат орк,али вак,тни ифодалашда фак,атгина "at" предлоги ишлатилади. М асалан : at two o'clock at nine o'clock соат иккида соат тукдизда б) Куйидаги тургун бирикмаларда х,ам "at" ишлатилади. Уларни ёдд,а сакдаб к,олиш зарур. at dawn тонг отганда at sunrise куёш чикданда at sunset куёш ботганда at noon туш пайтида at night тунда 4. under" "остида, тагида" under the table under the tree under your book under your papers стол остида дарахт остида кигобингизнинг тагида к,огозларингизнинг тагида 5. to" "га" йуналишни ифодалайди ва узбек тилига " га, ка, к,а, томонига, олдига" деб тарж има к,илинади. Масалан : to Andijon Андижоига to London Лондонга to me менга to my friend дустимга to the park паркка to the' garden бок,к,а Go to the table! Стол олдига боринг! Эслаб к,олинг! Соат ёрдамида вак,тни ифодалаганда "to" предлоги "кам" деб тарж има к,илинади It is five minutes to nine. Беш минут кам тук,к,из It is twenty minutes to ten. Йигирма минут кам ун. 6. "into" - "га, ичига" Go into your room. Put it into your bag. D on t throw it into the water! Put this paper into your book. Хонангизга киринг. Уни сумка нгизга солиб к,уйинг Уни сувга ташламанг! Бу к,огозни китобингиз ичига солиб куйинг. 7(1

71 7. "towards" "олд томонга,...га к,араб" Go towards that high building. He stood looking towards. 8. "from" дан" Масалан : from school from London from the cinema Mr.Bell came home from his office. He came from England. from... till... from seven till nine Mr. Blake is in the office from till five. He is always busy from morning till the evening. 9. "... out of' Масалан : out of the house out of the room out of your pocket They went out of the house. Bessy went out of her room. Take your hands out of your pocket. Ана бу баланд бино томонга юринг. У олд томонга к,араб турар эди. мактабдан Лондондан кинотеатрдан ичидан,...дан танщарига 10. "before" "олдин, илгари, бур ун It happened before Sunday. Spring comes before summer. There was a big house here before the Second World War. Мистер Бэлл идорасидан (офисдан) уйга келди. У Англиядан келди.... дан... гача еттидан ту^к,изгача Мистер Блейк саккиздан бешгача офисда булади. У хдр доим эртадан кечгача банд булади. уидан ташкдрига хонадан ташкдрига чунтагингиздан Улар уйдан ташкдрига чикл,ила р. Бэсси уз хонасидан ташкдрига чикди. 1\улла ри нгизни чунтагингиздан чикдринг. Бу якшанбадан олдин юз берди. Бах,ор ёздан олдин келади. Бу ерда иккинчи жах,он урушидан илгари катта уй булган. 71

72 11. "till" "гача" Масалан: 11 six o'clock 11 the morning 11 Monday 11 Tashkent 11 November 12. "after" "сунг, кейин' Масалан after meeting after lessons after two years after summer соат олтигача эрталабгача душанбагача Тоижентгача ноябргача мажлисдан сунг дарслардан кейин икки йилдан сунг ёздан кейин 13. "during" - "пайтида, вак,тида, даврида'1 Масалан : during the lesson даре паитида during the talks музокаралар вак,тида during his visit to Uzbekistan унинг Узбекистонга к,илган саф ари пайтида 14. "about" Бу предлогнинг бир неча маъноси бор. Уларни к,иёслаб, куйидаги мисоллар ёрдамида маъносини эслаб к,олишга х,аракат дилинг. a) about - х,ак,ида about you about our town about our country about Uzbekistan сиз х,ак,ингизда шахримиз x,a к,ида мамлакатимиз х,ак,ида Узбекистан х,ак,ида б) about атрофида. Бунда "about" урин-жойни ифодалаш учун ишлатилади. М асалан : The little boy wandered about the house. Кичкина бола уй атрфида айланиб (дайдиб) юрарди. в) about пайтни курсатганда тахмин, чамалаш каби маъноларни ифодалайди. Ben came here about ten o'clock. Бэн бу ерга соат унлар чамаси келди. Please, come here about two o'clock. Илтимос, бу ерга соат иккиларда келинг.

73 15. For. Бу предлог х,ам куп маъноли предлоглардан х,исобланади. Шунинг учун х,а м куйида берилган мисоллар ёрдамида уларнинг маъноларини тушуниб олишга х,аракат кдлинг. а) for учун,...га (мак,садни ифодала'ганда) for you сизга for your brother акангизга a ball for my son углим учун копток Масалан : 1bought a book for my son. This pen is for you. Мен углимга (ёки углим учун) китоб сотиб олдим. Бу ручка сизга (сиз учун). б) for предлоги пайтни ифодалашда х,ам ишлатилиши. мумкин. Масалан : Mr.Black has been living here for two years. Мистер Блэк бу ерда икки йилдан буён яшаяпти. Демак, пайтни ифодалаганда for" предлоги узбек тилига...дан бери,...дан буён" булиб тарж има к,илинади. в) for предлоги leave" (жунаб кетмок,) феъли билан бирга ишлатилганда йуналишни ифодалаб, узбек тилига га (...ка, к,а)" булиб таржима к,илинади. Масалан: for Samarkand Yesterday the delegation left for Samarkand. 16. Of -...нинг" Кеча делегация Самарканд га жунаб кетди. а) Бу предлог шахе ёки предметнинг кимгадир (ёки нимагадир) тааллукди, гегишли эканлигини ифодалаш учун ишлатилади ва узбек тилига асосан нинг" булиб таржима к,илинади. Масалан : (he door of my room the rooms of the' house хонамнинг эшиги уйнинг хоналари б) Of" предлоги тугрисида, х,ак,ида" каби маъноларни х,ам ифодалаши мумкин. Масалан: You m usn't speak badly of him. Сиз унинг тугрисида ёмон гапирмаслигингиз керак.

74 You m usn't think badly of this girl. Сиз бу к,из х,ак,ида ёмок ф икрга бормаслигингиз керак. в) "of" предлоги бирор нарсанинг таркибини англатганда "...дан" булиб, яъни бирор нарсадан ташкил топганлигини ифодалаш учун ишлатилади. Масалан: This house is built of bricks. This dress is made of silk. Бу уй гиштдан курилган. Бу куйлак ипакдан тикилган. Шунингдек, бирор шахе ёки нарсани куплик ичидан ажратиб, танлаб курсатганда х,ам " дан булиб таржима кдлинади. W hich of you speak English? 17. "between" "уртасида" Сизлардан к,ай бирингиз инглизча гапирасиз? Эътибор беринг, бу предлог икки нарса ёки шахе уртасида эканлигини ифодалаш учун ишлатилади. Масалан: betw een two tables between my friend and me betw een four and five икки стол уртасида мен билан дустим уртасида турт билан беш 5фтасида 18. "among" предлоги х,ам "уртасида, орасида деган маънони англатади. Бирок, у купчиликнинг уртасида, яъни иккидан ортик, шахе ёки нарсалар уртасида деганда ишлатилади. Масалан: among you сизларнинг орангизда among the boys болаларнинг орасида among his classmates синфдошларнинг орасида 1. W ho knows English among you? Сизларнинг орангизда ким инглизча билади? 2. She is the tallest among her У (к,из) уртокдари орасида friends. энг баланд буйли. Ёдда тутинг: betw een - икки шахе ёки нарса уртасида among купчилик орасида деган маъноларни ифодалайди. 19. "by" предлоги х,ам икки маънони англатади: 1. "ёнида" Масалан: by the window дераза ёнида by the fire олов ёнида

75 H e stood by the window. У д ер аза ёнида турар эди. They were sitting by the fire. Улар олов ёнида ути ришар эди. 2. "томонидан, туфайли" булиб, яъни кимдир (ёки нимадир) томонидан булиб х,ам таржима к,илинади. This book was written by an English writer. Бу китоб инглиз ёзувчиси томонидан ёзилган. The house was destroyed by Уй буром томонидан вайрон storm. этилди.(ёки Уй буронда вайрон булди. Уй бурон туфайли вайрон булди.) 20. "with" билан, бирга Масалан : 1. Don t write with a pencil, К,алам билан ёзманг, write with а реп. ручка билан ёзинг. 2. I go to disco with my friend. Мен дискотекага дустим билан бораман. Баъзан "with" предлоги "...дан" деб таржима к,илиниши х,ам мумкин. Масалан : "к,увончдан" (with joy), "к,урк,инчдан" (with (ear) "х,айратдан, номусдан." (with shame) His face becam e palo with fear. К,урк,инчдан >tihhi' юзи ок,ариб кетди. ИНГЛИЗ ТИАИДАГИ ШАХСИ НОМАЪЛУМ ГАПЛАРНИНГ 7У ЗИЛИШИ Инглиз тилидаги нутк,ий фаолиятда эн г куп учраб турадшсш ran к,урилмаларидан (структураларидан) бири шахси номаълум ёки шахси топилмас гап х,ам д('б аталадиган ran к,урилмасидир. Виз уюбу гапларнинг гузилиши х,ак,ида х,ам бир оз тутпутгча беришни маък,ул топдик, чунки улар тузилиши жих,атидан узбек тилидаги мук,обиллс)рндан анча фарк, к,илади. Инглиз тилида бундай гаплар "It" сузи билан бошланади. Унинг бирликдаги учинчи шахсни ифодаловчи "it" (у) олмошидан фарк,и шуки, у узбек тилига таржима к,илинмайди, яъни унинг узбек тилида мук,обили йук,. Бу эса инглиз

76 тилини урганувчи узбеклар учун к,ийинчилик тутдиради. Натижада улар ran тузаётиб "it" сузини ва у билан мослашувчи феъл шаклини тушириб к,олдиради ва хатога йул куйишади. Шунинг учун х,ам куйида бериладиган шахси мазмунан топилмас гапларнинг тузилишига ва уларнинг узбек тилидаги мукрбилларига эътибор беринг ва тузилиш ини эслаб К.ОЛИНГ. It is autumn now. It is cold today. It is raining now. It is eight o'clock. It often rains here. Х,озир куз. Бугун совук,. Хрзир ёмгир ёгаяпти. Соат саккиз. Бу ерда тез-тез ёмгир ёгиб туради. Утган замон х,ак,ида суз кетганда эса феълнинг утган замон шакли ва шунга мос пайтни ифодаловчи суз узгаради. It was autumn at that time. It was cold that day. It was raining yesterday. It was eight o'clock. It often rained there. У пайтда куз эди. Уща куни совук, эди. Кеча ёмгир ёгаётган эди. Соат саккиз эди. У ерда тез-тез ёмгир ёгиб турар эди. Эслаб к,олинг! Сурок,ни ифодалаганда феъл шакли it" сузидан олдин, гапнинг бошида келади. Is it autum n now? W as it cold yesterday? W as it eight o'clock? Is it raining now? Is it getting cold? Х,озир кузми? Кеча совук, эдими? Соат саккиз эдими? Х,озир ёмгир ёгаяптими? Совук, тушиб келаяптими? Ёдда тугинг! Таркибида об-х,авога дойр х,аракатни ифодаловчи маънодор феъл булган шахси топилмас гапларнинг инкор ва сурок, шаклини х,осил к,илишда ёрдамчи to do" феълининг does шаклидан фойдаланилади. Масалан : It olten snows here in winter. Бу ерда к,ишда тез-тез к,ор ёгиб туради.

77 Does it often snow here in winter? It doesn't often snow here in winter. 1\ишда бу ерда тез-тез к,ор ёгиб турадими? Бу ерда к,ишда тез-тез к,ор ёгмайди. Булиб утган иш-х,аракат х,ак,ида суз юритилганда эеа "to d o феълининг утган замой шакли (did) кулланилади. Did it often snow last winter? Did it not rain al night yesterday? Утган к,ишда тез-тез к,ор ёгиб турдими? Кеча тунда ёмгир ёгмадими? Эслатма: Инкорни ифодалаганда ёрдамчи феъл билан "not" юкламаси кушилиб айтилиши мумкин. Бу огзаки нутк,к,а хос хддисадир. It didn't rain yesterday. It didn't snow yesterday. Энди эса к,уйидаги гапларни инглиз тилига таржима к,илиб куринг-чи, удл,алай олармикансиз. Агар к,ила олмаеангиз, ушбу мавзуни яна бир бор еинчиклаб ук,иб чик,инг на инглиз ^амда узбек тилидаги шахеи номаълум гаплар курилмасини солиштириб куринг. Сунг машкни кайта бажаринг. 1. Х,озир иссик- 2. Кеча х,ам иссик булган эди. 3. Кузда бу ерда иссик буладими? 4. Х,озир Лондонда совук, Тогпкентда эса иссик- 5. К,орош'и тушиб келаяпти. 6. Х,озир ёмгар ёгаяптими? 7. Ёзда ёмгар ёгмайди. Ёмгир бах,орда ва кузда ёгади. 8. Якшанба купи совук, эмас эди. 9. Хонанинг ичи иссик, бирок таш кари (outside) совук,. 10. Х,озир Тошкентда соат IMPERATIVE SENTENCES БУЙ РУК, ГАПЛАР Хурматли китобхон! Нугк жарёнида буйрук гаплар узларининг шаклан тузилиш жих,атидан содд,алиги билан ажралиб туради. Бирок улар нутк,ни устиришда яхши восита сифатида ишлатилиши мумкин. Ш унинг учун х,ам буйрук гаплар билан кискача булса-да, таништириб утишни ма'1,кул топдик.

78 Буйрук, маъносини билдирадиган гаплар буйрук, ran дейилади. Эслаб к,олинг! Инглиз тилидаги буйрук, гапларда феъл гапнинг бошида келади. Take t he book. O pen the book. Узбек тилида эса одатда гапнинг охирида келади: Китобни олинг. Китоб ва дафтарларингизни стол устига куйинг. Нутк, жараёнида шахсли феъл ёлгиз узи кулланиши х,ам мумкин: С оте! (Келинг) Go! (Боринг) Speak! (Гапиринг) Буйрук, гаплар илтимосни билдирганда "Please" сузи к,ушиб айтилади. Please, close the door! Илтимос, эш икни ёпиб куйинг. Эслатма: Буйрук, майлидаги феълнинг булишсиз шакли феълдан олдин "do not" (don't) сузларини келтириш орк,али ясалади. Don't go! Don't take the book! D on't smoke! Куйидаги биринчи ва иккинчи к,аторда берилган сузлардан фойдаланиб, намунага кура буйрук, гаплар тузинг: Give me your book. М енга китобингизни беринг. 1. Take, give, close, speak, come, bring, put, read, tell. 2. Book, your pen, door, to the table, to the office, the papers, the text, the newspaper, the article (мак,олани), about yourself (узингиз х,ак,ингизда), on the table (стол устига), about Andijan (Андижон х,ак,ида). Намунадаги каби остига чизиб к,уйилган сузларни алмаш тириб уларга ухпташ 6yiipyK, гаплар тузиш ни машк, к,илинг.

79 Намуна: Take the book. Put the book on the table. Give me the book. Textbook, dictionary (лугат), your papers, my bag, your hat, letters, telegram, cables, contract, this pen. ГАПДАГИ СУЗ ТАРТИБИ Инглиз тилини урганаётган узбек китобхони учун яна бир муаммо бу гапдаги суз тартиби масаласидир. Бунга сабаб узбек тилидаги суз тартиби билан инглиз тилидаги суз тартибиниш' бир-биридан кескин фарк, кдлишидир. Масалан: i go to London by plane Мен Лондонга самолётда бораман Айнан шу фарк, хатоларни келтириб чикдрадиган манба булиб хизмат к,илади. Одатда узбек китобхони юк,оридаги га пни ипглизча айтмок,чи бул ганда, яъни "Мен Лондонга самолётда бораман" демок,чи булиб, шу гапдаги сузлар урнига ипглизча сузларнинг мук,обилини ^уйиб чик,ади. Бунда эса Куйидагича хато ran х,осил булади. Солиштириб куринг : Мен Лондонга самолётда бораман. I to London by plane go. Яна бир мисолни куриб чик,айлик. М ен хонадам ан" (1 am in the room) демок,чи булганда х,ам шу гапдаги суз тартибидан келиб чик,иб I in the' room" ёки "I in room" деб хатога iiyл к\ ниши мумкин. Чунки ушбу ганда «ат» феълипинг ва "the" артиклининг узбек тилида мук,обили йук, булхани учун улар узбек тилида гапирувчилар томонидан тушириб к,олдирилади. Лекин бундай хатони к,илмасликнинг иложи бор. У х,ам булса инглиз тилидаги гапларнинг суз тартибини яхшилаб ^фганиб олишдир, чунки инглиз тили гаиидаги суз тартиби узбек тилидагига нисбатан ^агъийдир. Инглиз тилида биринчи эга", яъни иш-х,аракатни бажарувчи, ундан кейин эса албапа кесим", яъни иш-х,аракатни ифодаловчи ф еъл келади.

80 Масалан 1 2 I speak English at the lesson. I speak English at, the lesson Ёддан чик,арманг! зга, бажарувчи кесим тулдирувчи х,ол Х,ол (яъни at the lesson каби сузлар) гапнинг бошида эгадан олдин х,ам келиши мумкин Масалан : At the lesson I speak English. In the morning I went to school. Дарсда мен инглизча гапираман. Эрталаб мен мактабга бордим. Шундай килиб, сиз хурматли китобхон, инглиз тилида гапирганингизда энг аввал "эга", кейин кесимни" куйишни унутманг. Куйидаги усулда гап тузиш сизга суз тартибини ^фганишга ёрдам беради. 1. I go. 2. 1go to the office. 3. 1go to the office at eight o'clock. 4. I go to the office at eight o'clock every day. 5. I go to the office at eight o'clock every day in the morning. DAYS OF A WEEK ХДФТА КУНЛАРИ М ен бораман. Мен офисга бораман. Мен соат саккизда идорага бораман. Мен х,ар куни соат саккизда офисга бораман. Мен ^ар куни эрталаб соат саккизда идорага бораман. Хурматли китобхон, сиз инглиз тили грамматикаси нук,таи назаридан тугри гаплар тузишни х,ам билиб олдингиз. Бунда сизга юк,орида урганиб чик,к,ан грамматик материал ёрдам берди, деб уйлаймиз. Энди сизнинг олдингизда турган навбатдаги вазифа суз бойлигингизни орттиришдир. Узингиз уйлаб куринг, инглиз тилида укий олсангиз ва х,озирча к,ийналиб so

81 Оулса-да гаплар туза олсангиз-у, лекин фикрингизни ифодалашда к,ийналсангиз. Хуш, бунинг сабаби нимада экан? Бупинг сабаби жуда оддий. У х,ам булса сизнинг куп сузларни билмаслигингиздадир. Шунинг учуп сизнинг эндиги вазифангиз суз бойлигингизни оширишдан иборат булмога лозим. Бирок, сузларни алох,ида олиб ёдласангиз уларни ёдда сакдаб к,олиш х,амда гаплар тузиш к,ийин. Ундай булса, нима к,илиш корак?" деган савол тугилиши табиий. Сузларни ёдда сакдаб к,олишнинг осон йули уларни суз бирикмаларида ва контекстда эслаб к,олишдир. Шунинг учун х,ам, азиз китобхон, биз к,уйида кундалнк х,аётдаги оддий нугк,ий мулок,отда энг куп учраб турадиган суз ва суз бирикмаларини улар к,улланиши мумкин булган мавзулар билан бирга келтириб утишни лозим топдик. Умид к,иламизки, сиз уларни ёд олиб уз суз бойлигингизни оширасиз. Унутманг! Урганилаётган сузнинг тарж им аси билан таниш иб чи^ишингиз биланок,, у билан суз бирикмаси х,осил к,илингда, уни энг оддр-гй ran к,урилмаси (структураси)да кулланг. Масалан : tea green tea black tea Give me some tea please. I like green tea. Sunday Monday Tuesday Wed nesday Thursday Friday Saturday якш анба душанба сешанба чоршанба пайшанба жума шанба чой кук чой к,ора чой Менга бир оз чой беринг. Мен кук чойни ёк^тираман. on Sunday on Monday on Tuesday on W ednesday on Thursday on Friday on Saturday якшанба купи душанба купи сешанба купи чоршанба купи пайшанба кун и жума куни шанба куни January February March April январь февраль март апрель MONTHS OF A YEAR ЙИЛ ОЙЛАРИ in January in February in March in April январда (январь ойида) февралда мартда апрелда (, 2247 SI

82 May June July August Septem ber October November December май июнь июль август сентябрь октябрь ноябрь декабрь in May in June in July in August in September in October in November in December маида июнда июлда августда сентябрда октябрда ноябрда декабрда Эслаб к,олинг! Агар сана куйиб айтилса, ойлар олдидан келадиган in" предлогининг урнига of" ишлатилади. Санани ифодалашда эса on" кулланилади. Масалан : on the first of October on the second of September on the third of May on the fifteenth of March on the sixteenth of March nineteen ninety six (on the 16th of March 1996) биринчи октябрда иккинчи октябрда учинчи манда ун бешинчи мартда бир минг тукки.ч юз туксон олтинчи йил ун олтинчи мартда SEASONS OF A YEAR ЙИЛ ФАСЛЛАРИ W inter Spring Summer Autumn Киш ба хрр ёз к уз in winter in spring in summer in autum n кишда ба хорда ёзда кузда FOODS (PROVISIONS) ОЗИК.-ОВКДТ МАХ.СУЛОТЛАРИ bread tea но и ЧОЙ a loat ot bread a cup of tea бир буханка нон бир чашка (пиёла) чой coffee milk sour milk кофе, ках,ва суг к,атик a cup ol coffee a bottle of milk a bottle of sour milk бир пиёла ках,ва бир шиша сут бир шиша катик 82

83 cream к,аймок, a jug of cream Пир куза к,аймок, sugar ш акар packet of sugar бир пачка шакар (a pack of sugar) corn flakes a packet of cornflakes (a pack of cornflakes) peas иусотлар a packet of peas (a bag of peas) a packet of frozen peas бодрок, (крвурилган маккажухори) бир халта (пакет) куритилган маккажухори бир пакет ну хот бир пакет музлатилган нухот egg - тухум a box of eggs бир куги тухум boiled egg - к,айнатилган тухум fried egg oil - ёг a bottle of cooking oil jam мураббо к,овурилган '1ухум a jar of jam (a pot of jam) margarine some margarine a kilo of margarine a tube of margarine sweets butter some butter a little butter salt some salt a kilo of salt meat mutton a kilo of mutton a kilo of meat ham a kilo of ham бир шиша пазандалик ёги бир банка мураббо маргарин бир оз маргарин бир кило маргарин бир к,ути (ёки пачка) маргарин конфетлар, iiiирш 1ликлар сариёг бир оз ёг бир озгина ёг туз бир оз туз бир кило туз гушт к,уй гушти бир кило куй гушти бир кило гуш'1' сон гушти бир кило сон гутнти

84 two kiloes of ham и кки кило сон гушти fish - балик, fried fish крвурилган балик, cocoa coffee какао кофе, к,ах,ва sausage колбаса a kilo of sausage бир кило колбаса cheese пишлок, (сыр) Энди эса "Give m e.please" конструкцияси ёрдамида юк,орида урганган озик,-овк,ат мах,сулотларидан сизга керагини сураб олишни машк, к,илинг. М асалан : 1. Give me a kilo of mutton, please. 2. Give me some butter, please. 3. Give me a_bottle of milk. 4. Give me a loaf of bread. Илтимос, менга бир кило куй гушти беринг. Ёки Марх,а мат к,илнб менга бир кило к,уй гушти беринг. Менга бир оз сариёг беринг, илтимос. Менга бир шиша сут беринг. Менга бир буханка нон беринг. 5. Give me ten eggs. Менга ун дона тухум беринг. Шундай усулда юк,орида урганилган барча озик,-овк,ат ма^сулотларидан сизга беришларини сурашни машк, к,илишингиз мумкин. COLOURS РАНГЛАР w hite ok, red black к,ора blue yellow сарик, green violet сиёх,ранг, пистоли brown grey кулранг К.ИЗИЛ кук, х,аворанг я III ил ж ш арранг Рангларнинг "тук," ёки "оч" эканлиги х,ак,ида суз юритганда инглиз тилида ранглар олдидан хулди узбек тилидаги каби "dark" (тук,) ва "light" (оч) сузлари ишлатилади. S4

85 Масалан dark black dark blue dark green light blue light green light brown тук, к,ора тук, Kyic тук, я шил оч кук 04 яшил оч жигарранг ва х,.к. Куйида берилган сузларда рангларнинг улар богланиб келаётган парсалар билан бирга ишлатилишига эътибор беринг ва узингиз х,ам шунга ухшаш суз бирикмаларини тузинг. white paper a white shirt a white dress a red pencil a red telephone a black pen a black dog the blue sky yellow leaves green trees a green flag a violet hat a violet scarf a brown table a brown belt a grey hat a grey cat a dark green car a dark red tie a light blue skirt o k, k o i03 ok куйлак (эркаклар куйлаги) ок куйлак (аёллар куйлаги) Кизил калам Кизил телефон Кора ручка Кора ит х,аворанг осмон, кум-кук осмон сарик барглар яшил дарахтлар яшил бай рок сиёх,ранг шляпа сиёх;ранг ш арф жигарранг стол жигарранг камар кулранг шляпа кулранг мушук тук яшил автомобил тук кизил галстук (буйинбог) оч х,аворанг юбка Энди эса узингизга ёккан рангдаги нарсалардан сизга беришларинрг "Give m e " нуткий намуна асосида машк килинг. HUMAN BOD ИНСОН ТАНАСИ АЪЗОЛАРИ head бош forehead пешона face юз cheek я но к ear кулок eye куз eyebrow Кош eyelash киприк

86 nose бурун m outh огиз tooth ТИШ teeth тиш лар l ip лаб chin ияк jaw ж аг hair соч m oustache муйлов neck буйин beard СОК.ОЛ shoulder елка chest кукрак/ягрин arm к,ул (билакдан елкагача) wrist билак hand к,ул (каф т ва барм окдар биргаликда) thum b бош бармок, pa 1m к аф г fingers барм окдар fingernail (<з) тирнок,(лар) little finger ж им ж и лог stom ach к,орин lore finger курсатиш бармоги mid finger у рта бармок, ring finger у зу к так,иладиган бармок, (номсиз бармок,) knee тизза foot оёк, feet оёкдар toes оёк, барм окдари Топширик,: 1) Эгалик олмошлари (my, your, his,her, its, our, their)/\an фойдаланиб суз бирикмалари тучинг. Масалан : your hand her face сизнинг к,улингиз унинг юзи 2) Сифаглардан (big, little, dark, nice, beautiful ва х,.к.) на ранглардан (black, red, blue', brown ва х,.к.) фойдаланиб инсон тана аъзоларини ифодалаган сузлардан суз бирикмалари тузинг. Масалан: little hands little red lips long eyelashes кичкина к,уллар кичкина к,ирмиз лаблар узун киприклар 3) Энди эса уларни гапларда к,уллашни машк, к,илинг. Масалан : She has little red lips and dark brown eyes. I like her long eyelashes. 8<i

87 III К.ИСМ МЕТОДИК КУРСАТМА Азиз китобхон, инглиз тилида суз ва суз бирикмалари тузишни ва уларни гапда куллашни урганиб олдингиз. Энди навбагдаги вазифа инглиз тилида гапиришни, яъни сух,батлашишни урганишдан иборат. Бунинг учун эса сиз хар бир дарсда берилган ^иск,а диалоглардаги нутк,ий намуналарни у кип тушунишингиз ва остига чизилган сузлар урн и га куйида берилган сузларни куйиб машк, кдлишингиз тавсия этилади. Буни куйидаги кетма-кетликда бажарган маъкул: 1. Диалогнинг магнит тасмасидаги ёзувини тингланг. 2. Диалогни ук,инг ва уни узбек тилидаги мукрбили билан солиштириб мазмунини тушуниб олинг. 3. Куйидаги сузларни намунадаги остига чизилган суз урнига куйиб ^иск,а диалоглар тузинг. 4. Уларни ёзм а равиш да х,ам б аж ар и б куринг, чунки ёзув огзаки урганилган тил м атериалини мустах,- камлайди. 5. Янги тузилган диалогларии ук,ишни яхшилаб машк, кдлинг, сунг уларни магнит тасмасига ёзиб овозингизни эшитиб куринг. Шуни айтиш керакки, айрим намуналар диалогик бирикмалардан эмас, балки фак,атгина туртки (стимул) булиб хизмат к,илувчи гапдан иборат. Бундай х,олларда сиз шу намуна гапдан фойдаланиб }фин алмаштири!п машк,ини бажариш орк,али бир к,анча гаплар тузишингиз мумкин. Бу эса суз бойлигини оширишга ва берилган иамунада уз аксини '1'опган (ёки мужассамлашган) грамматик курилмани Р1шлага билиш куникмасини устириш га ёрдам беради. Айрим х,олларда к,иск,а намуна-диалоглар улардан кейин келадиган суз ва ибораларсиз берилган. Бундай х,олларда шу диалогларни ук,иб гушунгандан сунг, уларга ухиташ диалоглар т у зи т тавсия этилади. Х7

88 LESSON 1 1-дарс 1. Намуна-диалогларни ук,инг. Остига чизилган сузлар урнига "what" ва "where" рукни остидаги сузлардан мос келадиганини куйиб сух,батлашинг. Pattern 1. Is Miss Dildora a teacher? Yes, she is. Is she a good teacher? Yes, she is a very good one. Is Mr. Ahmedov a doctor? No, he isn't. What is he? He is an agronomist. WHAT? НИМ A? a dentist a secretary a businessman a manager an architect an economist a book-keeper a clerk a worker a farmer a director Pattern 2. W hat is Ben? Ho is an economist. W here is he? He is in the office. Pattern 3. тиш доктори котиб - ишбилармон менежер архитектор ИК.ТИСОДЧИ бухгалтер хизматчи ишчи фермер/дех,к,он директор Whom would you like to be? I'd like to be a dentist. 1-намуна. Мисс Дилдора ук,итувчими? Х,а. У яхши угщтувчими? Х,а, у жуда яхши укдтувчи. Мистер Ахмедов врачми? Йук,. У ким? (Касби нима?) У агроном. WHERE? at a factory at a plant at the hospital at school in the office in Andijan in Tashkent in Moscow in London 2-намуна. КДЕРДА? фабрикада заводда касалхонада мактабда офисда Андижонда Тошкентда Москвада Лондонда Бэн ким? (Касби нима?) У ИКД ИСОДЧИ. У к,аерда? У офисда. 3-намуна. Ким булишни истайсиз? Мен тиш доктори булишни истайман.

89 a millionaire a businessman a sportsman a strong man Pattern 4. W hat would you like to do? I'd like to go to London. миллионер ишбилармон спортчи кучли одам/бакувват одам 4-намуна. Нима к,илишни истайсиз? Мен Лондонга боришни истаиман. I'd like... I о write a letter to make a speech in Parliament lo punish my little brother to go to the cinema хат езишни Парламентда нутк, сузлашни кичик укамни жазолашни кинога боришни LESSON 2 2-дарс Намунадаги остита чизилгаи суз урн и га куйида берилган сузлардан мосини куйиб сух,батлашинг. Pattern 1. I have got a tape-recorder. Has Nodir got a tape-recorder too? No, he hasn't. W hat has he got? He has got a photocamera. Эслатма! 1-намуиа. Менда магнитафон бор. Нодирда х,ам магнитафон борми? Йук, Унда нима бор? Унда (фотоаппарат бор. "got" сузининг have билан биргаликда келиши инглиз тилининг Британия вариантидаги огзаки нуткда хос булиб, у купрок, инглиз тилининг америка вариантида кулланади, бунда маъно узгармайди. Не has got a bicycle а саг велосипед машина N!)

90 a ball a record-player an English book an interesting book a good pen a typewriter a TV set a hat a cap a scull cap Pattern 2. Mr.Bell / in London Have you got any news of Mr. Bell? Yes, I have. He is in London now. КОПТОК магнитафон инглизча китоб к,изик,арли китоб ЯХ1ПИ ручка печат кдлиш машинкаси телевизор шляпа кепка дуппи 2-намуна Мистер Бэлл / Лондонда Мистер Бэлл х,ак,ида бирор хабар борми? Х,а, бор. Х,озир у Лондонда. Куйидаги суз бирикмаларидан фойдаланиб ухшаш диалоглар тузинг. Betty / at the college Mr.Ahmedov / in Tashkent Mr.Kelly / in Andijan of your brother /in New York of your uncle / in Moscow Udith / at school Bahodir / at his aunt's in Andijan now your cousin / he has got a job in Tashkent Бетти / коллежда мистер Ах,медов / Тошкентда мистер Келли / Андижонда сизнинг акангиз тугрисида / Ныо Йоркда сизнинг тогангиз тугрисида / Москвада Юдит / мактабда Бах,одир/х,озир Андижондаги холасиникида сизнинг жиянингиз / у Тошкентда иш топган LESSON 3 3-дарс 1. Намунада берилган биринчи гапдаги остига чизилган сузлар урнига what" рукнида берилган сузлардан, учинчи гапдаги остига чизилган сузлар 5фнига эса пайтни ифода-!)()

91 ловчи "when" рукнидаги сузлардан мосини к,уйиб сух,- батлашинг. Pattern 1. I have got an exam on Monday. At whal time is the exam? At nine o'clock in the morning. I -намуна. Душанба куни менинг имгих,оним бор. Имтих,он ccja г нечада? Эрталаб соат тукдичда. WHAT? НИМА? a meeting a business talk an appointm ent an appointment with the dean an appointment with Mr.Bell a business talk with I<>reign businessmen WHEN? at 8 o'clock on Monday at 9 in the morning at 12 o'clock on W ednesday a quarter past three1 on Thursday on Friday evening on the second of October at his office on Tuesday мажлис ишбилармонлар сух,бати уч ранту в, келишув декан билан учрашув мистер Бэлл билан учрашув чет эл ишбилармонлари билан иш юзасидан сух,бат К.ЛЧ011? душанба куни соат 8 да эрталаб соат 9 да чоршанба куни соат 12 да учдан чорак дак,ик,а утганда пайшанба куни жума куни кечки пайтда Октябрнипг иккинчи кунида сешанба куни унинг ишхонасида 2. Намунадаги остига чизилган сузлар урнига «with w hom?» сурогига ж авоб буладиган сузлардан куйиб сух,батлашинг. 1) I

92 Pattern 2. WITH WHOM? 2-намуна With whom have you got an appointment? I've got an appointm ent with Mr.Black? with my teacher with my friend with Bobir Ahmedov with Nasiba Umarovna with Mr.Morgan КИМ БИЛАН? ук,итувчим билан уртогим билан Бобир Ахмедов билан Насиба Умаровна билан мистер Морган билан LESSON 4 4-дарс 1. Намунадаги пайтни ифодаловчи «tomorrow» сузи урнига «when» сурогига жавоб берувчи сузлардан куйиб, учинчи репликадаги остига чизилган сузлар урнига эса «why» сурогига жавоб булувчи суз бирикмаларидан куйиб сух,- батлашинг. Pattern 1. Have you got any free time tomorrow.? Yes, I have. Why? W ould you like to go to football match? OK. <)2 WHEN? on Monday on Sunday on W ednesday the day after tomorrow this afternoon this evening tonight tomorrow at 6 o'clock on Saturday 1-намуна. Эртага буш вак,тингиз борми? Х,а, бор. Нима эди? футбол уйинига боришни истайсизми? Х,а, жуда яхши. КДЧОН? душанба куни якшанба куни чоршанба куни индинга (эртадан кейин) бугун туш пайтида шу кеча кечкурун эртага соат 6 да шанба куни

93 WHY? to go to Karim's birthday parly to go to the cinema to go to the library to go to the market to go to Mr.Ahmedov's office to see the new film at the «Shark» to Ham ida's wedding party to go to the hostel to see our friend to go to the bank to go to the Central bank to meet the Youth delegation to meet the delegation of businessmen from Japan НЕГА? НИМА УЧУН? Каримнинг тугилган кунига бормок, кинога бормок, кутубхонага бормок, бозорга бормок, мистер Ах,медовнинг ишхонасига бормок, «Шарк,» кинотеатрида янги кино курмок, Х,амиданинг туйига ётокдонага бормок, уртогимизни курмок, банкка бормок, марказий банкка бормок, ёшлар делегациясини кутиб олмок, япониялик ишбилармонлар делегациясини кутиб олмок, LESSON 5 5-дарс 1. Намунадаги остига чизилган суз бирикмаси урнига куйида берилган сузлардан к,уйиб сух,батлашинг. Ж авоб репликасининг булишли ва булишсиз шаклидан фойдаланинг. Pattern 1. Mahmud, whal about a cup of tea? Yes, thank you. (ёки No, thank you.) 1-намуна. Махдгуд, бир пиёда чойга к,алайсиз? Хуп, рах,мат. (Йук,, рахдшт.) a glass of water a glass of mineral water бир стакан сув бир стакан минерал сув

94 a cup of green tea a cup of strong tea a glass of beer a cup of (coffee, cocoa) milk a game of tennis a box of chocolate a glass of brandy a glass of cognac бпр пиёла кук чой бир пиёла аччик, чой бир стакан пиво бир чашка сут (ках,ва, какао) теннис уйини бир коробка шоколад бир стакан бренди бир стакан коньяк 2. Намунани укинг, сунг остига чизилган сузлар урнини алмаштириб ухшаш диалоглар тузинг. I am thirsty. Let's have something to drink. OK. W hat about a glass of mineral. water? No, thank you.i would like to have a cup of coffee. Say it in English : Чанкддим. Келинг бирор нарса ичамиз. Ж уда яхши. Бир стакан минерал сувга к,алайсиз? Йук, рах,мат. Мен бир пиёла ках,ва ичмокчиман. Инглизча айтинг : 1. Мен жуда чанкадим. Бир пиёла сув ичишни истардим. 2. Бир пиёла аччик кук чой ичишни истайсизми? 3. Бир пиёла сут кетадими? 4. Кук чой ичасизми ёки кора чойми? 5. Бир стакан пивога калайсиз? (... нима дейсиз?) LESSON 6 6-дарс 1. Намунадан ва куйида берилган сузлардан фойдаланиб нималарни сотиб олишни истаганингизни айтинг. Pattern 1. I'd like to buy a car. «н 1-намуна. М ен машина сотиб олишни хохдардим. an English book инглизча китоб a rubab - рубоб a guitar гитара

95 a piano a horse a pair of skates a pair of skies an English phrase book a French book a typewriter a chess board a ball for my little sister a pen for my son a bicycle пианино or коньки чанги ипглизча иборалар китоби французча китоб ёзув машинкаси шахмат доскаси синглим учун KOIITOK углим учун ручка велосипед 2. Намуна-диалогни ук,ипг, куйида масидан фойдаланиб ухшаш диалоглар берилган суз бириктузинг. I'd like to buy a bicycle. Can you ride a bicycle? Yes, I can. Pattern 2. What would you like to buy Madina? Would you like to teach me to ride a bicycle? Yes, with pleasure. 2-намуна. Мадина, сиз нима сотиб оли ш н и хохдардингиз? Мен велосипед сотиб ол ишни хохда рди м. Велосипед минишни биласизми? Ха. Монга х,ам велосипед минишни ургатасизми? Бажонудил. to play the piano It) play the rubab (dutar) to speak French to speak English to play football to learn Uzbek to learn Russian to play the electric guitar to sing an English song пианино чалмок, рубоб (дутор) чалмок, французча гапирмо^ ипглизча гапирмок, футбол уйнамок, узбекча урганмок, русча урга н мок, электрик гитарани чалмок, инглизча ашула айтмок,

96 LESSON 7 7-дарс 1. Куйида берилган суз бирикмалари ёрдамида намунадиалогга ухшаш диалоглар тузинг ва овозингизни магнит тасмасига ёзинг. Pattern 1. I am sorry, I must go now. Oh, really?.but you could be here some more. Thank you. But I must do my homework. I see. Give my best regards to your parents. Of course I do. Good bye. Good bye! 1-намуна. Кечи рас из, х,озир мен кетишим керак. Ростданми? Бу ерда яна бир оз булсангиз яхши буларди. Рах,мат. Мен уй вазифасини бажаришим керак. Х,а, тушунарли. Отаонангизга мендан салом айтинг. Хуп, албатта айтаман. Хайр! Хайр! go to the market do the housework go to the Institute meet my friend see Ben off to keep my appointment with Nodira бозорга бори I LL уй ишларини к,илиш институгга бориш дустимни кутиш Бенни кузатиш Нодира билан учрашиш 2. Намуна-диалогни ёд олинг. Pattern 2. Sorry, 1 must go now. C an't you wait a little? Yes, I can. Thank you. 2-намуна. Кечирасиз, х,озир мен кетишим керак. Бир оз кутиб туролмайсизми? Хуп, майли. Рах,мат.

97 3. Намуна-диалогни у^инг ва остига чизилган сузларнинг урнига мос келувчи суз бирикмасини куйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 3. Must you visit your friend today? Yes, I must. Can't you put it off till tomorrow? No, I can't. I muslkeep the appointm ent with him. C an't you ring him up? 3-намуна. Уртогингизнинг олдига бугун боришингиз керакми? Х,а. Буни эртага куя олмайсизми? Йук,. Мен учрашув хдк,идаги ваъдамнинг устидан чик^ишим керак Унга кунгирок, к,илиб к,уйсангиз булмайдими? No, it's too late now. Йук,, х,озир энди кеч булди. LESSON 8 8-дарс 1. Остига чизилг'ан суз урнига, к,уйида берилган сузлардан ({юйдаланиб, Ш оиранинг нима к,илаётганини айтинг. Pattern 1. W hat is Shoira doing? She is watching TV. Is she enjoying it? Yes, she is.she is enjoying it very much. 1-намуна. Шоира нима к,илаяпти? У телевизор клф аяпти. У бундан мамнунми? Х,а. У жуда х,ам мамнун. She is... reading the text - матнни )к,ияпти doing homework уй ишини к,иляпти discussing this problem муаммони мух,окама к,итшпти having a business talk иш юзасидан гаплашяпти learning Enlish инглизча >фганяпти learning to dance уйинга тушишни ^фганяпти !>7

98 writing a letter - хат ёзяпти reading a new spaper газета ук,ияпти playing the piano пианино чаляпти singing an English song - инглизча ашула айтяпти Pattern 2. Hello Ben! Hello Shoista! Whom are you waiting for, Ben? I'm waiting for Betty. W hy isn't she coming? I am afraid, her bus is late. 2. Намуна-диалогни ёд олинг. 2-намуна. Салом, Бэн! Салом, Шоиста! Бэн, кимни кутаяпсиз? Бэттини кутаяпман. Нега у келмаяпти? Менимча, унинг автобуси кеч к,олаяпти. - Are you waiting for Nigora? Нигорани кутаяпсизми? No, I am not. Йук,. Whom are you waiting for then? Унда кимни кутаяпсиз? - I am not waiting for anyone. Мен х,еч кимни кутаётганим йук,. Then what are you doing here? I'm just having a little walk. I see. LESSON 9 9-дарс Ундай булса бу ерда нима к,илаяпсиз? Шунчаки, сайр к,илаяпман. Х,а, тушунарли. 1. Намунадаги остига чизилган суз урнига куйида берилган сузлардан фойдаланиб кимни кутаётганингизни инглизча айтишни машк, кдлинг. 98 Pattern 1. 1-намуна. W hom are you expecting? Кимни кутаяпсиз? I m expecting my friend. - Дустимни кутаяпман.

99 I am expecting... my father менинг дадам brother ака sister опа mother она teacher ук,итувчи uncle тога aunt хола cousin амакивачча niece жиян Betty Бетти Mr.Bell ж аноб Белл Mr. Salimov жаноб Салимов her уни tourists туристлар our guests - бизнинг мехдюнларимиз the delegation from England - Англиядан делегация келган 2. Берилган сузлардан ва нутк,ий намунадан фойдаланиб нимадан мамнун эканлигингизни айтинг. Pattern 2. I am pleased with my new flat.. I am pleased with... new job TV set our house our refrigerator my car my new jacket my room 2-намуна. Мен янги квартирамдан мамнунман. янги иш телевизор бизнинг уй бизнинг холодильник менинг машинам менинг янги курткам менинг хонам 3. Учинчи ва туртинчи намуна-диалогларни ёд олинг. Сунг ухшаш диалоглар тузиб, уларни магнит тасмасига ёзинг. Pattern 3. Are you pleased with your new flat? Yes, I am.it is very comfortable. Pattern 4. Are you pleased with your new refrigerator? 3-намуна. Сиз янги квартирангиздан мамнунмисиз? Х,а. У жуда х,ам кулай. 4-намуна. - Янги музлатгичдан (холодильник) мамнунмисиз?!>!)

100 No, I m not. - Иук,. Why? Hera? It is not modern. У замонавий эмас. LESSON даре 1. Иккинчи гапдаги остига чизилган сузлар урнига «where? сурогига жавоб берувчи сузларни, туртинчи гапдаги остига чизилган сузлар урнига эса «with whom?» сурогига ж авоб берувчи сузларни куйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 1. Nodira, are you free tonight? No, I'm not.i am going to the. cinem a tonight. With whom? With my parents and my little brother. 1-намуна. Нодира, бугун кечкурун бушмисиз? Йук,. Кечкурун кинога тушмок,чиман. Ким билан? Ота-опам ва кичкина укам билан. WHERE? to the theatre to my friends birthday party to Nodir's wedding party to Samarkand to the concert to the party to Piccadely Circus to the British museum WITH W HOM? with Bahodir with my sister (mother, etc) with Mr. Bell with foreign tourists КДЕРГА? театрга уртогимнинг тугилган кун и га Нодирнинг туйига Самарк,андга концертга кечага Пикаделли циркига Британия музейига КИМ БИЛАН? Бах,одир билан опам (онам ва бошк,.) билан жаноб Белл билан чет эллик туристлар билан 100

101 2. Диалогни эшитинг. Сунг у^ишни машк, к,илинг. Ундан кейин эса остига чизилган сузлар урнига куйида берилган сузлардан фойдаланиб ухшаш диалоглар тузинг. Hello, Anvar! Are you going to Tashkent tomorrow? Yes, I am. Whom are you going with? 1am going with Mr. Bell. Are you taking Nodir with you? No, I am not.he is busy tomorrow. Салом, Анвар! Эртага Тошкенгга кетаяпсизми? X,a. Ким била и кетаяпсиз? М истер Белл билан. WHERE? КДЕРГА? to Fergana to Samarkand to Moscow to Bukhara to London to New York Нодирни х,ам узингиз билан бирга олиб кетаяпсизми? Йук,. У эртага банд. Фаргонага Самарк,андга Москвага Бухорога Лондонга Нью-Йоркка WHEN? К.АЧОН? tonight the day after tomorrow the next morning the next week tomorrow afternoon tomorrow at 10 o'clock LESSON даре кечкурун индинга эртага эрталаб кейинги дафта эртага кундузи эртага соат 10 да 1. Диалогни эшитинг, сунг у<,ишни машк, к,илинг. Остига чизилган сузлар урнига куйида берилган сузлардан мосини к,уйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 1. Bahodir, what about going to the cinema? 1-намуна. Бахддир, кинога тушишга к,алайсиз? ни

102 I'm sorry I can't. I'm working very hard this m onth. W hat are you doing? I am preparing for my exams. WHEN? this month this week this year these days Кечирасиз, боролмайман. Бу ойда к,аттик, ишлаяпман. Нима к,илаяпсиз? Имтих,онларга тайёрдаыаяпман КДЧОН? бу ойда бу хдфтада бу йил шу кунларда WHAT ARE YOU DOING? I am... learning business learning foreign languages learning English earning some money studying the history of Uzbekistan studying Japanese philosophy going in for karate writing a book making a contract discussing the terms of the contract НИМА К,ИЛАЯПСИЗ? Мен... ишбилармонликни )фганаяпман чет тилларини урганаяпман инглиз тилини урганаяпман пул ишлаяпман Узбекистан тарихини )фга - наяпман япон фалсафасини урганаяпман каратэга кдтнашаяпман китоб ёзаяпман шартнома тузаяпман шартномадаги талабларни мух,окама к,илаяпман 2. Диалогни ук,инг. Сунг остига чизилган сузлар урнига к,уйида берилган сузлардан мосини куйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 2. Is Nafisa learning German? No, she isn't. She is learning English. And what about her husband? Не is learning to operate an electronic com puter. 2-намуна. Нафиса немисча Зфганаяптими? - Йук,. У инглиз тилини урганаяпти. - Унинг турмуш уртоеи;чи? - У компьютерда итплашни урганаяпти.

103 her friend her brother Akmal Ted Mr.Ahmedov Mrs.Watson these ladies these students these girls унинг уртоги унинг акаси Акмал Тед жаноб Ахмедов Ватсон хоним бу хонимлар бу талабалар бу к,излар to teach foreign languages to perform surgical operations to feed babies to buy and sell goods at a profit чет тилларини ургатмок, жаррохдик к,илмок, гудакларни бок,мок, фойдасига мол (товар) олиб сотмок, LESSON дарс 1. Диалогни тинглагандан сунг остига чизилган сузлар урнига к,уйида берилган суз бирикмаларини куйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 1. Does he like music? Yes, he does. 1-намуна. - У мусик,ани ёк,тирадими? - X,a. W hat kind of music does he like? - У к,андай куйларни ек,тиради? He likes classic music jazz music modern music musical films realistic plays comedies tragedies entertainm ent У классик куйларни ёк,тиради. ж аз мусик,аси замонавий мусик,а мусик,али сфильмлар хдётий пьесалар комедиялар трагедиялар кунгил очиш (уйнаб-кулиш)

104 educational programmes the news the weather forecast films cowboy films adventure films autobiographies ук,ув программалари янгиликлар об-хдво маьлумотлари фильмлар ковбойлар тугрисида фильмлар саргузаштли фильмлар автобиографиялар 3. Диалогни ук,инг. Остига чизилган сузлар урнига к,уйида берилган суз бирикмаларини к,уйиб, Акмал нимани ёк,тиришини с^фанг. Ж авобнинг «да» ёки «йук» шаклини танлаб ишлатинг. Pattern 2. Does Akmal like to read books? No, he doesn't. (Yes, he does) to help his friends to help his mother to water the flowers to work in the garden to work in the Lab to look through the newspapers 2-намуна. Акмал эрга к китобларни укишни ёктирадими? Йук,. (Х,а). дустларига ёрдам беришни онасига ёрдам беришни гулларга сув куйишни богда ишлашни лабораторияда ишлашни газеталарни куриб ЧИК.ИШ НИ 3. Намуна-диалогни аввал эшитинг, сунг ук,ишни машк, к,илинг. Кейин куйида берилган сузлардан фойдаланиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 3. She doesn't like me. W hy doesn't she like you? She doesn't approve my clothes. 3-намуна. У мени ёк,тирмайди. Нега у сизни ёк,тирмайди? Унга менинг кийимларим ёк,майди. my political views т у habits т у friends т у character т у behaviour сиесии к,арашларим одатларим/к,иликдарим дустларим характерим узимни тута билишим 104

105 LESSON дарс 1. Диалогни ук,ишни машк, к^илгандан с^чгг, остига чизилган сузлар урнига куйида берилган сузлардан куйиб ухшаш диалоглар тузинг. Pattern 1. Would you like to go skating with us tomorrow? No,thank you.l prefer going_to the pictures. 1-намуна. Биз билан эртага коньки учгани борасизми? Йук,, рах,мат. Мен кинога тушишни маъкул кураман. swimming сузиш sailing кемада сузиш shopping магазинлардан бирон нарса харид к,илиш fishing балик, тутиш skiing чангида учиш riding сайр к,илиш (бирор транспорт воситасида) horse riding - отда сайр к,илиш climbing - ток,к,а чик,иш listening to music мусик,а эшитиш playing chess шахмат уйнаш going to the theatre театрга бориш studying English инглиз тилини ^фганиш watching TV телевизор куриш working in the богда ишлаш garden watering the trees дарахтларга сув куйиш 2. Берилган суз бирикмасидан фойдаланиб, ухтттдттт диалоглар тузинг ва уларни ук,ишни машк, к,илинг. Pattern 2. W hy were you absent at the lesson yesterday? I felt bad yesterday. Oh, 1 am sorry. How are you now? 2-намуна. Нега кеча дарсда булмадингиз? Кеча узимни нохуш сезгандим. Э, кечирасиз. Х,озир к,алайсиз? юз

106 All right, thank you. at the party at the conference at the group meeting at the office at Ben's birthday party at Mr.Bell's wedding party at the English lesson Рах,мат, яхши. кеч ада конференцияда lypyx, мажлисида офисда /идорада Бэннинг тугилган кунида мистер Бэллнинг никох, кечасида / туйида инглиз тили дарсида 3. Берилган сузлардан фойдаланиб, бетоблигингизнинг сабабини (касаллик турини) айтинг. Pattern 3. I'm sorry, I feel bad. W hat's the matter? I've got the flu. You must consult a doctor then. have a temperature a toothache a bad cold 3-намуна. Кечирасиз, узимни нохуш сезаяпман (ёки мазам йук,). Нима булди? Грипп булиб к,олибман. LESSON даре Ундай булса врачга учрашингиз керак. a headache a sore throat 1. Диалогни эшитинг, сунг ук,ишни машк, кдлинг. Куйида берилган сузлардан фойдаланиб, ухшаш диалоглар тузинг ва уларни ёд олинг. Pattern 1. Did you read this book yesterday? 1-намуна. Кеча бу китобни укддингизми? Yes, 1did. Did you like it? Yes, very much (ёки Not very much) Х,а. У сизга ёкдими? Х,а, жуда х,ам (ёки Унчалик эмас). 1(Н>

107 WHEN? yesterday the day before yesterday last week last month last year yesterday morning (afternoon, evening) yesterday at 10 o'clock К.АЧОН? кеча илгариги куни хдр куни утган хдфта утган ой утган йили кеча эрталаб (кундузи, кечки пайт) кеча соат 10 да 2. Намуна-диалогни ук,инг. Сунг берилгаи суз бирикмаларидан фойдаланиб "нима к,иласиз?" деган саволга ипглизча жавоб бериш ни машк, к,илинг. Pattern 2. W hat do you do? I read the text. I... see the film see the play go to the pictures go to the concert go to the football match see the football match on TV see the quiz on TV go to the party help your friend tell Bobir about your plan help Rahima with her translation 2-намуна. Нима к,иласиз? Матнни ук,иймап. кино кура май пьеса кураман кинога ту шамай концертга бораман футбол матчига бораман футбол матчини телевизор орк,али кураман телевизорда бах,сни томоша к,иламан кеча га бораман дустингизга ёрдам бераман Бобирга режангиз х,ак,ида айтаман Рах,имага таржима к,илишга ёрдам бераман 3. Диалогни ук,ишни машк, к,илгандан сунг, берилган сузлардан фойдаланиб, Бэннинг матнни таржима к,илишга ёрдам бермаганлигининг сабабларини айтинг. Pattern 3. Did Ben help you to translate the text? 3-памуна. Бэн сизга матнни таржима к,илишда ёрдам бердими? 11)7

108 No, he didn't. Why, didn't he? He was too busy. He... was not free had to go to the institute didn't like to do it couldn't because he was too busy because he had to go to the library because he didn't want to Йук,- Нега ёрдам бермади? У жуда дам банд эди. У... буш эмас эди институтга боришга тугри келди уни бажаришни истамади беролмади, чунки жуда х,ам банд эди чунки унинг кутубхонага боришига тугри келарди чунки у буни хохдамади LESSON дарс Намунада берилган сурок, гапларга ухшаш гаплар тузинг, сунг уларга к,уйида берилган иборалардан мосини танлаб жавоб бериб сузлашишни машк, к,илинг. Pattern May I ask you a question? 2. Could I open the door? 1-намуна. Сиздан савол сурасам майлими? ёки Сизга савол берсам майлими? Эшикни очиб куйсам майлими? 3. Is it all right if 1 bring your book tomorrow? Китобингизни эртага олиб келсам булаверадими? Possible answers: Yes,of course. (Yes, certainly) All right. No, I am sorry, you can not. - X,a, албатта. Майли. Иу^, кечирасиз, мумкин эмас. ms

109 Yes, that's quite all right. No, it isn't all right. X,a, майли, булаверади. Йук,, булмайди. May 1... (Could I...) (Is it all right if I...) switch off the light switch on the light use your phone take your book home bring my little brother to the party come a bit early speak to Mr.Bell see Mr.Ahmedov today smoke here sit at the table do this translation tomorrow take your taperecorder borrow your umbrella have another cup of coffee use your car for a day чирок,ни учирсам чирокди ёк,сам сизнинг телефонингизни ишлатсам сизнинг китобингизни уйга олиб кетсам укамни кечага олиб келсам сал эртарок, келсам жаноб Белл билан гаплашсам жаноб Ах,медовни бугун куриб куйсам шу ерда чексам столга утирсам бу таржимани эртага к,илсам магнитафонингизни олсам зонтигингизни олиб турсам яна бир чашка кофе ичсам сизнинг машинангиздан бир кун фойдалансам LESSON дарс 1. Диалогдаги остига чизилган сузлар урнига куйида берилган кечирим сураш ва унга жавоб беришда ишлатиладиган ибораларни куллаб к,иск,а диалоглар тузинг ва ёд олинг. Pattern 1. I am sorry, I'm late. I had to wait, for a bus. That's all riht.you can join us. 1-намуна. Кечирасиз, кеч к< >лдим. Автобус кугищга тугри келди. Х,ечк,иси iiyi\. Биз билан бирга булишингиз мумкин. нм)

110 1am sorry кечирасиз, узр Excuse me кечирасиз, узр 1 am terribly sorry жуда х,ижолатдаман; афсус; жуда афсусдаман If you don't mind агар к,арши булмасангиз never mind х,ечк,иси йук,; х,ижолат булманг that's all right х,ечк,иси йук,; яхши don't worry хавотирла i ша нг, ташвишланманг 1 couldn't translate the text бу матнни таржима к,ила олмадим I've broken your pen I've spilt ink on your book ручкангизни синдириб куйдим китобингизга сиёх, тукиб юбордим сизни куттириб к,уйдим укам вазангизни синдириб куйди эш икни очик, к,олдирибма[1 мен сизга ёрдам бера олмай- ман. Мен х,озир жуда бандман. I kept you waiting M y brother has broken your vase I left the door open I can t help you. I'm very busy now. I left you alone. мен сизни ёлгиз ташлаб кетдим. Translate into English : Кечирасиз, мен сизни куттириб куйдим. Х,ечк,иси йук,. К ечириш ингизни утиниб сурайм ан, сизн и нг гулли вазангизни синдириб куйдим. Майли, ташвишланманг. Кечирасиз, бу менинг жойим. Сизларга хала^ит берганим учун узр. Кечирасиз, сух,батингизни булдим... Кечирасиз, сизни ташвишга куйдим. Агар к,арши булмасангиз, лугатингиздан фойдаланиб турсам. Мени кечиринг, эшикнинг дастасини синдириб куйдим. Телефонингиздан фойдалансам майлими? Вой, кечиринг чашкангизни (пиёлангизни) синдириб к,уйдим. Кечирим сураган билан урнига келмайди. (Being sorry w on't help). но

111 IV К.ИСМ МЕТОДИК КУРСАТМА М ана энди, хурматли китобхон, сиз кулланманинг туртинчи к,исмини урганишни бошлаяпсиз. Хуш, ундан к,андай фойдалаиганда сиз инглиз тилида гапиришни тезрок, ва мукаммалрок, урганиб олишингиз мумкин? Буни билишни истасангиз куйидаги курсатмага амал к,илишингиз керак. Шундай кдлганингизда сиз берилган мавзулар х,ак,ида инглиз тилида бемалол сух,батлаша оладиган буласиз. 1. Маълум бир мавзуга оид сеансни тинглаганда унинг ёзувдаги ифодасини х,ам кузатиб боринг ва узбек тилида берилган суз ва ибораларни уларнинг инглизча мук,обили билан солиштиринг ва пауза вак,тида инглиз тилидаги гапларни сухандонни овозига гакдид к,илиб к,айтаринг. Бу сизга гегишли гапни тугри талаффуз килиттт куникмасини тезрок, шакллантиришга ёрдам беради. 2. Ушбу сеансдаги гапларни иккинчи марта тинглаганда х,ам айнан шу курсатмага амал к,илипади. 3. Учинчи бор тинглаганда эса, инглизча матпга к,арамасдан, узбек тилида эшитилган гапдан кейин келадиган пауза вак,тида унинг' таржимасини узингиз айтиб куринг. Паузадаг! кейин эшитадиган шу гапнинг мук,обили сизга айтган гапингизнинг тугри ёки нотутрилигини текшириб куришингизга ёрдам беради. Агар хато к,илиб куйсапгиз ёки бирор суз ва ибораии тушириб к,олдирсангиз, х,ечк,иси йук,, ташвишланманг, чунки магнит тасмасига ёзилган матн кулингизда. Сиз уни яхши урганиб олгунингизча ^айта-к,айта эшитишингиз, пауза вак,тида эса узингиз таржима к,илишга х,аракат к,илишингиз мумкип. 4. Сеансни 3 марта эшитгандан сунг узбек тилидаги гапларни ук,инг-да, уларни ёзма равишда инглиз тилига таржима к,илишга х,аракат к,илинг. Агар бунда х,ам хатога йул к,уйсангиз ёки бирорта сузни тушириб к,олдирсангиз матнни к,айта эшитинг ва берилган гапни инглиз ва узбек тилидаги мукрбиллари билан солиштириб к,илган хатоингизиинг сабабини аникдашга х,аракат' к,илинг. Сунг яна сеансни бошидан таржима к,илинг.

112 М аълумки, тил урганиш м аш акдатли иш булиб, у сабр-токдг, чидам ва астойдил мех,нат к,илишни талаб ^клади. Берилган тил материалини к,айта-^айга тинглашдан ва тарж им а к,илишдан, нутк,ий намуналар ёрдамида машк, килитттддн чучиманг. Сизга ушбу зах,матли ишда сабр-ток,ат, чидам тилаб кдламиз. Омад сизга ёр булсин, хурматли китобхон! М А В 3 У : ТАНИШУВ. 1-СЕАНС 1. Ассалому алайкум! (эрталаб) 2. Ассалому алайкум! (кундузи, туш пайтидан кейин) 3. Ассалому алайкум! (кечкурун) 4. Хайрли тун (тунда) 5. Салом! GETTIN ACQUANTED. Good morning! Good afternoon! Good evening! Good night. Hello! 6. Ассалому алайкум! (биринчи бор куришганда ёки танишиш пайтида) 7. Рухсат этинг, узимни таништирай. 8. Менинг исмим Дилшод. 9. М енинг фамилиям Ахмедов. 10. Сизнинг исмингиз нима? How do you do! (алик олувчи х,ам шу иборани к,айтаради). Let me introduce myself. My name is Dilshod. My surname is Ahmedov. What is your name? 11. Ф амилиянгиз нима? 12. Фамилиям Х,амидов. 13. Рухсат этинг, сизни уртогим билан таништирай. 112 W hat is your surname? My surname is Hamidov. Let me introduce you to my friend.

113 14. Рухсат этинг, сизни мистер Let me introduce you Ботиров билан таништирай. to Mr. Botirov. 15. Танишинг, бу менинг - Meet my friend, Sherzod. дустим, Шерзод. 16. Танишинг, бу бизнинг менежеримиз мистер Абдуллаев. 17. Салом жаноб Абдуллаев, сиз билан танишганимдан хурсандман. 18. Салом жаноб Бредли, мен х,ам сиз билан танишганимдан хурсандман. 19. Ж аноб Бредли Англиядан. 20. У компания менежери. Meet our manager, Mr. Abdullayev. How do you do, Mr.Abdullayev! I am glad to meet you. How do you do, Mr.Breadly.I am glad to meet you too. Mr. Breadly is from England. He is a company manager. 21. Бу мистер Блейк, Лондон университетидан. 22. Сиз билан танишганимдан хурсандман, мистер Блейк. 23. Сизга шахримиз ёкдими? 24. Х,а, жуда х,ам. Шахрингиз чиройли, одамлари эса мех,мондуст экан. 25. Андижонга биринчи келишингизми? Х,а. This is Mr. Blake, from the London University. I am glad to meet you Mr. Blake. Did you like our town? Yes, very much. Your town is beautiful and the people are hospitable. Is it your first visit to Andijan? Yes, it is. 26. Айтишларича, сиз Узбекистондан экансиз, шундайми? They say, you are from Uzbekistan, aren't you?

114 27. Х,а, мен Узбекистонданман. 28. Сиз Тошкентданмисиз? 29. Йук,- Мен Андижонданман. 30. У катта шах,арми? Х,а, у Андижон вилоятининг маркази. Yes, Г т from Uzbekistan. Are you from Tashkent? No. I'm from Andijan. Is it a big town? Yes, it is the centre of Andijan region. 31. Сиз британияликмисиз? 32. Йук,, мен америкаликман, Нью-Йорк шах,ридан. 33. Сиз к,аердансиз? 34. Мен Францияданман. 35. Сиз французмисиз? Йук,, канадаликман, лекин Ф ранцияда яшайман. Are you from Britain? No, I m an American from New York. W here are you from? I am from France. Are you French? No, I'm Canadian,but I live in France. 36. Х,озир кдерда турибсиз? 37. «Олтин водий» мех,монхонасида. 38. Сизга бу ер ёкддими? 39. Х,а, мет iга жуда ёк,ади. 40. Сиз '1'урмуп1 курганмисиз? Х,а. (Сиз уйланганмисиз) W here are you staying? In the Flotel «Oltin Vodiy». Are you enjoying your stay here? Yes, 1 like it very much. Are you married? Yes, I ат.(иккала жинсга х,ам бир хил ишлатилаверади). 41. Х,а. Менинг икки углим ва бир к,изим бор. 42. Хотинингизнинг касби нима? Yes, 1 have. I have two sons and a daughter. What is your wife? i n

115 43. У врач. У х,ам мен билан бирга колган. 44. Сизни мех,мондорчиликка таклиф этишга рухсат беринг. 45. Рах,мат, миннатдорман. She is a doctor. And she has come with me loo. May I invite you to visit us? OK. Thank you, I'm pleased. 46. Саломатмисиз мистер Блейк, сизни курганимдан хурсандман Мен хдм сизни курганимдан хурсандман. 48. Яхши дам олдингизми? Х,а, рах,мат. 49. Мистер Блейк, меи сизга бугун шахримизни курсатмок,чиман. 50. У.., рах,мат, жуда мамнунман. Hello, Mr.Blake, I'm glad to see you 1 am glad to see you too. Did you have a good rest? Yes, thank you. Mr. Blake, I'd like to show you our town. Oh, thank you, I'm pleased very much. 2-CEAHC 1. a town This is our town. M А В 3 У : IN TOWN 2. a city Tashkent is a big city. 3. Samarkand is also a city. 4. a street 5. You can see many buses and cars in the street. ШАХ.АРДА uiax,ap Бу бизнинг щах,ар. катга шахдр Тошкент катга щадар Самарканд ^ам катга шах,ар. куча Сиз кучада кунлаб автобус [5а енгил машиналарни куришингиз мумкин.

116 6. centre The park is in the centre of the city. 7. Does this bus go to the centre of the city? 8. Yes, it does. 9. W here is the Hotel? 10. It is in the centre of the city. марказ Парк шах,ар марказида. Бу автобус шахдр марка зига борадими? Х,а. Мехдюнхона к,аерда? У шахар марказида. 11. Sorry, where is the crossing? 12. It's over there. Go down the street. 13. WЪere is the bus stop? 14. It's on the opposite side of the street. 15. How can I get there? There is a crossing over there. Кечирасиз, утиш жойи кдерда? У х,ов ана бу ерда. Куча буйлаб пастга юринг. Автобус бекати к,аерда? У кучанинг нариги томонида. У ерга к,андай )а-сам булади? Ана бу ерда утиш жойи бор. 16. W atch out for cars. 17. Attention, attention. 18. Go. There is a green light.you may go. 19. stop Stop! Don't go! There is a red light. 20. Please, you can pass now. Автомобилдан эх,тиёт булинг. Дикдат, диктат. Ю ринг Яшил чирок, ёнди. Ю ришингиз мумкин. тухтанг Тухтанг! Юрманг! К,изил чирок, ёниб турибди. Марх,амат, энди утишингиз мумкин. 21. minibus йуналишдаги такси W here can I take a minibus? К,аердан йуналишдаги таксига уш рса булади? ми

117 22. There is a taxi stop over there. 23. Go straight ahead 24. Is the bus stop there too? 25. Yes, it's near there. Хрв, ана бу ерда такси тухташ жойи бор. Тугри олдинга юринг (куча буйлаб тугри олд томонга юринг). Автобус бекати х,ам jriia ердами? Х,а, уша ерга як,ин. 26. Is a tram stop far from here? 27. No, it isn't. Go ahead and then turn to the right. 28. Excuse me, I am a foreigner. 29. I have lost my way. 30. I can't find «Amur Temur» street. Трамвай бекати бу ердан узокдами? Йук,, узок, эмас. Тугри юринг, кейин унгга бурилинг. Кечирасиз, мен чет элликман. Мен йулдан адашиб К.ОЛДИМ. Мен «Амур Темур» кучасини топа олмаяпман. 31. There is a trolleybus stop just around the corner. 32. You can take any trolleybus in this direction. 33. Look out! There is red light. 34. Sorry, where is pe destrian crossing? 35. Go back.it is near that telephone booth. Шундоккина бурилншда троллейбус бекати бор. Сиз шу йуналишдаги >^ар кдндай троллейбусга ЧИ К.И Ш И Н ГИ З мумкин. Эх,тиёт булинг, к,изил чирок, ёниб турибди. Кечирасиз, йуловчилар ути in йулкаси к,аерда? Орк,аг'а к,айтинг. У ана бу телефон автомат ёнида. 36. Is an underground crossing near here? 37. Yes. It's not far from the traffic light. Шу як,ин атрофда ер ости утиш жойи борми? Х,а. У светофорга як,ин жойда. пт

118 38. Please, tell me how to get to the Post Office. 39. Take this bus and get off at the next stop. 40. The building opposite you is the Post Office. Илтимос, менга почтага (алок,а булимига) борадиган йулни айтиб беринг. Мана бу автобус 1-а утиринг-да, кейинги бекатда тушинг. К,аршингиздаги било алокд булими булади. 41. Please, tell me how to get to the market 42. Is this the right way to the Central Park? 43. Yes, it is.lt is not far from here. 44. In what direction must 1go now? 45. Come on, I'll show you the way. Илтимос, менга бозорга к,андай бориш йулиии айтиб беринг. Бу марказий паркка борадиган тугри йулми? Х,а, у бу ердан унчалик узок, эмас. Х,озир к,айси томонга юрайин? Юринг, мен сизга йулни курсатиб куяман. 46. Is the supermarket far from here? 47. No, it is not. It is near here. 48. Can I go there on foot? 49. Yes, you can. 50. This is the shortest, way to the market. Савдо маркази бу ердан узок,ми? Йук,, узок, эмас. У бу ерга як,ин. У ерга пиёда борсам буладими? Х,а, борсангиз булади. Бозорга борадиган энг к,иск,а йул ту. 3-СЕАНС М А В 3 У : IN TOWN 1. Бу автобус шах,ар марказига борадими? 2. Йук,. Сиз икки бекатдан сут и бошк,а автобус га утиришингизга тугри келади. I IS ШАХ, АР ДА Does this bus go to the centre of the town? No. You will have to change after two stops.

119 3. К,айси автобусга утиришим керак? 4. Сиз 3, 1-автобусларга ёки 2-троллейбусга утиришингиз керак. 5. Мен борадиган жой х,ам уша томонда. What bus must 1 take? You have to take buses 1 and 3 or trolleybus 2. The place where 1 have to go is also in that direction. 6. Менга к,аерда бошкд автобусга утиришимни айтиб куйинг, илтимос. 7. Хуи, яхши, айтиб куяман. 8. Илтимос, менга к,аерда тушиб к,олишимни эслатиб куйинг. 9. Сиз кейинги бекатда тушиб к,оласизми? 10. Йук,. Мен яна икки бекатдан сунг туша май. Tell me where I have to change, please. OK. I'll tell you. Please, let me know where to get off. Are you getting off at the next stop? No, I'll get off after two stops. 11. Мен аэропортга бормок,чиман. 12. Х,озир тугри кетаяпманми? 13. Х,а. Сиз туг-ри кетаяпсиз (яъни сиз тугри йулдан кетаяпсиз). 14. Мен ^айси бекатда тушишим керак? 15. Сиз тушадиган бекат, мана шу. I want to go to the airport. Am I going in the right direction now? Yes. You are going in the right direction. At what stop must 1get off? This is your stop. 16. Кечирасиз, бу шах,ар марказига борадиган тугри йулми? 17. Йук,. Сиз 3-автобусга утиришингиз керак. I'm sorry,is this the right way to the cent - re of the city? No. You have to take bus 3.

120 18. К,айси томонга к,араб юришим керак? 19. Ана бу жойда ер ости утиш йулкаси бор. 20. Кучанинг у томонига утинг-да, бекатда автобусни кутинг. In what direction must I go? There is an underground crossing. Go to the opposite side and wait for a bus at the bus stop. 21. Илтимос, тухтанг. Мен т у ерда тушаман. 22. Автобус бекатига як,ин жойда тухтаб к,уйинг, илтимос. 23. Шу ердан таксига утирсам буладими? 24. Х,а, албатта. Х,озир автобус бекати олдида тухтаб к,уяман. 25. Рах,мат, хайр, саломат булинг! Please, stop. I'll get off here. Please, stop near the bus stop. Can I take a taxi here? Yes, of course. Now I'll stop near the bus stop. Thank you, good bye! 26. Такси тухташ жойи 27. Кечирасиз, к,аерда таксига угирсам булади? 28. Тугри юринг-да, кейин унгга бурилинг. 29. Бурилишда такси тухташ жойи бор. 30. У бу ердан унча узок, эмас. a taxi stop Excuse me, where can I take a taxi? Go ahead and then turn right. There is a taxi rank around the corner. It's not far from here 31. У ерга пиёда боришингиз мумкин. 32. Бу такси бушми? 33. Х,а, буш. Хуш, хизмат? 34. Илтимос, мени маиа бу манзилга олиб бориб к,уйинг. 35. Марх,амат, утиринг. You can walk there. Is this taxi free? Yes, it is. W hat can I do for you? Please, take me to this address. Get in please. 12(1

121 36. Агар мумкин булса тезрок, Please, drive faster юрсангиз, мен кеч к,олаяпман. if you can, I am late. 37. Аэропорт бу ердан узокдш? Is the airport far from here? 38. Йук,. У бу ердан 15 No. It. takes 15 минутлик йул. m inutes from here \анча тулашим керак? How much must I pay? 40. Сиз бир доллар ва эллик сент You owe one dollar тулашингиз керак. and fifty cents. 41. Мана, мар^амат, икки доллар. Here you are, two dollars. 42. Тухтаб туринг, мана ' Just wait a little, к,айтимини олинг. here is the change. 43. Чой пулига олиб к,ола к,олинг. Oh, keep it as a tip. 44. Рах,мат. Thank you. 45. Арзимайди. Not at all. 46. Кечирасиз, бу як,ин атрофда ресторан борми? 47. Х,а. «Асториа» ресторани бу ердан унча узок, эмас. 48. У ерга пиёда борсам буладими? 49. Х,а, тугрига юрингда, а на бу бино бурчагидан унгга бурилинг. 50. Рах,мат. Sorry, is there a res taurant around here? Yes. The restaurant "Astoria" is not far from here. Can I walk there? Yes. Go straight and turn right around the corner. Thank you. 4-CEAHC M A В 3 У : AT THE HOTEL I. Кечирасиз, менга my як,инрок, жойдаги мех,монхонани айтиб бе ролмайс и зм и? МЕХ.МОНХОНАДА Excuse me,can you give me the address of the nearest hotel?

122 2. Сиз кдйси мехдюнхонада At what hotel are you тухтамокчисиз? going to stay? 3. Илтимос, мени «АНДИЖОН» Please, take me to мехдюнхонасига олиб борииг. the Hotel «ANDIJON». 4. Менга шах,ар марказита I want the hotel not якинрок, жойдаги far from the centre of мех,монхона керак the city. 5. Мен шахдрнинг :>ски I want to stay at the к,исмидаги мехдюнхонада hotel in the old тухтамокчиман. part of the city. 6. «Олтин водий» Where is the мехдюнхонаси каерда? Hotel «Oftin Vodiy»? 7. У шах,арнинг янги к,исмида It is situated in the жойлашган. new part of the city. 8. Уйингох,га (стадион) я кии жойда. It is near the stadium. 9. Почта билан телеграф бу Is the post office and ердан узокдш? telegraph far from here? 10. Йук,. У стадионга No. It is near the якдн жойда stadium. 11. Навбатчи администратор manager on duty 12. Навбатчи администраторни I want to see the к5фмок,чиман. m anager on duty. 13. Навбатчи админис тратор W here is the m anaer Кани? on duty? 14. Мех,монхона к,аватларидаги a floor m anager on навбатчи администратор duty at the hotel 15. Калит шу к,аватнинг навбатчи The key is at the администраторида. m anager administrator of this floor. 16. Хизмат курсатиш бюроси service bureau 17. Хизмат курсач иш W here is the бюроси к,аерда? service bureau? 122

123 18. У биринчи кдватда 19. Ю кларни сакдаш хонаси 20. Кечирасиз, юкларни сакдаш хонаси к,аерда? It is on the ground floor. left luggage office Excuse me, where is the left luggage office? 21. Буюртма бермок, 22. Мен келаси чоршанба кунига буюртма бермок,чиман. 23. Яхши. К,айси мех,монхона сизга маъкул? 24. Мен шах,ар марказидаги мехдюнхонани маъкул кураман. 25. Яхши. Мен сизга «АНДИ- Ж ОН» мех,монхонасидан жой банд к,илиб куяман. 26. Сизларда буш хона борми? 27. Мен бир хона учун буюртма берган эдим. 28. Мен телефон орк,али буюртма берган эдим. 29. Мен телеграмма орк,али буюртма берган эдим. 30. Менга бир хона га буюртма берилга иди. 31. Менинг хонам нечанчи кдватда? 32. Хрзир бир оз кутиб ту ринг. 33. Сизнинг хонангиз учинчи кдватда. 34. Маълумотлар хонаси кдерда? 35. У паспорт булими спида to have a reservation 1want, to have a re servation for next W ednesday. Good. What hotel do you prefer? 1 prefer a hotel in the centre of the city. All right. I'll reserve a room at the Hotel «ANDIJON». Have you any accommodation? 1 have reserved a room. I have' reserved a room by phone. I havc> reserved a room by telegram. A room has been reserved for me. On what floor is my room? Wait a little, please. Your room is on the second loor. Where is the information desk? It is next to the registration desk. 12:s

124 36. Сизга к,анак,а хона керак? W hat room do you want to have? 37. Менга бир кишилик хона I want a single room. керак. 38. Менга икки кишилик хона I want a room for two. керак. 39. М енга алох,ида ваннаси бор 1 want a room хона керак. with a private bath. 40. Паспортингизни беринг. Give me your passport, please. 41. Хонада душ борми? Has the room got a shower? 42. Хонада телефон борми? Has the room got a telephone? 43. Хонада радио ва телевизор Has the room got a борми? radio and TV? 44. Хонада музлатгич Has the room got (холодильник) борми? refrigerator? 45. Бу хона к,айси к,аватда? On what floor is this room? 46. Бу хонанинг нархи кднча? How much does this room cost? 47. Нонушта х,ам шу хонанинг Does the price of this нархига кушиладими? room include breakfast 48. Бу хонани курсам буладими? May I see this room? 49. Бу хонага кдраганда арзонрок, Do you have a room хона борми? cheaper than this room 50. Мен бир хдфтага шу хонани I'll take this room оламан. for a week. 5-СЕАНС М А В 3 У : TRAVELING САЁХДТ 1. Мен самолётда саёхдт к,илишни I like to travel ёк,тираман. by plane. 124

125 2. Келинг, Тошкентга самолётда борамиз. 3. Кечирасиз, Самаркдндга самолёт соат нечада учади? 4. Эрталаб соат еттидан уттиз минут утганда. 5. Самаркдндга самолёт уз вак,тида учадими? Let's go to Tashkent by plane. Excuse me, when does the plane for Samarkand take off? At seven thirty in the morning. Does the plane for Samarkand leave in time? 6. Бугун об-х,аво у ч и т учун кулайми? 7. Х,а. Хавотир олманг, бугун об-х,аво яхши. 8. Кечирасиз, Лондонга самолёт к,айси кунлари учади? 9. Х,афтада бир марта, душанба кунлари. 10. Москвага-чи? Is the weather good for flying today? Yes, it is. Don t worry, the weather is fine today. I'm sorry, on what days do planes leave for London? Once a week, on Mondays. And what about Moscow? 11. Москвага х,афтада уч марта. Душанба, чоршанба ва жума кунлари учади. 12. Токиога самолёт якшанба куни учадими? 13. Йук,. У шанба куни эрталаб соат еттида учади. 14. Тошкентга кейинги самолёт кдчон учади? 15. У да учади. The planes leave for Moscow three times in a week. On Monday, W ednesday and Friday. Does the plane for Tokyo leave on Sunday? No, it doesn't. It leaves on Saturday at 7 in the morning. W hen does the next plane leave for Tashkent? It leaves at Г)

126 16. Самолёт Лондонга к,ачон етиб боради? 17. Кечки пайт соат 8.00 да. 18. Лондонга учадиган самолёт йулда тухтайдими? 19. Х,а. У Петербургда тухтаб угади. 20. Юкларни (багажни) кдчон руйхатдан угказиш им керак? W hen does the plane arrive in London? At 8.00 in the evening. Does the plane for London stop on the way? Yes. It stops in Petersburg. W hat time should 1 check in? 21. Сизнинг рейсингизни ракдми неччи? 22. Кечирасиз, мен рейсимни узгартирмок,чи эдим. 23. Мен учит план воз кечмок,чиман (ёки мен билетимни топширмок,чиман). 24. Мен Лондон рейсига олдиндан буюртма бермок,чиман. 25. Аэропортга бир соат олдин келишни унутманг. W hat is the number of your flight? I'm sorry, I'd like to change my flight. I'd like to cancel my flight. I'd like to make a reservation for the flight to London in advance. Don't forget to come to the airport an hour in advance. 26. Самолётга чик,ишга рухсат берувчи талонни кдердан оламан? 27. Сизнинг рейсингиз кечикяпти (сизнинг рейсингиз кеч к,олаяпти). 28. Москва рейси икки соатга кечикаяпти. 12(i W here can I take a boarding pass? There is a delay of your flight. The flight to Moscow has a delay of two hours.

127 29. Мон Лондонга учадиган I'd like to get some рейс хдкдда бир оз ахборот information about the олмок,чи эдим. flight to London. 30. Лондонга учадиган рейс бир оз кечикиб учади. The flight to London leaves with a delay. 31. Биз Тошкентга кечикиб борамизми? 32. Йук,. Уз вак,тида кечикмасдан борамиз. 33. Кечирасиз, йуловчиларни кузатиш хонаси кдерда? 34. Тугри юриб, чапга бурилинг. 35. Ана бу ерда ахборотлар с голи бор. Do we arrive in Tashkent with a delay. No, we arrive in Tashkent on time, without a delay. Sorry, where is the departure lounge? Go ahead and turn to the left. There is an information desk over there. 36. Хуш, хизмат. 37. Мен кола с и х,афта Лондонга учмок,чи эдим. 38. Мен боришга ва к,айтишга билет буюртма к,илмок,чимаи 39. К,айси куша булишини истайсиз? ноябрга. What can I do for you? 1want to fly to London next week. I want to make a reservation for a round trip ticket. What day do you want on? On the 10 th of November. 41. Лондонга учадиган икки рейс бор. 42. Эрталаб соат 7.00 да ва кечки найт соат да. 43. К,айси бирини хохдайсиз? There are two flights to London. At 7 a.m. and at 10 p.m. Which of them do you want?

128 44. Менга кечкурунги рейс маък,ул. 45. Мен Лондонга эрталаб боришни хохдайман I d like to have a ticket for the evening flight. I'd like to arrive in London in the morning. 46. Сиз биринчи класс салонида учишни хохдайсизми ёки туристик салондами? 47. Биринчй класс салонида учиш к,анча туради? доллар. 49. Туристик салондачи? 50. Туристик салон 450 доллар. Do you want to travel first class or economy? How much is first class? 500 dollars. And what about economy? 450 dollars. 51. Менга туристик салон маъкул. 52. Айтинг-чи, учиш канча вактни олади? (яъни учиш вакти кднча) 53. Тукдиз соат. 54. Учиш пайтида овк,ат бериладими? 55. Х,а, албатта. I prefer economy. Tell me, please,how much time does the flight, take? 9 (nine) hours. Are meals served on the flight? Yes, of course.

129 HOTYFPH ТУСЛАНУВЧИ ФЕЪЛЛАР ЖАДВАЛИ I шакл II шакл III шакл Биринчи гурух; ( негизидаги унли товуш узгаради ) 1. arise [araiz ] кугарилмок, arose [arouz] arisen [arisn] 2. bear [ Ьеэ] тугмок, bore [ bo:] born [ bo: n] 3. become [Ы клт]булиб became [ bi'keim] become [Ы клт] к,о л м о к айланмок 4. be.qin [ bigin ] бошланмок, began [bi'g;cn] be.qun [ Ыдлп] бошламок, 5. bind [baind] богламок, bound [baund] bound [baund] 6. bite [bait] ш шла мок, bit [bit] bit [bit] 7. bleed [bli:d] куп к,он ок,мок, bled [bled] bled [bled] 8. blow [blou] эсмок, (шамол); blew [blu:] blown [bloun] пуфламок, 9. break [breik] син (дир) мок, broke [brouk] broken [broukn] 10. breed [bri:d] тарбияламок bred [bred] bred [bred] 11. bring [brir\] олиб келмок brought [bro:t] brought [bro:t] 12. buy [bai] согиб олмок, bought [bo:t] bought [bo:t] 13. catch [kxtj] ушламок,, caught [ko:t] caught [ко: t] тутмок 14. choose [tju:z] танламок chose [tjouz] chosen [tjouzn] 15. come [клт] келмок, came [keim] come [клт] 16. diq[dig] кавламок, dug [d--g] d u g [ d A g ] 17. do [du: ] килмок,, did [did] done [с1лп] бажармок, 18. draw [cli о:] судрамок,; drew [dru:] drawn [dro:n] раем солмок 19. dream [с1п:т]хаёл к,илмок,, dreamt [dremt] dream t [dremt] тушда курмок, 20. drink [driqk] и чмок, drank [dra-r k] drunk [drar\k] 21. drive [clraiv] юргизмок,, drove [drouv] driven [drivn] х,айдамок 22. eat [i:t] емок, ate [et] eaten [i:tn] 23. fall [fo:l] йик,итимок, fell [fel] fallen [fo:ln] тушмок, 24. feed [fi: d ] бок,мок,, fed [fed] fed [fed] бокилмок, 25. feel [fi:l] сезмок, ^ис felt [felt] felt [felt] к,илмок, 26. find [faind ] топмок found [ faund ] found [faund] 1211

130 27. flee [f 1i:] к,очмок,, к,очиб к,угилмок, 28. fly [ fldi] учмок, 29. fight [fait] курапшок, жанг килмок, 30. forget [faget] унутмок 31. get [got] олмок,, етиб бормок, топмок,, булиб к,олмок айлаимок, 32. give [giv] бермок, 33. grow [grou] усмок,, булиб К.ОЛМОК, 34. hang [hxi\] илмок,, осилиб турмок,, осмок, 35. hear [his] эшитмок, 36. hide [haid] яширмок,, беркитмок,, бекинмок, 37. hold [hould] ушлаб турмок, 38. keep [ki: р] тутмок,, сакдамок, 39. know [пои] билмок, 40. lead [И: d] олиб бормок,, рах,барлик килмок, 41. leave [ li: v] кетмок,, ташлаб кетмок,, к,ол (дир) мок, 42. light [ lait] ёндирмок, 43. lose [ lu:z] йук,отмок, 44. mean [ mi: n ] англатмок, 45. meet [ mi : t ] учратмок, 46. read [ ri: d ] ук,имок, 47. ride [ raid ] юрмок, (onа миниб) 48. rise [ raiz ] кутарилмок, 49. run [глп] Ч01ГМ0К,, югурмок, 50. say [sei ] айтмок, 51. see [ si: ] курмок, 52. sell [sel ] cotmok, 53. shake [Jeik ] сплкитмок,, титратмок, 54. shine [Jain ]ёритлюк,, нур сочмок, 55. shoot [Ju: фггмок, (к,уролдан) 56. sing [ sir\] ашула айтмок,, сайра мок,! 57. sink [ sir\k] ботмок,, чукмок, fled [fled] flew [flu:] fought [fo:t] forgot [fagot] got [got] gave [geiv] grew [gru:] hung [har\] heard [ha:d] hid [hid] held [held] kept [kept] knew [ n j u: ] led [ led] left [left] lit [lit] lost [ lost ] meant [ men I ] met [ met ] read [ red ] rode [ roud ] rose [ rouz ] ran [ r;i-n ] said [ sod ] saw [ so:] sold [ sould ] shook [Juk ] shone [Jon ] shot [Jot] sang [ s;er\] sank [ sa qk ] fled [fled] flown [floun] fought [fo:t] forgotten [fagotn] got [got] given [givn] grown [groun hung [Ьлг\] heard [ha:cl] hidden [hidn] held [held] kept [kept] known [noun led [led] left [left] lit [lit] lost [ lost ] meant [ ment met [ met ] read [ red ] ridden [ ridn risen [ rizn ] run [ ГЛ11 ] said [ sed ] seen [ si :n ] sold [ sould ] shaken [Jeikn shone [Jon] shot [Jot] sung [ smtj sunk [ SAr\k]

131 58. sit [ sit ] утирмок, sat [ sat ] sat [ sa't ] 59. sleep [ sli : p ] ухламок, slept [ slept ] slept [ slept. ] 60. speak [ spi : k ] гапирмок,, spoke [ spouk ] spoken[ spoukn] гапиришмок, 61. spring [ spriqj сакрамок, sprang [ sprar\ ] sprung [ sprat\ ] 62. stand [ stand ] тик турмок, stood [ slud ] stood [ stud ] 63. steal [ sti:l ] угирламок, stole [ stoul ] stolen [ stouln ] 64. strike [ straik ] урмок, struck [ sttak ] strickenf st.rikn ] struck [ strak ] 65. strive [ straiv ] курашмок, strove [ strouv ] striven [ strivn ] 66. swear [ swsa] к,асам ичмок, swore [ swo: ] sworn [ swo:n ] 67. swim [swim ] сузмок, swam [ swam ] swum [ swaiii ] (сувда) 68. take [ teik ] олмок, took [ tuk ] taken [ teikn ] 69. teach [ti : tj] ук,итмок, taught [ to: t ] taught [to : t ] 70. tear [tea ] йиртмок, tore [to: ] torn [ to: n ] 71. tell [ tel ] айтмок, told [ tould ] told [ tould ] 72. think [0ir\k] уйламок, thought [0:ot] thought [ 9o: t ] 73. throw [9rou ] ташламок,, threw [9ru: ] thrown [Broun ] отмок, 74. understand [Andastand ] understood understood тушунмок, [Andastud ] [Andastud ] 75. wear [ wes] киймок,, wore [ wo: ] worn [ wo:n ] кийиб юрмок, 76. weep [ wi : p ] й игла мок, wept [ wept ] wept [ wept. ] 77. win [ win ] ютмок, won [ WAIT ] won [ WAn ] 78. wind [ waind ] бурамок,: wound [ w aund ] wound [ waund ] ( соатни бурамок,) 79. write [ rait ] ёзмок, wrote [ rout ] written [ ritn ] Иккинчи гурух, ( охиридаги ундош узгаради ) 80. bend [ bend ] эгмок,, bent [ bent ] bent [ bent ] букмок, 81. build [ bild ] кур мок built [ bill ] built [ bilt ] 82. have [ haev ] эга булмок, had [ ha-d ] had [ ha-d ] ( бор ) 83. lend [ lend ] к,арз бермок lent [ lent ] lent [ lent ] 84. make [ meik ] к,илмок,, made [ meid ] made [ meid ] ясамок, 85. send [ send ] юбормок sent [ sent ] sent [ sent. ] 86. spend [ spend ] сарф ( хараж ат ) к,илмок,; вак,т spent [ spent ] spent [ spent] утказмок, Учинчи гурух, (охирида t к,ушилади ) 87. burn [ bo:n ] ёндирмок,, burnt [ ba:nt ] burnt [ ba:nt ] куйдирмок,

132 88. learn [ 1э:п ] ущггмок,, learnt [ 1э: nt ] learnt [ 1э: nt ] урганмок, 89. smell [ smel х,идламок smelt [ smelt ] smelt [ smelt ] анк,имок, 90. spoil [ spoil ] бузмок, spoilt [ spoilt ] spoilt [ spoilt ] Туртинчи гурух, ( негиз узгармайди ) 91. cast [ ka:st ] ташламок, cast [ ka:st ] cast [ ka:st ] 92. cost [ kost ] арзимок,, cost [ kost ] cost [ kost ] турмок, ( бах,о бермок, ) 93. cut [ kat ] кесмок,, cut [ kat ] cut [ kat] к,ирк,мок, 94. let [ let ] рухсат к,илмок,; let [ let ] let [ let ] ижарага бермок, 95. put [put] куймок,, солмок, put [ put ] put [ put ] 96. set [ set ] жойлаштирмок;; set [ set ] set [ set ] ботмок, ( ^уёш х,ак,ида) 97. shut [jat] ёпмок, shut [JAt] shut [JaI] 98. spread [ spred ] сочмо^, spread [ spred ] spread [ spred ] ёймок,, ёйилмок, Бешинчи гурух, ( негиз узгаради ) 99. be [ bi: ] булмок, was [ woz ] been [ bi:n ] were [ wo:] 100. go [ gou ] бормок,, went [ went ] gone [ gon ) юрмок, 132

133 М УНДАРИЖ А Суз б о ш и... 3 I кием. Методик курсатм а... 5 Инглиз алифбосидаги х,арфларнинг укилиш и... 6 Айрим ундош ва унли х,арф бирикмаларининг укилиш и Унли диграфларнинг укилиш и II к, и с м. Методик курсатм а Кишилик олмош лари Эгалик олмош лари Курсатиш олмош лари «То Ье» булмок ф еъ л и There is... ва there fre... грамматик курилм аси То have ф е ъ л и Феъл зам онлари Ноаник, х,озирги зам о н Ноаник утган зам о н Ноаник келаси зам о н Хрзирги давомли зам о н Утган давомли зам о н Келгуси давомли за м о н Х,озирги перфектли зам о н Утган перфектли зам о н Келаси перфектли зам о н Х,озирги перфектли давомли за м о н Утган перфектли давомли зам о н Келаси перфектли давомли зам о н С о н Сифат дараж алари Сурокни ифодаловчи су зл ар П редлоглар Инглиз тилидаги шахси номаълум гапларнинг тузилиш и Буйрук гап лар Гапдаги суз тар ти би Х,афта кунлари Йил ойлари Пил ф аеллари Озик-овкат мах,сулотлари Ранглар Инсон танаси аъзолари... 85

134 III р е м, Методик курсатм а дар с 88 2-дар.с дар е 90 4-дар е 92 5-дар е 93 6-дар е 94 7-дар е 96 8-дар е 97 9-дар е дар е дар е дар е дар е дар е дарс : дар е 109 IV к, и с м. Методик курсатм а сеанс. Т аниш ув сеанс. Ш ах,арда сеанс. Шах,арда (давоми) сеанс. Мех,монхонада сеанс. Саёх,ат Нотугри тусланувчи феъллар ж адвали

135 МУХТОРХОН УМАРХУЖА ПТАРОФИАЛИН ОЛИМ ХДММАБОП ИНГЛИЗ ТИЛИ ENGLISH FOR EVRYBODY «Шарк,» нашриёт-матбаа концерни Бош тахририяти Тошкент 1998 Нашр учун масъул И. Шоймардонов Бадиий мухдррир Ф. Башарова Техник мух,аррир Д. Габдрахманова

136 Теришга берилди Босишга рухсат этилди Бичими 60х90 / ш. Балтика гарнитураси. Офсет босма. Шартли босма табога 8,5. Нашриёт хисоб табога 6,8. Адади Буюргма «Шарк,» нашриёт-матбаа концерни босмахонаси, Тошкент, , Буюк Турон кучаси, 41.

ИНТЕРНЕТ БАНКИНГ хизматини ишга тушириш ва бу тизимда ишлаш бўйича

ИНТЕРНЕТ БАНКИНГ хизматини ишга тушириш ва бу тизимда ишлаш бўйича ИНТЕРНЕТ БАНКИНГ хизматини ишга тушириш ва бу тизимда ишлаш бўйича қисқача ҚЎЛЛАНМА Дастурни ўрнатиш 1. Сизга берилган ikey 32bit Driver папкасини ва is_digisign_v.4.1.0.6_x32.exe файлларини компьютерингизга

More information

ANSYS 15.0 дастурий комплексида деталларни мустаҳкамликка текшириш учун чекли элементлар усулини қўллашнинг умумлашган алгоритими.

ANSYS 15.0 дастурий комплексида деталларни мустаҳкамликка текшириш учун чекли элементлар усулини қўллашнинг умумлашган алгоритими. ANSYS 15.0 дастурий комплексида деталларни мустаҳкамликка текшириш учун чекли элементлар усулини қўллашнинг умумлашган алгоритими. ANSYS 15.0 дастурий комплексининг [Static Structural] лойиҳани таҳлил

More information

УМУМЕВРОПА КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИГА (CEFR) АСОСЛАНГАН ИНГЛИЗ ТИЛИНИ БИЛИШ ДАРАЖАСИНИНГ ҚИСҚАЧА ТАСНИФИ

УМУМЕВРОПА КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИГА (CEFR) АСОСЛАНГАН ИНГЛИЗ ТИЛИНИ БИЛИШ ДАРАЖАСИНИНГ ҚИСҚАЧА ТАСНИФИ 1 Сўзбоши Ушбу қўлланма Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 10 декабрда қабул қилинган Чет тилларни ўрганиш тизимини янада такомиллаштириш чоратадбирлари тўғрисида ги 1875-сонли Қарорида белгилаб

More information

Тренер: Тошкент Молия институти профессори Аюпов Равшан Хамдамович

Тренер: Тошкент Молия институти профессори Аюпов Равшан Хамдамович Тренер: Тошкент Молия институти профессори Аюпов Равшан Хамдамович ayupovrx@tfi.uz "Инсон зарурият билан чамбарчас боғлиқ эканлигини билмас экан, эркин бўла олмайди, чунки инсон фақат зарурият исканжасидан

More information

UZDOC 2.0. Тошкент шахридаги семинар-тренинг.

UZDOC 2.0. Тошкент шахридаги семинар-тренинг. UZDOC 2.0. Тошкент шахридаги семинар-тренинг. Тошкент шахри, Тошкент кимё-технология институти 5-9 феврал 2018 йил «UZDOC 2.0: Ўзбекистон Олий таълим муассасаларида докторлик таълими сифатини яхшилаш»

More information

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА СТАТИСТИКА ФАКУЛЬТЕТИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА СТАТИСТИКА ФАКУЛЬТЕТИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА СТАТИСТИКА ФАКУЛЬТЕТИ «ЭКОНОМЕТРИКА» КАФЕДРАСИ «Ҳимояга рухсат этилади» Кафедра

More information

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди.

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди. 1 Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2016 йил 22 январдаги 26 -сонли буйруғининг 2-иловаси билан фан дастури рўйхати тасдиқланган. Фан дастури Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар

More information

The Lost Sheep. Reed fell asleep under a tree. Three of his. sheep hurt their feet. When Reed went to seek. his sheep he began to weep.

The Lost Sheep. Reed fell asleep under a tree. Three of his. sheep hurt their feet. When Reed went to seek. his sheep he began to weep. ee The Lost Sheep Reed is keen on his flock of sheep. Every day of the week, Reed takes his sheep to feed in the green field. Reed fell asleep under a tree. Three of his sheep hurt their feet. When Reed

More information

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди.

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2016 йил 22 январдаги 26 -сонли буйруғининг 2-иловаси билан фан дастури рўйхати тасдиқланган. Фан дастури Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар

More information

Дурматли проф йил 19 сентябр соат 1500да Тошкент тиббиёт академияси 5-ТТЖининг мажлислар залида ректорат кенгаши утказилади. Кун тартиби: 1.

Дурматли проф йил 19 сентябр соат 1500да Тошкент тиббиёт академияси 5-ТТЖининг мажлислар залида ректорат кенгаши утказилади. Кун тартиби: 1. Дурматли проф. 2016 йил 19 сентябр соат 1500да Тошкент тиббиёт академияси 5-ТТЖининг мажлислар залида ректорат кенгаши утказилади. Кун тартиби: 1. Амалий машгулотлар ва маърузалар сифатини яхшилаш, таълим

More information

БИЗ КИММИЗ? ЁХУД ФОРМАТДАН ТАШҚАРИ СУҲБАТ 253/ интернет-газета 1

БИЗ КИММИЗ? ЁХУД ФОРМАТДАН ТАШҚАРИ СУҲБАТ 253/ интернет-газета 1 Erkin YURT 253 / 09.07.2017 интернет-газета 1 Келинг, бир суҳбатлашайлик! Фақат, оддий эмас, ноодатий суҳбат курамиз, келинг?! Қанақа бўлади у ноодатий суҳбат? сўрарсиз балки? Бу саволингизга жавоб шуки

More information

Libro proporcionado por el equipo Le Libros. Visite nuestro sitio y descarga esto y otros miles de libros.

Libro proporcionado por el equipo Le Libros. Visite nuestro sitio y descarga esto y otros miles de libros. Libro proporcionado por el equipo Le Libros Visite nuestro sitio y descarga esto y otros miles de libros http://lelibros.org/ Descargar Libros Gratis, Libros PDF, Libros Online Tom Sawyer loves adventures.

More information

УЎК: Юлдашев Ғулом, Исағалиев Муроджон Биология фанлари БИОСФЕРАДА ОРГАНОГЕН ЭЛЕМЕНТЛАРНИ ЭВОЛЮЦИЯ ЖАРАЁНИДАГИ ДИНАМИКАСИ ВА КОРРЕЛЯЦИЯСИ

УЎК: Юлдашев Ғулом, Исағалиев Муроджон Биология фанлари БИОСФЕРАДА ОРГАНОГЕН ЭЛЕМЕНТЛАРНИ ЭВОЛЮЦИЯ ЖАРАЁНИДАГИ ДИНАМИКАСИ ВА КОРРЕЛЯЦИЯСИ УЎК: 631.4.481. Юлдашев Ғулом, Исағалиев Муроджон Биология фанлари БИОСФЕРАДА ОРГАНОГЕН ЭЛЕМЕНТЛАРНИ ЭВОЛЮЦИЯ ЖАРАЁНИДАГИ ДИНАМИКАСИ ВА КОРРЕЛЯЦИЯСИ Аннотация Мақолада адабиётлар ва муаллифлар маълумотларига

More information

MARHAMATSIZ TOMOSHABINLAR

MARHAMATSIZ TOMOSHABINLAR БОШ МУҲАРРИР САҲИФАСИ MARHAMATSIZ TOMOSHABINLAR 1902 йили Максим Горький Россия Фанлар академияси фахрий аъзолигига қабул қилинмаганда Чехов билан Короленко норозилик тариқасида бу илмий даргоҳни тарк

More information

go went liked came was gave did took read went shopping went took a walk sat took swam went to the movies went hiking

go went liked came was gave did took read went shopping went took a walk sat took swam went to the movies went hiking 1 2 8 3 go went liked came gave was 5 6 7 4 did read took No, he didn t. His uncle came to his house. She went to the movies with her mom. No, he wasn t. He was excited. Melissa went to a bookstore. went

More information

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ ИШЛАРИ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ ИНСТИТУТИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ ИШЛАРИ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ ИНСТИТУТИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ ИШЛАРИ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ САНЪАТ ВА МАДАНИЯТ ИНСТИТУТИ Санъатшунослик ва маданиятшунослик кафедраси Саҳна ва экран санъати драматургияси бўлими IV босқич

More information

Н г «CENTRAL ASIA : ФАН, ТАЪЛИМ, МАДАНИЯТ ВА БИЗНЕСДА ИНТЕРНЕТ ВА АХБОРОТ-КУТУБХОНА РЕСУРСЛАРИ» XI ХАЛКДРО КОНФЕРЕНЦИЯСИ II II Л<!

Н г «CENTRAL ASIA : ФАН, ТАЪЛИМ, МАДАНИЯТ ВА БИЗНЕСДА ИНТЕРНЕТ ВА АХБОРОТ-КУТУБХОНА РЕСУРСЛАРИ» XI ХАЛКДРО КОНФЕРЕНЦИЯСИ II II Л<! АНЖУМАН «CENTRAL ASIA - 2017: ФАН, ТАЪЛИМ, МАДАНИЯТ ВА БИЗНЕСДА ИНТЕРНЕТ ВА АХБОРОТ-КУТУБХОНА РЕСУРСЛАРИ» XI ХАЛКДРО КОНФЕРЕНЦИЯСИ II II Л

More information

Co n ten ts Tom and His Friends """""""""""' 5 chaprer Q Tom Meets Becky chapter O To- Sees a Murder """"'12 ""'1'9 To- Becomes ap

Co n ten ts Tom and His Friends ' 5 chaprer Q Tom Meets Becky chapter O To- Sees a Murder '12 '1'9 To- Becomes ap The Adventures of Tom Sawyer Mark Twain Retotd by Pieter Koster LEVEL 2 Series Editor: Ken Methold bookidz MEDIADOCS PUBLISHING Co n ten ts chaprer @ Tom and His Friends """""""""""' 5 chaprer Q Tom Meets

More information

and led Jimmy to the prison office. There Jimmy was given an important He had been sent to prison to stay for four years.

and led Jimmy to the prison office. There Jimmy was given an important He had been sent to prison to stay for four years. O. H e n r y p IN THE PRISON SHOE-SHOP, JIMMY VALENTINE was busily at work making shoes. A prison officer came into the shop, and led Jimmy to the prison office. There Jimmy was given an important paper.

More information

WELCOME!!!! IA & IB ENGLISH LANGUAGE SCHOOL YEAR ENTRY UNIT. website:

WELCOME!!!! IA & IB ENGLISH LANGUAGE SCHOOL YEAR ENTRY UNIT. website: WELCOME!!!! IA & IB ENGLISH LANGUAGE SCHOOL YEAR 2017 18 01. ENTRY UNIT website: https://burceienglishteam.wordpress.com mail: bet16@tiscali.it TEACHER: PROF. CAMPUS Title: ott 1 06:12 (1 of 38) LEARNING

More information

Name Date. 1.- Spelling Forty-five: 2.- Eighteen: 3.- Twenty-seven: 4.- Fifty-two:

Name Date. 1.- Spelling Forty-five: 2.- Eighteen: 3.- Twenty-seven: 4.- Fifty-two: Name Date 1.- Spelling 1.- 2.- 3.- 4.- 2.- Write the numbers 1.- 57: 2.- 82: 3.- 99: 4.- 34: 3.- Write the numbers 1.- Forty-five: 2.- Eighteen: 3.- Twenty-seven: 4.- Fifty-two: 4.- Write 1.- 2.- 3.- 5.-

More information

Қирғиз Республикаси, Боткен тумани, Зардоли қишлоғи

Қирғиз Республикаси, Боткен тумани, Зардоли қишлоғи Қирғиз Республикаси, Боткен тумани, Зардоли қишлоғи УДК 372.8 ББК 74.26 M 50 Ношир: UN Women тузилмасининг Қирғиз Республикасидаги ваколатхонаси Таҳрир: Иллюстрациялар: Байиш Исманов Таржимонлар: Корнелью

More information

The Gift of the Magi

The Gift of the Magi The Gift of the Magi and Other Stories O. HENRY Level 1 Retold by Nancy Taylor Series Editors: Andy Hopkins and Jocelyn Potter Introduction "How can I buy a special Christmas gift for Jim with $1.87? What

More information

«Internet-banking» тизимидаги «Ipak Yuli Mobile for Business» мобил иловасидан фойдаланиш Қоидалари. Мундарижа:

«Internet-banking» тизимидаги «Ipak Yuli Mobile for Business» мобил иловасидан фойдаланиш Қоидалари. Мундарижа: «Internet-banking» тизимидаги «Ipak Yuli Mobile for Business» мобил иловасидан фойдаланиш Қоидалари Мундарижа: I.Умумий қоидалар II.Мобил иловадан фойдаланиб, масофадан хизмат кӯрсатиш шартлари III. Фойдаланувчини

More information

Some of the questions you might be asking!

Some of the questions you might be asking! Some of the questions you might be asking! What time do I need to be at school? Lunch & Break Time What should I wear? Can I bring a pencil case? The school gates are opened by a teacher at 8.30am in the

More information

А А АИ А И А И А 3 4 1 6 1.1 7 2 9 2.1 9 2.2 2.3 2.4 3 12 3.1, 12 3.2 3.3 15 3.4 15 3.5 15 3.6 16 3.7 И И. 1 18-21. 2 22-23. 3 24-25 10 11 11 14 17. 4 26-28 2 . 83(44),,,.,.,,,, 1973., 1978.,,.,.,. 3 я

More information

ENTRANCE TEST ENGLISH. 1 hour

ENTRANCE TEST ENGLISH. 1 hour ENTRANCE TEST ENGLISH 1 hour Name and First Name Maximum Points 99 Student s Points Mark Berufsmaturitätsschule Baarerstrasse 100, 6300 Zug T 041 728 30 30, F 041 728 30 39 www.gibz.ch Seite 2/6 A. Listening

More information

Final examination. Name: ( ) Class: Saving Ocean Park

Final examination. Name: ( ) Class: Saving Ocean Park Name: ( ) Class: Reading Read the following article. 5 10 15 20 Saving Ocean Park For a number of recent years, Ocean Park has lost money. Even though it has built many new rides, the number of visitors

More information

89 1 in 2 on 3 at 4 in 5 on 6 at 7 at 8 at 9 on 10 on... in 11 in 12 in 13 on 14 in 15 at... at

89 1 in 2 on 3 at 4 in 5 on 6 at 7 at 8 at 9 on 10 on... in 11 in 12 in 13 on 14 in 15 at... at 89 1 in 2 on 3 at 4 in 5 on 6 at 7 at 8 at 9 on 10 on... in 11 in 12 in 13 on 14 in 15 at... at Prepositions PREPOSITIONS OF PLACE 89 at in, on at is used for a place when the exact position is not very

More information

- No, I am sorry. I don't understand Vietnamese. Are you Vietnamese?

- No, I am sorry. I don't understand Vietnamese. Are you Vietnamese? 1. - Excuse me, miss. Do you understand Vietnamese? - No, Sir. I don't understand Vietnamese. - I understand a little English. - Are you Vietnamese? - Yes, Miss. 2. - Excuse me, Sir. Do you understand

More information

Talk to your toddler and listen too

Talk to your toddler and listen too Ready to Learn Talk to your toddler and listen too Humpty Dumpty sat on a wall Notes Introduction Your child is now a year old and has been communicating with you since before they were born. Your midwife

More information

Charlotte found a wild horse whilst living near some moor lands. The horse would gallop away every time Charlotte would walk toward him.

Charlotte found a wild horse whilst living near some moor lands. The horse would gallop away every time Charlotte would walk toward him. MAKING FRIENDS WITH A HORSE or TAMING A WILD HORSE Charlotte found a wild horse whilst living near some moor lands. The horse would gallop away every time Charlotte would walk toward him. The horse slowly

More information

RICHMOND READERS. Radio Boy

RICHMOND READERS. Radio Boy RICHMOND READERS Radio Boy The sky is grey and the sea is blue. A girl is walking on the beach. She finds a red bottle. A boy is watching her. What is in the bottle? Radio Boy is an exciting story where

More information

I came to Mumbai a month ago. Since we came, mother has been admitted in the hospital. We had to come to Mumbai for her treatment.

I came to Mumbai a month ago. Since we came, mother has been admitted in the hospital. We had to come to Mumbai for her treatment. I came to Mumbai a month ago. Since we came, mother has been admitted in the hospital. We had to come to Mumbai for her treatment. The Big City Mumbai! I have slowly got used to the city. I still remember

More information

*Юнусов А.Ғ, **Мамаев Ғ. *катта ўқитувчи, Тошкент автомобиль - йўллар институти. **ассистент, Жиззах политехника институти

*Юнусов А.Ғ, **Мамаев Ғ. *катта ўқитувчи, Тошкент автомобиль - йўллар институти. **ассистент, Жиззах политехника институти Автомобиль йўллари бўйича магистратурада ўқитиладиган фанларни такомиллаштиришда Бирмингем университети тажрибалари *Юнусов А.Ғ, **Мамаев Ғ *катта ўқитувчи, Тошкент автомобиль - йўллар институти **ассистент,

More information

ЭГИЛМАГАН, БУКИЛМАГАН, СИНМАГАН!

ЭГИЛМАГАН, БУКИЛМАГАН, СИНМАГАН! Erkin YURT 264 / 10.12.2017 интернет-газета 1 264/ 10.12.2017 ЭГИЛМАГАН, БУКИЛМАГАН, СИНМАГАН! 1999 йил кузида Олий Судда Тошкент портлашлари юзасидан суд мажлисларидан бирига Мурод Жўраевни қўлларида

More information

Robin Hood. Level 2. Retold by Liz Austin Series Editors: Andy Hopkins and Jocelyn Potter

Robin Hood. Level 2. Retold by Liz Austin Series Editors: Andy Hopkins and Jocelyn Potter Robin Hood Level 2 Retold by Liz Austin Series Editors: Andy Hopkins and Jocelyn Potter Contents page Introduction v Chapter 1 Robin Fitzooth is Born in Sherwood Forest 1 Chapter 2 The Sheriff of Nottingham

More information

ФЕРМЕРЛИК ФАОЛИЯТИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ВА МОЛИЯВИЙ АСОСЛАРИ

ФЕРМЕРЛИК ФАОЛИЯТИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ВА МОЛИЯВИЙ АСОСЛАРИ Ушбу китоб Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги томонидан Америка Қўшма Штатларининг халқаро ривожлантириш Агентлиги кўмагида ва Сувдан фойдаланувчилар уюшмаларини қўллабқувватлаш Дастури

More information

PERMISSIBLE ARTICLES/GOODS AND RESPECTIVE QUANTITIES IN PASSENGERS BAGGAGE

PERMISSIBLE ARTICLES/GOODS AND RESPECTIVE QUANTITIES IN PASSENGERS BAGGAGE RESTRICTED ARTICLES/GOODS IN PASSENGERS BAGGAGE T.V. LCD (Over 42 // ) T.V. Normal (Over 29 // ) Air Conditioner Deep Freezer Electric Oven (Four Burners) Refrigerator (Over 500Ltr) PERMISSIBLE ARTICLES/GOODS

More information

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ Б. MАМАТҚУЛОВ, Д.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ Б. MАМАТҚУЛОВ, Д. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ Б. MАМАТҚУЛОВ, Д. ҚОСИМОВА СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ МЕНЕЖМЕНТИ (тиббиѐт олий ўқув юртлари талаба магистрантлари

More information

МАВЗУ: ХОДИМЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА АСОСИЙ БОСҚИЧЛАРИ.

МАВЗУ: ХОДИМЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА АСОСИЙ БОСҚИЧЛАРИ. МАВЗУ: ХОДИМЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА АСОСИЙ БОСҚИЧЛАРИ. Мотивация Ташкилотда бошкариш фаолиятининг мухим кисмларидан бири ходимларни бошкариш хисобланади. Ходимларни бошкаришнинг асосий тушунчаларини

More information

remembered that time very clearly. The people of Tawanga had collected money and had given his father a fridge. Digger always refused to accept money

remembered that time very clearly. The people of Tawanga had collected money and had given his father a fridge. Digger always refused to accept money I'm Digger's Son The little cottage slept under the stars. A soft wind from the sea blew through the trees. Moonlight, strong and clear, showed a mill at the end of the garden. A chained dog lay outside

More information

Тенг ҳуқуқли иштирок. Ногиронларнинг сайлов ва сиёсий жараёнлардаги иштирокини таъминлаш йўллари

Тенг ҳуқуқли иштирок. Ногиронларнинг сайлов ва сиёсий жараёнлардаги иштирокини таъминлаш йўллари Тенг ҳуқуқли иштирок Ногиронларнинг сайлов ва сиёсий жараёнлардаги иштирокини таъминлаш йўллари Мазкур қўлланма АҚШнинг Халқаро ривожланиш агентлиги (USAID) кўмагида Халқаро Сайлов Тизимлари Жамғармаси

More information

KS1 Topic: Great Fire of London Block F: Diaries Session 2

KS1 Topic: Great Fire of London Block F: Diaries Session 2 2nd (Lord's day). Some of our maids sitting up late last night to get things ready against our feast to-day, Jane called us up about three in the morning, to tell us of a great fire they saw in the City.

More information

Part One - Numbers 1 to 5 Listen to the following dialogues. For questions 1 to 5, choose the correct picture. Mark A, B or C on your Answer Sheet.

Part One - Numbers 1 to 5 Listen to the following dialogues. For questions 1 to 5, choose the correct picture. Mark A, B or C on your Answer Sheet. Listening Part One - Numbers 1 to 5 Listen to the following dialogues. For questions 1 to 5, choose the correct picture. 1. Where is the new student from? England Italy Spain 2. What does the man want

More information

From the Testimony of Bernard Mayer on Building a Bunker in a Gentiles Home, Poland, 1943

From the Testimony of Bernard Mayer on Building a Bunker in a Gentiles Home, Poland, 1943 From the Testimony of Bernard Mayer on Building a Bunker in a Gentiles Home, Poland, 1943 Then one day, my mother goes out, a day that she looked around and she was staying outside the closet and she decided

More information

A FOREST WITH NO TREES. written by. Scott Nelson

A FOREST WITH NO TREES. written by. Scott Nelson A FOREST WITH NO TREES written by Scott Nelson 1735 Woods Way Lake Geneva, WI 53147 262-290-6957 scottn7@gmail.com FADE IN: EXT. RURAL VILLAGE - DAY An American town, circa 1880, on a warm summer day.

More information

Bravo! Readers Level 6 HEINEMANN ELT

Bravo! Readers Level 6 HEINEMANN ELT The Adventures of Tom Sawyer 1844-the Mississippi River, North America. Tom Sawyer lives with his Aunt Polly in St Petersburg, Missouri. Tom and his friend, Huckleberry Finn, are always in trouble. One

More information

LIVE THE DREAM OF REMOTE ISLAND SURVIVAL

LIVE THE DREAM OF REMOTE ISLAND SURVIVAL LIVE THE DREAM OF REMOTE ISLAND SURVIVAL castaway You ve seen the Tom Hanks movie. You know the story of Robinson Crusoe. Have you ever wondered how you d manage? Stranded on a remote island, miles from

More information

PrepE s Guide to Emergency Preparedness. For Kids. Certificate of Completion. Is an Official PrepE Pal

PrepE s Guide to Emergency Preparedness. For Kids. Certificate of Completion. Is an Official PrepE Pal PrepE s Guide to Emergency Preparedness Certificate of Completion This is to certify that (Print Name) Is an Official PrepE Pal For Kids Prepared By the City of Vaughan Emergency Planning Department Hello,

More information

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди.

Фан дастури Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида ишлаб чиқилди. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 28 июлдаги 434-сонли буйруғининг 1-иловаси билан фан дастури рўйхати тасдиқланган. Фан дастури Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар

More information

Кириш қисм. Жамоатчилик Асосидаги Реабилитация (ЖАР) бўйича йўриқнома ЎЗБЕКЧА. ЖАР жадвали ДАРОМАД ОЛИШ ҚУДРАТНИ ОШИРИШ САЛОМАТЛИК ТАЪЛИМ ИЖТИМОИЙ

Кириш қисм. Жамоатчилик Асосидаги Реабилитация (ЖАР) бўйича йўриқнома ЎЗБЕКЧА. ЖАР жадвали ДАРОМАД ОЛИШ ҚУДРАТНИ ОШИРИШ САЛОМАТЛИК ТАЪЛИМ ИЖТИМОИЙ ЎЗБЕКЧА ЖАР жадвали Жамоатчилик Асосидаги Реабилитация (ЖАР) бўйича йўриқнома САЛОМАТЛИК ТАЪЛИМ ДАРОМАД ОЛИШ ИЖТИМОИЙ ҚУДРАТНИ ОШИРИШ Саломатлик тарғиботи Мактабгача тарбия ва таълим Кўникмаларни ривожлантириш

More information

WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW

WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW FILE NO 9110395 WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW RONALD INTERVIEW DATE DECEMBER 28 2001 TRANSCRIBED BY MAUREEN MCCORMICK MR CUNDARI THE DATE IS DECEMBER 28 2001 THE TIME IS 1122 HOURS IM GEORGE

More information

Brigitte Schaper LITTLE HERBERT

Brigitte Schaper LITTLE HERBERT Brigitte Schaper LITTLE HERBERT Once upon a time, there was a little boy whose name was Herbert. He lived with his father, his mother, a little black dog, a kitten, and many chicken, geese, ducks and pigs

More information

Pick a Box Game 1. a green I see story as. at be and story number and. green a number at as see. and story as green be I. I see be and at number

Pick a Box Game 1. a green I see story as. at be and story number and. green a number at as see. and story as green be I. I see be and at number Pick a Box Game 1 a green I see story as at be and story number and green a number at as see and story as green be I I see be and at number Pick a Box Game 2 like one we the or an or an like said of it

More information

TASK 8 THURSDAY, JUNE 08th, 2017.

TASK 8 THURSDAY, JUNE 08th, 2017. TASK 8 THURSDAY, JUNE 08th, 2017. 1 Circle the correct tense. This is the robot club. The children 1 are meeting / meet every Friday in the cafeteria. Last month, they 2 made / make five new robots. They

More information

ELENORE JASPERS' ROSE GARDEN. by Jason Earle Helgerson

ELENORE JASPERS' ROSE GARDEN. by Jason Earle Helgerson ELENORE JASPERS' ROSE GARDEN by Jason Earle Helgerson OVER BLACK: HAMMERING. FADE IN: CLOSE on photo of a smiling COUPLE in their forties. They stand in front of a large rose bush. Our view travels across

More information

The Mighty Wire Jack. Glen Davis

The Mighty Wire Jack. Glen Davis The Mighty Wire Jack Glen Davis Updated 11/2/2003 Twenty years or so ago I found my first wire jack knife. At that time I wasn't really sure what it was, but I liked it so I bought it for my knife collection.

More information

A D C F. I go to school on foot. How do your brothers go to work? c y. He goes to work by car. r o. They go to school by bicycle.

A D C F. I go to school on foot. How do your brothers go to work? c y. He goes to work by car. r o. They go to school by bicycle. 6:30 It s ten o clock. 4:50 6:40 7:00 11:00 They go to school at seven o clock every day. It s eight thirty. She goes to bed at eleven o clock every day. It s five thirty. They get up at six o clock every

More information

FROM ACTIVE TO PASSIVE VOICE

FROM ACTIVE TO PASSIVE VOICE FROM ACTIVE TO PASSIVE VOICE 1) The British eat over thirty million hamburgers each year. OVER THIRTY MILLION HAMBURGERS ARE EATEN BY THE BRITISH EACH YEAR 2) He said The bad weather had spoiled his holiday

More information

1.- How long has your brother been working / does your brother work in Madrid?

1.- How long has your brother been working / does your brother work in Madrid? REVISION 1ST INTERMEDIATE GRAMMAR 1) Underline the correct form Example: We usually get up / get up usually early every morning. 1.- How long has your brother been working / does your brother work in Madrid?

More information

Morphett Vale Vacation Care

Morphett Vale Vacation Care Morphett Vale Vacation Care Important information: Welcome to our Vacation Care program. Please read this information very carefully. The Vacation Care program will run from 7.00am until 6.30pm Monday

More information

I Spy. by Simon Cooke

I Spy. by Simon Cooke I Spy by Simon Cooke 2 I spy with my little eye, said Stone. Don t tell me, sighed Pebble. It begins with R, and the answer is rock. Stone and Pebble were playing in their hideout. It was in a crater on

More information

ИСЛОМ КАРИМОВ АСАРЛАРИДА БОШҚАРУВ ҚАРОРЛАРИНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШГА ДОИР ҚАРАШЛАР

ИСЛОМ КАРИМОВ АСАРЛАРИДА БОШҚАРУВ ҚАРОРЛАРИНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШГА ДОИР ҚАРАШЛАР ИСЛОМ КАРИМОВ АСАРЛАРИДА БОШҚАРУВ ҚАРОРЛАРИНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШГА ДОИР ҚАРАШЛАР Холов Актам Хатамович, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси катта илмий ходими Е-mail: aktam-xolov@mail.ru

More information

INFO SHEET Youth exchange Nature ahead Advance planning visit OCTOBER 2014 Youth exchange main event NOVEMBER 2014 Bitola, MACEDONIA

INFO SHEET Youth exchange Nature ahead Advance planning visit OCTOBER 2014 Youth exchange main event NOVEMBER 2014 Bitola, MACEDONIA INFO SHEET Youth exchange Nature ahead Advance planning visit 14-16 OCTOBER 2014 Youth exchange main event 03 11 NOVEMBER 2014 Bitola, MACEDONIA GENERAL FACTS ABOUT MACEDONIA Official name: Republic of

More information

MACMILLAN READERS UPPER LEVEL CHARLES DICKENS. Bleak House. Retold by Margaret Tarner MACMILLAN

MACMILLAN READERS UPPER LEVEL CHARLES DICKENS. Bleak House. Retold by Margaret Tarner MACMILLAN MACMILLAN READERS UPPER LEVEL CHARLES DICKENS Bleak House Retold by Margaret Tarner MACMILLAN Contents 1 The Court Of Chancery 4 2 The Dedlocks At Home 9 3 Mr Krook s Rag And Bottle Shop 14 4 At Bleak

More information

TIPS TO MAXIMIZE LOVE, MANAGE STRESS

TIPS TO MAXIMIZE LOVE, MANAGE STRESS TIPS TO MAXIMIZE LOVE, MANAGE STRESS Hold, kiss, and cuddle. Provide lots of loving attention and touch. Babies don t get spoiled, so there is no need to hold back on showing love. Respond to them. Answer

More information

We all look forward to Christmas presents, good food and some people have the whole family around but remember to give as well as get.

We all look forward to Christmas presents, good food and some people have the whole family around but remember to give as well as get. Front cover What s inside This issue Pg 2 Fashion Pg 3 Reviews Whojkju Pg 4 Competitions, fun and games Pg 5 Try it Pg 6 Just stuff Pg 7 Pets page pet pooh concerns! Pg 8 Sports Win 4 litres of Mackies

More information

Desert Springs Kids K-6th

Desert Springs Kids K-6th Desert Springs Kids K-6th Super-Sized Food Lock-in May 13 & 14, 2016 Big Fun Friday Night 6:30p 12:00a Check-in/Free Time - Check-in will be happening just outside of the kid's room (Lauren). Direct kids

More information

2016 Japan Home Stay. By Kailee Stinnett Harney County

2016 Japan Home Stay. By Kailee Stinnett Harney County 2016 Japan Home Stay By Kailee Stinnett Harney County When I First Got To Japan When I first got to Japan, we all stayed at a hotel and had an orientation to tell us about what was going to happen when

More information

2016 New Zealand Rugby Tour

2016 New Zealand Rugby Tour 22nd October 2015 2016 New Zealand Rugby Tour Dear Parents, A wonderful opportunity exists for your son to be part of the 2016 New Zealand Rugby Tour. This letter provides you and your son with basic information

More information

Ronda and Grazalema. Monday, May 9, 2011

Ronda and Grazalema. Monday, May 9, 2011 Monday, May 9, 2011 Ronda and Grazalema With us dropping Seville and Granada from our schedule due to traffic considerations, Jan and I have only one goal left. That is to visit Ronda... and maybe Grazalema.

More information

Chapter One Alex watched a cricket creep along the baseboard and disappear. He didn t feel strong enough to go after it. Not today. Besides, why try?

Chapter One Alex watched a cricket creep along the baseboard and disappear. He didn t feel strong enough to go after it. Not today. Besides, why try? Chapter One Alex watched a cricket creep along the baseboard and disappear. He didn t feel strong enough to go after it. Not today. Besides, why try? Seven more crickets were on the loose, and he d lost

More information

File No WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW CAPTAIN RICHARD WELDON. Interview Date: December 10, Transcribed by Elisabeth F.

File No WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW CAPTAIN RICHARD WELDON. Interview Date: December 10, Transcribed by Elisabeth F. File No. 9110307 WORLD TRADE CENTER TASK FORCE INTERVIEW CAPTAIN RICHARD WELDON Interview Date: December 10, 2001 Transcribed by Elisabeth F. Nason 2 BATTALION CHIEF KEMLY: Today's date is December 10,

More information

Join the. SoonerCare. Health Guide Club. You can become a. Health Guide. like Soozie and Rascal!

Join the. SoonerCare. Health Guide Club. You can become a. Health Guide. like Soozie and Rascal! Join the SoonerCare Health Guide Club You can become a Health Guide like Soozie and Rascal! Rascal Gets Wet! Rascal: Hi, everyone, my name is Rascal and I m a raccoon. Raccoons love to wash things in the

More information

Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday. PRAISE your child EVERY day. Practice dressing skills with buttons, zippers, and snaps.

Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday. PRAISE your child EVERY day. Practice dressing skills with buttons, zippers, and snaps. APRIL 2017 Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday PRAISE your child EVERY day. Read a Nursery Rhyme. Talk about why sharing toys is important. Share a toy with your child. Take a trip

More information

Parents explain GREFFE to their kids

Parents explain GREFFE to their kids Parents explain GREFFE to their kids The doctor just told my mummy and my daddy that he was going to have to give me a «greffe» to make me better. They look quite surprised. They ask a whole load of questions

More information

A TI,DIOS (You Are God) œ œ. œ œ œ œ. œ. œ. œ. Dios, Dios, God, we ac -

A TI,DIOS (You Are God) œ œ. œ œ œ œ. œ. œ. œ. Dios, Dios, God, we ac - Keyboard ITRO South erican Dance (q = ca. 80) TI,DIOS ( re God)....... the Se - the.. m Bilingual Spanish nglish.. % % Text: Spanish: Rosa María Icaza, VI, 1999, Mexican erican ultural enter. rights reserved.

More information

TRAIN TO MOSCOW HAL AMES

TRAIN TO MOSCOW HAL AMES TRAIN TO MOSCOW HAL AMES Sasha, come to the kitchen. I have something to show you! Papa called out. Just a minute Papa, I ll be right there. I replied to my father as I finished putting on my pants. I

More information

Interview 1: Hamish Gard

Interview 1: Hamish Gard Interview 1: Hamish Gard!! - My name is Hamish, Hamish Gard - Ok Hamish, and where are you from? - I m from New Zealand. - New Zealand. Where do you live in New Zealand? - A place called Palmerston North

More information

A TI,DIOS (You Are God) INTRO South American Dance (q = ca. 80) Dm. œ œ. œ # œ œ œ œ. œ. œ. œ œ. j J œ. œ œ œ œ œ œ œ. ba - mos; you; All

A TI,DIOS (You Are God) INTRO South American Dance (q = ca. 80) Dm. œ œ. œ # œ œ œ œ. œ. œ. œ œ. j J œ. œ œ œ œ œ œ œ. ba - mos; you; All TI,DIOS ( re God) INTRO South erican Dance (q = ca 80) # %? Bilingual Spanish nglish? RFRIN: 1st time: ; reafter: Soprano/Melody F lto Tenor m claim ce - claim you; mos; you; Dios, Dios, God, J J Text:

More information

JULIET AND THE FALL FESTIVAL Hal Ames

JULIET AND THE FALL FESTIVAL Hal Ames JULIET AND THE FALL FESTIVAL Hal Ames On a small farm, on the side of a hill, in the southern part of the country, there lived a young girl named Juliet. She was a shy and quiet girl. She would run and

More information

ROUND THE WORLD IN EIGHTY DAYS Jules Verne

ROUND THE WORLD IN EIGHTY DAYS Jules Verne Round the World in Eighty Days, Level 2 ROUND THE WORLD IN EIGHTY DAYS Jules Verne CHAPTER 1 PHILEAS FOGG AND PASSEPARTOUT... 2 CHAPTER 2 THE BET... 4 CHAPTER 3 DETECTIVE FIX... 8 CHAPTER 4 INDIA... 11

More information

Main Transport Priorities and Directions in GEORGIA

Main Transport Priorities and Directions in GEORGIA Main Transport Priorities and Directions in GEORGIA Ministry of Economy and Sustainable Development of Georgia Gogita Gvenetadze Deputy Head of Ra sexvedraa, misha daamate 14 June, 2012 Tbilisi, Georgia

More information

Series 1: Pre-Senatorial Series, ; bulk cubic feet consisting of 79 folders, 3 photographs, and 2 oversize items.

Series 1: Pre-Senatorial Series, ; bulk cubic feet consisting of 79 folders, 3 photographs, and 2 oversize items. Series 1: Pre-Senatorial Series, 1879-1972; bulk 1929-1930 3 cubic feet consisting of 79 folders, 3 photographs, and 2 oversize items. The Pre-Senatorial Series consists of advertisements, biographical

More information

Supporting Early Literacy in Natural Environments

Supporting Early Literacy in Natural Environments Supporting Early Literacy in Natural Environments Activities for Caregivers and Young Children By Angela Notari Syverson, Ph.D. With Kristin Rytter, Judy Challoner, Faith Sadler, Young Sook Lim, Marilyn

More information

(adv.), (prep.) actor, actress. (adj.), (adv.) (n.) (especially BrE) (adj.), (n.), blond (adj.) born: be born. businesswoman

(adv.), (prep.) actor, actress. (adj.), (adv.) (n.) (especially BrE) (adj.), (n.), blond (adj.) born: be born. businesswoman Word / Phrase across activity actor, actress add advice afraid ago agree air airport alone amazing angry another apartment around arrive art artist aunt autumn bake become beginning bicycle bill blonde

More information

Paragraph Content and Organization Test 3

Paragraph Content and Organization Test 3 3 Name: Instructions: Copyright 2000-2002 Measured Progress, All Rights Reserved : On our field trip, we did a lot of fun things at the zoo. First, we saw the monkeys and gorillas. Next, we got to pet

More information

FIRST AID, MEDICATION, AND HYGIENE (STEP 2)

FIRST AID, MEDICATION, AND HYGIENE (STEP 2) YOU CAN KIT ALL AT ONCE OR AT YOUR OWN PACE. FOOD AND WATER (STEP 1) 3-day supply of nonperishable food that needs no cooking 2 gallons of water per day for each person, to last 3 days for drinking and

More information

Yes, Frederic, from today you rank as a full-blown member of our pirate band.

Yes, Frederic, from today you rank as a full-blown member of our pirate band. RTH REDERIC: REDERIC: REDERIC: REDERIC: RTH: Yes, rederic, from today you rak as a full-low memer of our irate ad. Hurrah! y frieds, I thak you all, from my heart, for your kidly wishes. fortuately, I

More information

LEARN ANYWHERE. Therapy isn t just for the classroom

LEARN ANYWHERE. Therapy isn t just for the classroom LEARN ANYWHERE Therapy isn t just for the classroom to connect A ct to expand on your child s actions - Be fully present and attentive when you are with your child - Observe what your child does or says

More information

MACMILLAN READERS UPPER LEVEL DAPHNE DU MAURIER. Rebecca. Retold by Margaret Tarner

MACMILLAN READERS UPPER LEVEL DAPHNE DU MAURIER. Rebecca. Retold by Margaret Tarner MACMILLAN READERS UPPER LEVEL DAPHNE DU MAURIER Rebecca Retold by Margaret Tarner Contents The People in This Story Introduction: The Dream of Manderley 1 I Meet Maxim de Winter 2 A Day Out Together 3

More information

A Million Metal Mosquitoes By ReadWorks

A Million Metal Mosquitoes By ReadWorks By ReadWorks Roberta's grandmother lived in Hermosillo, the capital city of Sonora, in northwest Mexico. One summer, the family hopped on a plane to San Diego, rented a minivan, and drove over the border

More information

This Adapted Literature resource is available through the Sherlock Center Resource Library.

This Adapted Literature resource is available through the Sherlock Center Resource Library. This Adapted Literature resource is available through the Sherlock Center Resource Library. The text and graphics are adapted from the original source. These resources are provided for teachers to help

More information

Born June 4th, 1922 to Charles Manning Jaquette and Aura Louise Smith

Born June 4th, 1922 to Charles Manning Jaquette and Aura Louise Smith Life Story of FRANK JAQUETTE (Part I - 1920 s - early 1940 s) By Opal Jaquette Born June 4th, 1922 to Charles Manning Jaquette and Aura Louise Smith Jaquette, fifth and final child born to this union.

More information

Blue Crab Fun Bunch at Country Acres Campground, Gordonville, PA, May 2015

Blue Crab Fun Bunch at Country Acres Campground, Gordonville, PA, May 2015 Blue Crab Fun Bunch at Country Acres Campground, Gordonville, PA, May 2015 Our route to the campground was by Rt. 5, I-95 North, I-695 West, I-83 North, Rt. 30 East. The campground fronts on Rt.30. Non-stop

More information

Extensive Reading Activity Cards (1)

Extensive Reading Activity Cards (1) Extensive Reading Activity Cards (1) A secret organisation plans to assassinate the French President, General de Gaulle. Their leader, Colonel Marc Rodin, decides to hire a professional, someone unknown

More information

Alberta Turner sits in front of her damaged home in White Hall.

Alberta Turner sits in front of her damaged home in White Hall. Photos by Mickey Welsh, Advertiser Alberta Turner sits in front of her damaged home in White Hall. Tommy Turner shows the roof damage to his mother s home. May 29, 2008 Woman's home of 30 years damaged

More information

Chapter 1 From Fiji to Christchurch

Chapter 1 From Fiji to Christchurch Chapter 1 From Fiji to Christchurch Ian Munro was lying on a beach on the Fijian island of Viti Levu. The sun was hot and the sea was warm and blue. Next to him a tall beautiful Fijian woman was putting

More information