STUDIM ENTOMOLOGJIK I FLEBOTOMEVE NE NENTE RRETHE TE VENDIT NE VITIN 2001.

Transcription

1 STUDIM ENTOMOLOGJIK I FLEBOTOMEVE NE NENTE RRETHE TE VENDIT NE VITIN E. Velo 1, G. Bongiorno 3, S. Bino 1, N. Peja 2, M.Qirjo 2, dhe M. Maroli 3 1 Instituti i Shendetit Publik, Tirane, 2 Universiteti i Tiranes; Fakulteti i Shkencave te Natyres, Tirane, 3 Instituti Superior i Shendetit, Rome, Itali. 1

2 Summary ENTOMOLOGICAL STUDY OF PHLEBOTOMINE SAND FLIES IN 9 DISTRICT OF ALBANIA IN An entomological survey was carried out in nine districts of Albania representative of different VL morbidity strata. A total of 18 collecting sites were surveyed for the presence of the phlebotomine sandflies during June-September An average of 20 sticky traps/site were placed in bed rooms and around houses and left for 3-5 days. During day time, mouth capturators were employed for live collections in domestic and peri-domestic habitats. Specimens were identified by their morphological characteristics, according to Theodor (1958) and Lèger & Pesson (1987). All sites investigated were positive for sand flies. A total of 262 specimens (67.5% males) were collected, and found to belong to 5 Phlebotomus species (P. papatasi, P. neglectus, P. perfiliewi, P. tobbi and P. similis) and to Sergentomyia minuta. P. neglectus was the most abundant species in all the districts investigated (34-51% prevalence) and therefore could be the most probable vector of the disease in Albania. P. perfilewi and P. tobbi showed the same low prevalence (7%), but the latter was undetected in collections performed in 5/9 districts. Our results confirm previous findings reviewed by ADHAMI & MURATI (2000) who, among 13,054 phlebotomine specimens recorded during a period of 31 years from 345 collecting sites throughout the country, reported that the mean prevalence of P. neglectus was as high as 62.3%. Comparing the Albanian and Europe sand flies fauna and the realm of sand flies species we could say that the following species Ph. balcanicus, Ph. perniciosus, Ph. alexandri, Ph. sergenti and Ph. mascittii could be expected in Albania, being present in neighbouring countries. KEY WORDS: Phlebotomine sandflies, vector, Leishmania. Résumé: L'ÉTUDE ENTOMOLOGIQUE DE PHLÉBOTOMES DANS 9 DISTRICT DEL'ALBANIE EN Une étude entomologique a été menée dans neuf districts de l'albanie représentant des différentes couches de morbidité VL. Un total de 18 sites de collecte ont été interrogés pour la présence de la phlébotomes pendant Juin-Septembre Une moyenne de 20 pièges collants/site ont été placés dans des chambres à coucher et autour des maisons et à gauche pour 3-5 jours. Au cours de la journée, de la bouche capturators ont été employés pour vivre dans des collections nationales et péridomestiques habitats. Les spécimens ont été identifiés par leurs caractéristiques morphologiques, en fonction de Theodor (1958) et Léger & Pesson (1987). Tous les sites étudiés ont été positifs pour les mouches de sable. Un total de 262 spécimens (67,5% d'hommes) ont été collectés, et trouvé d'appartenir à 5 Phlebotomus espèces (P. papatasi, P. neglectus, P. perfiliewi, P. tobbi et P. similis) et à Sergentomyia minuta. P. neglectus a été les espèces les plus abondantes dans tous les districts enquête (34-51% de prévalence) et il peut donc être le vecteur le plus probable de la maladie en Albanie. P. perfilewi et P. tobbi preuve de la même prévalence faible (7%), mais cette dernière a été détectée dans les collections réalisées en 5/9 districts. Notre résultats confirment les conclusions antérieures examinées par Adhami & Murati (2000), qui, parmi les spécimens phlebotomine enregistré au cours d'une période de 31 ans à partir de 345 sites de collecte dans l'ensemble du pays, a indiqué que la prévalence moyenne de P. neglectus a été aussi élevé que 62,3%. Si l'on compare les Albanais et l'europe de sable et de la faune bat le domaine des espèces flebotomine, pourrait-on dire que les espèces suivantes Ph. balcanicus, Ph. perniciosus, Ph. alexandri, Ph. sergenti et Ph. mascittii on peut s'attendre en Albanie, en étant présent dans les pays voisins. MOTS CLÉS: Phlébotome, vecteur, Leishmania. 2

3 Hyrje Flebotomet (Diptera: Psychodidae) jane vektoret pergjegjes per transmetimin e Leishmania infantum, agjentit protozoar qe shkakton leishmaniozen te njerezit dhe qente ne vendet e Mesdheut. P. neglectus eshte raportuar si lloji me dendesi me te madhe dhe me i perhapur ne te gjithe territorin e vendit (Adhami & Murati, 2000). Analiza ne retrospective e rasteve te leishmaniozes viscerale ne Shqiperi ka treguar qe kjo semundje perben nje problem per shendetin ne vend, duke qene 20 deri ne 40 here me e larte se ne vendet e tjera te Europes ku kjo semundje eshte endemike (Velo et al., 2003). Ne periudhen kohore Qershor-Shtator 2001 u ndermor nje studim entomologjik ne nente rrethe te vendit për të parë llojet e flebotomeve që qarkullonin në vend, pas një ndërprerje të studimeve ne kete fushe prej më shumë se 10 vitesh. Këto rrethe u zgjodhën duke u bazuar në shkallën e ndryshme të incidencës së Leishmaniozës viscerale. MATERIALI DHE METODAT RRETHET E MARRA NË STUDIM. Ne baze të situatës epidemiologjike të Leishmaniozës viscerale dhe Leishmaniozës kutane në Shqipëri në vitin 2001, studimi entomologjik u ndërmor në rrethet e meposhteme: Krujë, Kukës, Laç, Lezhë, Librazhd, Lushnjë, Shkodër, Tiranë dhe Vlorë GRUMBULLIMI I FLEBOTOMEVE NË TERREN Grumbullimi i materialit entomologjik është bërë gjatë periudhës Qershor-Shtator, Karakteristikat e stacioneve ku janë kapur flebotomet. Gjatë sezonit të aktivitetit të vektorit për vitin 2001 janë monitoruar 18 stacione, karakteristikat e të cilave si lartësia mbi nivelin e detit, përbërja gjeologjike e tokës, përfshirë metodat e koleksionimit, janë paraqitur në Tabelën nr 1. Tabela nr 1. Karakteristikat e stacioneve të monitoruara për flebotome gjatë vitit Rrethi No. Lokaliteti Habitati Lartësia Përbërja gjeologjike No. i Metoda* (m m.n.d) kapjeve Krujë 1 Lagja Kala Qytet 658 m Gëlqeror, flish e 5 AG+KN argjilo ranore " 2 " " 658 m " 2 AG " 3 " " 658 m " 1 " " 4 Pas Kalasë " 674 m " 1 KN Kukës 5 Bicaj Fshat 840 m Flish e gëlqerore 1 AG " 6 Kalimash " 780 m " 1 KN " 7 Bicaj " 840 m " 1 " Laç 8 Pranë spitalit Qytet 87 m Flish 1 " " 9 Lagja Kodër " 209 m " 1 " Lezhë 10 Lagja Kodër " 208m Flish 1 " " 11 Lagja Skënderbej " 30 m " 2 " " 12 " " 30 m " 1 " Librazhd 13 Qukës Fshat 460 m Flish 1 " Lushnjë 14 Gorre " 22 m Ranore, argjilo ranore 2 " 3

4 Shkodër 15 Grumire " 34 m Gëlqeror, flish 1 AG Tiranë 16 Surrel " 233 m Flish, argjilo ranore 1 KN " 17 ISHP Qytet 131 m Flish 1 AG Vlorë 18 Himarë Fshat 407m gëlqerore 1 KN * AG, aspirator gojor; KN, kurth ngjitës. Karakteristikë e përbashkët e të gjithë stacioneve është se ndodhen në zona të banuara e të kultivuara dhe diferencohen nga njëri tjetri nga lartësia mbi nivelin e detit dhe numri i llojeve të bujtësve të pranishëm gjatë ekspozimit. Metodat e kapjes së flebotomeve Për monitorimin e flebotomeve janë përdorur: kurthe ngjitëse jo tërheqës dhe aspiratori gojor ose siç quhet ndryshe kapturatori me dorë. (Maroli e Fausto, 1986). Kurthet ngjitëse Kurthet ngjitëse janë kurthe vajorë të ndërtuara nga një fletë e bardhë letre me përmasa 20x20 cm e ngopur me vaj recini (Fig. 1), i përzgjedhur nga vajrat e tjerë për karakteristikat e tij ngjitëse dhe rezistencë të lartë ndaj agjentëve atmosferikë, duke qenë në gjendje të ruajë aftësitë e tij për një kohë relativisht të gjatë. Këto kurthe nuk janë tërheqëse për insektet, të cilët shfaqin aftësitë dhe zakonet e tyre për të pushuar në mënyrë frekuente mbi sipërfaqet që ndeshin, gjatë fluturimeve të tyre të vogla. Këto kurthe kanë rezultuar të grumbullojnë shumë informacione në lidhje me shpërndarjen, dendësinë dhe ecurinë stinore të llojeve të ndryshme të flebotomeve të pranishme në stacione. Me fjalë të tjera, kurthet ngjitëse ndihmojnë në kapjen e njëkohshme të flebotomeve në një territor të gjerë duke krijuar mundësi për krahasimin e të dhënave për stacione të ndryshme. Kurthet janë përgatitur duke i lënë letrat e bardha 20x20 cm në banjo me vaj recini për 48 orë dhe pastaj janë mbajtur të varura për të kulluar për 24 orë. Më vonë, në çdo stacion i kemi vendosur mesatarisht 20 kurthe ngjtitëse në terren në muret e stallave të lopëve, në kotecet e pulave, (Fig. 2) brenda dhe jashtë banesave, në të çara muresh në Kala e shtëpi dhe pas dy-tre ditësh i kemi mbledhur në një qese plastike, të etiketuar me rrethin, datën dhe numrin e stacionit, pastaj i kemi sjellë e ruajtur në laborator. Kjo mënyrë kapjeje është përdorur të paktën 1 hërë në muaj në të gjitha stacionet. Fig. 1 Kurthe ngjitëse me flebotome të kapura 4

5 Fig. 2 Kurthe ngjitëse në kasolle kafshësh dhe në të çarat e mureve në mjedisin jashtë banesave. Aspiratori me gojë Aspiratorët me gojë (Fig. 3,4) përbëhen nga një pjesë e fortë e papërkulshme prej qelqi ose plastike dhe një pjesë e ndryshueshme, e përkulshme prej gome. Një rrjetë e thurur hollë e vendosur në ekstremitetin e tubit të qelqit ndalon depërtimin dhe përcjelljen e insektit nga përdoruesi. Insektet e kapura janë ruajtur në shishe me alkol. Fig.3 Aspiratori me gojë i mbushur me flebotome Fig. 4 Kapja e flebotomeve me anë të aspiratorit me gojë. Aspiratori me gojë është përdorur gjatë ditës për kapjen e flebotomeve në brendësi të banesave dhe te stallave të lopëve. Përdorimi i kufizuar i kësaj metode i detyrohet: (i) (ii) (iii) pamundësisë për kryerjen e kapjeve masive të flebotomeve dhe për të pasur kështu të dhëna mbi dendësinë e llojeve, rrezikut të thithjes së pluhurave dhe të mikroorganizmave patogjenë ekzistues (Maroli dhe Fausto, 1986), seleksionimit seksual në favor të femrave, të cilat janë më të dukshme. STUDIMI I FLEBOTOMEVE NË LABORATOR Montimi i preparateve dhe identifikimi Flebotomet e kapura me metodën e kurtheve ngjitëse i kemi shkëputur nga letra thjesht me majën e një peneli të hollë të ngopur me alkol etilik 95% dhe i kemi ruajtur në shishe me alkol ose epruveta të etiketuara me stacionin dhe datën e mbledhjes. Për përgatitjen e preparateve, flebotomet janë larë dhe pastruar deri në transparencë me kloralo-laktofenol (2 pjesë kloralhidrat, 1 pjesë fenol dhe 1 pjesë acid laktik) për 72 orë në termostat në 40 C dhe më pas janë montuar në preparate të qendrueshëm me balsamfenoli (1 pjesë solucion i ngopur fenoli në alkol absolut, 1 pjesë balsam kanadaje). Identifikimi i llojeve është bërë në bazë të diferencimit të karakteristikave morfologjike sipas Theodor 1958 dhe Lèger & Pesson 1987: i) tek meshkujt, të armaturës gjenitale dhe membranave të penisit; ii) te femrat të spermatekave (Fig. 5-6) dhe të armaturës faringale. Klasifikimi është bazuar në atë të Lewis

6 Fig. 5 Spermateka të Ph. perfiliewi (M. Maroli) Fig. 6 Spermateka të S. Minuta (M. Maroli) REZULTATET DHE DISKUTIME PËRHAPJA E LLOJEVE TË FLEBOTOMEVE NË RRETHET E MARRA NË STUDIM. Gjatë këtij punimi janë kapur 262 ekzemplarë (prej të cilëve 67.5% meshkuj), të cilët u përkasin 2 gjinive dhe katër nën gjinive të Familjes Psychodidae. Këto lloje dhe rrethet ku i kemi gjetur janë: Gjinia Phlebotomus Nën Gjinia Larroussius 1. Phlebotomus (Larroussius) neglectus (Tonnoir 1921), i gjetur nga ana jonë në Krujë, Kukës, Laç, Lezhë, Librazhd, Lushnjë, Shkodër, Tiranë dhe Vlorë; 2. Phlebotomus (Larroussius) perfiliewi (Parrot 1930), i gjetur nga ana jonë në Krujë, Laç, Lezhë, Lushnjë, Tiranë dhe Vlorë; 3. Phlebotomus (Larroussius) tobbi (Adler et al. 1930), i gjetur nga ana jonë në Kukës, Laç dhe Lezhë; Nën Gjinia Paraphlebotomus 4. Phlebotomus (Paraphlebotomus) similis (Perfiliew 1963), i gjetur nga ana jonë në Kukës dhe Vlorë; Nën Gjinia Phlebotomus 5. Phlebotomus (Phlebotomus) papatasi (Scopoli 1786), i gjetur nga ana jonë në Krujë, Laç, Lezhë, Shkodër, Tiranë dhe Vlorë; Gjinia Sergentomyia Nën Gjinia Sergentomyia 6. Sergentomyia (Sergentomyia) minuta (Rondani 1843), i gjetur nga ana jonë në Krujë, Laç, Lezhë, Librazhd dhe Vlorë. Të gjithë stacionet e studiuara kanë rezultuar positive për praninë e flebotomeve.shpërndarja e llojeve të gjetura në çdo rreth jepet në Tabelën nr.2. Tabela nr. 2 Shpërndarja e llojeve dhe numri i ekzemplarëve të flebotomeve në çdo rreth (2001). Rrethet Totali % Llojet Nr i (meshkuj) Ph. papatasi Ph. neglectus Ph. Ph. tobbi Ph. S. minuta exemp perfiliewi similis Krujë 110 (68.1 %) 67 (60.9 %) 41 (37.3%) 1 (0.9%) (0.9%) Kukës 21 (47.6 %) - 18 (85.7%) - 2 (9.5%) 1 (4.8%) - 6

7 Laç 16 (75.0 %) 7 (43.7 %) 1 (6.3%) 4 (25.0%) 3 (18.7%) - 1 (6.3%) Lezhë 64 (68.7 %) 3 (4.7 %) 31 (48.4%) 6 (9.4%) 13 (20.3%) - 11 (17.2%) Librazhd 2 (50.0 %) - 1 (50.0%) (50.0%) Lushnjë 4 (50.0 %) - 3 (75.0%) 1 (25.0%) Shkodër 9 (44.4 %) 8 (88.9 %) 1 (11.1%) Tiranë 8 (62.5 %) 3 (37.5 %) 1 (12.5%) 4 (50.0%) Vlorë 28 (85.7 %) 14 (50.0 %) 8 (28.6%) 2 (7.1%) - 1 (3.6%) 3 (10.7%) Total i përgjth. 262 (67.5 %) 102 (38.9%) 105 (40.1%) 18 (6.9%) 18 (6.9%) 2 (0.8%) 17 (6.4%) Në tabelën nr. 3 dhe grafikun nr. 1 tregohet përhapja e llojeve të flebotomeve të gjetura që i përkasin nën gjinisë Larroussius. Është përzgjedhur kjo nëngjini, sepse llojet e kësaj nën gjinie paraqesin rëndësi nga ana epidemiologjike, pasi janë të njohura për kompetencat e tyre vektoriale në transmetimin e Leishmanias. Tabela nr.3. Përhapja e llojeve të flebotomeve të gjinisë Phlebotomus (Larroussius) të kapura gjatë verës së vitit 2001 në 9 rrethe të Shqipërisë. Sëmundsh mëria LV/ 10,000 Rrethet No. i Flebotomeve të identifikuara Ph. neglectus (%) Ph. perfiliewi (%) Ph. tobbi (%) Të tjera <1 Lushnjë - Vlorë Krujë - Shkodër Tiranë 6-10 Kukës - Laç >10 Lezhë - Librazhd Totali Grafiku nr. 1 Përhapja e llojeve të flebotomeve të n/gjinisë (Larrossius) në 9 rrethe, përfaqësuese të niveleve të ndryshme të sëmundshmerisë së (*) LV, (verë 2001). % Lushnjë-Vlorë (VL morbidity<1) Krujë-Shkodër- Tiranë (VL morbidity 1-5) 10.8 Kukës-Laç (VL morbidity 6-10) Lezhë-Librazhd (VL morbidity >10) P.neglectus P.perfiliewi P.tobbi (*) swmundshmwria/10,000 7

8 Siç shihet edhe nga grafiku nr.1 Ph. neglectus ishte lloji më i përhapur, i ndeshur në të gjitha rrethet e vëzhguara (34-51% prevalencë). Referuar punimimeve të mëparshme të Adhami & Murati 2000, kemi bërë një krahasim të gjetjeve tona gjatë verës 2001 dhe të Dr. Adhamit, për periudhën , të paraqitur në Tabelën nr.4 dhe në grafikët nr.2 dhe 3. Tabela nr.4 Numri total i flebotomeve dhe llojet (në %) e kapura gjatë studimit tonë në periudhën qershor-shtator 2001 dhe nga Dr. Jorgji Adhami në peridhën për rrethet e mësipërme. Rrethi Nr i flebot Ph. papatasi Ph. neglectus Ph. perfiliewi Ph. tobbi Ph. similis Ph. simici S. min S. den % % % % % % % % A* V** A V A V A V A V A V A V A V A V Krujë Kukës Laç Lezhë Librazhd Lushnjë Shkodër Tiranë Vlorë Totali * Dr. J. Adhami, **E. Velo 8

9 Llojet e gjetura prej nesh paraqiten me këtë shpërndarje. Grafiku nr. 3. Shpërndarja e llojeve të flebotomeve (%) të gjetura gjatë verës % 40.10% 6.40% 0.80% 6.90% 6.90% Ph. papatasi Ph. neglectus Ph. perfiliewi Ph. tobbi Ph. similis S. minuta Siç vihet re nga ana jonë janë rigjetur në këto rrethe 6/8 llojeve ekzistuese në Shqipëri. Por ndërsa në studimin e Dr. Adhamit Ph. neglectus është gjetur me një dendësi të lartë nga ana jonë vihet re që, megjithëse Ph. neglectus vazhdon të mbetet lloji më dominant, tashmë Ph. papatasi shfaq një rritje të frekuencës. Mendohet që kjo situatë ka ardhur prej ndërprerjes rreth viteve 70 të trajtimeve me insecticide në brendësi dhe rreth banesave dhe lidhjes së ngushtë të këtij lloji me to, pra me shkallën e lartë të antropofilisë. Përveç kësaj ndërsa në rrethin e Kukësit, Dr. Adhami ka gjetur vetëm Ph. neglectus gjatë gjithë përiudhës së gjatë të studimit të tij, nga ana jonë janë gjetur për herë të parë të pranishme edhe llojet Ph. tobbi dhe Ph. similis. Këto dy të fundit janë gjetur vetëm në 4 prej 9 rretheve. Ndërsa Ph. simici dhe S. dentata nuk janë ndeshur në asnjë rast nga ne. PËRBËRJA LLOJORE DHE ASPEKTE ZOOGJEOGRAFIKE TË SHPËRNDARJES SË FLEBOTOMEVE NË PELLGUN E MESDHEUT DHE MË GJERË. 9

10 Në tabelën nr. 5 dhe grafikun nr. 4 raportohen llojet e flebotomeve që gjenden në Shqipëri dhe vendet rreth saj. Tabela nr.5 Shpërndarja e llojeve të flebotomeve në Shqipëri dhe vendet kufitare. Lloji Europë Shqipëri Itali Greqi Ish-rep. Jugosllave Bullgari 1. Ph. balcanicus Ph. simici Ph. fortunatarum Ph. ariasi Ph. galilaeus Ph. langeroni Ph. longicuspis Ph. neglectus Ph. perfiliewi Ph. perniciosus Ph. tobbi Ph. alexandri Ph. chabaudi Ph. jacusieli Ph. sergenti Ph. similis Ph. papatasi Ph. economidesi Ph. mascittii S. azizi S. dentata S. falax S. minuta Totali Nr. I llojeve të flebotomeve të pranishme

11 Siç shihet edhe nga tabelat 5 dhe grafiku nr.4 fauna e flebotomeve të Shqipërisë përbën 34.7% të llojeve të flebotomeve që qarkullojnë në Evropë. Duke krahasuar faunën e flebotomeve të Evropës me faunën e flebotomeve të gjetura në Shqipëri dhe në vendet kufitare rreth saj si Itali, Greqi, ish republikat Jugosllave dhe Bullgari si dhe duke marre ne konsiderate arealin e shperndarjes se secilit lloj, mund të themi që llojet e pritshme për vendin tonë mund të jenë 5: Ph. balcanicus, Ph. perniciosus, Ph. alexandri, Ph. sergenti dhe Ph. mascittii. Megjithese Ph. ariasi eshte i pranishem ne Itali duke pasur parasysh arealin e shperndarjes se ketij lloji, nuk mendojme se ai mund te jete nje lloj i pritshem per vendin tone. PËRFUNDIMET Në Shqipëri njihen 8 lloje flebotomesh. Në rrethet e studiuara nga ne janë gjetur të pranishëm 6 lloje flebotomesh nga të cilat 5 i përkasin gjinisë Phlebotomus [Phlebotomus (Larroussius) neglectus, Phlebotomus (Larroussius) 11 perfiliewi, Phlebotomus (Larroussius) tobbi, Phlebotomus (Paraphlebotomus) similis, Phlebotomus (Phlebotomus) papatasi] dhe një i perket gjinisë Sergentomyia [Sergentomyia (Sergentomyia) minuta]. Ph. tobbi dhe Ph. similis janë gjetur gjetur për herë të parë nga ana jonë në rrethin e Kukësit. Në Shqipëri ndodhen 8 prej 23 llojeve të flebotomeve që qarkullojnë në Europë, që përbëjnë 34.7% të faunës së flebotomeve të Europës. Llojet e pritshme për Shqipërinë mund të jenë 5: Ph. balcanicus, Ph. perniciosus, Ph. alexandri, Ph. sergenti dhe Ph. mascittii. FALENDERIME

12 Autoret falenderojne per punen ne terren dhe laborator, tekniket Et hem Llabani, Ina Loçi dhe Bajram Kastrati si dhe familjet shqiptare qe na kane lejuar dhe mirepritur ne shtepite e tyre per mbledhjen e materialit entomologjik. LITERATURA 1. ADHAMI, J. & MURATI, N. Phlebotomine sand flies (Diptera: Psychodidae) of domestic places in Albania. Revista Mjeksore, 2000, 1, (in Albanian). 2. GUY, M.W., KILLICK-KENDRICK, R., GILL, G.S., RIOUX, J.A. & BRAY, R.S. Ecology of leishmaniasis in the south of France. 19. Determination of the hosts of Phlebotomus ariasi Tonnoir, 1921 in the Cévennes by bloodmeal analyses. Annales de Parasitologie Humaine et Comparée, 1984, 59, KERO, A. & XINXO, A. Epidemiological characteristics of leishmaniasis in Albania in the period Giornale di Italiano di Medicina Tropicale, 1998, 3, KILLICK-KENDRICK, R. The biology and control of Phlebotomine sand flies. Clinics in Dermatology, 1999, 17, LEGER, N., DEPAQUIT, J., FERTE, H., RIOUX, J.A., GANTIER, J.C., GRAMICCIA, M., LUDOVISI, A., MICHAELIDES, A., CHRISTOPHI, N. & ECONOMIDES, P. Les phlébotomes (Diptera Psychodidae) de l Île de Chypre. II Présence de Leishmania (Leishmania) infantum Nicolle, 1908 (zymodeme MON 1) chez Phlebotomus (Larroussius) tobbi Adler and Theodor, Parasite, 2000, 7, LEGER, N., PESSON, B., MADULO-LEBLOND, G. & ABONNENC, E. Sur la differérenciation des femelles du sous-genre Larroussius Nitzulescu, 1931 (Diptera- Phlebotomidae) de la région méditerranéenne. Annales de Parasitologie Humaine et Comparée, 1983, 58, MAROLI M., Cavallini C., Khoury C., Miceli N., Manilla G. (1991b) Indagine entomologica sui flebotomi (Diptera, Psychodidae) in provincia di l Aquila (Abruzzo). Parassitologia, 33: MAROLI M., Fausto A.M. (1986) Metodi di campionamento e montaggio dei flebotomi (Diptera, Psychodidae). Rapporti ISTISAN 86/11: MAROLI M., Khoury C. (1998) Leishmaniasis vectors in Italy. Giorn Ital Med Trop, 3 (3-4): MAROLI M., Khoury C., Bianchi R., Ferroglio E., Natale A. (2002a) Recent findings of Phlebotomus neglectus Tonnoir, 1921 in Italy and its western limit of distribution. Parassitologia, 44: THEODOR, O. Psychodidae-Phlebotominae. In: Die Fliegen der Palaearktischen Region, 9c, Lindner, E. (editor). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung, 1958, pp VELO, E., BINO, S., KULI-LITO, GJ., PANO, K., GRADONI, L. & MAROLI, M. Recrudescence of visceral leishmaniasis in Albania: retrospective analysis of recent cases during 1997 to 2001 and results of an entomological survey carried out during 2001 in some districts. Transaction of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 2003, 97,