«ШЕВРОН» БАСШЫСЫ ҚАЗАҚСТАНДА ЖОҒАРЫ ДӘРЕЖЕДЕГІ КЕЗДЕСУЛЕР ӨТКІЗДІ 9 МАМЫР ЖЕҢІС КҮНІ

Transcription

1 «Теңізшевройл» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басылымы Информационная газета ТОО «Тенгизшевройл» Tengizchevroil Newsletter НОВОСТИ ТШО 05 (167) 2011 TCO NEWS «ШЕВРОН» БАСШЫСЫ ҚАЗАҚСТАНДА ЖОҒАРЫ ДӘРЕЖЕДЕГІ КЕЗДЕСУЛЕР ӨТКІЗДІ Бұл номерде: Теңіз мұнайының мерекесі 6-8 беттер 2011 жылдың сәуір айында «Шеврон» компаниясының басқарма төрағасы Джон Уотсон жұмыс сапарымен Қазақстанда болды. Сапар барысында ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен және Премьер-Министр Кәрім Мәсімовпен жоғары деңгейде кездесті. Қазақстан Республикасының бірінші басшыларымен кездесуде Д.Уотсон «Теңізшевройл» ЖШС-нің қызметі және компанияның жетістіктері жайында жан-жақты әңгімеледі, сондай-ақ өнім өндіру көлемінің өсімін арттыру және экономикалық стратегия саласындағы әртараптандыру жөніндегі жоспарларға да тоқталды. Елбасы Н.Назарбаев көптен қалыптасқан әрі тұрақты серіктестік байланысы үшін «Шевронға» алғыс сезімін білдірді және компанияның Қазақстандағы жетістіктерін жоғары бағалады. Ол сондай-ақ ТШО-ның Болашақ кеңейту жобасы мен КТК-нің өткізгіштік қуатын арттыру жобасына қолдау білдіре келіп, ол екеуінің ел экономикасына қосып отырған үлестерін атап өтті. Джон Уотсон бұдан кейін сапар бағдарламасына сай Атырау облысына келіп, ТШО-ның Екінші буын зауытында болды және бірлескен кәсіпорынның көпұлтты ұжымымен кездесті. ҚІҚБ - өндіріс мәдениетінің айнасы 2 бет 9 МАМЫР ЖЕҢІС КҮНІ «Мені көтерген өсу жолдарым» 4 бет Құлсары. Жеңіс күні ТШО басшылары қалыптасқан дәстүр бойынша Жылыой ауданының орталығы Құлсары қаласына келіп, осында өткізілетін бүкілхалықтық мерекелік шараға қатысады. ТШО-ның бас директоры Тим Миллер биыл 9 мамырды алғаш рет Қазақстанда қарсылады. Әнуарбек Жакиевпен бірге ол әуелі аудан әкімі Рахметолла Нұғымановпен кездесті, ТШО мен аудан әкімдігі арасындағы байланыстың маңызды мәселелерін талқылау қысқа болса да жемісті өтті, сонан соң Мәңгілік алау ескерткішіне баратын шеруге қатысты. Т.Миллер мен Ә.Жакиев ұжым атынан зерде және даңқ алауы жанына гүл толы себетті қойды. Еске алу шарасы кезінде ТШО-ның бас директоры жеңімпаз ұрпақтың тарихи ерлігіне тағзым ете отырып, Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен бүкіл аудан тұрғындарын мерекемен құттықтады және биыл Тәуелсіздігінің 20 жылдығын тойлағалы отырған Қазақстанға, оның халқына зор жетістіктер тіледі. Бұдан кейін ТШО басшылары соғыс ардагерлері құрметіне салтанатты жағдайда түстік қонақасы берді. Тим Миллер мен Әнуарбек Жакиев қарт майдангерлерге сый-сияпаттық сертификаттар табыс етті. (Соңы 2 бетте). Бұл эксперимент емес сыйлық 5 бет Ормандар жылы, саяжол күні 10 бет 8 мамыр, Жайық жағалауы: ЖЕЛАЯҚ бет

2 2 9 МАМЫР ЖЕҢІС КҮНІ (Соңы. Басы 1 бетте). Атырау. Жеңіс күні біздің халқымыз үшін қасиетті мереке. Әрбір шаңырақ соғыстан шет қалмады, көптеген отбасына жандарын біздің тәуелсіздігіміз үшін пида еткен әкелері мен ұлдары майдан даласынан оралмады. Ұлы Жеңістің кезекті жылдығын облыс орталығында атап өту әдеттегісінше салтанатты жағдайда өтті. Табиғат та мейірленіп, шуақ күн нұрын төгіп тұрды, қала алуан түсті жалаулармен, гүлтізбелермен безеніп, әрлене түскен. Атырау қаласының мыңдаған тұрғындары мен қонақтары Жеңіс саябағындағы Мәңгілік алауға гүл шоқтарын қою үшін топ-топ болып шеруге шықты. Әуелі Атырау әскери гарнизонының жауынгерлері Ескерткішке естелік гүл тізбесін қойды, сонан соң фашизмге қарсы күрескен батырлардың ерлігіне тағзым етіп, бірнеше дүркін әскери салют атқылады. Осыдан кейін жұртшылықтың гүл қою рәсімі басталды. Қалыптасқан дәстүр бойынша «Теңізшевройл» ЖШС-нің ұжымы да осынау бұқаралық шеруге қатысып, азат етуші жауынгерлер ерлігіне тағзым етіп, гүл шоқтарын қойды. Р. ДОБРИК: «Мұндай өзге команда жоқ!» Роберт Добрик өндіріс менеджері, Теңіз мұнайгаз кешенін пайдалану бөлімінің бастығы(гэри Энкпен ауысым бойынша). Теңізге келгеніне екі жылдай, оған дейін «Шеврон» корпорациясының АҚШ, Канада, Индонезия және Венесуэладағы түрлі буындарында жұмыс жасаған. Ірі мұнай компанияларында әртүрлі қызмет саласын басқаруда мол тәжірибе жинақтаған. Теңіздегі пайдалану бөлімінің басшылығын ол 2009 жылдың күзінде Екінші буын зауытының іске қосылғанына бір жыл болған кезде М. Бауэрстен қабылдап алған болатын. Р. Добрик: Мен ТШОның қазіргі жұмыс жасап тұрған шағын уақытша тыныстау кезеңі дер едім. Біз жаңа ірі кеңейту жобасының FGP(ККЖ) қарсаңында тұрмыз, сондықтан да қазіргі қызмет істеп тұрған кешеннің сенімділік жайы ұдайы назарда. Алғашқы өндірістік желінің іске қосылғанына биыл жиырма жыл болды, осынау кезеңдегі ақаусыз, апатсыз жұмыс жасау біздің өндірісіміздің сенімділігін айғақтаса керек. Ал, өндірісті ұдайы жетілдіріп отыру заңдылық, ол болуы мүмкін қатерлерді азайтады, сонымен бірге Кешенді технологиялық желілер мен Екінші буын зауытының өнімділігін арттырады. Бірінші тоқсанға белгілеген міндеттер ойдағыдай орындалды. Алғашқы жартыжылдықты да тамаша жетістіктермен аяқтайтынымызға сенімдіміз. Қашан да өз қызметіміздің маңызды да айтулы жақтарын әңгімелегенде біз сөзімізді әуелі қауіпсіздік және қауіпсіздік техникасы жайынан бастаймыз. Бұл ТШО-ның негізгі басымдығы және біздің ортақ табысымыздың басты кепілдерінің бірі. Мен Қауіпсіз іс-қимыл бағдарламасы (BBS) белсенділерінің қорытынды жиналысына қатыстым және өте разы болдым: аталмыш бағдарлама біздің еңбегіміздің мәдениетін, қауіпсіздіктің сөзсіз басымдығына негізделген мәдениетін қалыптастыруда. Қауіпсіз іс-қимыл бағдарламасының (ҚІБ) комитеті өзге өндіріс басшыларымен бірге Сізді де грамотамен марапаттады емес пе... Иә, бұл үдерістің басшыларға біраз қатыстылығы бар. Бағдарламаны ұйымдық жағынан қолдап қою жеткіліксіз, оны өндірістік тәртіптің бір элементі ету керек, сонда кез келген деңгейдегі басшы өзгелерден талап етумен бірге өзі де өнге көрсете алатын болады. Мысалы мен өзімнің керекжарақтарым арасынан жеке қорғану құралдарының бірінің жетіспейтінін байқасам, өзімді қолайсыз сезіне бастаймын да, дереу оны толықтыруға кірісемін. Бұл қалыптасқан жай әрдайым осылай болуы керек. Бұл жерде күрделі ештеңе жоқ. Өзіңді әрдайым жоспарлап отыруға дағдыландырған жөн. Мысалы, түрлі техникалық жағдайларда бәз бір қауіпті фактор туындады делік. Бұл жердегі алдын ала жоспарлау мәселені қажетті дәрежеде және тиімді етіп шешу. Осындай тәсіл бүкіл қауіпті ойластыруға және оларды тойтарудың ең ыңғайлы жолын таңдауға ықпал етеді. Мұндай көзқарас дағдыға айналғанда жұмыста өз бойыңда қауіпсіз жүргізу мәдениетін қалыптастырдым деуге толық негіз бар. Бұдан ұтпайтын ешкім қалмайды, өйткені, жеке қауіпсіз іс-қимылдың өзі төңірегіңде жұмыс істейтіндердің бәріне де сөзсіз ықпалын тигізеді. ТШО-ның қауіпсіздік ісіндегі жетістіктері баршаға аян, біз әлемдік деңгейдегі көрсеткіштерге иеміз, дегенмен біздің жұмысымызда қауіп-қатер де жетерлік, сондықтан да бізге бір сәтке де босаңсуға болмайды. Атап айтатыным, біздің 2011 жылға белгілеген жоспарымыз өте жан жақты қарастырылған, онда да қауіпсіздікке ерекше мән берілген. Бүгінгі жетістіктеріміз ертең де бәрі жақсы боларына кепілдік бермейді. Бұл үздіксіз жүргізілетін жұмыс.. Кеніш бұл ерекше фактор. Оны тиімді де қауіпсіз игеру тұтастай бүкіл кешеннің сенімділігін арттырудың үздіксіз үдерісімен тығыз байланысты. Осы орайда, сөз жоқ, күрделі жөндеудің атқаратын рөлі маңызды. ТШО күрделі жөндеуге әрдайым аса байыптылықпен және өте ыждағаттылықпен қарайды. Бізде күрделі жөндеудің он жылдық кезеңге арналған ұзақ мерзімді жоспары жасақталған. Пайдалану бөлімінің бастығы ретінде мен қай кезде нені жөндейтінімізді алдын ала білемін. Осындайда мынадай сұрақ туындайды: ТШО-ның жағдайындағы күрделі жөндеу деген не? Біз қайсы бір жүйені жөндеуге тұрғызған кезде оның әрбір жерін мұқият қараймыз, бүгешігесіне дейін қалдырмай тексеріп шыққаннан кейін оның жекелеген тораптарының және тұтастай жүйенің сенімділігін арттырудың жоспарын жасақтаймыз. Осылайша күрделі жөндеу біздің көзқарасымыздың нәтижелілігіне деген тест іспетті жылдың күрделі жөндеуін жоспарлау 2010 жылдың күзінде аяқталған. Онда барлығы да ұсақ-түйегіне дейін ескерілді және бүкіл үдерістер минут-минутымен кестеленді. Бұл құжатты бейнелеп айтқанда үлкен оркестрге арналған партитура деп атауға болады: әрбір орындаушы іске қай кезде кірісетінін және нені нақты атқаратынын жақсы біледі. Сөйтіп, бұл ақтық нәтижені айқындайды. Осынау үлкен де күрделі өндірісте бәрінің де, былайша айтқанда, еш кедергісіз, кедірбұдырсыз жоспар бойынша өтетіні тамаша жай. Қайсы бір жағдайларға орай қажет болғанда бекітілген жоспарға түзетулер енгізілетін шығар? Біз бүкіл ұсақ-түйекке дейін ескеруге тырысамыз. Дұрыс айтасыз, жопарға түзету жасайтын кездер де болады. Мысалы, өткен жылы біз газды кері айдау кешенін(sgi) күрделі жөндеуге жоспар бойынша тамызда тұрғызуымыз керек еді. Бірақ, кейбір себептерге орай оны сәуір айында өткізген дұрыс деген тұжырымға келдік. Бүкіл команда болып бірге жиналып, күрделі жөндеудің мақсаты мен ұзақтық мерзімін бұзбай, жағдайдан шығуға ықпал ететін жаңа жоспар жасақтадық. Cонымен, біздің жұмыс тәсіліміздің жүйесі, мен бұл жерде алдын ала жоспарлау жөнінде айтып отырмын, өзінің беріктігін көрсетті, өзгерістер оның негізгі мәнін бұзған жоқ. Ал, осынау жетістік Пайдалану бөлімінінің бүкіл буындары мен қызметтерінің ынтымағы жарасқан командалық жұмысы арқасында жүзеге асты. Біз күрделі жөндеу саласында да сапа мен тиімділіктің әлемдік деңгейіне көтерілдік деп мақтанышпен айта аламын. Сіз әңгімемізді Келешек кеңейту жобасын(ккж) еске алу арқылы бастадыңыз. Өзіңіз теңеп айтқандай, «тыныс алу кезеңіне» қарамастан ТШОның өндірістік стратегиясы өндірістік қуаттарды одан әрі дамытуға бағытталған ғой шамасы? Дәл солай. ККЖ өзіміздің компания үшін де, Қазақстан үшін де көптеген жаңа мүмкіндіктер ашатын үздік жоба. Екінші буын жобасын жүзеге асыру арқылы біз қалай жұмыс жасайтынымызды көрсеттік. Ішінде көптеген инновациялық көзқарастар бар ККЖ-ның бүкіл элементтері Теңіз кенішін дамытудың ұланғайыр мүмкіндіктері. Жаңа қуаттар, жаңа жұмыс орындары, жаңа инфрақұрылымдар. Осы жобаны жүзеге асыруға деген ниет өте зор, мен оны көптеген адамдардың, соның ішінде біздің біраз қызметкерлер қатысатынына сенімдімін. Біздің газетімізге тән дәстүрлі сұрақ: Роберт Добрик деген жан туралы бір-екі ауыз сөз... Менің тегім славян. Атам мен әжем словактар, заманында Канадаға көшіп келген. Отбасым сонда, астанада, Оттавада. Зайыбым екеуміздің екі ұл, бір қызымыз бар. 14 жаста болғанына қарамастан кенже ұлым Спенсердің бойы менен биік, ол мектептің футбол(американдық) командасының бағыштаушысы (подающий). Сүйікті қызымыз Фиона көлік жүргізуді үйренуде, менің әкелік парызым енді оны қауіпсіздіктің бүкіл дағдыларына машықтандыру. Үлкен ұлымыз Остин университетті тәмамдауда, жұмыс тапты, онысына қуанышты. Ол инженер-бағдарламашы. Ал, зайыбым, Мария-Луиза Ол барлық жағынан да королева біздің бүкіл қаражатымызды жаратушы бір өзі! Өзім жайлы Дұрысы әріптестерім қазақстандық инженерлер мен операторлар туралы екі ауыз сөз айтайын. Әлбетте кешен қызметін тәуліктің бүкіл 24 сағаты бойына ұлттық қызметкерлер басқарады. Егер Сіз зауытқа түнгі сағат 3-тің шамасында келсеңіз, мұнда бірде бір шетелдікті кезіктірмейсіз. Қазақстандық жігіттерге тәнтімін. Мен әлемнің еш жерінен («Шевронның» кәсіпорындары төңірегінде айтып отырмын) мұндай жоғары білікті кәсіби команданы әзірге кезіктірген жоқпын! Сұхбатты жүргізген Георгий ТРУХИН.

3 3 Қауіпсіз іс-қимыл бағдарламасының(қіқб) «БОТА» басқару комитеті «Теңізшевройл» компаниясындағы комитеттердің ең ірісі. Өндіріске техникалық қызмет көрсету бөлімінің бұл ұйымы ТШО ұжымының негізін құрайтын КТЖ зауыт кешенінің 680 еңбеккерінен тұрады. Кез келген істі атқарудағы басты қағида қауіпсіздік екендігін жұмысшылардың терең сезінуіне, қауіпсіздікті компаниядағы өндірістік қарым-қатынас пәлсапасы мен мәдениетіне айналдыруға бағытталған осы бірегей бағдарлама қазір бәріміз «ескі» зауыт деп атап кеткен, дәл осы жерден бастау алған. Сондықтан да, «БОТА» комитетінің қорытынды жиналысы жалпы ТШО-дағы атқарылған ҚІҚБ істерінің жағдайынан хабардар етеді деген сенімдеміз. «БОТА» дегеніміздің өзі қысқарту екенін айта кеткеніміз жөн. Техникалық қызмет көрсету бөлімі орыс тіліндегі сөз тіркесінің бастапқы әріптерін қысқартып, тамаша атауға таңдау жасады. Б (безопасность) әрпі барлығының, яғни адамдардың, жабдықтың және қоршаған ортаның қауіпсіздігін білдірсе; О (ответственность) ойға алған мақсаттарды іске асырудағы жауапкершілікті ұғындырады; Т ТШО саясаттарын бұлжытпай орындауды; А еңбек қауіпсіздігі деңгейін көтеру жолдарын іздеудегі белсенділікті білдіреді. Ал, айтылуы жағынан қазақтың шексіз кең-байтақ даласының белгісі түйенің ботасы деген толық сөзді береді. Жайлаудың байырғы тұрғындарына өз туған даласында алып зауыттың қасында қауіпсіз болу керек деген мағынаны тұспалдайды. Комитет мәжілісінде жалпы есеп-презентациясын таныстырған комитет басшысы, техникалық қызмет көрсету бөлімінің кеңесшісі Александр ЖЕРДЕВ бірнеше статистикалық көрсеткіштерге тоқталып өтті. «БОТА» толықтай мәреге жетті: қызметкерлердің 100%-ы ҚІҚ бағдарламасына белсенділік танытады, яғни олар тіпті қауіптің емес, еңбеккерлерге қауіп төндіруге түрткі болар алғы шарттарының алдын алу үшін жұмыс процестерін үздіксіз бақылайды. Нәтижесінде ҚІҚ бағдарламасы екі жылдық «илеуден» кейін белсенді түрде 2003 жылы қолданысқа енгеннен бері ҚТ талаптарынан ауытқулар саны 9 есе, ал жұмыс күнін жоғалтқан оқиғалар саны 10 есе азайды! ҚІҚБ-ның негізгі қағидасы, негізгі өзегі қадағалаушының бақыланушымен қарым-қатынасы десек те болады, деді Александр. Яғни, ТШО немесе мердігер мекеме еңбеккерінің жұмыс басында жұмысты орындаушымен қатысы, бақылау барысындағы дұрыс сәттерді (қауіпсіз іс-қимыл) еркін атап өтіп, сондай-ақ теріс, қауіпті іс-қимылды талдап, оны түзету жолдарын бірге қарастыруы. Тек жүйелі ҚІҚБ кері байланысы болған жағдайда ғана (қадағалаушы бақыланушы) оң нәтижеге, жалпы өнеркәсібімізде қауіпсіздік деңгейін көтеруге қол жеткізе аламыз. Ынталандыру бағдарламасы кең қолданыста. Жалпы ҚТ және ҚІҚБ жиналыстарында ҚІҚБ-ның белсенді қатысушылары (тоқсан сайын БОТА бақылаушыларының ҚІҚБ - өндіріс мәдениетінің айнасы БОТА комитетінің соңғы жиналысы 50%-ы) басшылар тарапынан «Құрмет грамотасымен», алғыс хаттармен марапатталып, естелік сыйлықтар алады. Бұл қызметкерлерді белсене қатысуға ынталандырады, ең бастысы, қадағалаулардың сапасын арттырып, ҚІҚБ-ның жүзеге асырылуына деген немқұрайлы көзқарасқа жол бермейді. Жиі-жиі әртүрлі ҚІҚБ тақырыптарына арналған плакаттар мен газеттер шығарылып тұрады. Әр жаңа жылдың басында өткізілетін «Техникалық қызмет көрсету бөлімінің БОТА» ҚІҚБ комитетінің жалпы жиналысында жылдық нәтижелер жарияланып, ларымен» марапатталды. ТШО ҚІҚБ басқару комитеті техникалық қызмет көрсету ұжымын жоғары белсенділіктері, ҚІҚБ мақсат-мүдделеріне деген саналы жауапкершілігі үшін жоғары бағалап, «Техникалық қызмет көрсету және құрылыс» комитетінің құрамымен бірге ТШО ҚІҚБ комитеттері арасында алыңғы орынды иеленді. Бұл көрсеткіштер күнделікті ерен еңбектің жемісі. А. Жердев жиналыс соңында бақылаулардың өндірістік үдеріске тигізген оңды әсеріне нақты мысалдар келтірді. КТЖ қондырғыларындағы реттеуші қақпақтардың қозғалмалы бөліктері бар емес пе, солар жұмысшының қолын қысып қалуы мүмкін. Бірде қадағалаушы жұмысшылардың бірінің көрсеткіштің тілін қалпына келтіруді реттемек болып, қолын қақпақтың қозғалып тұрған бөлігіне сұққанын байқап қалды. Қадағалаушы Комитеттің жұмыс жиналысы Марапатталғандардың арасында суперинтендант Том Хэнсон да бар. ҚІҚ бағдарламасының қатысушылары белсенділер марапатталады жыл қорытындысы бойынша 117 әріптесіміз «Құрмет грамотажұмысты дереу тоқтатып, ескерту жасады, сондай-ақ жарақаттану ықтималдығы болғандығын түсіндірді. Қақпақтың штогы тоқтатылып, реттеу тиісінше жүзеге асырылды. Осы жағдай жалпы жиындарда талданып, қорытынды жасалды. Тағы бір жағдай жөндеумеханикалық цехында орын алды. Ернемекті біріктіргіштерді ажыратқан кезде соқпалы ілме кілт пайдаланылады. Қадағалаушы кілттің ұштары «желініп», тозғанын байқады. Кілт соққан кезде тайғанап, жұмысшының өзіне тиіп, жарақаттанып қалуы айдан анық. Қадағалаушы жұмысты тоқтатып, сайманды ауыстыртқызды. Оқиға жөндеумеханикалық цех комитетінде талқыланғаннан кейін, барлық құрал-саймандардың жұмысқа жарамдылығы тексерілді. Екі жағдайда да бақылаушылар жұмысшыларды жарақаттану қаупінен сақтап қалды, қадағалау нәтижесі дегеніміз осы емес пе? Тек өткен жылдың өзіндегі осындай жайлардың мысалдары бірнеше ондап саналады. Жиналысқа қатысқан зауыт кешенінің жетекші буын басшылары, өндіріс менеджері Роберт Добрик пен суперинтендант Том Хэнсон өндірістегі ҚІҚ бағдарламасы жетістіктерінің бүкіл кәсіпорын үшін зор маңызы бар екендігін атап өтті, сонымен қатар қадағалау үдерісінің сапасын алға қарай да арттыруға шақырды. Альмира Сисел, Техникалық қызмет көрсетуді оңтайландыру бөлімінің басшысы: ҚІҚ бағдарламасы біздің өндірістегі іс-қимыл мәдениетімізді түбегейлі өзгертті. Бұрын қызметкерлердің көбі ҚТ мәселесіне атүсті қарап, күштеп таңылған «міндет» деп санайтын. Бірнеше жылдың айналасында бәрі де түбірімен өзгеріп шыға келді. Жұмыс орныңдағы әр іс-қимылды жеке қауіпсіздік қағидаларымен үйлестіру тіпті де қиын шаруа емес екен, нәтижесінде барлығымызға қауіпсіз жұмыс ортасы қалыптасты. Енді ҚІҚБ құрметтеп қана қоймай мақтаныш тұтатын, аты ғана емес, заты да дыңдай бағдарлама. Оған себеп тайға таңба басқандай нәтижелері. Максим Филюшкин, инженер, басқарушы комитеттің мүшесі: Ерекше атап өте кететін бір жағдай, қауіпсіз ісқимыл бағдарламасы мердігер ұйымдар арасында да кеңінен құлашын жайып келеді. Бұның маңыздылығы сонда, бұрын ТШО мен мердігер мекемелердің жұмыс қауіпсіздігіне деген көзқарастары жер мен көктей еді. Енді алшақтық айтарлықтай азайды, ал «СенімдіҚұрылыс», «ЮлмарСервис», НСС сияқты компаниялар осы маңызды үдеріске соны көзқарас қалыптастырды. Тек қана мердігерлер үлгі алып қойған жоқ, мысалы біздің басқару комитетінің мүшесі болған Айгүл Еңсегенова, басқа жұмысқа ауысып кеткен еді, сол жерде қауіпсіз іс-қимыл мәдениетін орнықтыруға зор үлесін қосты. Біздің жігіттер АҚШ-та тәжірибе алмасу сапарымен болғанда біздің ҚІҚБ үдерістері туралы майын тамыза айтып, өзгелердің ортақ қызығушылықтарын оята білді, біздің тәжірибелеріміз кей жерлерде тарала бастады! Юрий Григорьев, аға аудармашы: Өндірістегі жұмыс тәжірибем аз емес, сондай-ақ өзге де кәсіпорындарда жұмыс жасап үлгердім, салыстырып айта алам. Салыстырмалы сараптамаға жүгінсек, өндірістік жарақаттанулардың 99%-ы қарапайым ҚТ ережелерін сақтамау мен немқұрайлылық салдарынан болады екен. Біз осы көнерген қатынастың көзін жоюшы белсенді қадағалаушылармыз. ҚІҚ бағдарламасының құндылығы сонда ол әр адамның қауіпсіздігін сақтауға бағытталған. Шындығына келгенде, бағдарламаны қабылдаған кез келген қызметкер қалай жан-тәнімен берілген өндірістегі қауіпсіз іс-қимыл мәдениетінің жақтаушысына айналғанын өзі де сезбей қалады, ақырындап білікті ҚТ маманы болып шыға келеді. Бұны жетістік демегенде немене?! Қауіпсіз іс-қимыл бағдарламасы ТШО-ның ішкі саясатындағы қызметкерлер қауіпсіздігін алдыңғы орынға қойған тиімді құралы екендігі сөзсіз. ҚІҚБ жетістіктерін қолдап қана қоймай, әрі қарай жаңа мағына, соны жолдармен жаңғырта түсейік. Георгий ТРУХИН.

4 4 Қауіпсіздіктің жоғары сәуір күндері Астанада еңбек қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі KIOSH- 2011(Kazakhstan International Occupational Safety and Health). 1-ші Қазақстандық Халықаралық Конференция мен Көрме болды. Конференцияға Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі, Төтенше оқиғалар жөніндегі министрлік, Денсаулық сақтау министрлігі және Байланыс және ақпарат министрлігі ресми қолдау көрсетті. KIOSH-2011 бұл еңбек қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік төңірегіндегі маңызды мәселелерді жоғары үкіметтік және іскерлік деңгейде қарауға бағытталған ерекше әрі мәні зор жоба. Кәсіпорындардағы жарақаттанушылық пен келеңсіз оқиғаларды азайту к о н ф е р е н ц и я д а талқыланған өзекті тақырыптардың бірі болды. Конференция аясында еңбек қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі «Қорған» ұлттық салалық конкурсының жеңімпаздарын марапаттау рәсімі болды. Өндірісте және тұтас кәсіпорында келеңсіз оқиғалардың нөлдік деңгейін қамтамасыз етіп, қауіпсіздік пен деңгейі үшін еңбек қорғаудың жоғары стандарттарынан айнымайтындықтарын іс жүзінде таныта білген компания ретінде «Теңізшевройл» ЖШС «Мұнай-газ саласындағы жыл компаниясы» номинациясы бойынша жеңімпаз атанып, еңбек қауіпсіздігінің жоғары деңгейін тағы да дәлелдеді. Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қосқан жеке үлесі үшін ТШОның бас директоры Тим Миллер Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің Құрмет грамотасымен марапатталды. Ерлан ЕШМҰХАНБЕТОВ. «МЕНІ КӨТЕРГЕН ӨСУ ЖОЛДАРЫМ» Зауыт қондырғысының операторынан «Теңізшевройлдың» жетекші бөлімдерінің бірінің жауапты менеджеріне дейін осынау жігерлі де өте парасатты жанның кәсіби еңбек жолы осындай. Дегенмен, Хабибтің өзі, достары оны арабша осылай атайды, Теңізде мансап қумағанын айтады. «Мені өсу жолдарымның өзі көтерді», - деп әзілдейді. ТШО-ның Маркетинг және тасымал бөлімінің күкірт сату жөніндегі қазіргі менеджері Хабиболла Кәрімов Теңізге 1990 жылдың 29 тамызы күні келген еді. Ол бұл күнді ұмытқан емес: ғұмырнамасындағы жарқын кезеңнің бірі Қазан химиятехнологиялық институтындағы оқуы аяқталып, мұнай-газ өңдеу саласының инженер-механигі деген мамандықты иемденіп қана қоймай, өзінің өмірлік жұбы Зояны кезіктірген және тұңғыштары Алинаның әкесі атанған. Иә, сол күн тұтас дәуірінің бастауы болды: міне, жиырма бір жыл болды. Х.Кәрімов пен Теңіз ажырамас ұғымға айналған. Ол Теңіз газ өңдеу зауытының бас механигінің бөліміне, кәдімгі Владимир Ильич Антоновтың өзіне келген. өндірістің осы бір жақсы жетекшісін ТШО-дағылар әлі ұмытқан жоқ, ақжарқын болатын, жастарды сондай ұнататын. Бас механик қанағаттанғандығын жасыра алмады: өздерінің біліктілігі мен қабілеттерін жаңа да үлкен зауыттта көрсетуге деген талаптары тау жарғандай жас мамандардан құрылған тамаша команда жинақталып жатты! Кәрімовтан бұрын ол жұмысқа Бибігүл Тапалова мен Серік Омаровты қабылдаған ал олардан көңілің қалуы мүмкін емес! Антоновта Хабиболла ұзақ істемеді 1991-дің қаңтарынан бастап оны тура зауытқа аударды, айтпаса да түсінікті жай басшылық тәуір деген мамандарды іске қосылатын КТЖ-1 және КТЖ-2 нысандарына жинақтаған. Сөйтіп, кешенді іске қосу тікелей Х.Кәрімовтың қатысуымен өтті. Алғашқы өндірістік мұнайды өндірудің және зауыттың іске қосылуының 20 жылдығына арналған салтанатта сонау «іске қосушылар» командасының жігіттерімен кездесудің әсерлі болғанын сөзбен жеткізу мүмкін емес. Қаднен Құдабаев, Болат Ерниязов, біздің зауыт директоры Арий Александрович Махошвили, Әлібек Жылыбаев, Абдулхамит Артығалиев, ТШО бас директорының қазіргі орынбасары Әнуарбек Жакиев, Нысанбек Молдиев... Жігіттердің біразы әлі ТШО-да жұмыста, ал басқаларымен неше жылдан бері көрісіп тұрғанымыз! Иә, бұл нағыз команда болатын! Біздің қазіргі ұжымымыз да тамаша, дегенмен сонау жылдардан қалыптасқан достардың жөні бөлек қой... Хабиболла не айтарын біледі. ТШО ұжымының қалыптасуы, көпшілікті таң қалдырған шынайы достық пен өзара қолдаушылық ахуалы, бәрі-бәрі оның көзалдында өтті. Қазақстандағы тұңғыш бірлескен кәсіпорын өткен жол да даңғыл болған жоқ, компанияның әлемдік деңгейге жеткенге дейінгі үдерістер барысында кездескен қиындықтардың бәрі де жүздеген жұмысшылар мен мамандардың бірлесе жұмсаған күш-жігерлері нәтижесінде бағындырылды. Қазір олардың біразы, соның ішінде Х.Кәрімовтың өзі де бар, ТШО-ның учаскелерін, қызметтерін және бөлімдерін басқарады. ТШО-ның Маркетинг және тасымал бөлімінің коммерциялық менеджері Марк Хайнеманн Х.Кәрімовтың теңіздік ғұмырнамасынан кәсіпорын дамуының бүкіл динамикасын көруге болады, деп есептейді. - Хабиболланың өсу жолының бастауы күкірт қондырғысымен байланысты болды, ал 90-шы жылдардың басында ол Маркетинг және тасымалдау бөліміне ауысты, дейді Марк. Көп ұзамай Теңізден тікелей Атыраудағы «Қазтрансойл» терминалдарының маңындағы кеңсеге көшті, сол жерде тауарлы мұнай темір жол цистерналарына құйылатын да тұтас состав болып экспортқа жөнелтілетін. Әлі есімде, ол кезде бәрі де Теңізде орналасқан басты өндірістік бөлімдермен шұғыл байланыс жасап, жұмысты үйлестіріп отыру үшін алғашқылардың бірі болып Хабиболла ұялы телефонды пайдаланды және оны тез меңгерді. Ондағы телефондар тым үлкен, әрі тым салмақты болатын. Иә, бізге жұмысымызды осылай бастауға тура келді. Хабиболла жұмыста әрдайым жауапкершілікті жоғары сезінуімен ерекшеленетін. Басшылық оған шексіз сенді, ал, ол «Теңізшевройлға», жұмыстас әріптестеріне, сондай-ақ Маркетинг және тасымалдау бөлімінің ынтымағы жарасқан ұжымына шын ықыласымен құлай берілген болатын. Хабиболла болмысында өте сезімтал, оның жұмысқа деген ықыласы да сондай ерекше. Ол үнемі өзіне де, төңірегіндегілерге де жоғары талаптар қояды, биік межелер белгілейді, сондай-ақ ұжымға басшылықта және командалық жұмыста сөзсіз ең жоғары нәтижелерді қамтамасыз ету үшін соншалықты ыждағаттылықпен барын салып жұмыс істеуге дағдыланған. Иә, Кәрімов көздегеніне жетпей қоймайды шы жылдардың соңына таман оның еншісіне ТШО үшін Атырау мұнай өңдеу зауытынан мұнай өнімдерін тиеп жіберуге, сондайақ өнімді кедендік тазалаудың шатысқан түйіндерін шешуге және Сауда-өнеркәсіптік палатасымен мәселені реттеуге байланысты мәселелерді шешуіне тура келді. Сонан соң ол Маркетинг бөлімінде 2002 жылдың соңына дейін ТШО үшін жаңа саналған құрғақ газ сату мәселесімен айналысты және Ресейдің «Газпромы» арқылы сыртқы саудаға шығудың жолдарын іздестірді. Бұдан кейін тағы да мүлдем жаңа жұмыс кәсіпорын қызметін бастағаннан жинақталып қалған күкіртті өткізудің бұған дейін беймәлім болған жолдары тұрды, сонда Маркетинг және тасымалдау бөлімі қызметінің жаңа бағытының стратегиясын былайша айтқанда, біртіндеп, түйірлеп қалыптастыруға тура келген. Лондонда болған бір жылдық шыңдалу кезеңі оның әлемдік сауда жөніндегі ұғымын байытты, Атырауға ол мол тәжірибемен, соны жігермен оралды. ТШО-ның осынау «атышулы» өнімін сату динамикасы да қарап отырса қызықты: 2002 жылы 56 мың тонна (иә-иә, бүкіл жыл бойына!), 2005-шіде 1,3 миллион тонна, 2008-де, Лондоннан оралғаннан кейін 2,3 миллион тонна. Ал, 2010 жылдың қорытындысымен, мәлім болғанындай, ТШО рекордтық нәтижеге қол жеткізді 3 миллион 630 мың тонна күкірт сатылды. Мұның өзі әлемдік сауда «химия өнеркәсібінің нанымен» молынан қамтылып тұрғанда. Маркетинг және тасымалдау бөлімінің бас менеджері Норманн Хансен: - Менің көзқарасымша, Хабиболла Кәрімовтың бойына ТШО-дағы қазақстандық ұлттық мамандарға тән барлық үздік қасиеттері жинақталған: білімнің жоғары деңгейі, шешім қабылдаудағы сөзсіз біліктілік, парасаттылық және батылдық, өзіңе жауапкершілік алудағы өз күшіне деген сенімділік. ТШОда дарынды жігіттер көп-ақ, олар ешкімнен кем түспейді, кей тұстарда шетелдік мамандардан да асып түседі. Хабиболла бұл шоқжұлдызда - жарық тұлға. Өйткені, ол ТШО-да биік дәрежеге тектен текке жеткен жоқ. Ол Теңізге жап-жас жігіт кезінде келді, ТГӨЗ-дің пайдалану бөлімінен жұмысын бастаған ол, енді Маркетинг және тасымалдау бөлімінің негізін қалаған ардагерлердің бірі. Ол әлі осында еңбек етуде, әрдайым өзіне тапсырылған іске жауапкершілікпен қараудың және аса жоғары ұйымдастырушылық қабілетін көрсетуді дағдыға айналдырған. Осылайша, Хабиболла Кәрімов еліктеуге лайықты жан. Ал, мансап жағы ше қалай дегенде кім кімді... Бірақ оның қаншалықты маңызы бар? Г. ТРУХИН.

5 5 БҰЛ ЭКСПЕРИМЕНТ ЕМЕС СЫЙЛЫҚ Жылыой ауданының мектептерінде ТШО-ның еріктілер бағдарламасы оқу үрдерісінің құрамдас бөлігіне айналды 2010 жылдың 10 қазанында Құлсары қаласындағы М.Сатыбалдиев атындағы 18 орта мектепте ТШО-ның үкіметпен және жұртшылықпен байланыс бөлімі ойластырып, жүзеге асырған еріктілер бағдарламасының алғашқы сабағы болған еді. Бұл бастаманың мәні - әрбір сенбі сайын компанияда жұмыс жасайтын ағылшын тілді шетелдік мамандар мектептердің біріне келіп, оқушылардың ағылшын тілінде еркін ауызекі сөйлеуін қалыптастыруға арналған 2 сағаттық сабақ өткізеді. Аудандық оқу бөлімі бұл бастаманы қызу қолдап, сыныптан тыс жұмыстың тамаша үлгісі деп баға берді. Алғашқы сабақтар шетелдіктер үшін оқушылардың өздері дайындаған концерттік номерлерімен салтанатты жағдайда өтті және ол бәз бір эксперимент ретінде қабылданды. Қазір оқу жылы аяқталған кездегі есеп-қисап бойынша осынау еріктілер бағдарламасы өткізген ондаған сабақ ауданның бүкіл мектептерін қамтығанын көрсетіп отыр, ал білім бөлімінің әдістемелік бөлмесінде 2011 жылдың қыркүйек және желтоқсан айларын қамтыған әрбір мектеп пен сабақтар бойынша ТШО еріктілерінің қатысуымен өткізілетін ағылшын тілі пәнінің кестесі түзілген. Шынында да біз алғашында осындай сабақтар өткізу жөніндегі ұсынысқа шығармашылық эксперимент ретінде қарағанбыз, дейді осынау тақырып туралы разы сезіммен аудандық оқу бөлімі әдістемелік бөлмесінің меңгерушісі Мәдина Сабыржанқызы Әбдіғалиева. Бәрінен бұрын бұл ең алдымен, біздің балаларға, сондай-ақ, мұғалім біздерге деген нағыз таптырмас сыйлық! Тәжірибелі педагог Мәдина Сабыржанқызы босқа сөйлемейді, әрбір мектепте алғашында шетелдік қонақтарды шынайы ізеттілікпен және қонақжайлылықпен қарсылау ұйымдастырғанына қарамастан, әдістемелік көзқарас тұрғысынан еріктілердің бұл ісіне күмәнмен қарау да болмай қалмаған. Иә, шынында да сабақ берушілер кім? Әртүрлі мамандықтағы инженерлердің педагогикалық машықтары жоқ қой. Сондай-ақ, оқу үдерісінің көптеген сабақтарын бұған бөлу шарт та емес қой. Дегенмен, сабақтар басталды ал, оның тиімділігінің күдікті ысырып тастағаны былай, нәтижесі, тіпті, күткендегіден де көп болды. Мәдина Сабыржанқызы Күні бүгін әртүрлі мектептерде 2 сағаттық сабақты үш реттен өткізген еріктілер бағдарламасының белсенділері Чарли Пауэрс, Рэй Филдс, Фред Оник балалармен әңгімелесу кезінде өздерінің де танымын, біліктіліктерін соншалықты байытатын мектептердегі жаңа кездесулерді асыға күтетіндерін айтты. Ал, әдіскерлер мен мұғалімдер жаңа оқу жылында бірлесіп сабақ өткізетін шетелдіктер санының арта түсетініне сенімді. Біз мұндай сабақтарды тұрақты оқу үдерісіне енгізуді ұйғардық, - дейді тіл жөніндегі әдіскер Гүлсара Сатыбалдиева. Осынау бастаманың алғашқы кезеңінде мұны, тіпті, бастама деп атаудың өзі біртүрлі барлық мектептердің ағылшын тілі мұғалімдерімен семинарлар өткіздік. Көзіміздің жеткені: балалардың ағылшыншаға деген ынталары соншалықты жоғары болды. Бұл дұрыс та еді өйткені, біз аумағында Қазақстандағы аса ірі бірлескен кәсіпорын орналасқан ауданда тұрамыз ғой, сондықтан да бұл тілді білу қажеттіліктің бірі болатын. А, қазір мектептерде 3 тілді қазақша, орысша және ағылшыншаны оқыту біздің еліміздің мемлекеттік білім беру бағдарламасының құрамдас бір бөлігі болып саналуда. Міне, осы тұрғыдан келгенде біздің ТШО еріктілерімен жұмысымыз өте сәтті бастама. Былайша айтқанда біз, тіпті, уақыттан озып кеттік. Өте дұрыс, деп өз әріптесін қостады М.Әбдіғалиева, Атыраудағы облыстық семинарда, сондай-ақ республикалық деңгейдегі шараларда да бізді қызу қуаттады. Семинар туралы айта беріп қайтеміз! Алдымен, мектептерде болған жөн: біздің мұғалімдеріміз балалардың тікелей ағылшын тілін тыңдап қана қоймай, осы тілде сөйлейтін адамдармен бетпебет тілдесуге мүмкіндік алғандарын мақтан тұтады. Бұл жерде ең бастысы балалар белгілі бір сөздер мен ережелерді біліп қана қоймай сөйлеу машықтарын жетілдіріп, сөз байлықтарын үстей түсуде. Міне, мектепке де келдік. Сол еріктілер бағдарламасы бастауын алған 18 мектеп. Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Гүлжайна Жұмақызы Айдарова алғашқы сабақ өтер алдында тікелей тілдесу сәтті болар ма екен, балалар өзара әңгімеге белсене араласа ала ма деген сияқты толқығандарын еске алды. Біз өзіміздің қаламыз және Қазақстан туралы ағылшын тілінде таныстырылым дайындадық. Қазақша ән шырқап, қыздар ұлттық киімдер киіп биледі, дейді ол. Қонақтар бұған аса риза болды. Міне, сабақтың өзі басталды. Шетелдіктердің алғашқы бірнеше сұрақтары үнсіздік құшағына жұтылды. Мен қобалжи бастадым. Кенет балалардың бірі жай ғана қайда тұрасыздар деп сұрады. Міне, осы бір қарапайым сұрақ бәріне түрткі болды. Балалар сұрақ қойып жатты, ал еріктілер болса олардың сұрақтарды қалай дұрыс қою керектігін реттеді, жауап берді. Егер жауаптың мәнін қапелімде түсінбесе қайталап, ежіктеп айтты... Қазір менің көптеген шәкірттерім ағылшын тілінде әжептәуір сөйлейді. Осындай оқушылардың бірі 10 сыныптық Нұрбек Исабаев. Ағылшын тілін 5 сыныптан бері оқиды, тек мектепте ғана емес, «Қазақ тілі» қоғамының курстарына да қатысып келеді. Аймақаралық байқау, олимпиадалардың жүлдегері. Аудармашы болғысы келеді, әлемді шарлап саяхаттауды армандайды. Нұрбекке, әсіресе, Фред Ониктің сабағы ұнайды, тіпті, оқушы бір сабаққа Астана, Алматы, Атырау, Құлсары туралы баяндайтын ағылшын тілінде бейнеклип дайындап әкелді. Өзі режиссер, оператор және жүргізуші! Ең бастысы, Нұрбектің ағылшыншасы едәуір қалыптасып қалған. Еріктілік бағдарламасы ТШО-ның іс жүзінде ойдағыдай жүзеге асқан өте тамаша идеяларының бірі, дейді Жылыой ауданы оқу бөлімінің меңгерушісі Ізбасар Бекболатұлы Елтезеров. Біз оны тұтастай, толықтай қолдаймыз. Өйткені, мұндай сабақтардың қажеттілігіне көзіміз жетті, ең бастысы, оның тиімділігі айтарлықтай. Ағылшын тілін оқыту деңгейінің жайына келсек, бұл ілгері басудағы іргелі қадам. Біз бұл бағдарламаны қолдадық және кезкелген деңгейде қолдай беретін боламыз. Қазақстанда тұңғыш рет Жылыой ауданының мектептерінде ағылшын тілі бойынша еріктілер сабағын жоспарлы оқыту үдерісіне енгізу ұйғарылды. Жақсы нәрсені дәлелдеп жату міндетті емес: өзі туралы ол өзі айтады. Содан кейін ше? Бұдан кейінгісі бір-ақ нәрсе: осынау сәтті де, жемісті тәжірибені одан әрі жетілдіру, ұлғайту және кең түрде тарату. Георгий ТРУХИН, Қанат ЕҢСЕГЕНОВ. Туған жерге не жетсін Мен саяхатты ұнататын жанмын, көптеген көрікті жерлерде болдым. Көз қарықтырар шыңдары рухыңды көтеретін заңғар Алатау, шіркеу, мұнаралар, қорған алды үйінділері, жерасты өтпелері мен қасиетті мүрделер жатқан лавр үңгірлері секілді 80-нен астам құрылымды біріктіретін ең танымал православиелік монастырь Киев-Печерск Лавры, 12-ші ғасырдың храм-монастырі Кириллов шіркеуі және әйгілі Крещатигі секілді көне соборлары бар Киев не тұрады. Ғұмыр бақи ұнатқан, меніңше әлемдегі ең көрікті қалалардың бірі Санкт-Петербургтің әсем сарайлары, қаптаған каналдары мен тамаша бұрқақтары ше! Әр үйінен, лаваш пен шығыс тағамдарының иістері бұрқыраған Бакудің тас төселген көшелерінде де қыдырғам. Босфордың ашқылтым теңіз самалын да құштарлана жұтқам және жылы да мерейлі Жерорта теңізіне шомылғам. Заполярье өңірінде Санта Клауста да қонақта болғам және бұғы жеккен көлікпен серуендеп, жергілікті тұрғындар саами деп атайтын қаршана мен мотошана жүргізгем. Бірақ қайда болғанда да, туған жерің тартады да тұрады екен. Туған жеріңе жететін ешнәрсе жоқ екен. Даланың әр таңы - өзінше құпия. Көктемде, бір таңқаларлығы, әуелі қызғалдақ, сонан соң барып бәйшешек пен жусан бой көтеріп, гүл ашады. Жазда құм дауыл тұрып, аптап ыстық күш алса, қыста сүйектен өтер суық жел мен қарлы боран бой көрсетеді... Бірақ бәрібір мен жусанның ашқылтым исі аңқыған осы өңірді сүйемін және оны әлемнің еш жұмағына да айырбастамаймын, маған осынау байтақ даладан қымбат ешнәрсе жоқ. Ғалия ЕСЕНОВА.

6 6 Теңіз мұнайы АСТАНА, АҚОРДА Қазақстан Республикасының Президенті Президент Республики Казахстан «ҚазМұнайГаз» Ұлтық компаниясы» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Қ. ҚАБЫЛДИННІҢ сөзі Құрметті мұнайшылар! Құрметті әріптестер! «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясының атынан «Теңізшевройл» ЖШС ұжымын Теңіз кен орны мұнайының 20 жылдық мерейтойымен құттықтаймын. Атап өтерлік жай, мұнай өндіретін және оны құрамындағы күкіртті сутегі мен түрлі қышқыл қоспалардан тазартатын Теңіз кешені шетелдік компаниялардың кеңінен қатыстырылуымен тұрғызылды. Оны жобалауға кеңестік жобалау институттарымен және ұйымдарымен бірге немістің «Лурги» компаниясы қатысты, венгерлік «Ведепсьер» компаниясы зауытты тұрғызды, «Литвин», «Лавалин» (США, Канада) компанияларының қатысуымен кәсіпшілікті жайғастыру жұмыстары жүргізілді. Зауыттың іске қосылғанына бір ай болғанда жоғары сапалы мұнай тиелген алғашқы эшалон мұнай химиясы кәсіпорындарына жөнелтілді. Күкіртті сутегі тым көп шоғырланған әрі қабат қысымы өте жоғары, аса тереңде жатқан Теңіз кенішін пайдаланудың соншалықты күрделі болғанына қарамастан Қазақстан 1991 жылы мұндағы мұнайды өнеркәсіптік игеруді бастады. Кенішті игеру әуелі «Ембімұнай» өндірістік бірлестігі құрамында басталды, кейінірек арнайы құрылған «Теңізмұнайгаз» өндірістік бірлестігі аясында жалғастырды. Теңіз кенішінің бұдан кейінгі дамуы 1993 жылы Қазақстан Республикасы мен американдық «Шеврон» корпорациясының қатысуымен құрылған «Теңізшевройл» бірлескен кәсіпорнының үлесіне тиді. Бұл кен орнының ашылуы еліміздің мұнай өндірісінің шикізат базасын айтарлықтай ұлғайтты. Әлемдік ірі мұнай компанияларының назарын елімізге аударды. Осынау қазыналы кен орнын игеру мақсатында құрылған «Теңізшевройл» Қазақстанның мұнай-газ саласының дамуына тың серпін берді. Қазақстан мұнайының жаңа кезеңі басталды. Бүгінде «Теңізшевройл» бірлескен кәсіпорны Қазақстан үшін, «ҚазМұнайГаз» компаниясы үшін тек еліміздегі зор экономикалық және әлеуметтік маңызы бар ең ірі өндірістіктехнологиялық жоба ғана емес, әлемдік жетекші мұнай компаниялары әріптестігінің жарқын үлгісі болып табылады. Ішінде «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы да бар, бүкіл серіктестердің Теңіз жобасы бойынша күш-жігері қауіпсіздік техникасы, еңбек және қоршаған ортаны қорғау саласындағы жоғары стандарттармен толықтай қамтамасыз етілген мұнай өндіру көлемінің өсімін көздеген ауқымды жобаларды жүзеге асыруға бағытталған. Компанияда еңбек және қызметкерлер қауіпсіздігінің дәрежесін жоғарылатуға Үстіміздегі жылғы 20 сәуірде ТШО-ның Атырау қаласындағы бас кеңсесінде Теңіз кенішінен алғашқы мұнайдың өндіріле бастауының 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыс болды. Осы оқиғаға байланысты бүкіл шаралардың бәрі де Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығын тойлау аясында өткізілді. Баршаға аян, 1991 жылдың 6 сәуірінде мұнай-газ кешені Теңіз газ өңдеу зауыты мен мұнай өндіру кәсіпшілігі іске қосылып, аталмыш кеніште мұнайды өнеркәсіптік өндірудің басталуына негіз қалады. Теңіз кенішін игеруге қатысқан ардагерлерді құттықтауға мұнай және газ министрлігінің, мұнай компанияларының, мемлекеттік ұйымдардың өкілдері, парламент және мәслихат депутаттары, Ресей Федерациясының Астрахань облысынынан қонақтар, қоғамдық ұйымдар өкілдері келді. Салтанатты жиналысты «Теңізшевройл» ЖШС-нің үкіметпен және жұртшылықпен байланыс бөлімінің бас менеджері Рзабек Артығалиев ашып, жүргізіп отырды. Қазақстанның Мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаев, осынау оқиғаның мұнай саласын қалыптастырудағы айрықша маңызын атап өте келіп, еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың құттықтауын оқыды. Елбасы «Теңізшевройл» ұжымына алға қарай да аса ірі мұнай экспорттаушы, инновациялық жобаларды батыл жүзеге асырушы және бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін жақсы түсінетін кәсіпорын болып қала берулеріне тілектестігін білдіріпті. Сауат Мыңбаев сондай-ақ, Премьер-министр Кәрім Мәсімовтың да құттықтау хатын оқыды, онда бұдан 20 жыл бұрын Теңіздің қазіргідей ауқымы мен даму қарқыны ешкімнің де ойына кіріп шықпаған еді деп атап көрсетілген. Ал, бүгін осынау мұнай-газ кешені Қазақстан экономикасындағы мұнай-газ өндіру саласының шын мәніндегі мақтанышы болып саналады. Елімізді дамытудың 2030 жылға дейінгі стратегиясында энергетикалық қуаттарды арттыру ұзақ мерзімді басымдық болып айқындалған. Үкімет басшысы осы орайдағы ТШО-ның алдында тұрған міндеттерді ұжым ойдағыдай жүзеге асырады деп сенім білдірді. Ел және аймақ өміріндегі осынау айтулы оқиғамен жиналысқа қатысушыларды Атырау облысы әкімінің бірінші орынбасары Болат Дәукенов құттықтады. Ол облыс әкімі Бергей Рысқалиевтің Теңіз кенішінің мерекесіне орай құттықтауын жеткізді. «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Қайыргелді Қабылдин өз сөзінде «Теңіз кенішінің ашылуы перспективалы Оңтүстік Ембі мұнайлы ауданын зерттеудің моделін өз бетімен жасақтаған байырғы мұнай кәсіпорыны «Ембімұнай» мамандарының орасан зор еңбектерінің нәтижесі», - деп атап көрсетті. бағытталған әлемдік деңгейдегі арнайы жасақталған бағдарлама ойдағыдай жүзеге асырылуда. Қоршаған ортаға келеңсіз жайлармен әсер етпеу ТШО-ның бизнесфилософиясының маңызды қағидаларының бірі болып саналады жылдың желтоқсан айында ТШО-да Қазақстанның мұнай өнеркәсібінде тұңғыш рет өндіріс жұмыс жасап тұрған кезде газдың алауларда жағылуын тоқтатуға және бұл көрсеткішті 94 %-ға дейін кемітуге ықпал еткен газды кәдеге жарату Жобасы жүзеге асырылды. Бірлескен кәсіпорынның қызметі тек өндіріспен шектеліп қалған жоқ. Әлемдегі аса ірі мұнай кенішінің бірін игеру бастапқы кезеңненақ аймақты дамыту бағдарламасымен байланыстырылған. «Теңізшевройл» өзінің бүкіл қызметі кезеңінде өңірді дамытуға әлеуметтік және инфрақұрылымды жетілдіру жөніндегі бағдарламаларының көмегімен ықпал етуде. Еліміздегі жергілікті ресурстарды пайдалануды пәрменді арттыру жөніндегі Қазақстан үкіметінің жұмысын қолдаған ТШО жыл сайын өздері пайдаланатын жергілікті тауарлар мен қызметтердің үлесін ұлғайта түсуде жылы осы мақсатқа 1 миллиард 350 миллион АҚШ доллары көлемінде қаржы жұмсалды, ал, 1995 жылдан бергі қазақстандық қамтушылармен жұмыс айналымының жиынтық көрсеткіші 9,6 миллиард долларға дейін артты жылы «Теңізшевройл» компания тарихындағы ең ірі техникалық жоба газды мұнайлы қабатқа қайта айдау және екінші буын зауытының өндірістік нысандарының құрылысын аяқтады. Оны жүзеге асыру компанияның перспективасын елеулі кеңейтуде және ТШОның жылдық мұнай өндіру деңгейін 25,9 миллион тоннаға дейін көтерді. Ұзақ жылдардан бері шикі мұнай өндіру көлемін ұдайы өсіру арқылы мемлекетке қосымша табыс әкеліп отырған «Теңізшевройл» компаниясының келешекте де егеменді Қазақстанның экономикалық әлеуетін арттыруға орасан зор үлес қосатындығына кәміл сенімдімін. Теңіз кен орны мұнайының 20 жылдық мерейтойы біз үшін тағы бір берекелі белес. Сіздерге мықты денсаулық, жемісті еңбек, ырыс-береке, жарқын өмір белестерін тілеймін Құрметті әріптестер! KAZENERGY ассоциациясының атынан тамаша айтулы оқиға Теңіздің алғашқы мұнайының 20 жылдығымен шынайы құттықтауымызды қабыл алыңыздар жылы мұнай газ кешені Теңіз мұнай газ өңдеу зауыты мен кәсіпшілігі іске қосылды, сөйтіп әлемдегі аса ірі мұнай газ кеніштерінің бірі Теңізде мұнайды өнеркәсіптік өндіру басталды. Мұнай алыбын ашқандары үшін Жолдасқали Досмұхамбетов, Бөлекбай Сағынғалиев, Болат Еламанов, Асабай Қисыметов, Құмар Балжанов, Валентин Авров, Мақаш Балғымбаев, Орынғазы Есқазиев Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлығына ие болды. «Теңізшевройл» құрылған сәттен бастап компания тұрақты түрде өндірістік салада мұнай және газ өндіруде, сондай-ақ қаржылық нәтижелер қатынастарында, инвестиция, қоршаған ортаны қорғау және қауіпсіздік техникасы саласында да жоғары көрсеткіштерге қол жеткізіп келеді. «Теңізшевройлдың» әлеуметтік жауапкершілік жобалары отандық және шетелдік мұнай газ компаниялары үшін бағдар болып табылады. Осынау жылдар ішінде «Теңізшевройл» қазақстандық өндірушілердің тауарлары мен қызметтерін сатып алуға 1 млрд.ақш долларынан астам қаржы жұмсады, саланы және тұтас ұлттық экономиканы модерлендіруге ықпал ететін Қазақстан Республикасының мұнай өнеркәсібіне жаңа тұрпатты технологиялар мен инновациялар әкелді. Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының қаржы және бюджет жөніндегі комитетінің төрағасы Қайрат Ищанов Сенат төрағасы Қайрат Мәмидің құттықтауын оқып берді және өзі аймақ пен бүкіл елдің игілігі үшін сіңірген және атқарып жатқан еңбектері үшін ардагерлер мен ұжым мүшелеріне алғыс айтып, құттықтады. Салтанатты жиналысқа қатысушылар Теңіз кенішін дамытуға тікелей қатысып, елеулі үлесін қосқан Нұрлан Балғымбаевтің сөзін ыстық ықыласпен қабылдады. Ол біз бүгін Теңізде мол мұнайдың бар екенін табандылықпен, соншалықты батылдық танытып дәлелдей білген өз мамандықтарының нағыз білгірлерінің рухына тағзым етуіміз керек деді. Ресей Федерациясы Астрахань облысының халықаралық және сыртқы экономикалық байланыстар министрі Денис Афанасьев өңір губернаторының ыстық ықыласты құттықтауын жеткізді және екі елдің, соның ішінде көршілес екі облыстың экономикалық байланыстары нығая түсуде деп атап өтті. Сондай-ақ ол Теңіз мұнайы құбыр арқылы олардың облыстарының үстімен өтетіндіктен аталмыш оқиғаға Астраханның да қатысы барлығын айтты. «Лукойл» компаниясының Каспий өңірі бойынша директоры Андрей Кириллов «Лукойл» ашық акционерлік қоғамының президенті Вагит Алекперовтың ыстық ықыласты құттықтауын табыс етті. «Теңізшевройл» ЖШС-нің бас директоры Тим Миллер алдымен ТШО ұжымының осынау айтулы оқиғаға орай қуанышын бөлісуге келгендері үшін барлық жиналғандарға алғыс айтты. Кенішті жайғастыруға және алғашқы мұнайды өнеркәсіптік өндіруге қатысқандарға айрықша құрмет сезімін білдірді. Баяндама жасаған алғашқы мұнайды өндіруге тікелей қатысушы, «Теңізшевройл» ЖШС бас директорының орынбасары Әнуарбек Жакиев Теңіз мұнай-газ кешенінің тарихи маңызына тоқталды. Салтанатты жиналыс соңында Теңіз кенішін игеруге қатысқан ардагерлерді марапаттау рәсімі болды және жиналысқа қатысушыларға Қазақстан өнер шеберлері концерт берді, ал, кешкілік Исатай Тайманов және Махамбет Өтемісов атындағы алаңда Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт болды. Теңіздің алғашқы мұнайының 20 жылдығына арналған шаралар 21 сәуірде ТШО басшылығының, серіктестер өкілдерінің және Қазақстан өнер шеберлері мен Н. Жантөрин атындағы облыстық филармония артістерінің қатысуларымен Теңіздің өзінде жалғасты. (Жиналыстарда сөйлеген шешендер сөздерінің мәтіндерін қысқартылған нұсқада жариялап отырмыз). «Теңізшевройлдың» пәрменді де жемісті қызметі бұдан былай да Қазақстан Республикасының экономикалық әлеуетін арттыруға ықпал ететіне сенімдімін. Осынау айтулы күні компанияның басшылығы мен қызметкерлеріне барлық бастамаларда жетістіктер, барлық белгіленген жоспарларды жүзеге асыруда табыстар және жаңа еңбек жеңістерін тілеймін. Өздеріңіз және туыстарыңыз денсаулық, бақыт және игі жақсылықтарға кенелгейсіздер! Құрметпен, Тимур ҚҰЛЫБАЕВ, KAZENERGY ассоциациясының төрағасы. БАЛҒЫМБАЕВ Нұрлан ӨтепұлыНЫҢ СӨЗІ Көпшіліктің есінде жоқ шығар, сонау кеңестік кезеңде Одақтық екі министрлік Геология Министрлігі мен Мұнай өнеркәсібі министрлігінің геолог-барлаушылары арасында бәз бір бәсекелестік болатын. Геология министрлігі іздестіру жұмыстарын жүргізу үшін үмітті алаңдар таңдаған кезде жетекші министрлік саналатын және басымдыққа ие болатын. Мұнай өнеркәсібі министрлігі қалған учаскелермен қанағаттанатын. Тап осы Геология министрлігі мамандарының Теңіз құрылымында жұмыс жасаудан бас тартуын тосын жай деуге болды. Нақ сол кезде «Ембімұнай» өндірістік бірлестігінің басшылығы тап осы құрылымда геологиялық барлау жұмыстарын жүргізуге ынта білдірді. Сол кездегі бас директор Бөлекбай

7 7 ның мерекесі Сағынғалиевтің, бас геолог Жолдасқали Ахметұлы Досмұхамбетовтің және Мақаш Балғымбаевтің бұлған сіңірген еңбектері зор. Нақ осы кісілер геофизикалық материалдардың мардымсыздығына қарамастан, барына сүй-еніп, осы Оңтүстік Ембі мұнайлы ауданының тұз асты қабатында аса мол қордың жатқанына күмән келтірмеген. «Ембімұнай» бірлестігінде тұз асты қабаттарынан алғашқы мұнай-газ іздестіру жұмыстары Балықшы барлау бұрғылауы басқармасының күшімен Пустынный алаңында басталған-тұғын. Тап осы кезде Қаратон және Тәжіғали алаңдарындағы тұз асты қабаттарынан іздестіру-барлау жұмыстарын жүргізуге «Нижневолжскнефть» өндірістік бірлестігінің бұрғышылары тартылған еді. Тұз асты қабаттарында құрамында күкіртті сутегі бар мұнай мен газ белгілерін алғаш рет «Ембімұнай» бұрғышылары 10 Пустынная ұңғымасынан алған, бұдан кейін «Нижневолжскнефть» өндірістік бірлестігі Волгоград бұрғылау жұмыстары басқармасының бұрғышылары 3 Тәжіғали ұңғымасын бұрғылаған кезде 190 тоннаға жуық мұнай мен 600 мың текше метр ілеспе газ алынды жылы Волгоград бұрғылау жұмыстары басқармасының Голубев басқаратын бригадасы «Ембімұнай» бірлестігінің тапсырмасымен Теңіз алаңындағы 1 ұңғымаға бұрғы салды да, 1979 жылдың төртінші тоқсанында тұз асты қабатын ашты. Сол жылдың желтоқсан айында жүргізілген шағын сынама ұңғыманың тәуліктік дебиті текше метр аралығында құрамында күкіртті сутегі тым көп мұнай беретінін бағалауға ықпал етті. Сол кезде құрамында күкіртті сутегі осыншалықты көп әрі қабат қысымы тым жоғары мұнай-газ кеніші бүкіл әлемде жоқ болтын. Осыған орай «Ембімұнай» бірлестігі жанынан Теңіз кеніші бойынша инженерлік-технологиялық топ құрылды, оған жетекші етіп мені тағайындады. Топқа кенішті игеру жөніндегі бүкіл кешенді жұмыстардың барысын қадағалау және үйлестіріп отыру, бұларға қосымша кадр даярлау, іріктеу және оқыту міндеттері жүктелді. қабылдауына кіруге және СОКП Орталық Комитеті мен Министрлер Кеңесінің арнайы қаулысын қабылдауына септігін тигізді. Егер сол қаулы болмағанда соншалықты қысқа мерзімде ауқымды көлемдегі геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу мүмкін болар ма еді, қайдам жылы Теңізде бір мезгілде жұмыс жасаған бұрғылау бригадаларының саны 30-ға дейін, ал, бұрғылау қондырғыларының жалпы саны 42-ге дейін жетті. Ұңғымаларды бұрғылау жобалары ВолгоградНИПИнефть институтында жасақталып, Мұнай өнеркәсібі министрлігі бекітті. Технологиялық қосақтаманы жоба авторлары жүргізді, ал, бақылау министрліктің өзінде болды. Теңіздің осы бір даму кезеңі менің де ғұмырнамама енді. Одақтық министрлікте жұмыс жасай жүріп мен де жабдықтар таңдау және сатып алу, шетелдік мердігерлерді тартудың шарттарын жасақтау істеріне қатыстым, бұлар одақтық тәжірибеде мүлдем жаңа шаруа еді... Іске қосу 1991 жылдың көктеміне белгіленді. Технологиялық желілер басқа жерден әкелінген мұнаймен толтырылды, қажетті температураға дейін қыздырылды және айналыста болды. 6 сәуір күні кешкі 6-да мұнай-газ өндіру басқармасының бастығы мен бас инженері Қаднен Құдабаев пен Владимир Михайловтың басшылығымен аға шебер Б. Ерниязов, операторлар Абдолхамит Артығалиев, Ғафур Әубәкіров, Мейрам Молдашев 8 ұңғыманың өткізу қақпақшасын ашты, кеніш мұнайы 4 сағаттан кейін зауыттың технологиялық желілеріне келе бастады. Мұнай қабылдауды зауыт басшылары Ю.Махошвили, М. Зидиханов бір топ операторлармен бірге бақылады. Сол бір сәт бүгін біз 20 жылдығын атап өтіп жатқан Теңіз мұнайын өнеркәсіптік өндірудің бастауы болды. 8-ші сәуірде ілеспе газ тауарлық қалпына жеткізілді де, Орта Азия-Орталық магистралды газ құбырына беріле бастады. Енді екі аптадан кейін сұйытылған өнімдер мен пропанбутан қоспасын жөнелту басталды. Мамырдың цияларды пәрменді түрде тартуға, өндіріс қауіпсіздігі мен мұнай өндіру көлемін ұлғайтуды қамтамасыз ететін инновациялық технологияларды енгізуге негіз салды. Күні бүгін мұнай өнеркәсібі өзге салалар үшін де кең ауқымды жұмыс нарығын қалыптастыра отырып, экономиканың шын мәніндегі қозғаушы күшіне айналды. Бүгінгі мереке күні Теңізді алғашқы ашушылар мен оның алғашқы құрылысшыларына, «Теңізшевройл» мен оның мердігерлерінің көпұлтты мыңдаған ұжымына зор денсаулық, жақсылықтар және жаңа еңбек жеңістерін тілеймін! ТШО-ның бас директоры Тим МИЛЛЕРДІҢ сөзі Бүгін Теңіз кенішінің тұңғыш мұнайын өндірудің 20 жылдығын тойлау салтанатына келгендеріңіз үшін барлығыңызға айтар алғысым шексіз! Сондай-ақ осы сәтті пайдаланып, Сіздерді биыл атап өтілетін Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдық мерекесімен де шын жүректен құттықтаймын! Бәрінен бұрын, біздің бүгінгі қонақтарымыз бен мұнай-газ өнеркәсібінің ардагерлеріне біздің шақыруымызды қабыл алғандары үшін үшін алғысымды айтқым келеді. Жиырма жыл бұрын Қазақстан басшылығы мен біразы бүгін осы залда отырған Теңіздегі зауытты алғаш іске қосқандар, сол кезде өздерінің алдына біз бүгін қол жеткізген жетістіктерді мақсат етіп қойғандарына мен сенімдімін. Мен «Теңізшевройлдың» бүкіл ұжымы атынан ел басшылары мен мұнай саласының ардагерлері Сіздер іргесін мықтап қалаған кәсіпорында жұмыс жасап жатқанымызды мақтан тұтатынмызды асқан разы сезіммен айтамын. Жиырма жыл ішінде жасалған жұмыстардың нәтижелері біздің 2010 жылғы көрсеткіштерімізден айқын көрінеді. ТШО өндірістің тағы бір рекордын тіркеді жыл қорытындысымен 26 миллион тонна мұнай өндіруді қамтамасыз етті жылдан бері екеніне сенімдімін. ТШО мен Қазақстанның мұнай-газ индустриясының өркендеуіне үлес қосып, қолдау көрсеткендеріңіз үшін тағы да алғыс айтамын. Баршаңыздың табысқа жетіп, денсаулықтарыңыздың мықты болуына және өркендей берулеріңізге тілектеспіз! Мереке құтты болсын! «Теңізшевройл» ЖШС бас директорының орынбасары А.С. Жакиевтің БАЯНДАМАСЫ. Қазақстан Республикасының экономикасы мен жоғары өндірістік әлеуетінің символы болып саналатын аса ірі мұнай кеніші Теңіздің тұңғыш мұнайының алынғанына 20 жыл толуына орай бәріміздің тегіс жиналғанымызға шын жүректен қуаныштымын. Үлкен Теңіздің қалай бастау алғаны осында отырғандардың көбінің есінде. Жалпы барлық үлкен құрылыстарға тән секілді бәрі де былай басталды: жазық даланың қақ ортасындағы белгіленген алаңқай жерге алғашқы белгі қада қағылды, содан кейінгісі тек алға!... Мыңдаған үздік мамандар мен жұмысшылардың жанқиярлық еңбегімен игерілген алып кеніш, енді, міне, ондаған жылдар өткен соң өз ауқымымен таңқалдыраруда! Үлкен жеңіс қашан да оңайлықпен келмейді. Теңізді игеру басталғаннан-ақ техникалық, өндірістік және тасымал жұмыстары бойынша көптеген күрделі мәселелерді шешуге едәуір күш жұмсалды. Бірақ біз жетістікке жететінімізге күмәданбадық біз мұны алғаш жол салған геологтардан, геофизиктерден, бұрғышылардан, кәсіпшіліктен мұнай өндірушілерден және құрылысшылардан үйрендік жылдың 6 сәуірі күні, сағат де Теңіз газ өңдеу зауыты кәсіпшіліктен алғашқы мұнайды қабылдады. Біз бүгін 20 жылдығын салтанатпен атап өтіп отырған мұнайлы Теңіздің жылнамсы осы сәттен бастау алды. Сол кездегі Гурьев деп аталған біздің облыстың басшылары Оңайбай Көшеков, Қ. Кабылдин Н. Балғымбаев Т. Миллер А. Жакиев Ш. Аманбаев А. Алыбаев Біздің ұсынысымыз бойынша қысқа мерзімде тәжірибелік-өнеркәсіптік қондырғыны жобалау және оның құрылысын салу туралы шешім қабылданды, бұл барлау бұрғылауы аяқталған ұңғымаларды кешенді сынақтан өткізетін және тәжірибелік-өнеркәсіптік және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізетін полигон іспетті де еді. Тәжірибелік-өнеркәсіптік қондырғының құрылысы мен оның іске қосылуы барлау ұңғымаларын сынау жөнінде толық кешенді зерттеу жұмыстарын жүргізуге ықпал етті, қондырғыда металлургия, химия және мұнай химиясы салаларының өнімдеріне тәжірибелік үлгіде сынақ жүргізетін әртүрлі жетекші ғылымизерттеу және жобалау институтттарының өкілдері жұмыс жасады. Тұз асты қабаттарында мұнайдың бар екеніне бүкіл болмысымен сенімді Бөлекбай Сағынғалиұлына алғашқы сынақ нәтижелерінің өзі-ақ КСРО Министрлер Кеңеснің Төрағасы А.Н.Косыгиннің қабылдауында болуына және СОКП Орталық Комитеті мен КСРО Министрлер Кеңесінің 1981 жылғы 4 маусымдағы 522-ші «Батыс Қазақстанда геологиялық барлау жұмыстарын күшейту және мұнай-газ өнеркәсібін дамытудың шаралары туралы» қаулы қабылдаудың қажеттілігін дәлелдеуге жетіп жатты. Сағынғалиев әрекетінің маңыздылығын бағалау үшін мына жағдайға назар салалық. КСРО-дағы мұнай өндіретін өндірістік бірлестіктердің 49 басшысының біреуі, оның өзі одақ көлемінде өндірілетін бүкіл мұнайдың бір пайызға жуығын ғана беретін бірлестік бастығының КСРО Үкіметі Төрағасының бас кезінде Алғаға сұйық күкірттің алғашқы жиынтығы жөнелтілді. Құрылыс жұмыстары кезінде Жылбаев, Елеманов, Кенжетаев, Панарин, Байзақов, Оңалбаев, Мұқышев, Жакиев, Құлбаев, Олияненко, Е. Салихов Сейітқазиев, Сейітмағамбетов, Краснов, Сембиев, Кузьмин, Медеуов және басқалары секілді Теңіз кешені мен мердігер ұйымдардың басшылары және мамандары кәсіби шеберлік пен жауапкершіліктің жоғары үлгісін көрсете білді. Ерекше кенішті іске қосу және оның қауіпсіз жұмысын қамтамасыз етуде «Теңізмұнайгаз» бірлестігінің бірінші басшылары бас директорлар Ясавеев, Шишлов, Новиков, Батырбаев, Сағытжанов, сондай-ақ бас инженерлер Сильченко, Максимов, Отто, Кизимов, Дүзбаевтардың сіңірген еңбектері айтарлықтай. «Гипровостокнефть» және ВНИПИгазпереработка жобалау институттары да көп үлес қосты. Сол кезде кеңестік мамандармен бірге шетелдік мамандар да ынтымақты жұмыс жасай білді, солардан есімде қалғандары Ханс- Вернер Пфайфер, Детлеф Пройс, Йозеф Горек, Гюнтер Эверс және басқалары Тәуелсіздігін алған Қазақстан негізгі құжаттары Елбасының Жарлығымен бекітілген «Теңізшевройл» бірлескен кәсіпорнын құруды шапшаңдатты. Бұл Елбасының көреген саясаты арқасында елімізге тартылған алғашқы шетелдік инвестиция болатын. «Теңізшевройлдың» құрылуы мұнай саласын реформалауға, шетелдік инвести- Қазақстан Республикасына роялти, салық, жалақы және қазақстандық тауарлар мен қызметтерге өтемдер түрінде 7 триллион теңгеден астам қаржы төленді. Бұдан басқа біз өз қызметкерлеріміз бен Атырау облысы тұрғындарының әлеуметтік жобаларына 93 миллиард теңге қаржы жұмсадық. Компанияның тағы бір айтарлықтай жетістігі ТШО-дағы қызметкерлердің 85 пайызы, жоғарғы және орта буын басшылардың 76 пайызы қазақстандықтар. ТШО-ның қауіпсіздік техникасы жөніндегі көрсеткіштері ең маңызды жетістіктерінің бірі болып саналады. Сіздердің әріптестеріңіз Теңіз мұнайшылары қауіпсіздік техникасы жөнінен жаңа биік стандарттарды орнықтыруды жалғастыруда. Жақында біз ТШО және мердігер ұйымдар қызметкерлері арасында жұмыс уақытын зая жібермей, бірде-бір жарақатсыз 10 миллион адам-сағат жұмыс жасауды қамтамасыз еттік. Сөзімнің соңында біздің компанияның Қазақстанның даму үрдісінде зор маңыз атқарып келе жатқанын «Теңізшевройл» ұжымы өте мақтан тұтатынын айтқым келеді және ТШО-ның ел экономикасын одан әрі дамытуға қосар үлесін үстей түсетініне мен сенімдімін. Өзінің инаугурациялық шара салтанатында сөйлеген сөзінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның болашағы төрт маңызды тұжырымдамаға негізделген, олар «Модернизация, Халықтың әл-ауқаты, Инновация және Интеграция», деп атап көрсеткен болатын. Мен ТШО-да осы аталмыш санаттар бойынша біз мақтан тұтатындай тамаша жетістіктер бар Есен Тасқынбаев, Сағат Түгелбаев, Равиль Шырдабаев, аудан басшылары В. Думчев, Б. Түсіпқалиев, М. Қилыбаев, Т. Жұмағұлов, топ, трест, бірлестік, зауыт, зерттеу ұйымдарының басшылары Н. Балғымбаев, Г. Ясавеев, Ю. Панарин, В. Новиков, С. Шишлов, Ю. Махошвили, С. Сағытжанов, Қ. Құдабаев, В. Михайлов, М. Зидиханов, Краснов және басқаларының есімдерін үлкен құрметпен атаймын, көптеген күрделі ұйымдастыру және шаруашылық мәселелерін шешудегі олардың тәжірибесі, қайраты, табандылығы және мақсаткерліктері мен табысқа деген сенімдері бұл күндері бүкіл ел мақтан тұтып отырған ерен істердің жүзеге асуын қамтамасыз еткен болатын. Теңіз кенішін игерудің бастапқы кезеңіндегі қиындықтардың бәріне төзген, алғашқы ізашарлар атағының құрметі мен сыйына лайық мұнайшылардың осы залда отырған үлкен тобына, жобалаушыларға, құрылысшыларға, бұрғышыларға, кәсіпшілікте еңбек еткендерге, зауыт кешенінің инженерлеріне және басқаларына асқан разы сезіммен құрметімді білдіремін! Әлемдегі ең ірі және геологиялықфизикалық сипаттамасы жағынан өте күрделі Теңіз кенішін игеру КСРО секілді үлкен елдің бүкіл күшін шоғырландыруды қажет етті. Алғашқы ізашарлардың үлкен тобы Ж. Досмұхамбетов, Б. Сағынғалиев, Б. Еламанов, А. Хисметов, Қ. Балжанов, В. Авров, М. Балғымбаев, О. Есқазиев Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының (Соңы 8 бетте).

8 8 (Соңы. Басы 6-7 беттерде). иегерлері атанса, ал Жолдасқали Ахметұлы Досмұхамбетов КСРО-ның Лениндік сыйлығына ие болды. Қазір біз КТЖ зауыты деп атап жүрген, газ өңдеу зауыты сол кезде өзі тәріздес кәсіпорындар арасында ең заманауи технологиялық кешен, ал Теңізде басталған жаңа құрылыс елдегі, тіпті, әлемдегі ең ірі құрылыс нысандарының бірі болды. Бұл салыстырудан жоба ауқымының қандайлығын білуге болады! Жобалаушылар мен құрылысшылардың еңбегін атап өту керек, 1991 жылдың сәуірінде 1 Кешенді технологиялық желінің құрылысы аяқталып, іске қосудың реттеу-жіберу сынақтарынан толықтай өтті. Тұзасты қабатының мұнайын күкіртті сутегі мен меркаптан секілді жебір қоспалардан тазартатын заманауи газ өңдеу зауыты салынды. Отандық мұнай өнеркәсібінің тәжірибесінде тұңғыш рет кеніш пен зауыт басқарудың жаңа тәсілі заманауи ЭЕМ-ы негізіндегі арнайы автоматты басқару жүйесімен жүзеге асырылды. Бізде бәрі жаңа болатын, сондықтан да барлығына да, турасын айтқанда, «тұңғыш рет» деген тіркес сөз қолданылатын. Жылдар, тіпті, екі онжылдық өтті. Бұл күнде Теңіз атауы Тәуелсіз Қазақстандағы мұнай өндіретін «Теңізшевройл» компаниясымен астастырылады. Бірінші КТЖ-нің өндіріске қосылғанынан тура екі жылдан кейін, 1993 жылдың 6 сәуірінде қазақ-американ бірлескен кәсіпорыны «Теңізшевройлды» құру туралы қол қою рәсімінің салтанаты болды. Тәуелсіз Қазақстанның алғашқы қаз басып, қалыптасу кезіндегі ерекше маңыз атқарған осы бір оқиғаның бастауында Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің атқарған қызметі ұшан-теңіз. Аса қиын экономикалық дағдарыс кезеңіндегі ел экономикасының жаңа жолдары енді ғана айқындала бастаған шақта Елбасы стратегиялық салаларға шетелдік капиталды тарту жөнінде жауапты шешім қабылдады. Бүгін біз көшбасшымыздың батылдығы мен көрегендігіне әділ баға бере отырып, сол кезде бірлескен кәсіпорын құрудан басқа дұрыс балама болмағанын жақсы түсінеміз. Теңіз бен «Теңізшевройл» біздің тәуелсіз жас республикамызбен бірге қадам басып келеді. «Теңізшевройл» барлық тұрғыдан алғанда да жас мемлекетіміздің нарықтық экономикасының алғашқы ізашары. Түбегейлі және батыл экономикалық реформалар жылдарында «Теңізшевройл» экономикамыздың мұнай және өзге салаларына инновациялық жобаларды шұғыл жүзеге асыру арқылы үлгі көрсетті. Біздің кәсіпорынның қалыптасу үдерісі тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуымен біте қайнасқан. Біз Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығын салтанатты түрде атап өтуге дайындалудамыз, мына бүгінгі Теңіз мұнайының мерекесін мемлекетіміз үшін ерекше күн саналатын осынау ұлағат шараның бір тармағы деп білеміз. ТШО табыстары меніңше алғашқы ізашарлар жасаған ерен еңбектің өтеуі іспетті жылдан бері мұнай өндіру көлемі 25 еседен астам өсті, ал, өткен жылдың нәтижесі 26 миллион тоннаны құрады. Жыл сайын еңбек және өндіріс қауіпсіздігі жөнінен әлемдік деңгейдегі жетістіктерге қол жеткізіп келеміз жылдан бері қоршаған ортаға өндірістік әсерді азайту жөніндегі мақсатқа ТШО 2 миллиард АҚШ доллары көлемінде қаржы жұмсап, бұл бағытта әлемдік деңгейдегі нәтижелерге ие болды. ТШО Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік дамуына лайықты үлес қосып келе жатқанын мақтан тұтады. ТШО-ның өз қызметін бастағаннан бергі Қазақстан экономикасына берген жиынтық төлемдер мөлшері 45 миллиард АҚШ долларынан асты жылы бұл көрсеткіш 10 миллиард АҚШ долларын құрады. Барлық жетістік, ең алдымен, ұжымның ынтымақты еңбегінің нәтижесі. Кадрларды оқыту және шыңдау жөніндегі тұрақты бағдарламаны жүзеге асыру нәтижесінде жауапты басшылық лауазымдарға тағайындалған жергілікті қызметкерлер қатары көбейе түсуде. ТШО-да жалпы жұмыс iстейтiндердiң 85 пайызы қазақстандықтар. Кәсіпорындағы жергілікті ұлттық басшылардың, орта буын жетекшілерінің үлесі жалпы басшылық құрамның 76 пайызын құрайды. ТШО жыл сайын қазақстандық тауарлар мен қызметтерді пайдалануға 1 миллиардтан астам АҚШ доллары шамасында қаржы жұмсап келеді, 1995-ші жылдан бергі бұл бағыттағы көрсеткіш 9 миллиард 6 жүз миллион АҚШ долларын құрайды ші жылдан бергі кезеңде ТШО Атырау облысының әртүрлі әлеуметтік жобаларына 645 миллион доллардан астам қаржы жұмсады ші жылдан бері ТШО «Игілік» бағдарламасына жыл сайын 20 миллион АҚШ доллары көлемінде қаржы бөліп келеді. Тұрғындардың денсаулығын жақсарту, білім беру және оқыту жөніндегі арнаулы бағдарламаларға да тұрақты түрде қаржы бөлуде. Бұл жұмыстар жұртшылық, қоғам тарапынан лайықты бағалануда. «Теңізшевройл» ЖШС 2007 жылы үздік инвестициялық жобасы үшін «Прометей» сыйлығының иегері атанды. Ал, 2008 жылы үздік әлеуметтік жобасы үшін «Парыз» байқауының күміс, 2009-шы жылы үздік ұжымдық келісім шарты үшін алтын жүлдесінің жеңімпазы болды шы жылы Теңізшевройл Қазақстандағы ірі кәсіпорындар арасында көшбасшы деп танылды. ТШО-ның Қазақстан экономикасына қосатын үлесi алдағы уақыттары да еселене түседi деп білемін. Бұған сенім мол. Осында қатысып отырғандардың көбінің есінде болар, кешкі сағат 6-да алғашқы болып 8 ұңғыма ашылғаннан кейін кәсіпшіліктің мұнай жинау жүйесі, 15-ші топтық өлшеу қондырғысы, Орталық өндірістік манифольд және Слаг-кетчер бойымен тізбек жасап өткен алғашқы мұнай зауытқа жеткен еді. Бұл біздің табанды жұмысымыз бен ұмтылыстарымыздың көптен күткен сәті болатын. Мен осы оқиғаға тікелей қатысушылардың ортақ пікірі ретінде айтар болсам, бұл біздің бәріміздің ғұмырнамамыздағы ең маңызды да ерекше сезімге толы кезең, ұмытылмас естелік. Мұнайлы Теңізді қолдарымен құрғандарға мың мәрте құрмет пен тағзым! «Теңізшевройл» ЖШС бас директоры Тим Миллер мырзаға Құрметті Миллер мырза! Кәсіпорынның құрметті қызметкерлері мен ардагерлері! «ЛУКОЙЛ» АҚ-ның басшылығы және жеке өзімнің атымнан Теңіз мұнайының өндірістік өндірілуінің 20 жылдығымен Сіздерді құттықтаймын! Тарихи өлшеммен алғанда осынау қысқа мерзімде Атырау өңірінде ұлан-ғайыр жұмыстар жүргізілді әлемдегі аса ірі мұнай газ кәсіпшілігі құрылды, аса мол көлемде көмірсутегін өндіруді және дайындауды, сондай-ақ сұйытылған газ, тауарлы күкірт және электр қуатын өндіруді қамтамасыз ететін инновациялық өнеркәсіптік инфрақұрылым кешені тұрғызылды. Бұрынғы Кеңестік кеңістікте Теңіз мұнайын экспортқа тасымалдайтын «Теңіз-Новороссийск» жеке тұрба құбыры тартылды. Сондықтан да 2010 жылы «Теңізшевройл» ЖШС-нің Қазақстандағы аса ірі кәсіпорын деп ресми танылуы тегіннен тегін емес. Тағы бір атап өтетін жай Теңізде еңбек қауіпсіздігіне, экологолиялық стандарттардың сақталуына және маңызды әлеуметтік міндеттердің шешілуіне зор көңіл бөлінуде. «Теңізшевройл» компаниясының барлық қызметкерлеріне және геологиялық барлау жұмыстарын жүргізген және Теңізді табысты игерген ардагерлерге бақыт және зор денсаулық тілеймін. В.Ю. АЛЕКПЕРОВ, «ЛУКОЙЛ» АҚ-ның президенті. ТШО-ның ардагері Шәкір Аманбаевтың сөзі Теңіз мұнайының 20 жылдығына және Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған кездесуге қатысушы құрметті қауым! Теңізді игерген Сіздердің алдыңызда сөз сөйлеп, бәрі қалай басталғанын еске түсіру мүмкіндігін бергені үшін Теңізшевройл компаниясына айтар алғысым шексіз жылдың күзінде мен Теңіз кен орнынын жайғастыру жөніндегі өндірістік бөлімнің бастығы болып тағайындалдым. Жаңа жұмысыма кіріскен кезде Мұнай өнеркәсібі министрлігінің (МӨМ) бұйрығына сәйкес Теңіз кенішін игеру үшін жаңа «Теңізмұнайгаз» (ТМГ) бірлестігі құрылып, бөлімнің сол басқармаға берілетінін хабарлады жылдың наурызында «Теңізмұнай» мұнай-газ өндіру басқармасының (МГӨБ) кенішті жайғастыру жөніндегі өндірістік бөлімнің бастығы қызметіне тағайындалдым. Ол кезде Кеңес Одағының бүкіл шартарабынан: Грозныйдан, Татарстаннан мамандар шақырылған болатын. ТМГ кеңсесінің дәліздерінен татарша сөйлесіп жатқандарды жиі еститін едік. Бастапқыда, Теңіз кен орны құрылысы жөніндегі жоспарды құру және жабдықтармен және материалдармен қамтамасыз ету жөніндегі тапсырыс науқаны барысында барлық МГӨБ бөлімдері Құлсарыда бір кеңседе шоғырланған еді. Кейін, бас механик Қайырбек Жанасовпен (Теңіз кен орнында ұңғымаларды бұрғылау мектебінен өткен) бірге біз Теңізге барып, Қаратон ауылында венгрлермен (Ведепсер компаниясының) және Теңіздегі 1 ұңғыма жанындағы қалашықта тұрдық. МГӨБ негізінен жергілікті мамандармен (операторлар, бұрғышылар) және Мәскеу мен Қазақстанның жоғары оқу орындарының түлектері Төлегенов Жоламан, Жакиев Әнуарбек, Өтенов Рақымжан, Сейтаев Жеңіс, Молдиев Нысанбай сияқты жас инженер мұнайшылармен құрамдалған болатын. Мердігер ұйымдар негізінен Мұнай-газ құрылысы министрлігінің құрылыс ұйымдары болатын, атап айтқанда Ақтаулық СМУ-10 және электрмонтаж жұмыстарын жүргізетін МУ-3 (6 кв электр берілісі желілері, 10 кв трансформаторлық қосалқы стансасы), сондайақ, Түрікменстан, Ресей, Өзбекстан, басқа жерлердің мекемелері және Гипровостокнефть жобалау ұйымы. «37 ұңғымадан мұнай өндіру жөніндегі сынақ-өнеркәсіптік қондырғысының» құрылысы және Теңіздің мол мұнайын игеруге дайындық тым шапшаң қарқынмен жүргізілді. Ұңғымаларға, ӨҚ өлшеу қондырғыларына және басқа нысандарға көлік жолдары, әрі қосалқы стансалардың электр беріліс желілері тартылып, ұңғымалар ернеуін топырақпен шегендеу жұмыстары жүріп жатты. Сонымен қатар, кен орнында Өндірістік техникалық қамту және жабдықтау басқармасының базасы («құбыр базасы» ретінде белгілі) салынып жатты, ал алғашқы жүк болып жапондық жылу тұмшалағышы бар құбырлар жеткізілді. Канадалық «Лавалин» фирмасының өкілдері келді. Теңіз кен орнының мұнайын жинау жүйесінің ұланғайыр құрылысы бастау алды. Құрылысқа қатысқандардың алдында бір ғана мақсат тұрды кенішті көзделген мерзімде және сапалы түрде жайғастыру. Дегенмен, әрине, ол кездегі жағдайларды қазіргімен салыстыру орынсыз, бірақ қызметкерлер шағымданбайтын еді, жұмыстарын жетілдіруге тырысып бақты және Қазақстан экономикасын жақсарту ісінде сүбелі үлес қосқан осындай бірегей Теңіз кен орнын игеру ісіне атсалысып жатқанын мақтаныш тұтты. Бұрынғы Кеңес Одағының түкпір-түкпірінен жұмыс істеуге келген қызметкерлердің көбі осында қалды, балалары қазір Теңізде еңбек етіп жатыр. Жастар бастылыққа қарамастан спортпен шұғылдану үшін кешккілік уақыт таба білді. Осындай көп ұлтты ұжымда қандай да болмасын келіспеушілік орын алғаны есімде жоқ. Бәрінің бір ғана мақсаты болды кенішті мерзімінде іске қосу. Салыстыру үшін үлкен жанұя болды дегеннен басқа теңеу табу қиын. Өздеріңіз білетіндей, Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Қазақстан Теңіз кен орнын игеру үшін американдық Шеврон компаниясымен келісім-шартқа отырды жылдың сәуірінде біз «Теңізшевройл» БК қызметкерлеріне айналдық. Жергілікті мердігерлердің (СМУ-10, МУ-3) орнына біртіндеп батыс компаниялары келді. Дегенмен, батыс мамандары біздің мамандардың жоғарғы деңгейін мойындады. Мысалы, Бехтель компаниясы инженерінің(ұлыбританиядан) маған былай дегені бар: «Білесің бе, Шәкір, СМУ-10 (Ақтау) дәнекерлеушілері өте жақсы. Олардың орнын «Бехтель» басқаны өкінішті. Егер бәрі менің қолымда болғанда мен олардың бәрін жұмысқа алар едім». Аттары бойынша тоқталмаймын, себебі біреуді атамай қаламын деп ыңғайсызданамын, дүниежүзіндегі осындай бірегей Теңіз кен орнын игеру кезінде бірге жұмыс істеген әріптестерімді жылы пейілмен еске алып отырамын және олармен кездесуге әрдайым қуаныштымын. Тағы да Теңіз кенішін іске қосудың 20 жылдығымен баршаңызды құттықтаймын. Мен ТШО жетістіктерін естіп, қуанамын, ТШО компаниясының еңбекті қорғау және экология мәселелері бойынша байыпты ұстанымы бар екенін және барлық талаптардың орындалатынын білемін. Менің балаларым осы компанияда жұмыс жасайды және мен ТШО компаниясына өндірісте жаңа жетістіктер тілеймін, еліміз тыныш, аман болып, әл-ауқаты арта берсін. Назарларыңызға рахмет. ТШО қызметкерлері бірлестігінің (ТҚБ) төрағасы Аманжол АЛЫБАЕВТЫҢ сөзі (Теңіз, 21 сәуір 2011 ж.). ТШО өз жұмысында басшылыққа алатын негізгі құжат «ТШО-ның сара жолы», онда біздің мақсаттарымыз, болашақ міндеттеріміз және бүкіл құндылықтарымыз айқын көрсетілген. ТШО-ның сара жолы» өзіміздің кім екенімізді, немен айналысатынымызды және болашаққа деген жоспарларымызды түсіндіреді. Оған тек осында жұмыс жасайтындар үшін ғана емес, бізбен бірге тығыз байланыстағылар үшін де ортақ ұғымдар жинақталған. Елдегі және бүкіл әлемдегі жағдайлар тез өзгеріп жатқан шақта көп ұлтты ұжымдағы күрделі технологиялық жабдықтарда табиғаттың құбылмалы жағдайында жұмыс жасаған кезде дер кезінде алынған шешімдері ұжымдағы ахуалға, сондай-ақ, компанияның аймақтағы және бүкіл елдегі беделіне оңды әсер ететін әлеуметтік экономикалық сипаттағы мәселелердің туындайтыны заңды. Бұл мәселелерді шешудің негізі болып 2011 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енген ТШО қызметкерлері бірлестігі, Теңіз мұнай-газ кешені қызметкерлерінің кәсіподағы және ТШО әкімшілігінің арасында жасасқан Ұжымдық келісім шарт болып табылады, онда әлеуметтік кепілдердің көптеген салалары мен қызметкерлерге деген жеңілдіктердің жоғары межелері нақты белгіленген. Өздеріңізге белгілі, бұдан бұрынғы Ұжымдық шартымыз республикада үздік деп танылып, Елбасының «Парыз» сыйлығымен аталып өтті. Қауіпсіздік техникасы мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы және өнім өндірудегі 2010 жылғы үздік көрсеткіштеріміз біздің қызметкерлердің іскерліктері мен техникалық сауаттылықтарын тағы да дәлелдеді. Бұл жетістіктерге компаниядағы қалыптасқан кадрларды шыңдауға деген тұрақты көзқарас, басшылықтың қызметкерлерге деген зор сенімі мен құрметі елеулі ықпал еткені сөзсіз. ТШО-ның басшылығы мен қоғамдық ұйымдар арасында өзара іскерлік серіктестік байланыс орнаған. Бұл, әсіресе, соңғы Ұжымдық шартты жасасқан кезде айқын байқалды, бұл жолы оған тағы екі сыйақыны(жартыжылдық қорытындысымен және Тәуелсіздік күніне орай) енгізуге қол жетті. ТШО-ның бас директоры Тим Миллер біздің ұсынысымызды қолдады, сондай-ақ бас директордың орынбасары А.Жакиев балалар бақшасының құрылысына байланысты жан-жақты жауап берді біз қазір оның қалай қолға алынғанын көріп отырмыз. Соңғы жылдары Адам ресурстары басқармасымен арадағы байланысымыз нығайды. Қазақстанның өзге компанияларында істеп мол тәжірибе жинақтаған басқарманың қазіргі бас менеджері Ш. Алтыбаева кәсіпорында өзара сенімді және тілектестік ахуал қалыптастырып отыр. Оның көмегі мен кеңесі арқасында ТШО-ның зейнеткерлері мен мүгедек балаларға көмек көрсету, ТШОның кадрлар әлеуетін шыңдау және оқыту мәселелері шешімін тапты. Ұжымдық шарттың сәтті жасақталуына Тұрақты комиссия мүшелері зор үлестерін қосты.. Қазіргі кезде ТШО Құлсарыдағы лицейге көмектесуде, оның оқушылары ТШОда өндірістік тәжірибеден өтуде. Бұл шараны өндіріс менеджерлері, құзыреттілікті шыңдау тобы, үкіметпен және жұртшылықпен байланыс бөлімі және өндірісті оңтайландыру, қоршаған ортаны қорғау және қауіпсіздік техникасы бөлімдері қолдады. Алда да ТШО-ның қызметкерлері атқарар ауқымды міндеттер тұр. Сауатты басшылық, өздерінің әлемдегі үздік компаниялардың бірінде жұмыс жасайтындығына деген адамдардың сенімділігі, білікті қызметкерлердің жұмысты қауіпсіз атқаруға деген дағдысы, қызметкерлердің болашақтарына деген алаңсыздығы және алда тұрған міндеттерді сәтті шешуге деген құштарлықтары көңіл көншітеді. Біз ТШО қызметкерлерінің алдарында тұрған міндеттердің бәрі де ойдағыдай шешімін табатынына сенімдіміз.

9 9 ТШО Қазақстандық 1-ші инновациялық өнеркәсіптік жиында 2011 жылдың наурызы күндері Астанада «Экотехнология және экоқызметтер», «Тау-кен ісі, металлургия және машина құрастыру», «Атом энергетикасы және өнеркәсіп», «Энергетика және электротехника» деген төрт тақырыптық көрмені біріктірген Қазақстандық 1-ші инновациялық өнеркәсіптік форум болды. Осы алқалы жиын аясында «Теңізшевройлдың» бас демеушілігімен «Көрме» кешенінде «Қазақстан Республикасының қалдықтарды жайғастыру жүйесіндегі инновация» деген тақырып бойынша EcoTech Astana 2011 дөңгелек үстелі жанындағы кездесу өткізілді. Дөңгелек үстел жанындағы бас қосуда коммуналдық қалдықтарды жайғастыру саласындағы стратегиялық мәселелер, қалдықтар жүйесіндегі нормативтік негіздер мәселелері, қалдықтарды жинау, тасымалдау және кәдеге жарату жөніндегі мамандандырылған кәсіпорындарды ынталандыру жайлары талқыланды. ТШО-ның экология бөлімінің бастығы Игорь Мануйленко «Қалдықтарды жайғастыру үшін ТШО-ға қажетті қызметтер» де- ген тақырыпта баяндама жасады. Ол ТШО-ның қолданысындағы қалдықтарды жайғастыру жүйесі туралы, қалдықтардың негізгі дүрмегі және оларды кәдеге жарату тәсілдері жайында айтты. ТШО қоршаған ортаны қорғау саласында көшбасшы болуға ұмтылуда, осы орайда қалдықтарды өңдейтін анағұрлым жаңа әрі тиімді технологияларды пайдалануға ынталы. Ол кездесуге қатысушылар назарын егер қызметтері компанияның талаптары мен құндылықтар саясатына сай келетін болса, қалдықтарды өңдейтін кез келген жергілікті ұйыммен байланыс жасауға ТШОның әзір екеніне аударды. Сондай-ақ, құрамында сынап бар, «міндетін атқарып біткен» энергия үнемдегіш шамдарды не істеуге болады, қайда тапсырған жөн, тұрғындардан теледидар, тоңазытқыш секілді көне тұрмыстық жабдықтарды жинауды қалай ұйымдастыруға болады, Қазақстанда қалдықтарды бөлектеп жинауды қайтіп ұйымдастырған дұрыс, жиналған қайталама материалдарды қайда жіберу керек деген секілді бірнеше түйіткіл мәселелер де қызу талқыланды. EcoTech Astana 2011-де қалдықтарды бөлектеп жинауға арналған нормативтік құжаттың қажеттілігі атап көрсетілді, өйткені, күні бүгін Қазақстанда қалдықтарды бөлектеп жинауды жүзеге асырудың талаптарын айқындайтын Экологиялық Кодекстен басқа реттеуші ережелік нормативтік құжаттар жоқ. Талқылаулар барысында толған полигондарды рекультивациялау мәселесі де көтерілді. Қатысушылардың бәрі де өндірістік қалдықтарды кәдеге жарату, өңдеу және тұтыну жөніндегі жұмыстарды парниктік газдар шығарындаларын азайту, энергия үнемдеу, химиялық қауіпсіздік жөніндегі жобалармен тығыз қарым қатынаста жүргізу, инновацияны енгізу қажет екендігімен келісті. Мамандандырылған кәсіпорындарды ынталандыру тетіктері жөнінде біраз мәселе туындады. Дөңгелек үстел басындағы кездесуге қатысушылар өндірістік қалдықтарды кәдеге жарату, өңдеу және тұтыну жөніндегі жобаларды мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына енгізу және үдемелі индустриялық-инновациялық дамуды инвестициялау тетіктеріне қосу жолдары жайында түсінік алу мақсатымен Индустрия және жаңа технологиялар министрлігіне хабарласу керек деген ұсынысты қолдады. EcoTech Astana 2011 дөңгелек үстелі басындағы кездесуде талқыланған «Қазақстан Республикасының қалдықтарды жайғастыру жүйесіндегі инновация» тақырыбының қорытындысы бойынша қарар қабылданды, ол енді тиісті шешім қабылдау және қолданыстағы бағдарламаға түзету енгізу үшін және қалдықтарды жинау үдерісінен бастап оларды өңдеуге, көмуге немесе залалсыздандыруға дейінгі бүкіл қажетті тетіктерді қамтыған жаңа кешенді бағдарлама жасақтау үшін мемлекеттік органдарға жолданады. Гүлнар ТАСҚАЛИ, ТШО-ның экологиялық ақпарат тобының жетекшісі. ҚАТЕРЛЕРДІ ТАЛДАЙ ОТЫРЫП Көптеген күрделі жобаларды жасақтау кезінде «Теңізшевройл» тарапынан, сондай-ақ «Шеврон» корпарациясының жобалар ресурстарын оңтайландыру жөніндегі комиссиясы тарапынан міндетті түрде қатерлерді алдын-ала бағалау жөніндегі талаптар қойылатыны белгілі. Мұндай бағалау нақты жобаны орындаудың үздік нұсқасын таңдауға немесе жоба таңдау өтіп кеткен жағдайда оны жүзеге асыру нұсқасына байланысты қатерлерді қысқартуға ықпал етеді. ТШО-да бұл жұмыспен «Қатерлерді бағалау» мамандар тобы айналысады, оның құрамында қазақстандықтар жетерлік. Қатерлерді бағалау бұл кешенді зерттеу, оны жүзеге асыру үшін АҚШ-та кеңінен пайдаланатын IHAZID, PHA, Risk & Uncertainty Analysis және басқа да әдістемелер мен үдерістер қолданылуда. Оларды таңдау жобаның күрделілігі мен ауқымдығына қарай анықталады, ал олардың мақсаты қатерлер мен пайдалану қауіпсіздіктерін талдау болып табылады, деп ТШО-ның мамандандырылған тобының жұмыс мәнін түсіндірді оның жетекшісі Рэй Кригер. Әдетте кешенді зерттеу жүргізу үшін Шевронның Хьюстондағы немесе Абердиндегі жобалар басқармасының мамандандырылған бөлімінен кәсіби сарапшы шақырылады, ал, ол жоқ болған жағдайда нақтылы кезеңге біз амалсыздан өзге жерлерден маман шақырамыз. Бұл, әрине, жоба бойынша шығын жұмсауды көбейтеді және сарапшы жоқ болған жағдайда жұмыста кідіріс туғызады. Осыған орай ТШО-да жобалар тобына мынадай маңызды міндеттерді шешуге көмек көрсететін өзіміздің ұлттық сарапшылар тобын құруға ұйғарым жасалды: 1. Жобалардың сарапшылар қызметіне төлейтін төлем бөлігінің шығын жағын қысқарту; 2. Қатерлерді бағалау жөніндегі өз мамандарымызды және осындай бағалауға арналған мағұлматтар қорын қамтамасыз ету; 3. Зерттеулер жүргізу және ақтық нәтижелерді дайындау мерзімін қысқарту; 4. Барлық күрделі жобалар үшін қатерлерді бағалаудың біртұтас әдістеме стандартын белгілеу; 5. ТШО-ның жобалары үшін қатерлердің бірыңғай шкаласын қолдану; 6. Қатерлер регистерін түзу үдерісін, сондай-ақ оның бекітілу және қолдану үдерісін стандарттау. Осыдан кейін Шевронның стандарттарына қатаң сәйкестендірілген өзіміздің қатерлерді бағалау жөніндегі дербес әдістемемізді жасақтау жөніндегі қым-қуыт жұмысымыз жалғасты. Бұл жұмыстар әлбетте Шевронның Хьюстондағы оңтайландыру орталығында міндетті түрде қаралуға және келісілуге жататын. Соның негізінде оларды нақты бір жобада пайдалану жөнінде ақтық Айнагүл Телешова мен Гүлжан Ерғалиева шешім алынатын. Турасын айтайық, бұл ретте біз көптеген зерттеулердің жоғары кәсіби деңгейде орындалып қана қоймай сондай-ақ жобалар топтарына нәтижелердің сапалы және дер кезінде жеткізілгендігі жөнінде біраз оңды пікірлер айтылды. Осы орайда негізгі үміт ұлттық мамандарға артылғанын Рэй атап айтты. Сөйтіп, жаңа топқа алғашқылардың бірі болып қауіпсіздік техникасы және қоршағаны ортаны қорғау бөлімінің кеңесшісі Гүлжан Ерғалиева мен қауіпсіздік техникасы жөніндегі маман Айнагүл Телешова таңдалды. Рэй ұсыныс айтқан кезде қапелімде абыржып қалдым, дейді Айнагүл Телешова. Мен алған білімім бойынша аудармашымын, әрине, қауіпсіздік және оршаған ортаны қорғау бойынша маманданып, білім алуымды жалғастырудамын, ал, қатерлерді бағалау жөнінде тәжірибем жоқ болатын. Бірақ мені сабырға шақырды: аталмыш мәселе бойынша Қазақстанда дайын мамандар жоқ дерліктей, сондықтан да біреулерге мұны бастау керек қой. Сөйтіп, бұл бағыттағы анағұрлым тәжірибелі әріптесіміздің нағыз қамқорлығы осы жерде байқалды. Теңізде мені талдамалы зерттеулер тәсіліне Мугавил Садыков жанжақты үйретті және Резеда Абдрахимовадан, Жанар Жұмағалиевадан, Руслан Зарлықовтан және Гүлжан Ерғалиевадан көп нәрсені білдім, үйрендім. Дегенмен, жаңа жұмыстың кәсіби иірімдерін игеруде маман ретінде мен Рэй Кригердің ықпалы арқасында қалыптастым. Жұмыс жайлы айтсам бұл үдеріс өте қызықты. «Өндіріс үшін қауіпті қатерлер» деген не, біз мұны жалпы ұғымымызда қалай деп атаймыз? Бұл жерде әңгіме апаттар немесе жарақаттармен байланысты бәз бір тікелей қауіп турасында емес. Мысалы, жабдық біртіндеп тозады міне, бұл өнімділікті төмендетеді, яғни кәсіпорынның экономикалық тиімділігін кемітетін қатер. Немесе ұсынылған материалдар мен қызметтердің құны тым жоғары ал, мұның артық шығындар жұмсау қатерінен алып шығатын өзге баламасы жоқ па? Міне, нақ осылай қауіпсіздік, адамдар денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғау жайлары да талданады. Яғни, біздің кішігірім «Қатерлерді бағалау» командасының қызмет ауқымы, былайша айтқанда, ұшан-теңіз. Жаңа және қолданыстағы жобаларды жобалау және модерлендірудің ертерек бастау кезеңінде біз қатерлерді бағалауды жүргіземіз, деп үдеріске тереңдей түсті Г.Ерғалиева. Оны қалай жүргіземіз? Әрине, құрылыс басталғанға дейін және нысандарды пайдалануға тапсырғанға дейін қауіпті факторларды анықтап және талдап, соның нәтижелері бойынша оларды жою жөнінде шаралар алу жолымен жүзеге асырылады. Аталмыш стратегияны жүзеге асыру үшін «Шеврон» корпорациясы 2006 жылы қатерлерді реттеу жөніндегі БиООС (RiskMan2 бағдарламасы) бағдарламасын жасақтады, стандарттады және жүзеге асырды, ол қазір «Шевронның» барлық буындарында енгізілуде. Бұл бағдарламаның құндылығы өндірістік нысандарды пайдаланудың қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз етуімен, сондай-ақ жобалаудың бүкіл кезеңдері бойына қабылданған шараларды ескере отырып қатерлерді кезеңдік қайта қараулар және қайта бағалаулар жүргізумен ерекшеленеді. Сөйтіп, болуы мүмкін келеңсіз жағдайлардың және солардың салдарынан болатын бәз бір шығындардың (адам, экологиялық, экономикалық және компания репутациясы) алды алынады жыл біздің топ үшін жаңа дағдыларды игеру және жаңа мүмкіндіктерді ашуға толы жыл болды. Сондай-ақ жыл сапалық және сандық деңгейі жағынан жаңа жетістіктерге жетумен, ірі күрделі жобалар үшін, соның ішінде ерте тұжырымдар жасақтау жөніндегі жобалар және бірнеше шағын күрделі жобалар үшін қызмет көрсету аясын кеңейтуімен ерекшеленді жылы біз «Егерде?» әдістемесі бойынша өндірістің қауіпті факторлары мен пайдалану сипаттамаларына бірнеше анағұрлым нақты талдауларды бастадық және ойдағыдай жүзеге асырдық, сондай-ақ жалпы жобалық қатерлерді анықтау және бағалау жөнінде семинарларды өткізуді бастадық. Бастапқыда бағдарламаның өзін түсінуде және оны жүзеге асыруда қиындықтар болды. Оны жолға қоюда бізге «Шеврон» корпорациясының кәсіби мамандары, болашақ кеңейту жобасының қауіпсіздік техникасы және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі менеджері Вэлл Форт пен өзіміздің супервайзеріміз Рэй Кригер тәлімгерлік көмектерін көрсетті және бұл игі істерін әлі жалғастыруда. Ал, жаңа анағұрлым нақтылы талдаулар жүргізуді бастаған кезде қаралуға алынған жобалар талдауларының шекаралары мен көлемдерін нақты айқындауда қиындықтар кезекті. Ең күрделісі өндірістің әртүрлі саларының өкілдері сарапшылар мен мамандардан тұратын команданы олар талқылайтын проблемалық мәселелер жөніндегі тақырыпты қажетті арнаға бағыттауда кезікті, бұл жерде белгіленген мақсатқа жету үшін талдау шегінде болу және бөлінген уақыт аясында орындау қажет болатын Қазіргі кезде біз көп жылдық халықаралық тәжірибесі және жан-жақты білімі бар біздің шетелдік әріптестеріміздің деңгейіне жеттік, оларды ТШО-ның күрделі жобаларының қауіпті факторларына талдаулар жүргізу үдерістерінде біз алмастырып жатырмыз. Бұл жетістіктеріміздің бәрі «Шевронда» қолданылып келе жатқан және ТШОда ойдағыдай енгізіліп жатқан кадрларды және жас мамандарды оқыту және шыңдау жөніндегі кешенді көзқарасқа және үздік құрымдалған бағдарламаға негізделген. Гүлжан мен Айнагүлдің жұмыстарын жоғары бағалай отырып, деді әңгімемізді қорытындылаған Рэй Кригер, мен олардың қатерлерді бағалауды түзу жөніндегі өз жұмыстарынан асқан қанағат сезімдеріне бөленетіндерін байқағандаймын, өйткені, Теңізді анағұрлым қауіпсіз жұмыс орны етіп қалыптастырып, қатерлі факторларды қысқартудағы пайдалы істерден анық көрініп отырған өз үлестерін айқын сезінеді. Болашаққа көз жүгірте отырып, біз қатерлерді бағалаудың қолданылып келе жатқан әдістерінің құрамына Sagety Obgective Analysis (SOA) үдерісін қосуды жоспарлап отырмыз. Қазіргі кезде Гүлжан Сингапурде, ол онда оқуда және SOA сертификатын алатын болады, содан кейін ол «Шевронның» онша көп емес өкілдерімен бірге осындай талдаулар жүргізетін ресми аккеридитация алады. Г. ТРУХИН.

10 10 ТАМАША БАСТАМА Жақында ТШО-ның өндірістік нысандар құрылысы және жобалау бөлімінде әдеттегіден өзгеше шара болып өтті. Бөлім менеджері Самуэл Ванзант салтанатты жағдайда «Теңізшевройлда» он және оданда көп жыл жұмыс жасап жатқан қызметкерлерге естелік белгілер мен алғыс хаттар тапсырды. Рәсім ретінде ойластырылған шара кенет туған үйдей болып кеткен компанияда өтіп жатқан ғұмырнаманың елеулі кезеңі жайлы, достық туралы, өндірістік кәсіпорыннан да гөрі анағұрлым жоғары ұғымды білдіретін ұжымға айналған «Теңізшевройл» жайында жүрекжарды ойлар мен естеліктер шертілген әсем кешке айналып жүре берді. Мен үшін адамдардың шынайы толқуы күтпеген жай болды, деді Сэм, тіпті, бөлім басшысы ретінде оның өзі де осы кеште біраз жайларға қанықты. Біз қызметкерлеріміздің бәрінің де соншалықты маңызды, бағалы және аса қымбат екенін танытқымыз келген. Білсеңіз, мен сонда олардың әрқайсысының соншалықты бағалы екенін шынайы сезіндім. С.Ванзант «Шевронда» корпорацияда ұзақ жылдар бойына жұмыс істейтін, былайша айтқанда, өзге компаниялардан шақыру болып жатқанына қарамастан өз ұжымына шынайы берілген қызметкерлерді көтермелеу жүйесі қолданылатынын айтты. Сөйтті де, «Шевронда» он жылдан астам жұмыс істегені үшін сыйға берілген безендірілуі ерекше сағатын көрсетті. Ол оны мақтанышпен қолына тағып жүр, ешқандай сәнді сағаттарға айырбастағысы жоқ. Біздің супервайзер Құралай Арпиева өзімізде он жылдан бері жұмыс істейтін қызметкерлерді арнайы белгілермен атап өту жөнінде айтқанда, мен бұл ұсынысты бірден қолдадым. Бұны өзімнің көтермегенім ұят болды, деп әзілдейді менеджер. Біз уақыт жайлы тым сирек еске аламыз. Бұған жұмысбастылық әсер ететін де шығар, өйткені, ол бізде жеткілікті, дейді Құралай. Ал, бізде өздерін «Теңізшевройлмен» тығыз жымдастырып тастағандар көпақ, олар компаниядан тыс кездері байыз тауып жүре алмайды. Шынында да солай: олардың біразы өздерінің тағдырын осы жер- мен байланыстырған. Өздерінің іскерлік қасиеттерін әртүрлі өндірістік жобаларда ғана танытып қоймай, олар осында махаббат сезімдерін оятып, мәңгілік жұптарын да тапты. Сондықтан да олар разы, ұжымдарына берілген. Осы орайда компания да оларға тәнті. ТШО-да қызметкерлердің сіңірген еңбегін бағалау саясаты қолданылады. Осыған сүйеніп, біз еңбегі сіңгендерді ұжым алдында мадақтап, алғыс хаттар мен естелік белгі беруді ұйғардық. «Белгі» хрусталь шыныдан жасалынған көп қырлы әдемі вымпел. Оған арнайы тапсырыс беріп, осы шара үшін жасатқан. Енді өзінің бөліміне адал осы бөлімнің қызметкерлері осы бір награданы иеленетін болады. Мені де ескергендері үшін әріптесттерімнің бәріне айтар алғысым шексіз дейді, естелік белгі алған бөлім ардагерлерінің бірі Татьяна Михайлова. Компанияда жұмыс жасағанына елеулі кезең болған қызметкерлерді құттықтау жөніндегі біздің басшыларымыздың бастамалары өте ұнайды. Өзіңді ұзақ жылдардан білетін әріптестердің бастан өткерген түрлі жайларды сабақтап еске алуы, ал, басшылардың жетістіктер туралы әңгімелеуі еріксіз толқытады екен. Міне, осының өзі біздің өзара сыйластығымыз бен шынайы достығымыздың жарқын айғағы. Ал, мына үстелімнің үстіндегі грамота мен естелік кәдесый, өзімнің алғашқы аталмыш шараның куәгері болғаным үшін мақтануыма толық ықпал ететін жай. Артық та емес, кем де емес, дәл нүктеге, нысанаға дөп тиген сөз. Сондықтан да болар, естелік белгі тапсыру кеші, шынында да әсерлі болды. Бұл-өндірістік нысандар құрылысы және жобалау бөлімі ұжымының достығы бұрынғыдан да нығая түсті деген сөз. Бастама барлық жағынан алғанда да тамаша және сөз жоқ, таратуға да тұрарлық жай. Г. ТРУХИН. Балалар суретінің байқауы ТШО-ның үкіметпен және жұртшылықпен байланыс бөлімі мен Жылыой аудандық білім бөлімі Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығын тойлау аясында «Елім - менің ертегі» деген тақырыппен ба- лалар суретінің аудандық конкурсын ұйымдастырып, өткізді. Шығармашылық байқау ізгі мақсатты көздеді: Қазақстанның 20 жыл ішіндегі қарыштап өркендеуін, «Теңізшевройлдың» үйлесімді дамуын және оның ел экономикасына, мәдениеті мен білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік салаларын дамытуға қосып келе жатқан үлесін жас ұрпақ санасына сіңіру. Сондайақ, балалардың әрқайсысының өз елінің ажырамас бір бөлшегі екенін ұғындыруды қалыптастыру, ұлттық мәдениетке және Отан сүйгіштікке, рухтандырушылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу. Конкурсқа ауданның жалпы білім беретін мектептерінің оқушылары жас шамаларына қарай екі топқа бөлініп қатысты (1 топ 10 жас пен 13 жас аралығында, 2 топ 14 жас пен 17 жас аралығында). Байқау екі кезеңмен өткізілді. Бастапқы іріктеу конкурстары оқу орындарында 4-14 сәуір күндері өтті. Сонаң соң үздік деген елуден астам туынды байқаудың ақтық сатысына ұсынылды. Қазылар алқасы оларды тағы да іріктеп, екі топ бойынша жеңімпаздар мен жүлдегерлерді анықтады. Конкурстың жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне салтанатты жағдайда бағалы сыйлықтар тапсырылды. Т. БЕРІШБАЙ. Ормандар жылы, саяжол күні Біріккен Ұлттар Ұйымының бас Ассамблеясы 2011 жылды Халықаралық ормандар жылы деп жариялады, сөйтіп, бұл орман мен ағашты қорғауға қатысты жұмыстарға қалың бұқараның анағұрлым белсенді араласуына дәнекер болған тағы бір игі шара болды. Баршаға аян, жер бетінің 31% пайызын жасыл желек жапқан, бұл біздің ғаламшар үшін «болмашы» саналады. Осыған орай біздің компания шетте қалғанды жөн көрмей, әдеттегісінше, Жылыой ауданының Жаңа Қаратон кенті мен Атырау қаласының Сарықамыс ықшам ауданындағы орта мектептердің аулаларын көгалдандыру секілді ізгілікті шара өткізуге ұйғарым жасады. Сөйтіп, сәуірдің шуақты демалыс күндерінің бірінде, атап айтқанда 30 сәуірде ТШО мен мердігер ұйымдардың бір топ қызметкерлері шыбық отырғызу акциясына қатысу үшін Атырау қаласының Сарықамыс ықшам ауданындағы 33 мектеп маңына жиналды. Мұғалімдер мен оқушылардың қонақтарға деген жылы шырайлы көзқарастары мен қонақжайлылықтары біздерді тәнті етті. Мектеп ұжымы біздерді бадана бауырсақпен және тіл үйірген шұбатпен қарсылады, оқушылар концерт қойып, сезімді қоздырар «Қара жорға» биін билеп, әсем әндерін шырқады. Қауіпсіздік техникасы жөніндегі қысқаша хабарламадан кейін шараға қатысуға келгендердің бәрі қолдарына күрек пен шелек алып жұмысқа кірісті. Бәріне де жұмыс жетіп жатты: бірі шыбық үлестірсе, бірі шұңқыр қазды, ал, енді біреулері шелекпен су тасыды. Әсіресе, шыбық отырғызу ісі балаларымен келгендер үшін тым қызықты болды. Маркетинг және тасымалдау бөлімінің маманы Гүлжан Қазақбаева ұлымен және жиенімен бірге тұңғыш рет шыбықтар отырғызып, осынау ізгі шарадан әсем әсер алғандарын және бұны мақтанышпен айта жүретіндерін жасырмады. Тез де көңілді өткен уақыттың пайдасы да жеткілікті еді. Мұғалімдермен және оқушылармен бірлесіп ТШО қызметкерлері 100 түп терек пен үйеңкі шыбықтарын отырғызды. Отырғызылған ағаштардың өркен жайып, мұғалімдер мен оқушылардың көз қуанышына айналарына, сөйтіп, «Теңізшевройл» компаниясының атына шексіз алғыс айтыларына біз сенеміз. Атап өтерлігі, бұл мектеп те 2005 жылғы Сарықамыс кентінің тұрғындарын көшіру бағдарламасына сәйкес осы төңіректегі бүкіл тұрғын жайлар секілді ТШО-ның қаржысына салынған болатын. Әлия ӨМІРБЕКОВА, Экологиялық ақпарат тобы.

11 11 СЕРІКТЕСТЕР КЕЗДЕСУІ ТШО-да кәсіпорынға қажетті жергілікті тауарлар мен қызметтерді тартуды барынша ұлғайту мәселелері бойынша қазақстандық компаниялар мен «Теңізшевройл» ЖШСгі материалдық-техникалық қамту (МТҚ) бөлімі өкілдерінің кездесуі болды. МТҚ бөлімі атынан категориялары бойынша контракт тобының менеджерлері, жергілікті қамтуды дамыту және сатып алу бөлімінің менеджерлері, сондай-ақ осы топтардың жетекші мамандары қатысты. Кездесуді «Мұнай және газ өнеркәсібі бас диспетчерлік басқармасы» АҚ-ы контрактілік агенттігінің директоры Ж.И.Нұрбековтың, қазақстандық қамтуды дамыту департаментінің дирек- кәсіпорынның жауапты мамандарынан естуге болатын мұндай шараның ұйымдастырылуы мен пайдалылығын жоғары бағалады. Компаниялары өндіретін «Метанол» өнімін алуға ТШО мамандары қызығушылық танытқан «Алматынефтехим» ЖШС-нің өкілдері кездесудің жоғары деңгейде болғанын атап өтті. Химреагенттерді таңдау үшін лабораториялық зерттеулер өткізудің мүмкіндіктері жанжақты талқыланды. «TREI-Қарағанды» ЖШС-нің делегациясын «Теңізшевройлдың» Қазақстанда өндірілетін жабдықтарды сатып алуға деген ұстанымының нақты бағыты қанағаттандырды. Кездесу барысында бұл компанияның ТШО-ға нендей тауарлар мен қызметтер ұсына алатыны және алдын ала мамандандырудан қалай өтуге болатыны жайторы Гаухар Тақуова мен осы департаменттің жетекші менеджері Дана Ақбасованың басшылығымен «Мұнай және газ өнеркәсібі бас диспетчерлік басқармасы» акционерлік қоғамы «Контрактілік агенттігі» филиалының ұжымы ұйымдастырды. Аталмыш шара ТШО-ға анағұрлым қажетті тауарларды, қызметпен жұмысты анықтау және қазақстандық тауар өндірушілер мен қызмет көрсетушілерге өз тауарлары мен қызметтерін ұсынуға мүмкіндік беру, жобалармен және жоспарлармен таныстыру мақсатын көздеді. Кездесуге қатысушылардың бәрі де ТШО-ға қажеттіліктер мен тендерге қатысу үшін қазақстандық компанияларға қойылатын талаптар, ТШО-дағы алдын ала мамандандыру үдерісі және шағын, орта кәсіпкерлікке үстемесіз несие беру жөніндегі бағдарламаға қалай қатысуға болатындығы жайында ында жан-жақты талқыланды. Әр түрлі бағыттардың (тіркеу, сервис, күрделі құрылыс, жабдықтар сатып алу) менеджерлерімен кездесулер болды, қарағандылықтардың өнімі (жайғастыру жүйелері) технологиялық жабдықтарымен (пештер, качалкалар, сеператорлар) бірге берілетіні секілді, түрлі сабақтас кәсіпорындармен байланыс жасалды. Кездесуге «Казэлектромаш» ЖШС, «Алматы-нефтехим-А» ЖШС, «Казэнергокабель» АҚ, «TREI- Қарағанды» ЖШС, «ТаразКожОбувь» ЖШС, «Казнефтегазмаш» АҚ-ы, «KSPSteel» ЖШС, «WeirOil&GaS» компаниясы, «Сервисный центр КазтурбоРемонт» ЖШС, «Ырысты- АЭБРЗ», «Petrostar» ЖШС, «ЭКОАстанаНР», «SBI Engineering» ЖШС, «Денхолм Жолдас» ЖШС өкілдері қатысты. Алмагүл ЕРМАНОВА. Сабина, таэквондо ханшайымы Бәріне көзтүрткі болған бойжетіп келе жатқан бүлдіршін қыздың тыриған тұрпайы тұлғасы. Осы жай Сабина Әндірованың анасын қатты мазасыздандырды, сосын 3 жасар қызын өзі жетектеп облыстық каратэ-до федерациясының «Қайсар» спортклубына апарды, сосын Сабинадан да, оны қабылдап алған секция жаттықтырушысы Айбат Рахманнан да «дене бітіміндегі бүкіл кінәратты» тез арада түзеуді талап етті. «Кінәраттар» шынында да тез жоғалды, ал, Сабина Әндірова клубта тура жиырма жылдай тұрақтады. Өте жақсы айналысты. Каратэ-до принциптеріне бірден бой ұрған ол осы бір шығыс жекпе жегінің негізгі әдістерін шапшаң үйреніп алды және көп кешікпей үздік нәтижелерге қол жеткізе бастады. С.Әндірова Қазақстанның төрт мәрте чемпионы, 2002 жылы Алматыда өткен халықаралық турнирдің күміс жүлдегері, 57 келіге дейінгі олимпиадалық салмақ дәрежесінде әртүрлі деңгейдегі турнирлердің бірнеше мәрте жүлдегері. Спорттың осы түрінен бұл қыз жоғары деңгейдегі шебер ол І-ші дан, яғни қара белдік иегері. Бірақ бұның бәрін енді «болған» деген сөзбен жазуға тура келеді. Мен Атырау университетінің «Шет тілдерінде» оқыдым, дейді Сабина. Бірақ, аудармашыдан басқа мамандық алу үшін оқуымды соншалықты жалғастырғым келді. Шамасы спорт бірбеткей әрі мақсатшыл болуға үйреткен секілді. Оқуымды АҚШ-та жалғастуға мүмкіндік туды сөйтіп, Орегон штатына, осы штаттағы OSU мемлекеттік университетіне тартып бердім. Онда инженер-технолог мамандығын алдым. Корвалис қаласы, 2005 жыл. Таныстар тұрмақ жаттығу да жоқ. Ол өзін соншалықты қолайсыз сезінді. Осындай жаны жай таппай жүрген күндердің бірінде спорт секциясын іздеуге кірісті. Бақса каратэ Орегонда модадан шығып қалған екен. Дегенмен, мақсатшыл Сабина «Таэквондоның американдық ассосациясы» деген маңдайшаға тап болды. Бірден қалалық ассоциация президенті, жаттықтырушы Шарон Плюге кірді, шамасы оның бітіміне қараған болу керек оны бірден ассосацияға қабылдады. Екі жекпе-жектің айырмашылығы жер мен көктей. Каратэ-до 60 пайызы қол қолданылатын күрес. Ал, таэквондоның 95 пайызы аяқ қолданатын тәсілдерге негізделген. Қайтадан үйренуге тура келді. Бауыржан Төребаевтың жетекшілігімен Мен жекпе-жектің жаңа түрін үйреніп қана қойған жоқпын таэквондоны соншалықты ұнаттым, деп мойындайды Сабина. Үш жыл күн сайын жаттығып АҚШ Жұлдыздары турниріне қатыстым, сөйтіп, оның күміс жүлдегері атан- дым. Ал, АҚШ чемпионатында мен күміс және қола жүлделерінің игеремін. Сонымен 6 жылдан бері таэквондашымын. Сабина Әндірова ТШО-да 2009 жылдың шілде айынан бері жұмыс жасайды. Ол жобалау инженері, зауыт кешені бойынша су тазарту құрылғысы жүйесінің жобасына (SGPWHU) жауап береді. Жұмыс жауапты, тек білімді ғана емес, сондай-ақ берілген құжаттар бойынша талдамалық көзқарасты талап етеді. Оның болмысындағы қасиеті іске жан-тәнімен берілу. Ал спорт ше? Олардың бір-біріне кедергі жоқ, деп күледі Сабина. Қайта көмектеседі. Бәріне де үлгеруі үшін уақытты бағалауды үйрендім. Өз жетекшілерім Марк Уорд, Мартин Мэйсон, Джейсон Карролл және Ник Томасқа ризамын. Олар менің спортпен айналысуыма да құрметпен қарайды, тіпті, осындай қызметкер барын мақтан тұтамыз дейді және барлық жағынан да көмек көрсетіп келеді. Спорттың, тіпті, жұмыста да көмегі зор. Ол бәрінен бұрын рухыңың мықтылығын қалыптастырады. Мен өзіме сенімдімін, күшіме де сенемін, жиналыстарда да өз пікірімді айтудан қаймықпаймын. Жетістіктерді де, кемшіліктерді де нақты бағалай білуге үйренгенмін. Сабина спортпен мықтап айналысуын одан әрі жалғастыруда. Ол қазір Пекин Олимпиадасының қола жүлдегері Арман Шілмановпен және әлем чемпионы Гүлнафис Айтмұхамбетовамен бірге Қазақстанға белгілі тәлімгер, еліміздің таэквондадан бірнеше дүркін чемпионы Бауыржан Төребаевтың жетекшілігімен жаттығуда. Ол осынау спортшы қызға сенеді және каратэмен айналыспай таэквондоға бірден келгенде Сабина Әндірова әлдеқашан осынау спорт түрінің жұлдызы атанған болар еді деп есептейді. «Оның болашағы әлі алда, дейді Бауыржан Қадырахманұлы, өйткені, оның бойында тек шеберлік пен жеңіске деген құштарлық қана емес, шынайы спорттық өжеттік қалыптасқан. Ол әлі спорт ханымы атана қойған жоқ, дегенмен ханшайымы. Ендеше әлі ұмтылыс жасайтын нәрсе бар!». Иә, ол екеуінің көздеген мақсаттары бар Төребаев Сабинаны әлем чемпионатына дайындауда. Оған дейін күзде Оңтүстік Кореяда дәстүрлі, міндетті турнирлер, спорттық жетістікке арналған өзіндік сынақтар бар. Яғни алға, тек қана алға! Бұл жай ғана спортпен айналысу емес, деп әңгімесін аяқтады Сабина. Дегенмен, ұмтылас бар әлі де көптеген жаңа биіктерді бағындыру керек. Ең бастысы, өзіңді-өзің жеңе білу. Чемпион тек аренада ғана болып қоймай, жан дүниеңде де бола білген жөн! Бұл ретте ол дұрыс айтады. Сабина Әндірова біздің таэквондо ханшайымымыз. Георгий ТРУХИН.

12 12 8 мамыр, Жайық жағалауы: ЖЕЛАЯҚ мамыр күні Атырауда Жайық бойын жағалай дәстүрлі бағыт бойынша кезекті VI «Желаяқ» мини-марафоны жүгіріп өтті. Денсаулық пен дене тәрбиесінің осынау мерекесі бұл жолы да өзінің біртұтас әуесқой желаяқтар командасының құрамына үлкенді-кішілі қала тұрғындары мен шетелдіктерді тағы да жинады. Жарысқа барлығы 1300-ден астам адам қатысып, екі қашықтық 5 және 10 шақырымға жүгірді. Биыл бұдан алты жыл бұрын «Теңізшевройл» қызметкерлері ойластырып, жүзеге асырған Жүгіру күніне қайырымдылық шара мәртебесін қайтадан беруге ұйғарылды. Мини марафонның ұйымдастырушылары мен демеушілері бұрынғысынша «Теңізшевройл» ЖШС, Worley Parsons Schlumberger және ESS компаниялары болды (Атырау қаласы әкімшілігінің қолдауымен). Компаниялар қайырымдылық қорына қаржы бөлді. Денсаулық және сергектік жарысы көңілді, жігерлі және нағыз мерекелік ахуалда өтті. Шара аяқталысымен оған қатысқандардың бәрі де естелік медалдар мен мини марафонның белгісі бар фирмалық футболкалар алды, ал, жас шамаларына қарай жеңімпаз болғандарға 100 АҚШ доллары көлеміндегі чектер табыс етілді. Бұл чектердің иелері енді «Adidas» және «Бьютимания» фирмалық дүкендерінен қалаған заттарын ала алады. Ал, «Желаяқ-2011-дің» ұйымдастыру комитеті жиналған қаржыны балалармен белсенді жұмыс жүргізетін және оларды салауатты өмір салтына баулып жүрген коммерциялық және үкіметтік емес ұйымдарға жәрдем ретінде беруге ұйғарған. Бұл жолы таңдау «Мүгедек Әлемі» және «СпешлОлимпикс» қоғамдық ұйымдарына бұйырды. Бұл ұйымдар Атырау қаласы мен тұтас облыстағы бүкіл мүгедектерге жас шамаларына қарамай әлеуметтік қолдау көрсетіп келеді, атап айтқанда, медициналық жәрдем көрсетіп, мүгедектерді қалыпты тұрмысқа бейімдейді, дене шынықтыру шараларына тарту секілді басқа да түрлі жұмыстарды жүргізуде. Жеңімпаздарды ұлығылау рәсімі кезінде мини марафонды ұйымдастырушылар осы ұйымдардың басшыларына тенгенің чегін салтанатты жағдайда табыс етті. Көңіл бөліп, қаржылай көмектескендері үшін біз «Желаяқ» жарысының ұйымдастырушыларына өте разымыз, деді «Мүгедек Әлемі» қоғамдық ұйымының төрайымы Гүлбаршын Нұржігітова. Мұндай көмек бізге алғаш рет көрсетіліп отыр, біз бұл қаржыны енді мүгедектерді әлеуметтік қолдауға қатысты шараларымызға жұмсайтын боламыз. Реті бойынша биыл алтыншы саналған, жыл сайын өткізілетін осынау «Желаяақ» мини марафоны бұл жолы да табысты өтті. Енді ұйымдастырушылар денсаулықтың халықтық мерекесі саналатын оның жетіншісін қалай өткізу жайын ойластыруда. Айбар Хамиев. ТШО-ның Мини-футбол 2011 кубогы Дәстүр бойынша «Теңізшевройл» компаниясы жетінші рет ТШО компаниясының бөлімдері мен мердігер ұйымдарының арасында жыл сайынғы мини-футбол турнирін өткізді. Бұл жолы жарыстар Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығы және Теңіздің тұңғыш мұнайының 20 жылдығы аясында өткізілді. Жыл сайын бұл турнир қызу тартыспен өтеді, әр команда тек жеңіске ұмтылады! Ешкімнің де жеңілгісі келмейді! Бұл жолғы турнир кездесулері де тартысты өтті, әр команда жеңіске деген құштарлықпен ойнады жылдың сәуір күндері «Атырау» денешынықтыру және сауықтыру кешенінің спорт алаңында ТШО компаниясының бөлімдері мен мердігер ұйымдарының командалары арасында кезекті мини-футбол турнирі өтті. Турнирді ТШО-ның Үкіметпен және жұртшылықпен байланыс бөлімі және Адам Ресурстары Басқармасы ұйымдастырды. Жарысқа қатысуға тілек білдірген 16 команда 4 топқа бөлінді, олар: «ТШО» футбол клубы, Теңіз, ЕСС, Болат Жол, ПСН, Уорли Парсонс, Өмірзақ, Акер СК, Даларо, Темірәлі, ТНС, Интерн, Дехолм Жолдас, КТЛ, Альбиби, БЦК. Жарыс 16 сәуір күні Өмірзақ ЕСС, Уорлей Парсонс ПСН, Аль-биби БЦК, КТЛ Акер СК командаларының кездесулерімен басталды. Турнирді салтанатты ашу рәсімі болды. Өндірістік қатынастар және әлеуметтік мәселелер жөніндегі менеджер Р. Әділғалиев кіріспе сөз сөйлеп, спортшыларды құттықтады. Ол Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығы және Теңіздің тұңғыш мұнайының 20 жылдығына арналған турнирдің барлық қатысушыларына алғыс айтып, сәттіліктер тіледі: «Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығы мен Теңіздің тұңғыш мұнайының мерекесін салтанатпен атап өтуімізге жан-жақты негіз бар. Бәрінен бұрын, қауіпсіздік техникасы саласында, өндірісте, шаруашылық қызметте және спортта тамаша жетістіктерге жетіп, ұдайы табысты еңбек етіп келе жатқан дарынды да тәжірибелі еңбекерлерден тұратын біздің ұжым бұл сіздер. Біз сіздердің әрдайым спорттық қалыпта және салауатты жағдайда болып, жаңа спорттық белестерді бағындыратындарыңызға тәнтіміз. Бәріңді әрдайым қауіпсіз ойын жайында ұмытпауға шақырамын». Қазақстан Республикасының әнұраны шырқалып, әуелі Отанымыздың туы, сонан кейін «Теңізшевройл» компаниясының жалауы көтерілді. Турнир ережесі бойынша әр топтағы командалар өзара кездесіп, олардың 2 үздігі жартылай финалға шықты. Ал, оның жеңімпаздары өзара ақтық сында күш сынасты. Қажырлы тартыс, спорттық өжеттік, тамаша голдар және қақпашылардың керемет шеберліктері, міне, әр кездесу осындай ерекшеліктерге толы болды. Өз командаларын қолпаштауға келген жанкүйерлер ойынға риза болып, оны қызыға тамашалады, кеңестерімен өз командаларын барынша қолдап, тіпті, қалай ойнауды көрсету үшін алаңға ұмтылған кездер де болды. ТШО футбол клубы командасы Өмірзақ командасымен бірге жартылай финалға шығып, 3-ші орынды жеңіп алды. Дегенмен, олардың бастапқыдағы, турнирге дайындық барысында алдарына қойған мақсаты жеңімпаз атану еді. Турнир барысында бір жанкүйер тарапынан: «ТШО зиялы команда және соған сәйкес ойнайды» деген сөзі естілді. Сырт көзге анығырақ көрінеді! ТШО футбол клубы командасының әрбір ойыншысын атап өткіміз келеді. Бұл ақтық жеңіске дейін командамен бірге болған тәжірибелі ойыншылар, ардагерлер: Сибағат Ағисов, сонымен қатар, тәжірибесі мол, бұндай турнирлерде жеңістің бағасын білетін ойыншылар: Қайрат Кенжебаев, Қайрат Тұрақбаев, Руслан Куканов, Нариман Қалимов, Ерлан Шамшадинов, Айбек Нағимов, Максим Тұрсынбаев, Мейір Сарбасов, Сұлтан Рахымжанов және Арман Молдабаев. Финалда Өмірзақ Уорлей Парсонс командалары бақ сынасты. Допты бақылау, әріптеске дәл шығару және шабуылды қақпа жармасына соққымен аяқтау «Өмірзақ» командасының ерекшелігі осындай болды. Финалдық ойын қызықты өтті: екі қақпаға да шабуыл көп болды. Бірақ «Өмірзақ» командасының тәжірибесі және ұйымшылдығы айтарлықтай сезіліп, жарыстың басты сыйы «ТШО Кубогін» жеңіп алды! Бұл турнир оған қатысушылардың барлығының естерінде ұзақ сақталады деген ойдамыз. Әртүрлі номинациялар бойынша мына ойыншылар ең үздік деп танылып, оларға арнайы сыйлықтар берілді: «Ең үздік шабуылшы» Ақтеңелов Серікқали «Уорлей Парсонс», «Ең үздік қорғаушы» Іздібаев Қуандық «Өмірзақ», «Ең үздік қақпашы» Рахымжанов Сұлтан - «ТШО» ФК, «Жеңіске деген жігері үшін» Блакстад Еивинд «Акер СК», «Ең үздік техника үшін» Белов Александр «Теңіз». Жеңімпаз командаларға кубоктар мен грамоталар берілді, ал, команда мүшелері естелік медальдармен марапатталды. Үздік ойыншыларға да грамоталар мен естелік жүлделер берілді. Турнирге қатысушылар жарысты ұйымдастырушылар тарапына алғыстарын айтты. Жеңімпаз командалар естелік үшін спорттық олжаларын ұстап, суретке түсті. Командалардың бәріне басқа турнирлерде де спорттық жеңістер тілейміз! Нұрсипат ҒАЛИМОВ, Адам Ресурстары Басқармасының маманы. Шығарушы Теңізшевройл ЖШС-гі. Айына бір рет қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде шығады. Газетті дайындағандар: Бас редактордың міндетін атқарушы Төлеген БЕРІШБАЙ және Линси КРЭЙН, Георгий ТРУХИН, Айбар. ХАМИЕВ. БАСЫЛЫМ ТЕГІН ТАРАТЫЛАДЫ Газет Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министірлігінде 2001 жылғы 21 қарашада тіркеліп, тіркеу туралы 2482-Г куәлігі берілген. Мекен-жайымыз: , Атырау қаласы, Сәтпаев көшесі, 3-үй ТШО кеңсесі. Телефон: 7(312302)6248\6870. Факс: 7(312302)6729, 7(312302)6752 РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ: Тим Миллер Әнуарбек жәкиев Ричард Филгейт Рзабек Артығалиев Мұрат Мыңбаев Шолпан Алтыбаева Самат Әженов Газет редакцияның компьютер бөлімінде теріліп, беттеліп, «Гранд Пресс» ЖШС-нің баспаханасында басылды. Алматы қаласы, Желтоқсан көшесі, 59. Тел.: 8 (727) Таралымы 2000 дана. Тапсырыс