Мониторинг извештај за скриената економија во Македонија Прелиминарни податоци

Transcription

1 Мониторинг извештај за скриената економија во Македонија Прелиминарни податоци Проектот е финансиран од Европскиот инструмент за демократија и човекови права (EIDHR)

2 Главни причини за појавата на непријавениот труд Големи даночни и оптоварувања за социјални придонеси; даночна моралност Табела - Главни причинители за зголемувањето на сркиената економија Source: Schneider (2012) cited in Eurofound (2013), Tackling undeclared work in Croatia and four EU candidate countries, Eurofound, Dublin

3 Податоци од анкети - население Анкета на популација Анкета на бизниси Примерок Датум 10/ /2014 Репрезентативност Регионална и демографска Регионална, сектори, големини Основа за плаќање на социјалните придонеси (пензиско, здравствено итн.) Врз основа на износот наведен во договорот, која е и фактичката плата Врз основа на износот наведен во договорот, иако фактичката плата е повисока Врз основа на минималната плата, која е и фактичката плата 6,4% 12,7% 44,1% Ниво на согласување со изјавата Подобро би бил непријавен работник со повисока плата, одколку пријавен работник со пониска плата се согласува не се согласува ниту не се согласува 21,6% 14,2% Врз основа на минималната плата, иако фактичката плата е повисока 27,3% не се согласува 58,6% Не знае/не е сигурен Друго 5,3% 2,5% не знае 5,6%

4 Податоци од анкети - население Ниво на согласување со изјавата Подобро би бил непријавен работник со повисока плата, одколку пријавен работник со пониска плата во сооднос со месечните приходи на домаќинството. 41.7% % 24.1% mkd mkd mkd monthly famliy income I don't agree 61.8% 63.4% 20.3% 18.8% I agree Over mkd Непријавени работници (лева оска) наспроти. Инспекциски контроли по пријава како % oд вкупните инспекциски контроли (десна оска). Извор: годишни извештаи на ДИТ и физички архиви ,3% 10,2% 8,8% 12% 1 8% 6% 4% % Број на детектирани непријавени работници % од вкупниот број на инспекции иницирани по поднесување жалби Драстична промена при преминот на прагот на минималната плата односно мкд Од друга страна имаме намалување на непријавените работници според ДИТ на 1033 во 2013 наспроти во 2008.

5 Главни наоди непријавена работа Стапка на невработеност 27.6% (2014), Mладинска невработеност 54,6% (2014), Долгорочна невработеност 82,1% (2012) 1/3 од вработените со примарно вработување добиваат покрај регуларната плата добиваат и плата во плико или дополнителна плата преку договори на дело 4 од вработените со примарно вработување се делумно или комплетно непријавени Повеќе од 1/2 од работодавците потврдуваат присутност на договори со скриени клаузули во нивниот сектор

6 Социјални придонеси Стапки на социјални придонеси за периодот ( ). Извор: KPMG (2012), the PRO (2014) and Trpeski, Tashevska (2012) / * Пензиско и инвалидско осигурување 21,2 21,2 21,2 19% 18% 17,6% 17,5 Здравствено осигурување 9,2 9,2 9,2 7,5% 7,3% 7,3% 7,3% Придонеси за вработување 1,6 1,6 1,6 1,4% 1,2% 1,2% 1,1% Дополнително здравствено осгигурување во случај на повреда при работа 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% Вкупно 32% 32% 32% 28,4% 27, 26,6% 26,4% Приходи од социјални придонеси за периодот ( ) во милијарди МКД. Извор: УЈП Пензиско и инвалидско осигурување Здравствено осигурување Придонеси за вработување

7 Управа за јавни приходи-ујп Пријави за нерегуларности на телефонската линија (198) на УЈП и е-извештаи. Извор: УЈП sстатистика Q3 Даночна евазија Издавање на фискални сметки Придонеси се социјално осигурување Друго Активности на Генералниот даночен инспекторат (УЈП) - ( ).

8 Даночна моралност Дали се сложуваш со sледната изјавата Не плаќам даноци, затоа што се превисоки? (D27_B) 10 91,7 % 84 % 78,3 % 8 56,6 % ,5 % 2 9,6 % 13,2 % 7,4 % 16,9 % 12,1 % 2,9 % 0,9 % < MKD > MKD MKD > MKD Yes No NA График 50 Кој процент од популацијата се сложува со следните индивидуални изјави? I don't pay taxes because I don't have such possibility I don't pay taxes because they are very high I don't pay taxes when I can avoid them 5% 1,3% 6,9% 23% 21,1% 25,6 % График 51 Месечен приход на домаќинствата по етничка основа (Q.D5 vs. D27_B) ,1 59,8 23,5 7,6 26,1 37,4 20,4 35,8 16,1 6,2 51,9 6,2 Macedonian Albanian Other Albanians Macedonians <10,000 10,001-20,000 mkd 20,001-50,000 mkd > 50,000 mkd

9 Даночна моралност График 31 Процент од популацијата со писмен договор за примарно вработување врз основа на ниво на образование % (Q.3 vs. Q.D3) 10 93,5% 81,5% ,8% Primary Education Secondary Education Tertiary Education График 32 Процент од популацијата со писмен договор за работа врз основа на ниво на образование и етничка припадност. (Q.D3 vs. Q.D5 vs. Q.3) % 86% 75% % 26% 75% 57% Macedonian Albanian Other Primary education Tertiary education Secondary education Значителна разлика во добивање на писмен договор при премин од основно кон средно образование Таа тазлика е уште позначителна ако се земе впредвид етничката припадност. 75% од македонците со примарно образование имаат договор наспроти 26% од албанците и 57% од другите етнички заедници.

10 Даночна моралност График 33 - Ниво на образованите врз основа на етничка припадност(q.d3 vs. D5) 6 54,7% 5 44,8% ,8% 33,4% 34,4% 21,8% Primary Education Secondary Education Tertiary Education Macedonian Albanian График 46 Ниво на доверба во Владата на РМ врз основа на етничката припадност (Q3 v. Q5.1) Source: CRPM field survey 2014, репрезентативен примерок на 1104 респонденти ,9% 58,7% 71,9% 19,1% 53,2% 35,3% 44, 46,5% Macedonian Albanian Other All Distrust/Mostly distrust Mostly trust/ High trust No opinion

11 Податоци од анкети - бизниси Најважни фактори за постоењето на скриената економија Мерки за намалување на скриената економија Стремежот на бизнисмените кон брзо богатење 45% Поефективни државни стимулации за бизнисите 58,6 Корупција 40,6 Намалување на даноците 47% Висок даночен товар 39% Намалување/справување со корупцијата 44,3 36% 38% 4 42% 44% 46% Поклопување со податоците на истражувањето на ЦЕА 2008 Според податоците, за 42% од бизнисите, моменталниот даночен систем не претставува проблем при развојот на нивниот бизнис или претставува незначителен проблем (23%).

12 LV MK HR EL RO SK BG HU LT CZ EE ES PL BE SI EU27 LU NL PT AT CY DK IE IT UK DE FI FR SE MT Податоци од анкети Figure 25 Вработени кои примиле цела или дел од својата плата во кеш во последните 12 месеци во 2013 за ЕУ27 и последниот месец во 2014та за Македонија Извор CRPM/CSD Survey 2014 and Eurofound 2013 survey 12% 11% 1 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 9,7% 6, 3, Македонија е втора после Латвија со најголеми исплати во кеш, односно 9,7% од вработените Во Бугарија 6% од вработните добиваат плата во кеш а просекот на ЕУ27 е 3% од вработените. Методолошки разлики помеѓу двете анкети (12 месеци vs. 1 месец)

13 Податоци од анкети - бизниси Како ги оценувате износите на разните даноци во Македонија? 0 Фирмарина ДДВ Данок на добивка Повисоки од тоа што би требало Пониски одколку што треба да бидат Персонален данок Социјално осигурување Такви какви што треба да бидат Не знае Здравствено осигурување Околу половината од интервјуираните претставници на бизнисите сметаат дека моменталната висина на даноците е соодветна, Помалку од половината сметаат дека се повисоки отколку што треба, Мал дел сметаат дека се пониски од она што треба

14 Податоци од анкети - бизниси Како ги оценувате износите на разните даноци во Македонија? % 31% 2 25% % 75% Small (<50) Medium (51-250) Large (>250) Higher than they should be As they should be Lower than they should be NA

15 Податоци од анкети - 3 Колку често компаниите пријавуваат помал обрт од реалниот? 35% 3 25% 2 15% 1 5% 32,4 27,9 16,2 17,6 5,9 постојано во повеќето случаи понекогаш никогаш NA 35% 3 25% 2 15% 1 5% Колку често компаниите пријавуваат помал приход од реалниот? 10,1 14,5 29% 27,5 18,8 постојано во повеќето случаи понекогаш никогаш NA

16 Заклучоци Позитивен тренд на приходите кои доаѓаат од придонесите за социјално осигурување и даноците кои ги прибира УЈП и покрај намалените стапки. Даночна евазија и издавање на фискални сметки се водечките причини за детектираните нерегуларности во периодот (УЈП) 1/2 од интервјуираните компании се сложуваат дека даночниот систем е добар и стимулативен за развој на бизнисот. 1/3 од компаниите укажуваат дека во нивниот сектор има 1 или помалку работници кои работат без договор. Само 44% од вработените кои имаат основно образование имаат договор за вработување наспроти 81% од тие со средно. Разликата е позначителна ако се земе етничкиот контекст. Помалку од половина (46.7%) од граѓаните пријавиле дека секогаш добиваат фискални сметки кога купуваат намирници. 1/3 од компаниите укажуваат дека манипулирање со ДДВ и користење на сметководствени трикови со цел плаќање пониски даноци се случува во нивните сектори.

17 Благодарам за Вашето внимание Проектот е финансиран од Европскиот инструмент за демократија и човекови права (EIDHR)