Instituti Kosovar për Qeverisje Lokale

Transcription

1 Kosovo Local Government Institute Instituti Kosovar për Qeverisje Lokale Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Akademija za Lokalnu Samoupravu This Program is supported by the Norwegian Embassy and Friedrich Ebert Foundation Priština,

2 ZADRŽAJ Govor Direktora... 3 ŠTA JE LOKALNA SAMOUPRAVA?... 5 OtvARANJe akademija/prvi Modul I Decentralizacija i Demokratizacija... 9 PRVI MODUL ODNOSI IZMEĐU ADMINISTRATIVNOG I ZAKONODAVNOG DELA OPŠTINSKE UPRAVE TREĆI MODUL Uloga medija i civilnog društva za demokratizaciju opština ČETVRTI MODUL Savetodavni komiteti i pod opštinski sistemi ZA lokalnu samoupravu PETI MODUL Lokalna samouprava na Kosovu (napori za efikasne usluge na lokalnom nivou)

3 Govor Direktora Ovaj dokument je proizvod i dostignuće aktivnog rada od starne Kosovskog instituta za lokalnu samoupravu (KLGI). Dokument derivira iza edukativnog programa, poznat kao Akademija za lokalnu samoupravu, program koji je dizajniran i ima za cilj jačanje saznanja i kapaciteta u oblasti lokalne samouprave. Program je već dokazana platforma edukacije u oblasti lokalne samouprave i demokratije. Tokom prethodne tri godine polovina opština na Kosovu su pridobile od ovog programa i već smo ušli u drugi ciklus obučavanja opština koje nisu imale priliku da učestvuju u njemu. Predstavnici civilnog društva, novinari, ali i druge zainteresovane strane imali su priliku da učestvuju u ovaj program i da stiču nova znanja u oblasti lokalne samouprave i demokratije. Ovaj dokument osim što služi kao referentna tačka i informativni materijal u oblasti opštinskog kreiranja politika, u celini, kao i posebni njegovi delovi, može i treba da služi i za stranke koje se na jedan ili drugi način bave javnim politikama, upravljanjem uopšte, kao i opštinskim razvojima, posebno. Ovaj dokument predstavlja primaran doprinos KLGI-a, i istovremeno donosi informacije sa predavanja, prezentacija, diskusija, rada u grupama, poseta. Jednom rečju, dokument je rezultat zajedničkog rada, sa jedne strane KLG-a, i sa druge strane rezultat doprinosa stranaka sa kojima sarađujemo i učesnika programa. Program Akademija za lokalnu samoupravu za godinu, prezentiran ovim dokumentom bio je organizovan u pet modula, propraćeni uvodnim delom i pripremnim i informativnim sesijama. Navedeni moduli su. 1. Decentralizacija i Demokratizacija; 2. Odnosi između egzekutiva i legislativa na opštinskom nivou; 3. Uloga medija i civilnog društva u procesu demokratizacije i lokalne samouprave; 4. Konsultativni komiteti i pod-opštinski sistem; 5. Lokalna samouprava, sa posebnim akcentom na efikasnost lokalnih službi na Kosovu. U okviru ovih pet modula obrađivano je oko 30 opštih tema, i svaka od njih je pokrivala desetak specifičnih pod-tema. U ovaj sadržajni zbir, referisaćemo se samo temama pokrivenim od pet odnosnih modula. Navedene pod-teme su: Decentralizaciju istorijskom, akademskom, studijskom aspektu-međunarodni kontekst lokalne samouprave i razvoja lokalne vlasti; Osnovni koncepti decentralizacije: Devolacija, dekoncentracija i administrativna decentralizacija Rondinelijevi principi; Centralan vlast naspram lokalne samouprave (odnosi između centralnog i lokalnog nivoa); Demokratizacija u odnosu na decentralizaciju Slučaj Republike Kosova - Teorija javnog izbora - Upravljanje, institucije i demokratija; Izgradnja državnosti u odnosu na decentralizaciju - Slučaj Republike Kosova; Rukovodstvo (Lideršip); Razlika između lidera i menadžera; Individualne sposobnosti u komunikaciji (Slušanje, sposobnost za pitanja i sposobnost za govor); Javni govor; Dobara glasnogovornik i intervju u medijima; Improvizirani intervju sa učesnicima/ registracija i reflektiranje o vođenim intervjuima/ocenjivanje obuke; Vrste lokalne samouprave u Evropi; Norveški model lokalne samouprave; Holandski model lokalne samouprave; Nemački i Austrijski lokalne samouprave; Konsultativni komiteti; Pod-opštinski sistem lokalne samouprave; Obaveze opština bazirajući se na sektorske zakone; Lokalna samouprava na Kosovu (angažovanja prema efikasnim službama na lokalnom nivou); Opštine u ulozi organizacija sa visokom performansom; Uloga opština prema evropskoj integraciji. 3

4 Akademija za lokalnu samoupravu 2014 je održana i organizovana na Kosovu, Makedoniji, Albaniji, kombinirajući na taj način popunjavanje programa sa studijskim posetama. Takođe, u okviru programa su prezentirane, razrađene i diskutovane i razne publikacije i izveštaji KGL-a, kao i druge publikacije u oblasti demokratije i lokalne samouprave. U okviru programa izneli su utiske, informacije, prezentacije, njihova znanja i govorna iskustva, panelisti i predavači sa institucionalnim, akademskim, medijskim bagažom, kao i ličnosti iz međunarodne podrške prisutno na Kosovu. Prema azbučnom redosledu imamo: Adriatik Kelmendi, Glavni urednik KOHA Vizioni; Agron Maxhuni, Pravni direktor MALS; Arian Galdini, Magistar političkih nauka i javnih politika; Ariana Haxhiu-Maci, Anttarc; Avni Sahiti, Direktor reforme MALS-a; Bajrush Ymeri, potpredsednik Opštine Novo brdo; Begzad Sinani, predsednik Opštine Kmenica; Besnik Osmani, Magistar nauka Američki univerziteti na Kosovu i Sekretar u MALS. Besnik Tahiri, Izvršni direktor Kosovski instituti za lokalnu samoupravu; David Jackson, Istraživač Kosovski instituti za lokalnu samoupravu; Erion Veliaj, Ministar za socijalnu zaštitu i omladinu; Fatmir Haxholli, Magistar Evropskih savremenih studija; Gunter Fehlinger, GIZ Rukovodilac tima za katastar; Ilir Meta, predsednik Skupštine Albanije; Jan Braathu, Ambasador Norveške na Kosovu; Kai Hofman, GIZ- Rukovodilac Programa za lokalnu samoupravu; Kushtim Sadiku, KLAN Kosova; Norbert Piljs, Menadžer Programa DEMOS; Osman Bllaca, Koordinator Programa INPO; Petrit Zogaj, Direktor Pokreta FOL; Shpend Ahmeti, Predsednik Opštine Priština. Ovaj dokument je hronološki sistematizovan, dok su mu je primarna audijencija službenici kosovskih opština, kao i svi zainteresovani u oblasti lokalne samouprave. U cilju daljeg jačanja demokratije i lokalne samouprave, u zaključivanju ciklusa pružanja edukativnog programa Akademija za lokalnu samoupravu, KLGI će pripremiti jednu publikaciju za potrebe različitih audijencija. Spoštovanjem, Besnik Tahiri Izvršni direktor Kosovski instituti za lokalnu samoupravu 4

5 ŠTA JE LokaLNA SAMOUPRAVA? Lokalna samouprava podrazumeva pravo i sposobnost za samostalno obavljanje nadležnosti na lokalnom nivou, preko neposredno izabranih organa od strane građana. Princip decentralizacije vlasti je osnovni princip organizacije i funkcionisanja lokalne samouprave. Ista se vrši kroz ustavni i zakonski princip autonomije opštinska i reguliše postojanje vlasti lokalne samouprave prema naprednim konceptima organizovanja demokratske države. Evropska povelja o lokalnoj samoupravi predviđa pravo i kapacitet opština za regulisanje i upravljanje, shodno zakona, pod njihovom odgovornošću i u dobrobit svojih građana, jednog dela javnih pitanja na lokalnom nivou. Ovo pravo se ostvaruje od opštinskih skupština sastavljenih od članova izabranih slobodnim glasom, kao i izvršnih organa, odgovornih pred njim i građanima. Ova odredba ne sprečava građane da se okupljaju u skupštine, referendume ili bilo koji drugi oblik njihovog neposrednog učešća predviđen zakonom. Način organizovanja i funkcionisanja lokalne samouprave, kao i odnos iste sa centralnom vlašću zavisi od ustavnog i zakonskog definisanja, koja utvrđuje decentralizaciju vlasti, autonomiju, samoupravljanje, kao i proporcionalnu administrativnu kontrolu, povodom vršenja nadležnosti od strane izabranih opštinskih organa. Decentralizacija je proces gde se vlast i odgovornost za određene funkcije transferišu sa centralne vlasti na lokalnu samoupravu. Na temelju decentralizacije stoji princip subsidijarnosti, po kome se vršenje javnih odgovornosti treba da više pripada javnim vlastima bliskim građanima, ali ne oštećujući kvalitet i efikasnost pružanja usluga. Decentralizacija uključuje: političke, administrativne i finansijske aspekte, koji interaguju i predstavljaju u suštini tri komponente lokalne samouprave: Politička decentralizacija podrazumeva prenos političke vlasti na opštinskom nivou kroz predstavnički sistem zasnovan na izbore; Administrativna de-koncentracija podrazumeva prenos odgovornosti o pitanjima upravljanja sopstvenih javnih i delegiranih funkcija na opštine; Finansijska decentralizacija odnosi se na prenos finansijske vlasti na lokalni nivo, sa ciljem njegovog opremanja većom finansijskom autonomijom u upravljanju prihoda i troškova. Lokalna samouprava obezbeđuje upravljanje na nivo bliže građaninu, kroz priznavanje postojanja identiteta i vrednosti, poštovanje osnovnih ljudskih prava i sloboda, pružanja drugih javnih usluga i olakšica, efikasnog vršenja funkcija, nadležnosti i ispunjavanja obaveza od strane opštinskih organa. 5

6 Klijentelizam ugrožava izgradnju dobre samouprave u opštinama Hotel Swis Diamond 06. Februar Priština Predavači: Besnik Tahiri, izvršni direktor-kosovski institut za lokalnu samoupravu Jan Braathu, Ambasador Norveške na Kosovu Deivid Jackson, Istraživač-Kosovski institut za lokalnu samoupravu Shpend Ahmeti, Predsednik opštine Priština Avni Sahiti, Direktor reforme - Ministarstvo MALS Tema: Klijentelizam: Alternativna dimenzija za samoupravu na Kosovu 6

7 (Deo govora na konferenciji Kosovskog instituta za lokalnu samoupravu u vezi objavljene studije) Kosovski Institut za lokalnu samoupravu, u saradnji sa Norveškom ambasadom i fondacijom Friedrich Ebert, održali su konferenciju o publikaciji studije pod nazivom Klijentelizam, alternativna dimenzija za samoupravu u opštini. Ovu studiju je izradio g-din David Jackson, kao deo svog istraživanja na temu o klijentelizmu u okviru publikacija koje objavljuje Kosovski institut za lokalnu samoupravu i što za cilj ima jačanje demokratije i lokalne samouprave u Republici Kosovo. Besnik Tahiri, Direktor Kosovskog instituta za lokalnu samoupravu u svom govoru je istakao: Ova publikacija je urađena u vremenskom periodu od god i kao takva predstavlja značajan doprinos debati koja je u vezi dobre samouprave i formiranje održivog sistema lokalne vlasti u Republici Kosova. Istraživanje i publikacija ove teme je prva ove vrste u zemlji, stoga mi kao Kosovski institut za lokalnu samoupravu nadamo se da ćemo ovom publikacijom podstaći druga istraživanja u vezi klijentelizma na Kosovu. Kao fenomen klijentelizam ugrožava demokratsko funkcionisanje institucija Kosova u celini, ali budući da je opština prvi kontakt građana sa institucijama, na opštinskom nivou kao takva potiskuje direktnu lokalnu demokratiju. Klijentelizam ugrožava da se širi i prihvata u samoupravi, a naročito lokalnoj samoupravi, jačajući na ovaj način uži krug lokalne političke elite, koja umesto da upravlja za sveobuhvatnu dobrobit i javne interese, postavlja se u funkciji parcijalnih ličnih agendi. U kombinaciji sa drugim negativnim fenomenima, kao nepotizam i korupcija, klijentelizam čini funkcionisanje demokratskog sistema slabim i često nefunkcionalnim čineći političke predstavnike društva i sprovodioce zakona glavnim izazovima za sprovođenje zakonitosti i kako smo mogli videti, često puta problemi predstavljaju duh, ciljeve ili sadržaje zakona i politika, izgrađenih prema osnovama klijenta. Pojedinci, čvrst sistem decentralizacije lokalne vlasti smatraju sredstvo za političku stabilizaciju, postavljajući donošenje odluke što bliže građanima, ali postoje i drugi koji smatraju kao mogućnost za zloupotrebu vlasti, nepotizam, kao i stvaranje i podsticanje klijentelizma. Publikacija objašnjava ovu vezu, ilustrirajući sa konkretnim primerima. Znači, klijentelizam nanosi štetu evropskoj budućnosti Kosova, gde bi društvo trebalo da se izgradi, na osnovu vrednosti i kvalitetne konkurencije, a ne na osnovu priznavanja i tesnih interesa. Norveški ambasador g-din Jan Braathu, tokom rada konferencije, u svom govoru je naglasio nekoliko ključnih tačaka koje su u vezi sa slabljenjem države i potcenjivanje poverenja i podrške koju građani grade prema državi, kao posledica svojstva klijentelizma, koje prema njemu vode ka umiranju društva, putem hiljadu 1000 udaraca, tako da je on postavio pitanje: kakvo društvo i koju državu žele Kosovari? Dodajući da su klijentelistički odnosi siguran put ka anarhiji. 7

8 Međutim, Predsednik opštine - Priština g-din Shpend Ahemti, istakao je da postoje inicijative pojedinih krugova, koji su izgradili klijentelističke odnose, što prema njemu stvaraju dugoročnu štetu u formiranju demokratskog upravljanja. On je dodao da postoje tri elementa, koji prouzrokuju mnoge anomalije, a koji pomažu klijentelizmu: projekti infrastrukture, socijalna pomoć i zapošljavanje. Ova tri elementa postavljaju građane u neravnopravan položaj u poređenju sa dosada stečenom kljijentelom. On je dodao da ostaju dva brza postupka, koji regulišu momentalnu situaciju u odnosu na klijentelizam a to su: sprovođenje zakona na snazi i transparentnosti. Na konferenciji je prisustvovalo više predsednika opština, predstavnici Ministarstva administracije lokalne samouprave, misije i razne međunarodne organizacije, civilno društvo i drugi činioci lokalne samouprave. 8

9 Otvaranje akademija/prvi Modul I Decentralizacija i Demokratizacija Mesto održavanja: Hotel Harmonia, Republika Albanija Datum: 27 Feb - 1 mart, 2014 Predavači : Besnik Tahiri, magistar nauka decentralizovanog upravljanja i međunarodni razvoj Besnik Osmani, magistar nauka - Američki univerzitet na Kosovu, sekretar Ministarstva Lokalna samouprava Fatmiru Haxholli, MA savremene evropske studije Arian Galdini, magistar političkih nauka i javnih politika Poseta institucijama : Ilir Meta, predsednik Skupštine Republike Albanije Erion Veljaj, ministar za socijalnu zaštitu i omladinu Teme: Decentralizacija u istorijskom smislu, akademske studije - Međunarodni kontekst lokalne samouprave i razvoj lokalne samouprave Osnovni koncepti Decentralizacija : Devolucija, dekoncentracija i administrativna decentralizacija Princip Rondineli Demokratizacija u odnosu na decentralizaciju -slučaj Kosova Teorija - Upravljanje, Institucije i demokratija Izgradnja države u odnosu na decentralizaciju - slučaj Republike Kosova 9

10 Besnik Tahiri, izvršni direktor KLGI Izvršni direktor kosovskog Instituta za lokalnu samoupravu, g Besnik Tahiri u otvaranju programa istakao je da postoje 4 ključna elementa na kojima se bazira ovaj program: Nalazi izistraživanja i rad KLGI; Procena izgradnje kapaciteta opština ; Metodološka i stručna podrška Univerziteta u Birmingemu ; Regionalni i lokalni predavači izložbe međunarodni. Ovo prema rečima gospodina Tahirija će omogućiti povezivanje, međunarodnim teorijama koje se odnose na lokalne samouprave i aktuelnim dešavanjima, uključujući i aktuelnim potrebama Kosova. Gospodin Tahiri obrazlažući teoriju dodao decentralizacije naglasio je on, treba da ima najmanje nekoliko preduslova: Prvi se odnosi na visok stepen centralnizovanih državnnih kapaciteta, jer efikasno sprovođenje decentralizacije zahteva koordinaciju između ovih nivoa i zahteva vecu regulaciju da obezbedi osnove transparentnosti, odgovornosti i, slaba država ne može da sprovede decentralizaciju. Drugi uslov je dobro razvijeno civilno društvo. Ovo je važno ne samo za participaciju, već i zato što može da obezbedi dodatna sredstva za informisanje i komentare, kao i konstruktivne kritike za lokalnu samoupravu. Treći je politički projekat u kojem organizovana politička sila podržava decentralizaciju i obezbediti njegovo sprovođenje. Takođe, ne treba zaboraviti da efikasna lokalna samouprava zavisi od postojećih resursa, koji su adekvatni i održivi. Besnik Osmani, generalni sekretar za lokalnu upravu Koncept državne organizacije u odnosu na lokalne samouprave. Realno 20. vek je poznat lokalizaciju i globalizaciju. Tako imamo koncept od gore, kao na primer velike države imaju regione, pokrajine... tamo to jest vani imaju administrativnu moć, pa je trend koji smo ostavili na državnim politikama i regionalnih službi; binarni koncept izgradnje države da postoje demokratske, osnovne funkcije su prepuštena lokalnim institucijama vlasti; Naš ustav sadrži dva osnovna principa subsidarnosti i transparencije, koncept decentralizacije se manifestuje u dva oblika : mi smo decentralizovan sistem, ali kad god država hoce ima poslejednu reč i lokalna mora slusati tu poslednju reč Postoji tanka linija na pitanje kako če država da odluči; na primer: zatvaranje škole u Prištini kažu da želimo sistem lokalne samouprave i autonomije,postavlja se pitanje da li imamo sistem samouprave ili autonomije. Naš zakon pomaze smanjenu državnih intervencija i ojačati ulogu sudova u svakom slučaju vlada može da se meša sa davanjem konačne reč. U tom smislu,zaključak jeda imamo napredan sistem lokalne vlasti koji se završava neposredno pre prelaska na lokalnu autonomiju. 10

11 Imali smo decentralizaciju, opštine imaju autonomna ovlašćenja koja pripadaju njima, imali smo dekoncentracije vlasti da nema odbitak ruke lokalnih vlasti,da bi ova vlast bila bliže gradjanima, ali i dalje ostala u rukama vlade da konačno odluči, tako da je ovo oblik decentralizacije gde vlast ostaje u rukama Vlade i opštinske vlasti i dalje su funkcionalana.naš pravni okvir trebalo bi da isporuči javne usluge građanima, jer ima mogućnosti koje se nude preko privatnih usluga. Prikupljanje smeća je ostavljeno u nadležnosti opština, koje imaju ndaleznosti u ovom slučaju, jeste činjenica da država veruje uslugama privatnog operatera. Dakle, kao što je privatni sektor raste u određenom području onda je ovo dobar pas u pružanju usluga, koji u savremenom svetu več prošli u privatizaciji. Uspostavite odnos između lokalne samouprave i privrede. Što se tiče teritorijalne organizacije, istorija priznaje državni koncept grada ili gradskog područja, bez obzira da li su oni glavni gradovi, ako analiziramo njihove moći naći ćemo državu u državi, ali suverenitet pitanja, država - gradovi i su postal promoter ekonomskog razvoja svoje zemlje ih. Treba nam ekonomska lokomotiva. Jednako važno je i balansirana raspodela ekonomskih resursa, finansijski.najvažniji posao je da prikupi budžet... nažalost mi smo ostavili nivo gde 15 % se prikupljaju lokalno, 85 % iz centralne... skoro 45 % od budžeta zemlje je u rukama šefova vlada i 55%. Besnik Tahiri, izvršni direktor KLGI Tokom predavanja polaznicima Akademije za lokalnu upravu je pokrenula neka pitanja koja su važna u rešavanju objašnjenje aspekata decentralizacije, premije dobrog upravljanja, odnosa izmeđucentralnog - lokalnih fiskalnih odnosa medju vlada, razjašnjavanje odgovornosti svih zgradi na stalnoj komunikaciji, kako bi se smanjile razlike između dva nivoa. U uvodu je naveo da : Nacionalni javni dobra najbolje služi kadajavno dobro je najbolje predstavlja lokalni ; cilj je da se obezbedi ustavna ovlašćenja od strane lokalnih interesa da stvori prostor podele vlasti, međutim očigledno lokalne interese i nacionalni interesi će se ponekad preklapaju ili će biti u suprotnosti. Fiskalni odnosi Fiskalna ravnoteža između funkcija i resursa na svim nivoima ; Dodela izvora prihoda, raspodeli dohotka ;Grantovi: blok i konkretno, pristup finansijskom kreditu. Fiskalna kontrola: Obezbediti fiskalne održivosti; resursi koriste efikasno i efektivno. Centralna odnos - lokalni, državni odnosi Uključi - lokalni centralni sistem ; formalnih odnosa : pravni osnov za CG / FC; dodelom prihoda i međuvladinih transfera ; centralnih propisa i kontrole. Neformalni odnosi : politička, profesionalni, KL je udruženja, mediji, civilno društvo. Pojašnjenje ovlašc enja Definicija ukupnog opštinskog organa nad stvarima koje nisu regulisane i definisane za druge državne organe, opštine treba da gura strateški pregled zakona o finansiranja lokalne samouprave, prirodnih resursa i javnih preduzeća i pitanjima zaštite životne sredine kako bi se osiguralo jasnoća / menja opštinski organ, po potrebi; Centar bi trebalo da bude angažovan u pripremi administrativnih smernica u cilju zadovoljavanja zakone, oni bi trebalo da se sprovodi u saradnji sa opštinskim liderima da inkorporiraju principe razvoja opštine, kako bi se izbeglo izazove funkcionalnost loše zamišljeni administrativne smernice i bez jasna zakonska uputstva od centralne vlade. 11

12 Mehanizmi koji smanjuju Building sporova Razvoj mehanizama koordinacije između MALU i nadležnih ministarstava da nacrt pravnog okvira kako bi se izbeglo dupliranje i opoziciju na sektorske zakone; Pregled strateških opcija za rešavanje sporova, posebno mogućnost MALU dobili primarnu funkciju rešavanja sporova između opština i ministarstava, podešavanje praćenja i izveštavanja o sprovođenju preporuka opštinama MALU podataka; MLU bi trebalo da poboljša praćenje i evaluaciju opština u vezi sa sprovođenjem zakona i drugih zakona koji regulišu ili utiču napajanje lokal. Ai stres koji njihov prvi susret sa građanima države i njenih usluga jeopština, opštine imaju rezultate, uspešna država. Posetite centralne institucije u Republici Albaniji Besnik Tahiri, izvršni direktor KLGI Otvarajući sastanak, izvršni direktor kosovskog Instituta za lokalnu samoupravu, g Besnik Tahiri, šef parlamenta Meta informisati o programu, posetite delegaciju i svrhu isticanja : Ciljevi AKL je fokusirati na podršku lokalne uprave i demokratizacije na Kosovu. Tačnije, ovaj program se obratio teme vezane za odnose između centralne vlade ( ) i lokalne zajednice ( ), pravni okvir koji reguliše rad centralne i lokalne vlasti. Iznad svega,program se bavi pitanjima politike i da se podstiču lokalni razvoj i decentralizaciju u zemlji. U okviru programa su 40 članova, predsednici i potpredsednici opština, predsednici skupština opština, dok su ostali učesnici su na nivou direktora i šefova poslaničkih grupa. Učesnici dolaze iz šest opština,grupa dolazi iz domaćih zvaničnika, stranaka i različitih regiona. U tom smislu, IKLK, zajedno sa visokim zvaničnicima koji učestvuju u lokalnoj Vlade akademiji, želi da zna bliže uspesi i izazovi te imam kao institucije. Iznad svega, želimo da znamo rad i posvećenost, preciznije nihemi sa odnosima između skupštine i lokalne samouprave ( lokalni ). Gospodine Ilir Meta, predsednik Skupštine Republike Albanije Nisamnajpogodniji osoba da daju uvid u lokalnoj vlasti, jer ja nikada nisam bio u ulozi lokalne samouprave ( lokalni ). Mogu vas obavestiti da je Republika Albanija trenutno uključeni u teritorijalno-administrativne reforme, to je zato što je Albanijafragmentacija jedinica vendore.ne Opština ima mnogo, mnogo županije i opštine da pomognu ovu fragmentaciju, većina jedinica lokalni proizvodi ne više od 1-3 % od sopstvenog budžeta će biti pokriveni od strane centralne vlade. Fragemtarizimi takođe obeshrabruje investicije, jer da biinvesticija mora da dobije dozvolu opštine, opštine u okrugu do kraja. Mnoge lokalne vlade ne uspevaju da imaju kapacitet i osoblje o specifičnim pitanjima, tako da nema bolje prilike da se upoznaju sa lokalnom samoupravom, ali moramo naučiti iz ju.ne imaju problema sa standardima i usluga, probleme u razvoju opštine koje su mnogi od njih prosleđeni centralnoj vladi. Besnik Tahiri, izvršni direktor KLGI Tokom predavanja polaznicima Akademije za lokalnu upravu je pokrenula neka pitanja koja su važna u rešavanju objašnjenje aspekata decentralizacije, premija dobrog upravljanja, odnosa izmeđucentralnog - lokalni fiskalnih odnosa između - vlade, razjašnjavanje odgovornosti svega gradi na stalnoj komunikaciji u cilju smanjenja razlike između dva nivoa. 12

13 U uvodu je naveo da: Nacionalni javni dobra najbolje služi kadajavno dobro je najbolje predstavlja lokalni ; cilj je da se obezbedi ustavna ovlašćenja od strane lokalnih interesa da stvori prostor podele vlasti, međutim, očigledno lokalnih interesa i nacionalnih interesa će ponekad preklapaju ili će biti u suprotnosti. Fiskalni odnosi Fiskalna ravnoteža između funkcija i resursa na svim nivoima ; Dodela izvora prihoda, raspodeli dohotka; Grantovi: blok i konkretno, pristup finansijskim kreditima. Fiskalna kontrola: Obezbediti fiskalne održivosti; resursi koriste efikasno i efektivno. Centralna odnos - lokalni, državni odnosi Uključi - lokalni centralni sistem; formalnih odnosa: pravni osnov za CG / FC; dodelom prihoda i međuvladinih transfera; centralnih propisa i kontrole. Neformalni odnosi: politiku, profesionalna udruženja, mediji, civilno društvo. Pojašnjenje ovlašc enja Definicija ukupnog opštinskog organa nad stvarima koje nisu regulisane i definisane za druge državne organe, opštine treba da gura strateški pregled zakona o međuvladinim finansijama, prirodnim resursima i javnim preduzećima i pitanjima zaštite životne sredine kako bi se osiguralo jasnoća / promena opštinski organ, kao odgovarajuće ; Centar bi trebalo da bude angažovan u pripremi administrativnih smernica u cilju zadovoljavanja zakone, oni bi trebalo da se sprovodi u saradnji sa opštinskim liderima da ugrade principe razvoja opštine, da bi se izbeglo izazovi funkcionalnosti koncipiranog administrativne smernice i nema jasnu pravnu smernice od centralne vlade. Mehanizmi koji smanjuju sporove Razvoj mehanizama koordinacije između MAPL i nadležnih ministarstava da nacrt pravnog okvira kako bi se izbeglo dupliranje i opoziciju na sektorske zakone ; Pregled strateških opcija za rešavanje sporova, posebno mogućnost MALU dobili primarnu funkciju rešavanja sporova između opština i ministarstava, podešavanje praćenja i izveštavanja o sprovođenju preporuka opštinama MAPL podataka ; mapl bi trebalo da poboljša praćenje i evaluaciju opština u vezi sa sprovođenjem zakona i drugih zakona koji regulišu ili utiču napajanje lokal.ai stres koji je njihov prvi susret sa građanima državnim s i njenih usluga jeopština, opštine imaju rezultate, uspešnu državu. 13

14 Poseta centralnim institucijama Republike Albanije Besnik Tahiri, izvršni direktor KLGI otvarajući sastanak, izvršni direktor kosovskog Instituta za lokalnu samoupravu, Mr. Besnik Tahiri, šef parlamenta Meta informisati o programu, Ciljevi AQl su fokusirati na podršku lokalne uprave i demokratizacije na Kosovu. Tačnije, ovaj program se obratio teme vezane za odnose između centralne vlade ( ) i lokalne zajednice ( ), pravni okvir koji reguliše rad centralne i lokalne vlasti. Iznad svega,program se bavi pitanjima politike i da se podstiču lokalni razvoj i decentralizaciju u zemlji. U okviru programa su 40 članova, predsednici i potpredsednici opština, predsednici skupština opština, dok su ostali učesnici su na nivou direktora i šefova poslaničkih grupa. Učesnici dolaze iz šest opština, grupa dolazi iz domaćih zvaničnika, stranaka i različitih regiona. U tom smislu, KLGI, zajedno sa visokim zvaničnicima koji učestvuju u akademiji, želi da zna bliže uspehima i izazovima koje vi imate kao institucije. Iznad svega, želimo da znamo rad i posvećenost, preciznije saznajemoi sa odnosima između skupštine i lokalne samouprave. Gospodin Ilir Meta, predsednik Skupštine Republike Albanije Nisam najpogodnijia osoba da dam uvid u lokalnoj vlasti, jer ja nikada nisam bio u ulozi lokalne samouprave. Mogu vas obavestiti da je Republika Albanija trenutno uključena u teritorijalnoadministrativne reforme, to je zato što je Albanija ima fragmentaciju mesnih zajednica. Opština ima mnogo, većina mesnih zaje nica proizvode ne više od 1-3 % od sopstvenog budžeta, a drugo je pokriveno od strane centralne vlade. Fragemtarizam takođe obeshrabruje investicije, jer da bi investicije dosle mora da se dobije dozvola opštine. Mnoge lokalne vlade ne uspevaju da imaju kapacitet i osoblje o specifičnim pitanjima, tako da nema bolje prilike da se upoznaju sa lokalnom samoupravom, ali moramo naučiti iz nje, imaju problema sa standardima i uslugama, problemima u razvoju opština te da su mnogi od njih prosleđuju centralnoj vladi. Mi ne treba sve zaposlene u lokalnoj adminstraciji preopterećenog budžeta jer, iz tog razloga mi treba reformirati lokalnu samoupravu, da se poveća efikasnost smanjenjem opštinskih troškova i povećanje kvaliteta usluga, reforma će takođe pomoći vođenja izveštaja između jedinica lokalne i centralne vlasti, vlada i skupština. Erion Veljaj, ministar za socijalnu zaštitu i omladinu U početku Veljaj nas je obavestio u ulogu ministarstva koju on vodi naglašavajući da ovo odeljenje upravlja 27 % budžeta, kao dom dve trećine građana Republike Albanije, a on je naglasio da ministarstvo koje on vodi uključuju mrežu socijalne usluge i pomoć, komisiu religije, agencija za zaštitu dece, 14

15 kancelariju za zaposlenje, pitanja mladih i mnoge druge oblasti u vezi sa dobrobit i omladinu. 30 % su smanjili osoblje i uspostavili nove prakse - deljenje grantova socijalne pomoći postavljanjem žena kao menadžeri (šefovi ), ova praksa se zasniva na činjenici da su žene bolji menadžeri u odnosu na zahteve i potrebe porodice. Politike su oni koji prate vesti svaki dan, politika ima veze sa mišića države da reguliše život građana. Zapošljavanje - Mi smo posvećeni jačanju rada agencija, ali imamo jaz između visoke kvalifikovane tržišta rada i kapaciteta apsorpcije. Radimo na unapređenju stručnih škola koji takođe pomažu u povećanju razumevanja i procene svaki posao tako što ne ostaju na marginama smislu teškog rada kao prljavi, mnogi od onih koji rade u profesionalnom dršku kao prljav posao, čist novac, takođe bi trebalo da bude odvajanje od zapošljavanja militanata da se prebaciti na profesionalce. Napredujumo u pristupu radu sa konceptom štaviše - 5 minuta da dobijete odgovor, to je ulaganje u ono što se zove begenisjes institucija, ako ne možemo ponuditi posao, onda bar gradjani mogu dobiti dobru reč, naša misija je posredovanje tržišta jer 80 % od neza[poslenih u Albaniji su povratnici, da svako od njih zna bar jedan zanat. Moja poruka je da imate stalni kontakt sa ljudima da vidte njihove zahteve i potrebe, jer ovo je pravi kontakt Arian Galdini, Magistar Politickih Nauka i Javnih Politika Z.Gadini počinje svoju lekciju sa citatom da za postizanje snage -vlasti treba poveren u političkom ruhu, ali za ostvarivanja vlasti treba oduzeti odeću postoji javna politika koja zadovoljava sve građane, ali dobra javna politika treba uzeti maksimum zadovoljstva građana. On je napravio poređenje između konsolidovanih demokratija i balkanskih zemalja koje nameravaju da postanu demokratije. U demokratijama se odluka glasa, a ne kroz klientilizmit glasova. Politička odlučivanja na Balkanu jsu usmerena ka neformalnim grupama, a samim tim i javne politike je teško da odgovorie na interese građana. Javnost je isključena iz procesa. Svaka odluka na Balkanu ima crne senke neformalnosti. - Učešće je obrisano. Kao konkretan primer, uzeo je izgradnju puta od 2001 do 2009, koji su obe albanske vlade videle kao prioritet. Većina puteva je finansirana od strane Evropske Unije, ali na kraju su izgrađena pod standardima! To im je propaganda da pobedjuju na izborima, ali kada okreću ka javnocu onda je sve drugačije. Realnost na papiru irealnost u praksi su dve stvari koje ne odgovaraju stvarnosti. Gospodin Galdini objasnio i značaj transparentnosti i odlučivanja u javnoj politici, uzimajući primer nedavnih protesta protiv hemijskog oružja u Albaniji. Ono što nedostaje u javnoj komunikaciji sa građanima bilo je uspostavljanje građana da se suočava realnost Oni si rekli NE, iz neznanja i straha Ovo su bili najveći narodni protesti( nepolitički ) nakon 90 -ih godina, a vlada nije komunicirala sa građanima. Ali kada je doneta odluka, oni prišli meru da smo izgubili dobru priliku Građani zatim stavlja u dilemi i pitam se šta ako se prihvate, ipodnošenje pitanja jenedostatak transparentnosti vlade, politički. propagande ima i političke dileme, međutim postoje javnedileme javnih politika, ovde se deli građansko učešće u procesu donošenja odluka dodao je g.galdini. G.Galdini dao je pregled i kritiku javnim politikama na Balkanu, i identifikovanje krivice zašto one ne mogu da se zovu javne. Javne politike na Balkanu, nažalost, krse državu i građana, čime se potkopava atom državljanstva. Političari su samo suočeni sa ekonomskim koristima i ne za socijalni uticaj. Kada političari razmotre svoje usluge kao čast, zatim javna politika završava tamo. Oni imaju obavezu službe jer su građani poreski obveznici od kojih primaju svoje plate,aroganti zvaničnici koji smatraju svoje kancelarije kao pašaluk ne mogu da razviju javnu politiku. G.Galdini je na kraju svog predavanja dodao tome kako da bude javna politika. Javna politika je kada vizija političara ide u bliskoj komunikaciji sa javnošću, javna politika počinje sa Ja, ali se završava sa mi U demokratiji, građani moraju dati rok politici jer ključni element dobra politike je njegova dugovečnost. Javna politika treba da izgradi komunitarizam. Kada pisemojavnu politikudobit o dove politike ne bi trebalo da dobije samo grupa građana, ali cela zajednica. 15

16 16

17 PRVI MODUL ODNOSI IZMEĐU ADMINISTRATIVNOG I ZAKONODavNOG DELA OPŠTINSKE UPRAVE Posete/sastanci: Sastanak sa Ministrom za lokalnu upravu Republike Makedonije, g. Tahir Hani i sa kabinetom ministra; Sastanak u opštini Tetovo Gosp. Teuta Arifi i Predsednikom Opštinskog saveta g. Hisen Xh i; Poseta opštini Bogovina, sastanak sa Gradonačelnikom gosp.hazbi Idrizi i osoblju u opštinskoj upravi; Poseta opštini Gostivar, sastanak sa opštinskom administracijom; Poseta opštini Struga, sastanak sa Gradonačelnikom g.ziadin Sela; Poseta Državnom univerzitetu tetovo (DUT) sastanak sa rektorom, g.vullnet Ameti; Poseta Univerzitetu Jugoistočne Evrope (UJIE), sastanak sa g.andrew Goodspeed, Prorektor za akademska pitanja i g.agron Rustemi, Prodekan na fakultetu javne administracije; Predavanja: Prezentacija (Dobra uprava) g.besnik Tahiri, Magistar Lokalne uprave i međunarodnog razvoja; Organizacija i funkcionisanje lokalne uprave (pravni aspekat), g.agron Maxhuni, Direktor pravnog odeljenja MLSU; Odnosi između Skupštine Opštine i Gradonačelnika, g.besnik Tahiri, Magistar Lokalne uprave i međunarodnog razvoja; Među-opštinska saradnja, g.agron Maxhuni, Direktor pravnog odeljenja MLSU i g.besnik Tahiri, Magistar Lokalne uprave i međunarodnog razvoja; 17

18 Bez podrške Vlade nema uspeha u procesu decentralizacije Ova konstatacija je napravljena u vidu zaključka sa prvog modela edukativnog programa Akademije za Lokalnu upravu organizovane od strane Instituta za Lokalnu Samoupravu tokom studijske posete u Republici Makedoniji. Besnik Tahiri, izvršni direktor ovog Instituta je analizom procesa decentralizacije u regionu naglasio da lokalna proces reformi u slučaju Bosne i Hercegovine nastale iz Dejtonskog sporazuma, onaj na Kosovu nastali iz sveobuhvatnog paketa predsednika Ahtisarija i onaj iz Makedonije kao deo Ohridskog sporazuma su ugroženi ako i dalje nemaju podršku centralne vlade prema tom lokalnom nivou. Tahiri je naveo tri preduslova da se decentralizacija desi: prvo se odnosi na visok stepen centralne državne kapaciteta. Pošto efikasno sprovođenje decentralizacije zahteva bolju koordinaciju između nivoa i zahteva više uredbi kako bi osigurali osnovnu transparentnost, odgovornost a slaba država ne može uspešno sprovesti takvu vrstu decentralizacije. Drugi preduslov je dobro razvijeno civilno društvo. Ovo je važno ne samo za pitanje učestvovanja već i zato što može da obezbedi dodatna sredstva za informisanje, komentare i konstruktivne kritike za lokalnu samoupravu. Treći je politički projekat u kojem organizovana politička sila podržava decentralizaciju i obezbeđuje njeno sprovođenje. Takođe, ne treba zaboraviti da efikasna lokalna samouprava zavisi od postojećih resursa, koji su adekvatni i stabilni. Dok govorimo o decentralizaciji, opštine nemaju sredstva za sprovođenje svojih funkcija, a time se otežava rad na ponudi kvalitetnih usluga građanima, pa je zato preko potrebno da govorimo o probelima i modelima efikasne lokalne uprave. Napomenuo je Tahiri. U okvur ove studijske posete učesnici su imali priliku da se sastanu sa Ministrom za lokalnu upravu, z. Tahir Hani, Gradonačelnikom opštine Tetovo, Gosp. Teuta Arifi, Gradonačelnikom opštine Bogovina, g. Hazbi Idrizi, Gradonačelnikom opštine Struga, g. Ziadin Sela i Administrativnim delom uprave opštine Gostivar. Kroz ove sastanke, učesnici su u programu imali priliku da se i posvete odnosima između opštinske administracije i opštinskih skupština, sprovođenje procesa decentralizacije, funkcionalnosti i pružanja opštinskih usluga, opštinskim preduzećima i obrade mnoge druge teme vezane za aspekte pravilnog upravljanja i među-opštinske saradnje. U okviru programa je 40 članova, Predsednici i Potpredsednici, Predsednici Skupština opština, dok su ostali učesnici bili na nivou direktora i šefova poslaničkih grupa. Ova grupa zvaničnika je bila iz opstina (Prizren, Gnjilane, Klina, Kamenica, Štrpce, Podujevo i Gračanica), u programu su uključeni učesnici iz državnih institucija, nezavisnih mehanizama i organizacija civilnog društva. 18

19 Sastanak sa Ministrom za lokalnu upravu Republike Makedonije, g. Tahir Hani Ministar Hani je na otvaranju razgovora rekao: uvek postoji konfrontacija između lokalne i centralne vlasti. Iako se proces decentralizacije u Republici Makedoniji vršio po Badinterovom principu i sada je u stabilnoj fazi prenosa vlasti. Ministar Hani je naglasio da lokalna samouprava sadrži 6.36 % ukupnog budžeta Republike Makedonije, dok je jedan odsto (1 %) od ukupnog budžeta Republike Makedonije odvojen za ravnomerni regionalni razvoj, na osnovu Zakona o ravnomernom regionalnom razvoju. Zakonodavstvo koje reguliše oblast lokalne samouprave regulisano je ovim zakonima: Okvirni Sporazum iz Ohrida; Ustav Republike Makedonije; Zakon o teritorijalnoj organizaciji; Zakon o lokalnoj samoupravi; Zakon o ravnomernom regionalnom razvoju; Zakon o državnom inspektorijatu lokalne samouprave; Zakon o među-opštinskoj saradnji, kao i Zakon o Gradu Skoplju Republika Makedonija ima 84 opština i Grad Skoplje, dok se očekuje formiranje još 2 ili 3 novih opština. Stub Ohridskog sporazuma je bila decentralizacija. Opštine imaju dobru fiskalnu decentralizaciju. Republika Makedonija je 2002 godine po Ohridskom sporazumu podeljena na 80 opština i grad Skoplje u koji ulazi 9 opština. Makedonija je podeljena na 8 regiona. Najmanja opština je Veljane sa oko stanovnika, dok su veći centri Skoplje sa oko stanovnika, opština Kumanovo sa oko i Tetovo i Bitolja. Albanci u Makedoniji predstavljaju preko 25 % od ukupnog broja stanovnika. Na kraju Ministar je naglasio da je za opštine važno propisno upravljanje javnim dobrima. Ako je menadžment u pravu onda ćemo imati političku stabilnost, ako ne radi dobro onda trebamo očekivati destabilizaciju. Sastanak sa Gradonačelnicom Tetova, gosp. Teuta Arifi Gradonačelnica Arifi je tokom razgovora rekla: Opština Tetovo je drugi po veličini centar u Makedoniji i ima dva Univerziteta. Postoji puna politička jednakost u Makedoniji. Jednakost pre svega u smislu omogućavanja upotrebe jezika, kulture, simbola i sl. Što se tiče fiskalne decentralizacije ona je ključni element funkcionalne opštine. 19

20 Porez na dodatu vrednost je 16 % u Makedoniji, ali se4 % od iznosa vraća opštinama. Opština Tetovo je napravila rezove komunalnih troškova od preko četiri puta u odnosu na prethodnu upravu. Napravljen je rez od plate same Gradonačelnice pa do nižih nivoa. Dok održavaju svoj budžeta, opštine mogu da funkcionišu. Balkanski mentalitet i način razmišljanja je obično patrijarhalan i centralizovan i stoga imamo poteškoća u decentralizaciju u ovom regionu. Neke opštine iz Makedonije su pokušale da naprave sporazume sa opštinama na Kosovu, da se privuku sredstva iz Evropske unije, kao što su IPA fondovi. Međutim, neke opštine na Kosovu su sklopile dvostruke sporazume, koji nisu dozvoljeni i stoga je među-opštinska saradnja u zastoju. Tetovo ima oko stanovnika, a na osnovu broja stanovnika je određen i broj opštinskih odbornika. Opština Tetovo ima 31 odbornika. Budžet opštine Tetovo je 25 miliona, dok su kapitalna ulaganja negde oko 5-6 miliona. Opštine upravljaju osnovnim i srednjim školama, programi idu preko Opštinskog saveta. Tetovo ima 7 sektora, koji se na Kosovu nazivaju direktorijatima. Jedan bivši rukovodilac sektora je sada kandidat za Predsednika države. Opštinski Inspektorijat verifikuje ustavnost opštinskih odluka. Odluke u opštini se donose dvostrukim glasanjem. Kao gradonačelnica sam odlučila da ojačam tim u sektorima a ne u svom kabinetu, postoji jer imenovanjem kredibilnih ljudi najbolje se vode sektorske politike koje direktno utiču na pružanje usluga. Poseta Univerzitetu u Tetovu, sastanak sa rektorom g. Vullnet Ameti Univerzitet u Tetovu je osnovan 1994 godine. Postoji 11 fakulteta sa 47 studijskih programa. U 2013 je dobio novih studenata, dok je ove godine predvideno primanje novih studenata. Socijalna pokretljivost se vrši preko univerziteta. Univerzitet ima ključnu ulogu u izgradnji društva. Univerzitet u Tetovu, zajedno sa opštinom je razvio projekat koji je imao veze sa očuvanjem biodiverziteta Šar planine. Učesnici u Akademiji lokalne uprave tokom njihove posete DUT-u su imali priliku da direktno vide značaj koji obrazovanje ima za pripremu generacija koja će biti u stanju da bolje upravlja na opštinskom nivou ali i na drugim nivoima. Takođe, ovaj univerzitet je posvećen podizanju svesti o značaju regionalne integracije kod mladih. Poseta Univerzitetu Jugoistočne Evrope (UJIE), sastanak sa g.andrew Goodspeed, Prorektor za akademska pitanja i g.agron Rustemi, Prodekan na fakultetu javne administracije. Univerzitet Jugoistočne Evrope (UJIE) je osnovan 2001 godine i ima 5 fakulteta. Akreditovan je od strane Ministarstva za obrazovanje Makedonije. Univerzitet koristi vlastitu električnu energiju, koju dobija preko vetra i sunca. Dodatna komponenta u tom pravcu je uticaj u poboljšanju profila i imidža opštine Tetovo u ovom slučaju kroz obrazovanje kao priprema mladih ljudi, ali nosi poruku da je opština zainteresovana da investira u obrazovanje. 20

21 Poseta Univerzitetu Jugoistočne Evrope je omogućila učesnicima da direktno vide kako univerzitet uspeva i šta je relevantnost sadržaja i plana i programa o upravljanju, o pravdi, administraciji i drugim oblastima. Predavanje g.besnik Tahiri, Magistar Lokalne uprave i međunarodnog razvoja Dobra uprava Tahiri je govorio o sastanku u Ministarstvu za lokalnu samoupravu u Makedoniji i istakao da Zakon o ravnomernom regionalnom razvoju na Kosovu ne postoji. Iako je Ministarstvo za lokalnu samoupravu Kosova igralo ulogu sudije, postalo je jasno da su opštine izgubile zbog direktnog upravljanja aplikacijama za privlačenje sredstva iz Evropske unije, jer su sklapale sporazume sa dve ili više partnerskih opština što je bilo nelegalno. Što se tiče stavova da je dobar Gradonačelnik onaj koji štedi, moje mišljenje je da ne može biti dobar Gradonačelnik onaj koji ne zna kako da ulaže u razvoj i generisanje dobrobiti. Tahiri je zatim krenuo sa svojom prezentacijom u vezi sa pravilnom upravom. Definicije i dimenzije dobre uprave: Svetska banka pravilnu upravu definiše kao sigurno upravljanje državnog razvoja. UNDP, to naziva kao vršenje političke vlasti, ekonomskih i administrativnih pitanja uu vezi sa upravljanjem zemljom. USAID to povezuje sa naporima za demokratizaciju. Fokus na ljudska prava, odgovornost u javnom sektoru, vladavina zakona, slobodno tržište, civilno društvo, pluralizam i mirno rešavanje nesporazuma i sukoba. Tri dimenzije Dobre uprave su: Država, privatni sektor i civilno društvo. Sindikati su odigrali veliku ulogu u demokratiji. Imamo dva aspekta uprave: tehnički i predstavnički; Arogancija je samoubistvo jednog političara. Odluke se uglavnom donose na mestu koje se naziva Kitchen Kabinet. Principi dobre uprave su: Učešće, vladavina prava, transparentnost, odgovornost, konsenzus, ravnopravnost i sveobuhvatnost, efektivnost, efikasnost i odgovornost. Uprava je kultura. Pravilnu upravu je veoma teško postignuti. 21

22 Kosovo Local Government Institute Instituti Kosovar për Qeverisje Lokale Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Cilj prezentacije/modula Definicije o upravljanju Odnos između upravljanja i vlade Osnovni koncepti i principi dobrog upravljanja Tri glavne dimenzije upravljanja Besnik Tahiri Izvršni Direktor Kosovski institut za lokalnu samoupravu Tetovo, 21. mart godine Dobro upravljanje u odnosu na relevantne institucije (Međuopšt.-Nacion.- lokalne) principi dobrog upravljanja i njihova primena u lokalnom kontekstu Diskusija u grupama & Prezentacija Definicije & Dimenzije dobrog upravljanja Svetska banka: upravljanje se definiše kao način na koji se vrši vlast u upravljanju ekonomskim i društvenim resursima zemlje za razvoj. Dobro upravljanje je, za Svetsku banku, sinonim upravljanja sigurnog razvoja (Svetska banka 1992: 1). UNDP: Vršenje političkog, ekonomskog i administrativnog autoriteta u upravljanju pitanja jedne zemlje Zdravo upravljanje, uzimajući jedan korak napred, predstavlja pod-paket upravljanja kojim se upravlja javnim resursima i problemima na efikasan način i odgovarajući na kritične potrebe društva (UNDP 1997: 9). USAID: u vezi sa težnjom za demokratizaciju; uključuje usredsređivanje na ljudska prava, računo-polaganje u javnom sektoru, vladavinu prava, slobodno tržište civilno društvo i odnose između države i civilnog društva za podsticanje pluralizma, uključivosti i mirnog rešavanja konflikta (USAID 1996). DfID: dobro upravljanje podrazumeva promociju zdravih ekonomskih i socijalnih politika ovlašćenja vlada i drugih institucija i poštovanje ljudskih prava i vladavine zakona (Chaulker 1991). Vlada igra ulogu u upravljanju i pruža paket težnji za upravljanjem, kojim vlada vrši redosled potreba društva i unosi ih u politike (Pierre & Peters 2000: 31). Vlada je politička kultura, struktura i proces preko kojih se odvija upravljanje. Takođe je povezana sa ostalim akterima osim vlade, uključujući privatni sektor i civilno društvo (vidi UNDP 1997). 22

23 Privatni sektor Država Civilno društvo Država Parlament Izvršna vlast (Vlada) Sudski sistemi Sistemi za obezbeđivanje reda i zakona Civilne službe Izborni sistemi, i dr. Privatni sektor Privatna prerduzeća Transnacionale korporacije (TNK-e) Regulatorni okviri, i dr. Civilno društvo NVO-i Organizacije zajednice Zadruge Sindikati Profesionalne asocijacije Mediji Interesne grupe Grupe plemena Grupe potrošača Verske grupe, i dr. Diskusija sa grupom Koja je dimenzija više relevantna u kontekstu Republike Kosova? Šta je dobro upravljanje? Koji su odnosi između triju dimenzija u upravljanju zemlje? Da li je dobro ili loše? Dobro upravljanje je definisano kao sistem vrednosti, politika i institucija u kome društvo upravlja političkim, društvenim i ekonomskim procesima, omogućivši interakciju između vladecivilnog društva i privatnog sektora. U ovom kontekstu, imamo dva aspekta upravljanja, i to: Tehnički koji se odnosi na to kako i šta treba uraditi Zastupnički Aspekat kako i ko je donosio odluke - Dobro upravljanje je među ključnim faktorima za konsolidaciju mira, razvoja i perspektive jedne države - Dobro upravljanje je teško dostižni ideal u potpunosti, budući da ne mnogo država, organizacija i institucije su uspele da se približavaju tom cilju - Međutim, ukoliko društva teže održivom društvenom razvoju, potrebno je preduzeti konkretne i merljive postupke za ostvarivanje takvog ideala. 23

24 Uticaj institucija na dobro upravljanje Koncepti dobrog upravljanja mogu se primenjivati u nekoliko konteksta: Međunarodni nivo - Razvojne organizacije - Donatori - Ambasade i NVO-i Nacionalni nivo: Lokalni nivo: - Vlada - Region ili okrug - Privatni sektor - Zajedn. opština ili opština - Civilno društvo - Selo Primena koncepata dobrog upravljanja Naglasili smo da je: Dobra Vlada samo jedan od aktera u upravljanju Na centralnom nivou akteri u upravljanju i donošenju odluka su međunarodna zajednica, mediji, civilno društvo, multi-nacionalne korporacije, finansijske institucije i dr. Na lokalnom nivou, zavisi od konteksta, međutim verski lideri, farmeri, lokalni NVO-i, imaju ulogu u upravljanju U tom smislu, dobro upravljanje ne bi trebalo da bude pod uticajem ne-formalnih aspekata, i pored činjenice da u određenim kontekstima uticaj tih metoda je veoma velik. Budući da donošenje odluka derivira jedan proces primene upravljačkih politika, bitno je da se uvek analizira odnos između formalnih i ne-formalnih struktura, kao i uticaj u donošenju odluka. Svi drugi akteri osim vlade i vojske su zajedno grupisani kao Civilno društvo. U nekim državama, osim civilnog društva, organizovani kriminal ima veliki uticaj u donošenju odluka. Na nacionalnom/centralnom nivou, proces donošenja odluka je pod uticajem ne-formalnih struktura, kao Kitchen Kabineti i ne-formalni savetnici koji postoje posebno u zemljama u razvoju i tranziciji. U ruralnim sredinama, plemena, verski lideri, velike familije utiču u donošenju javnih odluka. Upravljanje je dobro samo onda kada: 1.Politički, društveni i ekonomski prioriteti se isključivo baziraju na konsenzus u društvu 2. Glas svih se slušao od strane donosioca odluka, u cilju pravilnog i ravnomernog dodeljivanja resursa zemlje. Takve prakse donošenja odluka rezultiraju koruptivnim praksama u donošenju odluka. Osam principa dobrog upravljanja Principi dobrog upravljanja 1. Učešće 2. Vladavina prava 3. Transparentnost 4. Odgovornost 5. Konsenzus 6. Ravnopravnost i sveobuhvatnost 7. Efektivnost i efikasnost 8. Računo-polaganje 24

25 Ravnopravno učešće muškaraca i žena je ključ ili temelj dobrog upravljanja Učešće može se realizovati preko: - legitimnih institucija koje imaju tu obavezu, ili - preko predstavnika/izabranika. Važno je naglasiti da predstavnička demokratija ne obavezno tretira zahteve i zabrinutosti jednog dela društva, koji zapravo ima problema da budu predstavljeni u donošenju odluka Učešće mora biti organizovano i informisano, što podrazumeva pravo i slobodu izražavanja, sa jedne, i jedno organizovano društvo, sa druge strane Dobro upravljanje zahteva jedan fer pravni okvir, koji osigurava nepristrasnu primenu Potpuna i nepristrasna primena zakona zahteva nezavisne institucije pravosuđa: nepristrasne, čiste i ne-koruptivne sudove, tužilaštva i policiju Takođe, vladavina prava kod dobrog upravljanja podrazumeva potpunu zaštitu i garantovanje ljudskih prava, posebno prema manjinama. Transparentnost podrazumeva da je donošenje odluka, kao i njihova primena je učinjeno tako da sadrže u sebi potpuno poštovanje važećih uredbi i zakona. Transparentnost takođe podrazumeva da su informacije dostupne građanima i da je pristup slobodan, posebno za one na koje se ove odluke neposredno odnose. Takođe, transparentnost podrazumeva da građani imaju dovoljno informacija kada je reč o donošenju odluka. Dobro upravljanje zahteva da institucije budu odgovorne i spremne da služe svim strankama (deoničarima) uključenim u javne politike Institucije u konceptu dobrog upravljanja treba da odgovaraju strankama u okviru razumnog vremenskog perioda Spremnost da se bavi pitanjima koja ne-nužno su u funkciji elita koje upravljaju vladom Postoje nekoliko aktera i toliko različitih pogleda u određenom društvu Dobro upravljanje zahteva konsultacije i, štaviše, posredovanje između različitih interesa društva u cilju postizanja opšteg konsenzusa o tome šta je najbolji interes zajednice, i kako da se postigne taj cilj Ovaj konsenzus zahteva da se identifikuje dugoročna perspektiva o tome šta je zapravo potrebno za održivi razvoj Ovaj konsenzus je moguće postići samo kada budemo shvatili istorijski, društveni i kulturni kontekst određenog društva Blagostanje jednog društva zavisi od činjenice da svi njegovi članovi imaju osećaj pripadnosti i sveobuhvatnosti (uključivanja) u društvene procese. Da bi se to ostvarilo, potrebno je da sve društvene grupe, posebno marginalizovane, imaju mogućnost da poboljšaju njihovo blagostanje. 25

26 Dobro upravljanje znači samo onda kada institucije proizvode rezultate koji ispunjavaju potrebe društva, uvek koristeći na najbolji način raspoložive izvore Koncept efikasnosti u kontekstu dobrog upravljanja sadrži, takođe, u sebi održivo korišćenje prirodnih bogatstava i zaštitu životne sredine Računo-polaganje je osnovni zahtev i preduslov dobrog upravljanja. Ne samo vladine institucije, nego i privatni sektor i civilno društvo moraju biti odgovorni prema javnosti. Računo-polaganje se ne može primeniti bez transparentnosti i bez vladavine prava (zakona). - Dobro upravljanje je ključni faktor za razvoj i perspektivu jedne zemlje - Dobro upravljanje je teško dostižni ideal u potpunosti, budući da ne mnogo država, organizacija i institucije su uspele da se približavaju tom cilju Hvala! - Međutim, ukoliko društva teže održivom društvenom razvoju, potrebno je preduzeti konkretne i merljive postupke za ostvarivanje takvog ideala. Predavanje, g.besnik Tahiri, Magistar Lokalne uprave i međunarodnog razvoja - Gradonačelnik kao predstavnik ili dominatna osoba Tahiri je rekao da u suštini, prezentacija ima za cilj da pojasni položaj institucije Gradonačelnika kao ključne institucije u trouglu, Gradonačelnik (Administracija i izvršna vlast) - Skupština (zakonodavno telo) i građana(civilno društvo). Osnovni zaključak o ovoome je nastao iz ovog KLGI rada da je institucija uloge gradonačelnika u sistemu lokalne samouprave u Republici Kosovo traži više kontrole, ravnoteže i pre svega unutrašnje institucionalne odgovornosti, kao i javnosti. Tokom rada sa opštinama se vidi da zbog veoma jake uloge institucije gradonačelnika na jednoj strani, a na drugoj strani pasivne uloge Skupštine opštine, u kombinaciji sa građanskom apatijom i rezultira pojavom zabrinjavajućeg demokratskog deficita u razvoju lokalnog upravljanja sada i u budućnosti. Ova situacija se može objasniti nedostatkom korisnih običaja i dogovorima jasno utvrđenim da će osigurati odgovornost gradonačelnika u odnosu na svoje građane. Pored toga, opšta demokratska kultura koja će stalno držati gradonačelnika dužnosti i odgovornosti skoro da ne postoji nakon završetka izbornig ciklusa, pa gradonačelnici mogu upravljati bez uzimanja u obzir preferencije građana. Izborno učešće i znanje građana o mehanizmima odgovornosti i dalje je veoma nisko, a isti pokazuju malo interesa za učešće u procesima donošenja odluka. To nastaje pre svega jer gradonačelnici nikako ne uspevaju da dosledno podstaknu široko učešće javnosti u konsultativnim odborima i dobijaju vrlo malo informacija o rezultatima javne rasprave. Većina opština je stvorila neformalne mehanizme 26

27 konsultacija sa drugim zainteresovanim stranama, uključujući civilno društvo. Razvijanje mehanizama javne kontrole nije u dovoljnoj meri stimulisano od gradonačelnika koji imaju budžet za finansiranje civilnog društva. Poslednje, ali ne i najmanje važno, ova publikacija objašnjava dominaciju gradonačelnika, kao rezultat kulture pasivnosti koja prožima većinu sklopova (Skupštine opština) na nivou zemlje. Nedostatak horizontalne odgovornosti je opet pitanje institucionalnog dizajna (regulisanja). Tu pojavu objašnjavaju tako što Skupštine opštine kao institucije nema budžetsku liniju, a u nekim slučajevima oni nemaju ni osnovne resurse, uključujući kancelarije, drugu opremu potrebnu za efikasno poslovanje i da ostvare svoje odgovornosti. Pasivnost je pogoršano partijskim sistemom koji stavlja lojalnost stranci iznad odgovornosti na potrebe građana. 27

28 Kosovo Local Government Institute Instituti Kosovar për Qeverisje Lokale Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu PREDSEDNIK OPŠTINE-PREDSTAVNIK ILI DOMINIRAJUĆI? - DOPRINOS JAČANJU INSTITUCIONALNE ODGOVORNOSTI I TRANSPARENTNOSTI NA LOKALNOM NIVOU - MsC. Besnik Tahiri Iskustvo KLGI Istraživanja i procenjivanje institucionalnih potreba Pružanje saveta u kreiranju politika u zakonodavnom procesu Pružanje specifičnih obuka vezanih za lokalnu samoupravu Izgradnja kapaciteta u lokalnoj samoupravi Dovođenje međunarodnih iskustava i praksi Publikacije i ekspertiza Struga, 22. mart godine Cilj Publikacija ima za cilj da pojasni pozicije: Institucije Predsednika (egzekutiva) Skupštine opštine (legislativa) Građana (civilnog društva) Publikacija pojašnjava da zbog veoma snažne uloge institucije Predsednika, sa jedne, i pasivne uloge Skupštine, sa druge strane, kombinovan sa građanskom apatijom, rezultira sa nastupanjem demokratskog deficita Oslanja se na: Iskustvo i znanje Instituta u lokalnom upravljanju Zahteve lokalnog nivoa opština, proizašlih iz programa LOV (AQL) Povezivanja sa delokrugom rada međunarodnih i lokalnih organizacija Poklapa se sa trendovima decentralizacije vlasti, neophodnošću za demokratizaciju sa potrebom za osnaživanje institucionalnih kapaciteta Dominacija Predsednika opštine Transformacija u oblasti lokalne uprave Nedostatak budžetskih linija, dodeljenih za skupštine opština Uloga opozicije prema građanima PREDSEDNIK OPŠTINE vs SKUPŠTINA OPŠTINE Osnaživanje uloge Predsednika prema Skupštini opštine Mešanje mehanizama stranke u lokalnoj upravi Dualizam i neizvesnost u primeni odgovornosti 28

29 Predsednik upravlja administracijom Imenovanje direktora odeljenja Kontrola civilnog osoblja Nedostatak harmonizacije između političke vizije i civilne službe Politički lanac u izboru direktora škola Predsednik opštine i ostali članovi civilno društvo, mediji Nadgledanje opština od strane civilnog društva Ograničavanje Predsednika u zakonodavstvo Konsultativni odbori i lokalni odbori Subvencija NVO-a, objektivnost civilnog društva Gradonačelnici: privlačenje građana blizu vlade ili njihovo što veće udaljavanje? Transparentnost i odgovornost Nivo komunikacije i kvalitet odnosa sa javnošću Efektivna komunikacija i učešće građana u kreiranju i razvoju opštinskih politika Uloga i funkcija kancelarija za informisanje Konsolidacija opštinskih kancelarija za komunikaciju i informacije Ciljevi opštinskih uredbi u vezi transparentnosti Kontakti opštinskih odbornika sa građanima Zaključak Napredak u konsolidaciji neposredne demokratije; nedostatak građanske posvećenosti i apatija Uloga skupština opština u nadgledanju i kontroli Imenovanja direktora odeljenja Ovlašćenja Predsednika i moć građana u donošenju odluka i planiranju budžeta Civilno društvo u odnosu na fondove opštinskih institucija Preporuke Predsednici opština treba da uspostave jasnu platformu komunikacije; Preko iste obezbediti transparentno i inkluzivno kreiranje politike. Kancelarije za informisanje javnosti treba da obezbede veći pristup javnosti; Treba povećati osoblje i opremanje sa adekvatnim resursima i tehnologijom. Predsednik opštine treba da podstiče osnivanje sektorskih komiteta. MALU i Asocijacija opština treba da iniciraju povećanje prihoda za opštinske odbornike i obezbede prostorije i tehničku podršku. 29

30 Izbor direktora kroz konkurentni (stručni) proces, na osnovu jasnih kriterijuma. Kreiranje posebnih budžetskih linija za organizacije civilnog društva; Finansiranje treba da bude predmet nepristrasne odluke.. Hvala! Sastanak sa Gradonačelnikom opštine Bogovina g. Hazbi Idrizi Gradonačelnik, g. Idrizi je pomenuo da mu je ovo četvrti mandat kao gradonačelnika opštine. On je pred učesnicima pomenuo da se Bogovina nalazi na nadmorskoj visini od 480 metara i da ima oko stanovnika. Godine 1996, nastaje podela teritorije sa Tetovom i Bogovinom Kamjana dok 2004 nastajenova podela, spajanjem Boovine sa novim teritorijama. Postoji pozitivan trend sa novom podelom opštine. Dok smo sada postigli i pružanje elektronske građevinske dozvole. Postigli smo kooperativno partnerstvo sa Elbasanom u projektu koji finansira EU. Što se tiče PDV-a, vraća se opštinama u iznosu od 4,5 %, dok su ostale stavke koje dolaze iz opštine prikupljanje poreza na imovinu, urbano planiranje, nodaknada na kupovinu i prodaju, itd. Gradonačelnik Idrizi je upoznao učesnike sa dešavanjima u ovoj opštini koje je prošlo od procesa decentralizacije, uz izazove sa kojima se součava ova opština. Isto tako, g. Idrizi je objasnio da za unapređenje opštinskog budžeta ili povećanje prihoda u budžetu, porezi i dažbine moraju biti plaćeni (obaveze građana) opštini u cilju poboljšanja dobrobiti opštine, jer ove usluge koje građani plaćaju nama, mi onda pretvaramo na neki način u različite projekte poboljšanja školske i putne infrastrukture i sve to u cilju da građani budu zadovoljni nivoom usluga koje im pružamo. Sastanak sa administracijom opštine Gostivar Izvršni predstavnici su naglasili da je Gostivar jedna od pet glavnih opština u Makedoniji. Ona ima oko stanovnika. Modela je građanske koegzistencije kako različite nacionalnosti žive na jednom mestu. Od ukupnog broja stanovnika, 65% su Albanci, Makedonci su 19 %, ostali su Romi, Turci i Bošnjaci. Opštinski savet Gostivara ima 31 odbornika, 21 su Albanci, Makedonaca je 30

31 6, 2 je Turaka i 2 Roma. Saveta predlaže planove dok je Gradonačelnik taj koji ih sprovodi sa svojom administracijom. Da bi neki plan trebao da bude odobren potrebno je da najmanje 16 odbornika glasa za. Opština ima 6 sektora, od kojih je 4 istih od ranije i takođe imamo dva javna preduzeća. Uz izmene Zakona o regionalnoj podeli iz 2005 godine, opštini Gostivar se pridružuju četiri druge opštine. Sa decentralizacijom, opštine su dobile ovlašćenje za urbanizam (na primer, davanje građevinske dozvole). Obrazovanje u osnovnim i srednjim školama je decentralizacijom prebačeno kao nadležnost opštinskoj upravi. Ali školska infrastruktura ostaje u nadležnosti centralne vlade. Gostivar ima budžet od 16 miliona evra, dok je blizu 3 miliona odvojeno za kapitalne investicije i zapošljava 122 radnika. Sastanak sa Gradonačelnikom opštine Struga, g. Ziadin Sela Delegaciju je dočekao Gradonačelnik, Ziadin Sela, koji je na ovom sastanku obavestio učesnike u vezi sa procesom decentralizacije i ostalim karakteristikama. Tako je, g. Besnik Tahiri pokazao interesovanje da čuje od Gradonačelnika Struge u vezi sa dostignućima i problemima u procesima decentralizacije. Gradonačelnik Struge, Ziadin Sela je u odgovoru na ovo pitanje rekao: Uz preneta ovlašćenja za lokalne samouprave, uključivalo je i nasleđene dugove i obaveze. Ovo što govorim se pre svega odnosi na dug iz 1998, u vezi sa Proakva Javnim preduzećem, gde smo do sada platili 1 milion i 400 hiljada evra, dok opština Ohrid nije platila ni cent a mi i dalje nastavljamo da plaćamo. Dok su izvršena ulaganja u odnosu, 90 odsto dodeljenih sredstava Ohridu a 10 odsto u Strugi. U Ohridu ne možete naći bilo kakve cevi od azbesta, dok ih Strugi ima i tekako. Mi se takođe suočavamo sa drugim problemima kao zajednica, koji se spominju u Ohridskom sporazumu ali to ne znači da su rešeni. Jedno pitanje koje je predviđeno u Ohridskom sporazumu za donošenje odluka, kojim se uspostavlja Badinter princip, koji se sprovodi u prethodnih 10 godina a koji ne zadovoljava potrebe ove populacije za zabranjivanje majorizacije. Umesto toga, ovaj princip se koristi kako bi se sprečilo da opštine čak i ako one imaju Albansku većinu budu blokirane po ovom principu. Decentralizacija vlasti je takođe još jedan problem koji se pominje u Okvirnom sporazumu i sa kojim mi i dalje imamo dosta problema. Mi zaista nemamo decentralizaciju vlasti u svakom pogledu. Čak i ako govorimo o urbanizmu, možemo dati dozvolu i slično za izgradnju, ali opet poslednju reč ima Ministarstvo za saobraćaj, poštu i telekomunikacije. Mi možemo otvoriti javnu debatu sa građanima da usvojimo neki opšti plan koji možemo predložiti Savetu a koji prolazi kroz sve filtere kao predlog opštine a zatim treba da se glasa o istom. Prirodno to se radi preko jedne privatne kompanije koja bi tehnički pripremila i izradila takav plan. Mi ćemo potrošiti jednu godinu, takođe ćemo ostati bez novca kako bi mogli da platimo toj firmi i Resorni Ministar možda na kraju ne odobri takvu inicijativu. To je veoma težak položaj kako za interese tako i za održanje na vlasti. Obrazovanje takođe ima probleme, nasledili smo blokirane školske budžete i suočili ponovo sa alokacijom resursa. Deljenje tih resursa ne odgovara situaciji u kojoj smo sada. Imamo odeljenja i sa 31

32 samo 5 učenika. I na ovaj način 90 odsto sredstava ide u plate, jer je teško napraviti racionalizaciju odeljenja što zatim stvara socijalne probleme. Što se tiče budžeta, 3,5 odsto PDV-a bi normalno trebalo vratiti pa će mnoge stvari biti rešene, ali to ne dešava i to u kombinaciji sa zakonom regionalne jednakosti iz 2009, ne samo da nije pomoglo već je produbilo regionalni disparitet koristeći dvostruke standarde. U međuvremenu Besnik Tahiri rezimira šta je rekao naglasio da je u toku trend degradacije i nedostatak podrške kapitalnim investicijama od centra do opštine osiromašuje društvo. To znači da ne postoji politička decentralizacija, nema razvoja opštine ili regiona, bez podrške i bez primene zakona koji se odnose na centralnu vladu i probleme dugova. Što se tiče pitanja PDV-a. G. Tahiri je rekao da u opštinama, Bogovinsko, Tetovo, Gostivar sa ponosom pominju činjenicu da fiskalnom decentralizacijom, 3,5 odsto PDV-a pripada opštinama od ukupne vrednosti od 18 odsto. Ali šta se zapravo dešava je da se koristi ista formula kao na Kosovu. Jer se PDV prikupljai ukupno samo u centru, a distribuira se po drugim kriterijumima, pa se tako prikuplja na osnovu svih doprinosa dok se distribuira obavlja proporcionalno. Fiskalna decentralizacija ima smisla samo ako je doprinos vraćen građanima naglasio je Tahiri. Drugo pitanje je bilo u vezi sa e-dozvolama za urbanizam. Elektronska dozvola nam komplikuje situaciju za neko vreme. Ali mi smo prevazišli ovu situaciju. Ideja je da građani imaju više pristupa, više transparentan proces, itd. Samo mi imamo drugi, realniji problem. Ne možemo primeniti sistem koji trenutno koriste samo dve zemlje u celom svetu. Bez prelaska na još jednu fazu digitalizovanih katastara nam stvara i stvara probleme u smislu dobijanja sertifikata za sistem koji još uvek nije prilagođen. Ova situacija kod nas traje oko 6 meseci. Samo što sam imenovan kao gradonačelnik, u roku od dve nedelje je donet zakon o dozvolama koje se izdaju elektronski, dok osoblje nije bilo obučeno, bili su stari kompjuteri, itd. Tako da sam bio primoran da kupim nove kompjutere, radimo na obuci zaposlenih, da se kandidujemo za elektronske potpise, jer pored potpisa gradonačelnika potrebni su i potpisi drugih gradskih radnika. Međutim, mi smo prevazišli ovu situaciju u prvom danu i dajemo dozvolu i u odnosu na ostale opštine smo među prvima po odobrenim i izdatim dozvolama. Kao koncept su e- dozvole sasvim u redu ali praktično se razmišlja o više stvari, jer smo suočeni sa mnogo većim problemima u realnosti. - Objasnio je Gradonačelnik Opštine Struga, Ziadin Sela. Agron Maxhuni, Direktor pravnog odeljenja - MLSU Sistem organizacije i funkcionisanja Opština Među-opštinska saradnja Kosovo ima 38 opština. Granice su napravljene u vidu preko katastarskih područja. Sistem samouprave na Kosovu je jednoslojan. Opštine imaju status pravnog lica. Principi lokalne samouprave su: princip prava, dobrog upravljanja, transparentnosti, efikasnosti, efektivnosti i supsidijarnosti. Skupštine Opština usvajaju Statut opštine i opštinske uredbe. Takođe, odobravaju budžete, investicione planove, plan rada, godišnji izveštaj i osnivaju pomoćna tela i organe Skupštine opštine. Mr. Agron Maxhuni je govorio o usvojenim međunarodnim standardima u domaćem zakonodavstvu, navodeći da ovi standardi direktno utiču na kvalitet života građana Kosovskih opština. On je zatim 32

33 naveo da implementacija zakonodavstva i principa dobre uprave su odgovornost opštinskih vlasti koje proizilaze iz izbora. Partnerstvo centralne vlade, lokalne uprave i specijalizovanih instituta koji se bave lokalnom upravom takođe utiče na pružanje javnih usluga i održivog kvaliteta za građane u opštinama. G. Maxhuni je zaključio da ovo partnerstvo utiče na izgradnju kapaciteta lokalnih političkih i administrativnih struktura u pružanju usluga koje su potrebne njenim građanima. U svom izlaganju, g. Agron Maxhuni, Direktor pravnog odeljenja u Ministarstvu za lokalnu samoupravu je naglasio da, Sadašnji zakon predviđa široke mogućnosti u oblasti međuopštinske saradnje, kako u zemlji tako i na međunarodnom nivou (...) Osnovni princip je efikasnost MOS-a, a troškovi i ciljevi za ulazak opština u MOS biće zasnovana na zajedničkom interesu u oblastima kao što su društveno - ekonomski razvoja i korišćenje zemljišta, zaštita životne sredine, planiranja. Pravo na pokretanje među-opštinske saradnje imaju: Gradonačelnik, Skupština opštine, građani (najmanje 5% sa pravom glasa) i Vlada. Gradonačelnik treba da bude kreativan. Dok je na kraju kroz predstavljanje pravnih akata na kojima se zasniva među-opštinska saradnja g. Maxhuni je napomenuo da opštine veoma malo koriste mogućnost koju im daje ovaj zakon za ponudu usluga. 33

34 Cilj Republika e Kosovës Republika Kosova - Republic of Kosovo Qeveria - Vlada Government Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal Ministarstvo Administracije Lokalne Samouprave Ministry of Local Government Administration Ova uredba ima za cilj da utvrđuje procedure i kriterijume za davanje na korišćenje i razmenu nepokretne opštinske imovine. UREDBA BR. 23/2013 ZA ODREDJIVANJE PROCEDURA ZA DAVANJE NA KORIŠĆENJE I RAZMENU NEPOKRETNE IMOVINE NA KOSOVU Agron MAXHUNI, Rukovodilac Pravnog i departmana za nadgledanje opština Struga, Mart godine KOMISIJA ZA PROCENJIVANJE PONUDA I KOMISIJA ZA ŽALBE Skupština Opštine osniva Komisiju procenjivanja od 7 članova za procenjivanje ponuda za davanje na korišćenje nepokretne opštinske imovine. DAVANJE NA KRATKORČNO KORIŠĆENJE NEPOKRETNE OPŠTINSKE IMOVINE Gradonačelnik Opštine predlaže na prethodno usvajanje Skupštini opštine nepokretnu opštinsku imovinu za davanje na kratkoročno korišćenje. Komisija za procenjivanje je odgovorna za: - za razvijanje procedura javnog nadmetanja kao i procenjivanje ponuda za davanje na kratkoročno korišćenje nepokretne imovine opštine, u okviru roka od sedam (7) dana po zaključivanju nadmetanja, i - za razvijanje procedura javnog nadmetanja, kao i procenjivanje ponuda za davanje na dugoročno korišćenje nepokretne opštinske imovine, u okviru roka od 15 dana po zaključivanju nadmetanja. Skupština opštine Odlukom formira Komisiju za žalbe koja će razmatrati žalbe stranaka u proceduri davanja pokretne imovine na korišćenje. Opština treba da odredi početnu cenu za imovinu, koja se daje na kratkoročno korišćenje. Preko javnog nadmetanja vrši se izbor dobitnika na osnovu najviše ponuđene cene, preko zatvorenih ponuda. Obaveštenje oko javnog nadmetanja za davanje nepokretne opštinske imovine vrši se od strane odgovorne opštinske Komisije, u roku od 30 dana pre objavljivanja nadmetanja. Obaveštenje o javnom nadmetanju obuhvata: Ime, opis, veličinu i lokaciju imovine, početnu cenu; rok davanja na korišćenje imovine, delatnost koja se vrši na osnovu namene imovine; i dr. DAVANJE NA DUGOROČNO KORIŠĆENJE OPŠTISKENEPOKRETNE IMOVINE PPROCEDURA ZA ODRŽAVANJE JAVNOG NADMETANJA Gradonačelnik Opštine predlaže na prethodno usvajanje Skupštini opštine nepokretnu opštinsku imovinu, nakon osiguranja da je imovina opštinska. Pre objavljivanja javnog konkursa, Komisija treba da ima na raspolaganju: Odluku Skupštine opštine za davanje na korišćenje imovine; Odluku o osnivanju Komisije za procenjivanje; uverenje i kopiju plana imovine; ime, opis, veličinu i lokaciju imovine; rok davanja na korišćenje imovine; delatnost koja će se obaviti i dr. Izbor ponude bazira se na sledeće kriterijume: ekonomski najpovoljnija ponuda; vrednost investicije; broj zaposlenih od investicije; vrsta investicije koja je od javnog interesa za opštinu; finansijska dobit opštine. Proces otvaranja zatvorenih ponuda se vrši u vremenu i mestu objavljenom za javno nadmetanje. Predsedavajući komisije pošto utvrdi da nema konflikta interesa izjavljuje otvorenim proces. Najmanje četiri (4) članova Komisije i Predsedavajući trebaju biti prisutni u toku otvaranja ponuda. U roku od tri (3) radna dana od završetka procenjivanja ponuda u javnom nadmetanju, Komisija procenjivanja sastavlja završni izveštaj o zatvaranju nadmetanja. Posle usvajanja izabrane ponude od Komisija za kratkoročno davanje, obaveštenje se dostavlja dobitniku i stavlja se u oglasnoj tabli i na službenoj veb-stranici opštine. Nezadovoljne strane imaju pravo da podnesu žalbu Komisiji za procenjivanje žalbi u roku od 15 dana. Ako komisija za žalbe konstatuje da ima prekršaja, ima pravo da traži ponovno razmatranje procesa Ako komisija ocenjuje žalbe kao neosnovane, Gradonačelnik opštine potpisuje ugovor sa izbranim dobitnikom od strane Komisije za kratkoročno davanje. 34

35 Za dugoročno davanje, u roku od tri (3) radna dana od završetka procenjivanja ponuda, Komisija procenjivanja dostavlja Gradonačelniku Opštine i Predsedavajućem Skupštine opštine završni izveštaj o procesu izbora ekonomski najpovoljnije ponude, na usvajanje u Skupštini opštine. Skupština opštine posla završetka roka za podnošenje žalbi, usvaja većinom glasova članova Skupštine opštine izabranu ponudu Komisije procenjivanja. Ako je proces napadnut žalbom, onda Skupština Opštine treba da čeka odluku Komisije za razmatranje žalbi. Posle odobrenja izabrane ponude od strane Skupštine opštine, obaveštenje se šalje pobedniku i postavlja se na oglasnoj tabli objavljivanja, kao i na službenoj veb-stranici opštine. Ugovor o davanju na dugoročno korišćenje nepokretne opštinske imovine, potpisuje se u roku od 15 radnih dana od dana odobrenja od strane Skupštine opštine, od strane Gradonačelnika opštine, u ime opštine, i od izabranog dobitnika. PRAVO NA VRAĆANJE IMOVINE KOJOM UPRAVLJA KAP Po prijemu Liste imovine i na zahtev opštine za povlačenje iz procesa privatizacije i vraćanja istih u vlasništvo opštine u cilju ostvarivanja lokalnog javnog interesa, imovina kojima upravlja KAP, Vlada Republike Kosova, preko dotičnog Ministarstva za lokalnu samoupravu, iste liste i zahteve dostavlja KAP-u. KAP, na osnovu odgovarajućeg zakona o KAP-u donosi odluku o: usvajanju zahteva postavljenih od strane lokalnih vlasti, ili o odbijanju tih zahteva podnetih od strane opštinskih vlasti. DAVANJE NA KORIŠĆENJE NEPOKRETNE OPŠTINSKE IMOVINE ZA POSEBNE SLUČAJEVE RAZMENA NEPOKRETNE OPŠTINSKE IMOVINE Davanje na korišćenje nepokretne opštinske imovine za posebne slučajeve vrši se bez odvijanja redovnih procedura konkurisanja, u skladu sa pismenim zahtevima podnetim od: - Centralnih institucija Republike Kosova; - Diplomatskih i konzularnih predstavništava, međunarodnih organizacija i institucija koje imaju sporazum sa Republikom Kosova; i - Verskim zajednicama za potrebe odvijanja verskih aktivnosti. Kada se zahtev podnosi od strane međunarodnih institucija, onda se zahtev opštini dostavlja od strane Vlade Republike Kosova. Skupština opštine većinom glasova članova Skupštine odlučuje o davanju na korišćenje imovine, da li će se davanje na korišćenje vršiti uz naknadu ili bez naknade, kao i o načinu isplate. Ugovor o davanju na koristi nepokretne opštinske imovine za posebne slučajeve, potpisuje se od strane Gradonačelnika opštine i od strane predstavnika centralne institucije. Razmena opštinske nepokretne imovine može se obaviti sa fizičkim ili pravnim licima, kao i sa KAP-om. Opština može podneti zahtev za razmenu imovine sa nepokretnom imovinom pod upravljanjem Centralnih institucija. Odgovarajuća opština podnosi obrazložen zahtev titularu Centralne institucije pod čijim upravljanjem je tražena imovina. Nakon podnošenja zahteva i celokupne potrebne dokumentacije, Centralne institucije preduzimaju sve potrebne mere verifikacije, da bi se identifikovalo i potvrdilo da je imovina koja se traži za razmenu slobodna za razmenu. Centralna institucija obaveštava Skupštinu opštine da podnosi zahtev KVNI-u u Odeljenju za porez na imovinu, za procenu nepokretne imovine uključene u proces razmene. U roku od 10 radnih dana nakon usvajanja akta o proceni od strane KVNI, Centralna institucija predlaže Vladi donošenje odluke o razmeni nepokretne imovine. OGRANIČENJE DAVANJA NEPOKRETNE IMOVINE NA KORIŠĆENJE Skupština opštine ne može davati na dugoročno korišćenje nepokretnu imovinu 6 meseci pre isteka redovnog zakonskog mandata. U slučaju vanrednih izbora, sve aktivnosti će biti suspendovane, od momenta raspisivanja izbora do sertifikacije rezultata i konstituisanja opštinskih organa. Članovi Skupštine opštine se isključuju iza procesa odlučivanja ukoliko on/ona ili bilo koji bliži član porodice ima lični ili materijalni interes. Članovi Komisije za procenjivanje isključuju se iz procesa procenjivanja ukoliko on/ona ili bilo koji bliži član porodice ima lični ili materijalni interes. Članovi Komisije za razmatranje žalbi isključuju se iz procesa razmatranja žalbi ukoliko on/ona ili bilo koji bliži član porodice ima lični ili materijalni interes. U bilo kojoj fazi, kada lokalne vlasti konstatuju da ima ili da je bilo konflikta interesa, imaju obavezu da po službenoj dužnosti pokrenu postupak za poništenje pravnih posledica prouzrokovanih suprotno načela o konfliktu interesa. Hvala vam na vašoj pažnji! 35

36 SISTEM ORGANIZOVANJA I FUNKCIONISANJA OPŠTINA Sistemi lokalne samouprave na Kosovu je jedno-stepeni, Opština je osnovna jedinica lokalne samouprave; Opštine imaju status pravnog lica; Na osnovu Zakona o administrativnim granicama, Republika Kosovo ima svega 38 opština. Administrativna podela opština je urađena na osnovu katastarskih zona. Organi opštine su Skupština opštine i Predsednik Organe opštine biraju građani na direktan način; Mandat članova SO i Predsednika opštine traje četiri godine Agron Maxhuni Rukovodilac Pravnog i departman za monitorisanje opština Ministarstvo za administraciju lokalne samouprave Organi Opštine Načela lokalne samouprave Načelo zakonitosti; Dobrog upravljanja; Transparentnosti; Efikasnosti i efektivnosti; i Subsidijarnosti Vrste nadležnosti Opštine vrše nadležnosti: Sopstvene (izvorne ); Sopstvene proširene; Delegirane. Usvaja statut opštine i opštinskih pravilnika; Usvaja budžet i investicione planove; Usvaja plan rada i godišnji izveštaj; Osniva pomoćna tela SO; Nadležnosti Skupštine opštine Bira predsedavajućeg (zamenika predsedavajućeg i potpredsednika opštine za zajednice ); Utvrđuje nivo tarifa i zaduženja; Usvaja simbole opštine; Usvaja naimenovanje lokalnih ulica, trgova i drugih javnih mesta; Usvaja odluku/e o međuopštinskoj saradnji; Usvaja odluku za pridruživanje asocijacijama; i dr. Raspuštanje Skupštine opštine Nije uspešna u vršenju obavezne zakonske funkcije, ugrožavajući osnovna prava građana; Ne vrši izbor predsedavajućeg u roku od 30 dana, nakon osnivanja (konstituisanja); Ne usvoji statut u roku od 60 dana, nakon osnivanja (konstituisanja); Ne održava sednice duže od šest meseci; Ne usvaja budžet prema roku predviđenim zakonom; 36

37 Akti skupština opština OPŠTINSKA IMOVINA Menadžiranje Skupštine opština, na osnovu člana 12 ZLS, usvajaju sledeća opštinska akta; Statut opštine Poslovnik o radu Skupštine, Opštinske pravilnike koji proizilaze iz zakona, Pravilnike za sprovođenje opštinskih odgovornosti; Odluke od opšteg karaktera SO; Druge akte utvrđene sektorskim zakonima; Kriterijumi za davanje opštinske imovine na kratkoročno i dugoročno korišćenje; Njena publikacija na veb-stranici opštine; Harmonizacija sa razvojnim planom opštine; Javni interes Ispunjavanje uslova životne sredine; Ispunjavanje urbanističkih uslova. Skupština opštine ne može da daje opštinsku imovinu na dugoročno korišćenje 6 meseci pre završetka redovnog zakonskog roka. Opštinska administracija Civilna služba Lokalna demokratija Javno informisanje i konsultacija građana pre usvajanja akata; Pravo na peticiju; Inicijativa građana; Referendum; Savetodavni komiteti. Lokalna administracija civilna služba se organizuje i funkcioniše na osnovu Zakona o civilnoj službi; Rukovodilac personala je najviši civilni službenik pri opštinskoj administraciji; Civilni službenici u opštini ne mogu biti sastavni deo Skupštine opštine i imenovanih unutar egzekutiva opštine; Ministarstvo za administraciju lokalne vlasti je odgovorna institucija za nadgledanje opštinskih nadležnosti, za koje zakon nije predvideo zakonsku obavezu za nadgledanje drugog organa Nadgledanje opština Administrativno razmatranje Ima za cilj jačanje lokalnih organa za ispunjavanje svojih odgovornosti putem saveta, podrške i pomoći, Da obezbedi zakonitost aktivnosti organa lokalne samouprave, kao i da obezbedi da prava i interesi građana budu poštovani. Ova vrsta razmatranja ne teži sužavanje ili ograničavanje prava opštinskih organa u izvršavanju svojih dužnosti. Uticaj nadzornog autoriteta da bude srazmeran sa značajem interesa, koji treba da se štite. Vrste administrativnog razmatranja Prethodna konsultacija; Razmatranje zakonitosti, i Razmatranje podobnosti; Razmatranje zakonitosti Vrši se za sopstvene nadležnosti i proširene nadležnosti. Prethodna konsultacija Opština može da zahteva od nadzornog autoriteta da prethodno oceni jedan akt pre njegovog usvajanja. Autoritet ocenjuje akt i odgovara opštinskom organu u roku od 15 dana. U slučaju da MALV oceni da akt opštine spada u nadležnost sektorskih ministarstva, u tom slučaju isti upućuje ministarstvu linije, najkasnije dva dana od dana prijema i protokoliranja pri MALV. Predsednik opštine je obavezan da MALV dostavi listu svih akata koje je on usvojio i Skupština opštine svakog meseca i najdalje do 10-tog sledećeg meseca. Nakon prijema ove liste MALV može da zahteva preispitivanje zakonitosti svakog akta, ako smatra za shodnim. 37

38 Razmatranje podobnosti Monitorisanje opština Razmatranje zakonitosti U odnosu na obavezno razmatranje zakonitosti MALV službeno razmatra zakonitost sledećih akata: Opšte akte usvojene od skupštine opštine; Odluke o zajedničkim aktivnostima partnera za saradnju; Akte treba dostaviti MALV u roku o 7 dana, od dana usvajanja od skupštine opštine i potpisa predsedavajućeg; MALV je obavezno da u roku od 15 dana daje svoje mišljenje u vezi zakonitosti navedenog akta. Ova vrsta nadgledanja se vrši samo za delegirane nadležnosti. Delegirani autoritet ima pravo da zahteva od opštine jedan primerak akta i da u roku od 30 dana oceni taj akt. Kada delegirani autoritet smatra da navedeni akt nije podoban, u tom slučaju može da zahteva od opštine da taj akt izmeni ili zameni. Ukoliko opština ne izmeni ili zameni navedeni akt, u tom slučaju delegirajući autoritet može da izmeni taj akt, da ga zameni ili da obustavi njegovo izvršenje i informiše opštinski organ o donetoj odluci u roku od 5 dana. Monitorisanje opština je stalni i dinamičan proces. Ovaj proces podrazumeva nadgledanje dva glavna opštinska organa, uključujući: Monitorisanje sednica skupština opština i Monitorisanje egzekutiva/predsednika opštine i direktora. Organizovanje monitorisanja Službenici za monitrisanje su deo divizije za Službenici pravnog odeljenja i monitorisanja opština su monitorisanje opština pravnog i departmana za odgovorni za monitorisanje određenog broja opština. monitorisanje opština i monitorišu sve opštinske aktivnosti. Sistem monitorisanja opština MALU Elektronsko monitorisanje (on-line) Opština MALV je realizovalo dva projekta u cilju avanziranja sistema monitorisanja i komunikacije sa opštinama Republike Kosovo: 1) Program za Centre za usluge građanima i njihovu integraciju sa opštinskim veb stranicama, sa ministarskim i vladini portalima ; 2)Monitorisanje sednica skupštine opština putem Teleprisustva ; PMDO Zvaničnik monitoringa Monitorisanje rada opštinske administracije Evidentiranje Evidentiranje aktivnosti opština slučajeva kršenja zakona Opštinska Predsednik odeljenja opštine OPŠTINA 1. On-line monitorisanje 2. Periodične posete prema godišnjem planu za monit. Skupština Administracij opštine a Elektronsko monitorisanje skupštine opština, bazira se na Administrativno uputstvo Br. 2012/01 o monitorisanju skupština opština, putem opreme informativne tehnologije Teleprisustvo. MALV je razvilo sistem monitorisanja opština, podržano na dva glavna načina: 1) Putem monitorisanja sa direktnim učešćem u opštinama, i 2) Putem elektronskog monitorisanja, koje realizuje u nekoliko različitih formi. PROCEDURA MONITORISANJA OPŠTINA Monitorisanje sednica skupština Druga faza Službenik za monitorisanje monitoriše sednice skupština Pripremna faza opština. Službenik za monitorisanje može da monitoriše Službenik za monitorisanje je obavezan da monitoriše sve sednicu on-line kako je predviđeno administrativnim sednice skupštine opština. Službenik razmatra prethodno uputstvom o teleprisustvu, ili može da fizički prisustvuje sve dostavljene dokumente, zajedno sa obaveštenjem o sednici. Nakon monitorisanja sednice, službenik za održavanju sednice i daje odgovarajuće preporuke pre monitorisanje vrši izradu informacije održavanja sednice, održavanja sednice. najdalje do 12 sati narednog dana. Izveštaji monitorisanja Opština Pravno i odeljenje za monitorisanje opština vrši izradu periodičnih izveštaja monitorisanja, kao: Individualni izveštaji; Tromesečni izveštaji monitorisanja opština; Šestomesečni izveštaji monitorisanja opština; Godišnji izveštaji monitorisanja opština; Monitorisanje odluka i pravilnika. Monitorisanje ekzekutiva/predsednika opštine i direktora. Prva faza U ovoj fazi će se utvrditi fokus-grupe koje će se monitorisati. Utvrđivanje ovih fokus-grupa baziraće se na evidentirane nalaze, nivo poštovanja odredbi i procedura i zakona na snazi u opštinama. Druga faza U ovoj faza će biti utvrđene glavne objektive monitorisanja, identifikacija potrebe nadgledanja, upoznavanje sa problemima. Treća faza Podela zadataka službenika za monitorisanje, utvrđivanje raznih resora za monitorisanje, strukturiranje grupa. Četvrta Faza Kontakt sa opštinom i realizacija poseta. Peta faza Rezime informacija, podela specifičnih zadataka, izrada kvalitetnog izveštaja. 38

39 Proces ocene zakonitosti akata opština Ocena zakonitosti opštinskih akata od strane MALV Potvrđivanje zakonitosti u roku od 15 dana Prijem akta ; Utvrđivanje nadležnosti; Nadležnosti drugih institucija; Razmatranje akata ; Adresiranje(odgovor); Način adresiranja odgovora MALV za opštinu je sličan sa prijemom, ali se komunikacija uglavnom vrši poštom. U dopisu - komunikaciji (odgovora) MALV obaveštava opštinu o konkretnim pitanjima. Za akte koji su predviđeni za redovno razmatranje, rok za dostavljanje ocene je 15 dana Takođe, za akte koji su predviđeni za obavezno razmatranje rok je 15 dana. Međutim, za akte za koje opština zahteva prethodnu konsultaciju, rok je 30 dana. Opština Dostavljanje akta Arhiva MALV Prijem akta od MALV DMK DLMK Kontrolisanje ocene od strane rukovodioca departmana Ocena zakonitosti DZL Fig. 1. Šema ocene zakonitosti opštinskih akata od MALV Dostavljanje ocene SP Potpis ministra Ocena zakonitosti opštinskih akata od strane odgovornih ministarstva KOMUNIKACIJA SA OPŠTINAMA Dostavljanje akta Arhiva MALV Potvrđivanje zakonitosti u roku od 15 dana Prijem akta od Dostavljanje MALV akta za ocenu DLMK SP MAPL MALV ima ulogu koordiniranja između centralnog i lokalnog nivoa. Tim povodom, stalno je avanziran proces komunikacije između opština i MALV. Verifikacija nadležnosti od strane rukovodioca departmana Ministrstv o linije DMK DZL Razmatranje nadležnosti za ocenu zakonitosti akta Odgovarajuća međuministarska komisija Ocena zakonitosti Fig. 2. Šema ocene zakonitosti opštinskih akata od odgovornih ministarstva Redovno organizovanje: Konsultativni sastanci sa predsednicima opština; Konsultativni sastanci sa direktorima administracije; Redovni sastanci sa predsedavajućim skupština Direktno učešće na sednicama skupština opština, kao i Periodične posete u opštinama. 39

40 Zakonodavni okvir/mos Međuopštinska saradnja Agron Maxhuni, Rukovodilac Pravnog i departmana za nadgledanje opština/malu agron.maxhuni@ks-gov.net; agron.maxhuni@gmail.com. Ustav Republike Kosova (RK); poglavlje X (član 124 tačka 5) Zakon o lokalnoj samoupravi (Glava V član 28) Zakon o među-opštinskoj saradnji, Zakon br. 04/L-010 od 21. jula 2011; Uredba o proceduri međunarodne opštinske saradnje; kao i redba o podsticanju MOS-a Principi i njihovi efekti Principi saradnje Principi međuopštinske saradnje ekonomičnost, efikasnost i efektivnost imaju za cilj da sarađivačke opštine tokom obavljanja odgovornosti i izvršenja zajedničkih usluga, kako bi imale što manje troškova i veću zaradu, kao i da saradnja bude moguća i istovremeno dostupna za stranke/opštine, koje su deo među-opštinske saradnje. Principi ekonomičnosti, efikasnosti i efektivnosti imaju za cilj pružanje opštinskih usluga u korist građana. Zajednički interesi opština Principi međuopštinske saradnje Opštine snose pravnu odgovornost za sve radnje koje proizilaze iz procesa saradnje Nadležnosti koje se ne mogu prenositi od opština Osnove MOS-a Značaj MOS-a Zajednički Interes opština Obavljanje jedne ili više sopstvenih ili proširenih nadležnosti Osnove međuopštinske saradnje Volja opština za stvaranje Odnosa saradnje Podela uloga i odgovornosti o zajedničkim potrebama Ekonomičnost, efikasnost i efektivnost Zajednički lokalni interes; Obavljanje jedne ili više sopstvenih ili proširenih nadležnosti opštine; Slobodna volja opština za stvaranje MOSa; Podela uloga, odgovornosti, udruživanje resursa; Poboljšavanje ekonomičnosti, efikasnosti i efektivnosti u pružanju javnih usluga za građane. 40

41 Inicijativa MOS-a Pokretanje/Inicijative MOS-a Predsednik opštine Pravo za pokretanje Inicijative za međuopštinsku saradnju Članovi skupštine opštine Građani opštine Opštinski organi, predsednik opštine, 1/3 članova SO; Građani, najmanje 5 % građana sa pravom glasa; Vlada Republike Kosova; Vlada Republike Kosova Podsticanje MOS-a Vlada Kosova, putem finansijskih i administrativnih stimulacija; MALU, identifikuje oblasti od šireg značaja i interesa za MOS i predlog raspoređivanja sredstava; Finansiranje MOS- budžet Kosova, opštinski budžeti, donacije i druga odobrena sredstva. Oblasti MOS-a Pružanje zajedničkih administrativnih usluga; Pružanje zajedničkih javnih usluga; Zajedničko planiranje i strateški razvoj; Zajedničko finansiranje. Koristi od MOS-a Podela troškova za obavljanje pruženih obaveza i usluga; Smanjenje troškova za jedinicu i poboljšanje kvaliteta javnih usluga putem postizanja jednog nivoa ekonomskog razvoja i pristupa na avanziranu tehnologiju Koristi od MOS-a Postizanje minimalne ekonomske veličine koja opravdava pružanje jedne usluge; Pružanje istog nivoa kvaliteta usluga u svim navedenim opštinama. 41

42 Koristi od MOS-a Poboljšanje ekonomske, socijalne performanse i zaštite životne sredine kroz koordinirano planiranje; Privlačenje fondova za investicije od strane javnih, privatnih izvora ili donatora koji su rezervisani Opštinski kapaciteti Vođen je program obuka za MOS, o strukturama odlučivanja i egzekutiva; Identifikacija i razvoj oblasti i izvora koje opštine mogu međusobno podeliti, u cilju postizanja održive MOS; Stvaranje mogućnosti za aplikaciju u korisnim programima i mogućnosti za finansiranje međuopštinske saradnje, od strane EU ili Saveta Evrope. Učešće građana Pravo za aktivno učeće u razvoju programa MOS-a; Pravo za neposredno pokretanje MOS-a; Aktivno učešće na javnim skupovima organizovanih od strane lokalnih struktura o politikama MOS-a. Izazovi MOS-a Nedostatak opštinskih kapaciteta za identifikaciju zajedničkih oblasti MOS-a; Oklevanje političkih i struktura odlučivanja za pristup u MOS; Neaktivno učešće građana u ovaj proces. Sporazum MOS-a Ugovorne stranke; Glavni predmet sporazuma; Cilj i vremenski rok; Prava i obaveze stranaka; Pravni oblik i izvori finansiranja; Uslovi za raskid istog; Procedura za rešavanje konflikta; Drugi detalji po dogovoru stranaka. Potpisivanje sporazuma Predsednik/ci opština i usvajanje od strane Skupštine opštine/skupština opština; Objavljivanje u Službenom listu; 42

43 Rukovodstvo i javni govori Hotel Harmonia Drač April Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Akademija za Lokalnu Samoupravu Predavači: Besnik Tahiri, Magistar za lokalnu samoupravu i međunarodni razvoj Ariana Haxhiu-Maci, Anttarc Teme: Rukovodstvo Razlika između lidera i menadžer Individualne sposobnosti komunikacije (Sposobnost da sasluša, da postavlja pitanja i sposobnost govora) Javni govor Dobar glasnogovornik i intervju u medijima Improvizovan intervju sa učesnicima /registracija i reflektiranje o održanim intervjuima / Ocena i obuka 43

44 Kosovo Local Government Institute Instituti Kosovar për Qeverisje Lokale Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Šta je rukovodstvo? Rukovodstvo Besnik Tahiri Izvršni direktor Kosovski institut za lokalnu samoupravu Voditi ljude Uticati na ljude Naređivanje ljudima Ovaj program podržava Norveška ambasada i Fondacija Friedrich Ebert Predvoditi ljude Vrste rukovodioca Upravnici vs. Rukovodioci Rukovodilac po položaju postignutog Rukovodilac po ličnosti, harizmi Rukovodilac po moralnom primeru Rukovodilac po održanoj moći Intelektualni rukovodilac Rukovodilac zbog sposobnosti ostvarivanja stvari Upravnici Usredsređuje se na stvari Pravilno radi stvari Planira Organizuje Direktan je Kontroliše Poštuje pravila Rukovodioci Usredsređuje se na ljude Radi prave stvari Inspiriše Utiče Motiviše Gradi Oblikuje subjekte Zajedničke aktivnosti Planiranje Planiranje Organizovanj e Usmeravanje Kontrolisanje Upravnik Planiranje Budžetiranje Uspostavljanje ciljeva Definisanje detaljnih koraka Dodeljivanje sredstava Rukovodilac Razvija strategiju Uspostavlja smerove Izrađuje viziju 44

45 Organizovanje Usmeravanje posla Upravnik Izrađuje strukturu Opis posla Osoblje Hijerarhija Delegira Obuke Rukovodilac Sakuplja ljude za strategiju Komunikacija Mreže Upravnik Rešava probleme Pregovara Donosi do saglasnosti Rukovodilac Osnažuje ljude Navijač Kontrolisanje Osobine rukovodioca Upravnik Sprovodi kontrolne sisteme Meri učinak Identifikuje odstupanja Rešava odstupanja Rukovodilac Motiviše Inspiriše Daje osećaj postignuća Inteligencija Inteligentniji od ne-rukovodioca Školarina Znanje Ume da odradi stvari Fizički Ne izgleda da je u koleraciji Osobine Verbalni objekat Iskren Inicijativan Agresivan Samopouzdan Ambiciozan Originalan Društven Prilagodljiv Stilovi rukovodioca Novi rukovodioci zapisuju Delegiranje Slab odnos / slab zadatak Odgovornost Voljni radnici Učešće Dobri odnosi / slab zadatak Olakšava odluke Sposoban ali nevoljan Prodaja Visok zadatak/dobar odnos Obijašnjava odluke Voljan ali nesposoban Pričanje Visok zadatak/slab odnos Pruža instrukcije Opšti savet Iskoristite prelazni period Uzmite savet i konsultovanje Pokažite empatiju prethodniku Naučite o rukovodstvu Izazovi Brzo prisvojite znanje Uspostavite nove odnose Očekivanja Lična ravnoteža 45

46 Zamke za nove rukovodioce Sedam osnovnih principa Ne učiti brzo Izolovati se Znati sve Držati postojeću ekipu Uzimati previše Zarobljeni od strane pogrešnih ljudi Sindrom naslednika Iskoristite dve do tri godine kako bi došli do merljivih i kulturnih napretka Upoznajte se sa trenutnom strategijom, ciljevima i izazovima. Od hipoteze do operativnih prioriteta Uravnotežite intenzivni fokus na prioritete sa fleksibilnošću u izvršenju. Sedam osnovnih principa, kontekst Osnovni zadaci Odlučite o novoj organizativnoj arhitekturi Izgradite ličnu kredibilnost i momentum Dobijte pravo da preobrazite subjekat Zapamtite da ne postoji načina da upravljate tranzicijom Stvaranje momenta Master tehnologije učenja, vizije i izgradnje koalicije Upravljanje osobom Stvorite momentum Stvorite momentum Saznajte i naučite o kompaniji Obezbeđivanje rane pobede Uspostavite kratkoročne ciljeve Čim postignuti sklopite dogovor Trebali bi se uklopiti u dugoročnu strategiju Fondacija za promene Vizija o tome kako će organizacija izgledati Izgraditi političku osnovu kako bi se podržala promena Izmenite kulturu kako bi se ista uklopila u viziju Izgradite kredibilnost Zahtevno ali se može zadovoljiti Pristupačno ali ne i dosta poznato Usredsređeno ali fleksibilno Activno Može odgovoriti na teške pozive, ali ne i humane 46

47 Master tehnologije Učite iz unutrašnjih i spoljašnjih izvora Vizija razvijte strategiju Gurati vs. alatka za izvlačenje Koje vrednosti strategija prihvata? Koja su ponašanja potrebna? Komunicirajte viziju Jednostavan tekst najbolji kanali Jasna namera uradite sami! Omogućavanje tehnologija, kontekst Izgradnja koalicije Nemojte ignorisati politiku Tehničke promene nisu dovoljne Političko upravljanje nije isto što i biti politički Sprečite blokiranje koalicija Izgradite politički kapital Upravljanje sobom Dokle možeš stići? Budite samosvesni Definišite vaš stil rukovodstva Uzmite savete i konsultovanje Savet je od stručnjaka rukovodiocu Savetovanje je uvid Vrste pomoći Tehnička Politička Lična Savetodavne osobine Nadležan Pouzdan Poboljšajte svoj status 47

48 KOMUNIKACIJA Komunikacija se utvrđuje kao razmena informacije između pošiljaoca i prijemnika i kao percepcija razumevanja među uključenim pojedincima. Analize ove razmene pokazuju da je komunikacija dvosmerni proces koji se odnosi na uzastopnu vezu nekoliko elemenata (vidi donju sliku). PROCES KOMUNIKACIJE SLUŠALAC kodira KANAL PORUKA KANAL DEKODIRA PRIJEMNIK Pošiljalac. Pošiljalac je pojedinac, grupa ili organizacija koja želi ili pokušava da komunicira sa određenim primaocem Primaoci mogu takođe biti pojedinci, grupe ili organizacije. Kodiranje. Komunikacija počinje sa jednim pošiljaocem koji kodira jednu ideju ili mišljenje. Kodiranje pretvara mišljenja u jedan kod ili jezik koji se može razumeti od drugih. Uopšte, kodiranje može biti rečima, brojkama, gestovima, bez reči, kao što može biti izražavanje lica ili slike. Mogu se koristiti razne metode za kodiranje sličnih ideja. Poruka. Produkt kodiranja je poruka. Kod poruka su bitne dve stvari: prvo, one su više nego što vidimo očima. Poruke mogu sadržati skrivene agende kao i emotivna reagovanja. Prenosni kanal. Ljudi komuniciraju koristeći različite kanale za prenos. Oni mogu biti komunikacija licem u lice, telefonski pozivi, elektronska pošta, video konferencije, pisani memo ili pismo, fotografije ili crteži. Izbor prenosnog kanala zavisi od više faktora, uključujući prirodu poruke, njen cilj, vrstu audijence, vremenski prostor za prenos poruke i lične preferencije. Sve napred navedeno ima svoje prednosti i manjkavosti. Razgovori licem u lice, recimo, su korisni kada treba da saopštavamo delikatna pitanja i koja zahtevaju feedback i intenzivnu interakciju. Telefoni su pristupačni, brzi, privatni, ali su samo verbalna informacija. S druge strane, pisani memo ili pisma su trošenje vremena, oni su dobar način kada je teško da se sastajete sa drugom osobom, kada su pisana i zvanična dokumenta važna i kada komunikacija licem u lice nije potrebna da bi se stvari shvatile. Dekodiranje. Dekodiranje je verzija primaoca za kodiranje. Dekodiranje se odnosi na prevođenje verbalnih, usmenih ili vizuelnih aspekata jedne poruke u jednoj formi u kojoj se može interpretirati. Primaoci se mogu bazirati na obrađivanje socijalne informacije da bi utvrdili smisao jedne poruke prilikom dekodiranja. Primalac. Primalac je pojedinac ili grupa koja prima poruku, interpretira njen smisao i nakon toga reaguje prema primljenoj poruci. Interpretacija jedne poruke često može da se razlikuje od onoga čemu je težio pošiljaoc.to podrazumeva da se uspešna komunikacija teško postigne. Za reduciranje nekomunikacije preporučuje se upotreba nekoliko kanala za prenos. 48

49 Feedback. Odgovor primaoca na poruku je srž feedback-a. Primalac na specifičan način kodira jedan odgovor i prenosi isti kod originalnog pošiljaoca. Ova nova poruka se zatim dekodira i interpretira. Dakle, očigledno je da se feedback upotrebljava za jednu potpunu kontrolu. Ono daje pošiljaocu ideju koliko je tačno shvaćena njegova poruka. Znači, komunikacija prožima jedan ciklus koji se može nastaviti jednim drugim. Feedback je efektivniji kada se koriste sledec i kriterijumi: Specifičan je i uopšten Opisujući je a ne osuđujući Uzima u obzir potrebe pošiljaoca i primaoca Informirajući je a ne nametajući Daje se pravovremeno Barijere u komunikaciji Ima nekoliko razloga koji mogu prouzrokovati prepreku u prenošenju poruke od primaoca do pošiljaoca. Preokupacija Emocionalne prepreke Neprijateljski stav (odnos) Prethodno iskustvo Skrivena agenda Upotreba stereotipa Rasipane misli Artikulacija Status Vrste komunikacije Komunikacija može biti: Verbalna Ne verbalna Simbolična Verbalna komunikacija (pomoću reči) je oblik komunikacije kod koje se češće baziramo da bi smo izrazili misao ili poruku. Ljudi se sporazumevaju i dogovore preko onoga što kažu i artikulišu. Simbolična komunikacija je percepcija sveta preko simbola. Simbolična komunikacija je pasivna, i simbolične poruke se često interpretiraju. Neki od simbola koji se koriste: 49

50 Odevanje Odevanje govori puno o tome šta smo mi, o našim vrednostima, statusu, ili o činjenici koliko smo konzervativni ili liberali. Kosa Kaže se da su muškarci koji nose bradu liberalniji od muškaraca bez brade i muškarci sa dukom kosom pretpostavlja se da imaju različitu političku, ekonomsku i socijalnu filozofiju za razliku od onih sa kratkom kosom. Bižuterija Oženjeni ljudi nose burmu u prst. Jedna minđuša u jednom uvu ili upotreba teške bižuterije su pasivne poruke koje se interpretiraju od drugih ljudi. Ostali simboli mogu biti kozmetika, vrsta automobila, mesto nalaženja kuc e i dr. Ne-verbalna komunikacija (bez reči) realizuje se izrazima lica ili pokretima tela. Ova vrsta komunikacije realizuje se sa bliskog ili daljeg rastojanja. Neke vrste ove komunikacije su: Stav tela Način kako ljudi drže telo, kakvi su i kako komuniciraju sa okruženjem. Dodir To je najsnažniji oblik ne-verbalne komunikacije. Mi komuniciramo besnilo, interesovanje, poverenje, nežnost, toplinu i niz drugih emocija putem dodira.. Kontakt očima Kontakt očima se puno vrednuje. Često se istinitost reči sagovornika verifikuje iz kontakta očima. Pod-glasine Mi kažemo e e, e kada pokušavamo da nađemo neku reč. Mi šaljemo razne zvuke u toku razgovora sa jednom osobom. Rastojanje Svaka osoba kaže se da ima jedan psihološki prostore oko nje. Ukoliko druga osoba zauzima taj prostor, kod nje može da nastupa napetost ili da se dezorijentiše. Mi tražimo da uspostavimo određeno rastojanje između nas i drugih, u zavisnosti od veze i motiva koje imamo prema drugoj osobi. Ovi razlozi za uspostavljan je rastojanja se često ne izražavaju, nego se interpretiraju ponašanjem.. Gestovi Gestovi znače puno u jednom procesu komunikacije. Jedno rukovanje daje više smisla razgovoru. Vokalizmi Način na koji mi izgovaramo reči, određuje smisao poruke koju dobija sagovornik. 50

51 MODELI KOMUNIKACIJE Model-Roditelj Konfrotirajuc i Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Akademija za Lokalnu Samoupravu Šta se ovde događa? Vi treba da nađete rešenje mom problem odmah Znao sam, zaista sam znao Bolje uradite nešto, inače ja ću (iritiranje) (zahtev) (pompozitet) (pretnja) Konfrotirani Vi ste za ovo odgovorni Vi treba da uradite Ne brinite, ništa se nije dogodilo Ima I gore od ovoga (okrivljenje) (kontrola) (odstupanje) (odstupanje) Model-odrasli Konfrotirajuc i Mi imamo jedan problem. Da vidimo da li Dozvolite mi da vam pokažem problem Razumem da vi možete da mi pomognete Tužan sam. Tek što sam saznao da... (rešavanje problema) (davanje informacije) (verifikacija) (prikazivanje) Konfrotirani Da vidimo da li možemo rešiti vaš problem Da li možete da mi kažete nešto više Da vidimo da li sam vas pravilno shvatio Mislim da sam vas razumeo (rešavanje problema) (traženje informacije) (verifikacija) (smirivanje/neutralisanje) Model-Dete Konfrotirajuc i Želim (zahtevni) Ovo nije pravedno. (žalba) Šta je ovo (žalba) Znam da si u pravu, ali (smirivanje) Ukoliko vi to uradite (sporazum) Konfrotirani Nisam ja kriv. Ne znam šta da uradim Ne, ne mogu ništa uraditi U redu, ja ću (nezadovoljstvo) (konfuzija) (iritiranje) (odstupanje) 51

52 Individualne sposobnosti u komunikaciji Komunikacija je najvažnija sposobnost koju imamo u životu. Mi trošimo najveći deo vremena komunicirajući. Ne zaboravimo da su utrošene godine da bi smo naučili kako govoriti, čitati ili pisati. A o slušanju? Slušanje Slušanje se odnosi na veće posvećivanje pažnje prema porukama koje se od nekoga šalju. Pošiljaoc poruke ima potrebe da zna da primalac pažljivo sluša. Pravilno održavanje tela ohrabruje za jedan otvoren razgovor, a održavanje kontakta očima je takođe veoma suštinsko. Nakon što prima poruku, primalac treba da reaguje parafrazirajući ili reflektirajući tako da se da shvatiti da je pravilno razumeo primljenu poruku. Prvo tražite da razumete! Mi uvek tražimo da nas drugi shvate, ali veoma malo pažnje posvećujemo tome da slušamo druge. Većina ljudi troše više vremena slušajući, u poređenju sa ostalim aktivnostima koje se nadovezuju sa komunikacijom. Međutim, veliki procenat tih ljudi nikada ne uspevaju da postanu pažljivi slušaoci. Donja lista sadrži nekoliko od naj uobičajenih prikazivanja ne pažljivog slušanja. Odsutnost pažnje. Slušaoci su zbunjeni ili misle na nešto drugo. Ima slučajeva kada je odsutnost želje da sluša propraćena odsutnošću koncentracije. Pseudo-slušanje. Ima ljudi koji kada razmišljaju o nečem drugom, prave se kao da pažljivo slušaju ono što se kaže. To stvara utisak govorniku da je slušalac primio potrebnu informaciju. Sluša, ali ne obazire se na ono što se kaže. Događa se da određena osoba sluša samo nekoliko činjenica ili detalja, ne shvatajući pravo značenje fraze. Prekidanje. Slušalac nema strpljenja da sluša frazu do kraja, nego upada, ostavljajući govorniku rečenicu na pola. Sluša ono što želi da sluša. Ljudi često misle da su slušali od govornika ono što su hteli da slušaju. Dakle, oni odbijaju da slušaju ono što je zapravo rečeno. Nesporazum. Neki slušaoci čini se da čekaju priliku da nekoga napadnu. Oni slušaju sa ciljem da nađu nešto sa čime se ne slažu. Od načina koje ljudi mogu koristiti za poboljšanje sposobnosti slušanja je identifikacija slabosti i pokušaji da se iste izmene. Na primer, ukoliko neko shvati da je pseudo-slušalac, on može od govornika tražiti da ponavlja još jednom ono što je već jednom rekao. Nije preporučljivo da se upotrebljava fraza Izvinite, ali mislio sam na nešto drugo. Ljudi mogu postići da poboljšaju njihove sposobnosti slušanja. U nastavku listiraju se neki od načina ponašanja koji pomažu aktivno slušanje. Posvećivanje pažnje. Ukoliko ljudi žele da postanu aktivni slušaoci, oni treba da se zalažu da posvećuju pažnju govorniku. Slušanje celovite poruke. To uključuje iznalaženje smisla kako kod verbalnih poruka, takođe i kod ne verbalnih. To obuhvata i slušanje nepristupačnih ili nepoželjnih stvari. Slušaj i zatim proceni. Slušanje govornika bez zalaganja za izvođenjem hitnih zaključaka puno pomaže proces slušanja. 52

53 Sposobnost za postavljanje pitanja Pitanja koja podstiču komunikaciju Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Akademija za Lokalnu Samoupravu Pitanja koja prenose poverenje. To su pitanja koja podržavaju sagovornika, pružajući mu pomoć i podrazumevajući poverenje kod njega. Pojašnjavajuća pitanja. To su pitanja koja pojašnjavaju razne probleme. Empatična pitanja. Empatična pitanja prikazuju zabrinutost o emotivnim problemima sagovornika. Ova pitanja postavljaju se više da bi se izrazila zabrinutost, a ne da se rešava problem. Pitanja ove vrste prenose empatije, generišu poverenje i izgrađuju odnose poverenja. Otvorena pitanja. Najkorisnija pitanja su otvorena pitanja. Ona stimulišu reflektiranje i razmišljanje. Otvorena pitanja pozivaju na kreativnost u eksploriranju mišljenja. Sposobnost za govor Kada govorite pred drugima vi želite da vas oni pažljivo slušaju. Da bi se to postiglo, imajte u vidu sledec e: Pogledajte u oči osobu sa kojom razgovarate. Kada razgovarate sa grupom ljudi, trudite se da posvetite pažnju što moguće većem broju ljudi. Izbegavajte monotoniju. Govorite jasno, bez grešaka. Izgovarajte dobro reči. Osiguravajte se da koristite potreban ton i potrebne gestove. Govorite sa entuzijazmom. Postavite pitanja slušaocima. Najbolji način za uključivanje drugih u diskusiju je da im postavite pitanja. Govorite sažeto. Ljudima je teško da vas pažljivo slušaju kada govorite predugo. Odaberite pristupačan ambijent i bez buke. Koristite se primerima da bi ste pojačali ono što kažete. GOVOR U PUBLICI Pripremanje i prenošenje poruke Šta je poruka? Poruka je sažeta i uverljiva izjava oko vašeg cilja kampanje i skreće pažnju javnosti za ono što želite da postignete, zašto i kako želite da to postignete. Budući da je cilj poruke da vas podstiče na postupke, ista treba da vas ohrabruje za posebne akcije koje treba da preduzmete sa vašim auditorijem. Značajno je da se vi osećate i nastupate ispreda auditorijuma kao čovek koji poznaje njihov život ili kao narodni čovek. Ukoliko će vaša osnova poruka (slogan) to sadržati i predstaviti, onda će vaša poruka biti uspešna. Ključni elementi poruke Ključni elementi poruke su: Sadržina/Ideje: Kakve ideje želite da prenesete? Koje će argumente koristiti kako bi ste ubedili vaš auditorij? Jezik: Koje ćete reči izabrati da bi poruka na jasan i efikasan način prodirala? Da li postoje reči koje vi treba/ili ne treba da upotrebite? Izvor/Pošiljaoc poruke: Ko će odgovoriti auditorijumu i koliko će on biti poverljiv? 53

54 Forma: Na koji način ćete prenositi poruku da bi ste imali maksimalan uticaj? (susreti sa audijencom, radio, javna saopštenja, saopštenja/konferencije za štampu, pismo, brošura i dr.). Vreme i mesto: Kada je najpovoljnije vreme za prenošenje poruke? Da li se za prenošenje poruke iznalazi povoljno vreme i mesto koje će povećati poverenje ili će istoj dati veći politički uticaj? Elementi sadržaja poruke Šta želite da postignete? Zašto želite da to postignete (pozitivan rezultat od preduzetog postupka i/ili negativna posledica od ne preuzimanje postupka)? Kako predlažete da to postignete? Kakav postupak tražite da preduzima vaš auditorij kako bi vas podržavao? Uspešne poruke se često sastaju iz jedne rečenice, fraze, ili ideje koje imaju pozitivan smisao ili poseban smisao za dobitničku grupu. Takve reči kao što su porodica, nezavisnost, blagostanje, zajednica ili nacionalna sigurnost su neki od primera. Obično se poruka razvija prema sledec oj šemi : Deklaracija Činjenice/ Potkrepne cifre Primeri/Istorija Komponenta poruke Istraživanja su pokazala da poruke koje sadrže tri komponente imaju najveću mogućnost da budu slušane od strane publike.. Prva komponenta je Deklaracija U ovoj komponenti poruke daje se jedna Opšta deklaracija koja se izražava vidljivim rečima, frazama koja skreću pažnju, kao i preciznim i deklarativnim tonom. Druga komponenta: Činjenice podrške U drugoj komponenti daje se jedna informacija koja se bazira na činjenice, istraživanja ili podatke koji podržavaju i povećavaju poverljivosti opšte deklaracije. Trec a komponenta: Značajni primeri Da bi ste poruku učinili kredibilnom, kod njene treće komponente budite pažljivi da dajete informaciju koja odgovara pitanju koje branite, ilustrujući primerima iz života. 54

55 Kriterijumi jedne uspešne poruke Poruka c e biti uspešna i imati verovatnoc u da bude slušana, ukoliko bude ispunila nekoliko kriterijuma, i to: Da bude pristupačna/primenjiva za publiku (da odgovara pitanju publike: Šta u njoj ima za mene?) Da sadrži prave činjenice (bez obzira koliko su iste bolne) Da bude konsistentna sa drugim porukama koje su prenete sa vaše strane Da bude precizna i blagovremeno sastavljena Da se podeli u pravom trenutku Da bude poverljiva Da bude izrađena sa pozitivnim terminima (izbegavajte ne ) i čistim jezikom (nemojte koristiti žargone) PRENOŠENJE PORUKE Osnovna poruka će funkcionisati ukoliko ista bude predstavljena ciljanoj publici. Da bi ste to mogli realizovati, morate se bazirati na volontere i osigurati se da, kako članovi vaše stranke, takođe i volonteri poznaju vašu poruku (ažurirali su se s istom). Potrudite se da prodirate do segmenata kao što su žene i mladi. Izbor kanala za prenošenje poruke treba da se obavlja u svetlu ovih kriterijuma: Efektivnost (neki od kanala su uspešniji od drugih u prenošenju poruka i pomažu u ostvarivanje ciljeva) Efikasnosti (kanali prenošenja poruke imaju cenu) Postoje dva tipa kanala za prenošenje poruke: Direktan Direktna sredstva su smatrana efektivnija, ali i skuplja. Kod ovih sredstava osoba se direktno uključuje u govore, sastanke, razgovore oči u oči, demonstriranja, susrete s javnošću i druge događaje. Ukoliko ćete vi biti sredstvo prenošenja poruke, treba da budete svesni činjenice kako se možete oslanjati iz vaših gestova za prenošenje poruke. Indirektan Indirektna sredstva su jeftinije cene, ali se smatraju manje efektivnim u ostvarivanju objektiva komunikacije. Indirektna sredstva uključuju naslove u novinama, radio-reportaže, televizijske spotove, postere, majice i dr. Kada koristite direktan metod Kada prenosite direktnu poruku publici putem govora, sastanaka, demonstriranja i razgovora oči u oči, ili susreta sa javnošću, vaši slušaoci će se usredsrediti na pitanje. To znači da oni slušaju o tome šta ima u njoj o nama? Iz razloga što jedan veliki broj poruka može biti poslat njima iz celokupnog okruženja, slušaoci nastoje da pronalaze šta je ono što se direktno odnosi na njih. Budući da ćete kod direktnog metoda vi biti ispred publike, potrebno je da se poruke obrađuju tako da prodiraju u što većoj meri kod publike da bi se ista dotakla. 55

56 Da bi ste to realizovali, vi treba da se uvlačite u misli publike i da vidite svet kako ga i oni vide. Nastojite da otkrijete koje su zabrinutosti publike, vrednosti, problemi, pitanja, nade, strah, preokupacije, snovi i tako dalje. Dakle, pogledajte stvarnost njihovim očima. Ne zaboravite! VAŽNO JE DA SHVATITE ŠTA ONI ŽELJE DA SLUŠAJU, A NE ŠTA VI ŽELITE DA IM POKAŽETE Tri saveta za razvoj i prenošenje poruke. Prenesite doslednu poruku kod publike kroz različite kanale komunikacije tokom jednog relativno dugog vremenskog perioda. Poruke se ne apsorbiraju od publike i ne utiču na njihova mišljenja u toku noći-ponavljanje je od životnog interesa (neophodna). Doslednost je takođe suštinska, tako da nemojte promeniti poruku dok ne bude u celosti apsorbirana od strane vaše publike. Uverite se da se poruka prenosi od strane pouzdanih izvora za publiku. Pošiljaoc poruke je često ili više puta važniji od same poruke. Na primer, ukoliko se vi angažujete da dopirate do publike preko štampe, koristite novine koje se opširnije čitaju i koje su cenjene. Ukoliko su vaša dobitnička grupa roditelji, pokušajte da to postignete preko roditeljskih organizacija ili preko drugih roditelja. Stvarajte razumljive poruke za javnost Koristite jezik dobitničke grupe. Izbegavajte tehničke termine kao i uobičajeni jezik. Ukoliko predstavljanje poruke koristi dijagrame ili šeme, učinite iste što jasnijim. Organizovanje i upravljanje susretom (sastankom) Šta će se dogoditi ukoliko vi imate program, a da se niko ne preokupira time? Ništa ne osigurava uspeh vašeg programa više od učešća građana u ocenjivanju njihovih potreba, problema i nada o budućnosti. A vi bi ste hteli znati šta ljudi misle o važnim pitanjima. Budite sigurni, oni će vam izneti njihovo mišljenje, ukoliko im budete obezbedili tu mogućnost. Uključivanje građana u identifikaciji i rešavanju problema je nazvano P-O-Š-T-O-V-A-NJ-E-M! Poštovanje i osetljivost za ljude kojima vi želite da služite. Poštovanje Sluh Razumevanje 56

57 Çfarë janë takimet me publikun? Në takimet publike qytetarët diskutojnë çështje të rëndësishme. Më parë se të marrin pjesë në këto takime, njerëzit janë të interesuar të dinë rreth subjektit/çështjes që do të drejtojë diskutimin. Takimet në publik: U japin njerëzve me background të ndryshëm mundësinë për të shprehur pikëpamjet e tyre, përfshi këtu dhe gratë e të rinjtë; Janë hapi i parë drejt të kuptimit të nevojave dhe burimeve të komunitetit Pse i organizojmë dhe drejtojmë takimet? Ato i ofrojnë mundësinë grupit tuaj për të kuptuar më mirë pikëpamjet e ndryshme në komunitet Ato publikojnë interesat e grupit tuaj Ato krijojnë mundësi që grupi juaj të pasohet nga njerëz të tjerë Ato mund të ndihmojnë në vendosjen e lidhjeve të grupit tuaj me të tjerë njerëz që janë të aftë dhe kanë dëshirë të ndihmojnë Ato mund të sigurojnë për grupin feedback Takimet me publikun janë të hapura për çdo anëtar të komunitetit. Takimet publike ofrojnë për njerëz me background të ndryshëm mundësinë për të shprehur pikepamjet e tyre rreth çështjeve të rëndësishme që i shqetësojnë ata si dhe çfarë duhet bërë lidhur me këto çështje. Çfarë ju nevojitet për të organizuar dhe drejtuar një mbledhje? Vendi i takimit Anëtarë të komunitetit Një person që të lehtësojë (fasilitojë) takimin Një person që të mbajë shënim çështjet kryesore Dëshira për të dëgjuar me vëmëndje Identifikimi i çështjeve dhe shqetësimeve Cilat janë problemet? Cilat janë rezultatet e këtyre problemeve? Cilët ndikohen nga problemet-direkt ose indirekt? Si janë të ndikuar ata? A janë këto çështje shqetësim i mbarë komunitetit? Barriera për zgjidhjen e problemit Kush mund të jetë në kundërshtim të përpjekjeve për të parandaluar ose zgjidhur problemin? Cilët janë limitet për zgjidhjen e problemit? Si mund të kapërcehen barrierat? 57

58 Šta su javni susreti? Na javnim susretima građani diskutuju o važnim pitanjima. Pre učešća na ovim susretima, ljudi su zainteresovani da znaju oko subjekta/pitanja koji će upravljati diskusijom. Javni sastanci: Daju ljudima sa različitim background-om mogućnost da iznose njihove poglede, uključujući ovde i žene i mlade; Prvi su korak prema shvatanju potreba i izvora zajednice. Zašto organizujemo i upravljamo susretima? Oni pružaju mogućnost vašoj grupi da bolje shvati različite poglede u zajednici Oni objavljuju interese vaše grupe Oni stvaraju mogućnost vašoj grupi da ga slede drugi Oni mogu pomoći na uspostavljanju veza vaše grupe sa drugim ljudima koji su sposobni i voljni da pomognu Oni mogu obezbediti grupi feedback Susreti s javnošću su otvoreni za svakog člana zajednice. Javni susreti pružaju za ljude sa različitim background-om mogućnost za izražavanje njihovih pogleda o važnim pitanjima koja ih uznemiravaju kao i šta treba da se učini u vezi sa ovim pitanjima. Šta vam je potrebno za organizovanje i vođenje jednog sastanka? Mesto susreta Članovi zajednice Jedna osoba za olakšavanje (fasilitator) susreta Jedna osoba koja će voditi beleške o glavnim pitanjima Želja za pažljivo slušanje Identifikacija pitanja i zabrinutosti Koji su problemi? Koji su rezultati tih problema? Koji su pod uticajem direktnih ili indirektnih problema? Pod kakvim su uticajem? Da li su ova pitanja zabrinutost čitave zajednice? Barijere u rešavanju problema Ko može da se protivi naporima za sprečavanje ili rešavanje problema? Koji je limit za rešavanje problema? Kako se mogu prevazići barijere? Koji su potrebni izvori za rešavanje problema? Kakvi su izvori potrebni? Koje osobe ili grupe mogu doprineti? Koliko novca i kakvi materijali su potrebni? Kada se oni mogu osigurati? 58

59 Kako organizovati susret s javnošc u? Razvijajte susret na različitim mestima, kako bi ste obezbedili što veće učešće. Planirajte susret na jednom javnom mestu, koje će biti prihvatljivo i udobno, na primer, u školi ili u objekte lokalne samouprave. Ako je moguće, održavajte susrete u večernjim satima, kako bi ste izbegli konflikte koji mogu nastati u školama ili na poslu. Objavljujte sastanke što je moguće opširnije. Koristite letke i postere. Uverite se da datum, vreme i mesto budu uključeni u njima. Podstičite lično lidere zajednice i njene različite članove da prisustvuju susretu? Tražite od njih da regrutiraju i druge osobe. Opsluživanje osvežavajućim pićima i keksom podstiče ujedinjenje i prijateljski ton. Kako treba upravljati javni sastanak? Odredite jednog fasilitatora/olakšivača koji je poznat i ugledan, koji ima dobrih sposobnosti slušanja i sposobnosti za fokusiranje učesnika u diskusije, Objavite vreme završetka sastanka i ispoštujte to, Odredite jednu osobu da vodi beleške o tome šta kažu učesnici, Obezbedite informaciju za vašu zajednicu. Ukoliko su učesnici malobrojni, stvarajte im mogućnost da se predstavljaju ili da napišu svoje ime na jednom listiću. Dajte prisutnima vremena da iznose takva pitanja, kao što su: koja su pitanja koja preokupiraju zajednicu, barijere i prepreke za adresiranje pitanja i zabrinutosti, izvore zajednice za promenom, preporučene alternative i rešenja. Zaključite sa jednim pregledom onoga šta je postignuto i preliminarni akcioni plan. Pripremite kratak rezime mišljenja prisutnih i podelite svim prisutnim, zahvaljujte ime se, ističući mogućnosti dalje uključivanja. DOBAR PORTPAROL Da bi ste bili dobar portparol potrebno je da: Utvrdite svrhu govora i publiku. Utvrdite šta publika želi da shvati, zapamti i nauči (pišite o cilju govora približno sa reči). Predstavite srž govora citatima, statističkim elementima, primerima i drugim zanimljivim informacijama.. Napišite uvod govora. Napišite završetka govora. Zaključivanje treba da bude snažno i da u kratkim crtama sadrži cilj. Prisetite se da imate nešto važno da kažete i ljudi treba da vas slušaju. Budite samopouzdani. Počnite vaš govor nečim koje će prouzrokovati skretanje pažnje, a to može biti jedna šala, anegdota, jedno pitanje ili citat. Pripremite u vašim mislima osnovne poruke, koje morate imati spremnim pre događaja. Budite u pripravnosti, duboko udahnite i opustite se. Slika je 99% događaja. Planirajte blagovremeno pitanja i odgovore. Bilo bi dobro da vas neko prethodno predstavlja pred prisutnima. Nemojte se iznenaditi ukoliko nešto ne ide u najboljem redu. Ne brinite ukoliko vam budu prekidali reč! Neka rečenice budu kratke i jasne. Govor može da traje ne više od 20 minuta, što znači 7-10 pisanih stranica. Preporučuje se da se redova pročitaju za oko 1 minutu. Navedite delove za koje smatrate da su najznačajnije, napravite efektivne pauze, ali nemojte odugovlačiti reči. 59

60 Nemojte pročitati govor, postaćete monotoni, govorite bazirajući se na koncept teza. 90% vremena pogledajte prisutne. Eventualnu nervozu preokrenite na entuzijazam. Gestikulirajte prirodno, kao u svakodnevnom životu. Slušajte pitanja pažljivo i bez reakcija, odgovorite na pitanja u isto vreme. Ne preskočite pitanja, disciplinirajte poruku -Pridržite se poruci -Ponavljajte povremeno poruku -Odgovorite na novinarska pitanja ključnim porukama -Unificirajte poruku sa drugim poslatim porukama Nemojte ponoviti pitanja, ne ponavljajte negativne reči. Ukoliko se budu postavila negativna pitanja, parafrazirajte ih pozitivnim pristupom. Usredsredite se u dve ili tri ključne tačke. Odgovorite na pitanja tako da vam investitor postavlja pitanja koja se nadovezuju sa jednim od vaših ključnih pitanja. Pogledajte sve, ne samo onoga koji vam je postavio pitanje. Odgovorite što jednostavnije i neposredno. Ukoliko ne znate da odgovorite na nešto specifično, tvrdite da ne znate i da ćete se zainteresovati da se odmah informišete. U zavisnosti od vaše raspoloživosti ili njene odsutnosti, tako će se osećati i oni koji vas slušaju. Da bi ste bili verodostojni: Da bi ste tokom slanja poruke bili verodostojni, važno je da se kombinuje kako sadržina poruke, takođe i oblik njenog slanja. Dajte jasnu poruku Koristite jednostavan jezik u skladu sa audijencom Koristite potreban kanal pravovremeno, kako bi ste skrenuli pažnju publike. Privolite publiku (šta za njih sadrži poruka). Ilustrujte primerima, nemojte koristiti komplikovane statistike, korišćenje procenata je pristupačnije. Poklapajte se sa kulturom publike. Budite ekspresivne (žive). Koristite jezik tela (gestove). Odobravajte klimanjem glave. Uspostavite kontakt očima. Koristite sens humora. Nemojte prekidati novinare ili predstavnike publike, kada vas pitaju ili kada vam upućuju zahteve. Nemojte stajati u odbrambenoj poziciji, izrazite se slobodno. Iznad svega budi pozitivan. Intervjui u medijima Medij, posebno televizija, izlaže vas pred posebnim izazovima. Uticaj može biti snažan, i na vreme ograničeno u nekoliko minuta. Vi treba da naterate svaku da govori. Na televiziji vizuelan izgled dodaje druge izazove. Vi možete izgovarati potrebne reči, međutim pucketanje prstiju, napetost mišića lica i ne-pristupačno odevanje, oštećuje vašu poruku. 60

61 Pripremanje za intervju Unutar teme ili formata prijavljivanja, utvrdite dva ili tri pitanja, koja bi ste želeli da uradite tokom intervjua. Predviđajte odgovora na pitanja koja vam mogu biti postavljena.. Ostavljajte utisak da vam činjenice koje podržavaju vašu poziciju olako padaju na pamet i da su aktuelna. Pre intervjua ažurirajte vesti iz jutarnjih novina, preko radio-televizije, kako bi ste našli materijale koji se poklapaju sa pitanjima koja će se diskutovati. Fizički nastup i pokreti tela Držite ruke dalje od mikrofona na stolu, nemojte lupati prstima o stolu, ili da pomerate noge na podu, fiksirajte noge na podu, nemojte ih postaviti na naslonu od stolice. Nemojte gledati na dolje, ili udahnite duboko, udahnite ispred mikrofona, nemojte zaokretati vrat, nemojte povremeno dohvatiti se/opipati odela. Izbegavajte neposredne pokrete tela (ustajanje na noge, prostiranje na stolici i dr.), kako bi mogli da vas izbace iz kvadrata kamera. Lični nastup Odevajte se ozbiljno. Dobro je da se žene obuku zvaničnim odelima (kostimima), preporučuje se jačim bojama. Žene treba da nose tešku bižuteriju sa dijamantima, velike minđuše ili broš. Nemojte nositi naočare za sunce, Izvadite identifikacionu karticu iz sakoa, odnosno sve što je preterano. Kada ste u sedećem položaju, nemojte stajati i saginjati se na jednoj strani. Kada sednete, nemojte uvlačiti i izvlačiti ruke u džepu. Držite glavu visoko, kako ne bi ste ostavili utisak krive osobe, kada slušate ili govorite. Izbegavajte podizanje očiju u pravcu plafona. Potrudite se da izraz lica odgovara ozbiljnosti pitanja koje diskutirate. Nemojte se nasmešiti/smejati kada ste u teškom položaju. Tražite da vam se uradi izvesni tualet, kako bi ste smanjili reflektiranja svetla. 61

62 62

63 TREĆI MODUL Uloga medija i civilnog društva za demokratizaciju opština Hotel Emerald 23. septembar Predavači: Besnik Tahiri, Direktor Kosovskog instituta za lokalnu samoupravu Fatmir Haxholli, Magistar za Evropske savremene studije Kushtim Sadiku, KLAN Kosova Adriatik Kelmendi, Glavni urednik KOHA Vizion Petrit Zogaj, Direktor Pokreta FOL Osman Bllaca, Koordinator programa INPO Teme: Prezentacija istraživanja: Klijentelizam alternativna dimenzija samoupravljanja u opštinama Uloga medija u povećanju transparentnosti i polaganja računa u opštinama Uloga civilnog društva u demokratizaciji i dobro upravljanje u opštinama Organizovanje i funkcionisanje lokalne samouprave u Evropi Hotel Emerald 24. septembar Predavači: Besnik Tahiri, Direktor Kosovskog instituta z lokalnu samoupravu Jan Braathu, Ambasador kraljevine Norveške Norbert Piljs, Menadžer programa DEMOS Kai Hofman, GIZ Rukovodilac program za lokalnu samoupravu Gunter Fehlinger, GIZ Rukovodilac ekipe za katastar Teme: Tipovi lokalne samouprave u Evropi Norveški model lokalne samouprave Holandski model lokalne samouprave Nemački i Austrijski modeli za lokalnu samoupravu 63

64 Uloga medija i civilnog društva za demokratizaciji opština Besnik Tahiri, Izvršni direktor - KILS: Otvaranje modula Adriatik Kelmendi, Glavni urednik KOHA Vision: Veliki doprinos u ovoj oblasti pružaju opštinski zvaničnici, uzajamna saradnja je značajna kako bi javnost bila zadovoljna sa informacijom. Opštine plasiraju informacije i preduzimaju postupka, stoga može biti nesporazuma kod stranaka, kao rezultat neiskustva novinara ili njegovog profesionalnog formiranja. Informisanje je u demokratiji postojalo još na početku demokratije, znajući koliko je značajan ovaj proces, zbog toga što građani traže polaganje računa od njih za koje su glasali direktnim glasom. Mi kao novinari nemamo vreme za sve vesti koje plasiraju opštine, jer je zadatak urednika da izabere značajniju vest, koja direktno utiče na živog građana. Kako se bira glavna vest: u nacionalnim medijumima, kao Ktv koji imaju nacionalne frekvencije, posećuje se značaj vesti, kao obrazovanje, zdravstvo i političke teme, jer se politika povezuje sa mnogim temama. Nama nisu poznati svi problemi i ne može se očekivati da novinar dođe kod vas, ali treba da plasiraju informacije koje su značajne za građane. Zadatak novinara je da pripremi tu vest profesionalno, bez emocionalnih uticaja. Postoje mnoge lepe stvari koje se ne vide. Dobar posao se postiže polako, dok loši veoma brzo i imaju veliki uticaj. Mediji posvećuju značaj pojedinim vestima koje bude znatiželju javnosti. Bez informacija nema pravilnog mišljenja, bez informacija nema javnosti, bez javnosti nema kritičkog mišljenja. Diktatura neutralizuje javnost informacije. Informacija ne treba da bude pod uticajem Vlasti. Besnik Tahiri, izvršni direktor KILS: Nesporazum medija u odnosu sa opštinom je veliki problem koji utiče na vest. Urednik treba da donese odluku o vesti koje su značajne, znači nije pritisak telefonski poziv. Mi treba da shvatimo da je posao završen kada pošaljemo vest, znači uticaj se postiže kada se objavi vest. Postoji službena i ne službena komunikacija. Novinari imaju problem sa finansiranjem, plate su veoma male, tako da ne mogu da pokriju njihove troškove. Adriatik Kelmendi, glavni urednik KOHA Vision: Od ukupno 38 opština, veoma malo je lokalnih tv, a mi ne možemo da selektiramo vest, na osnovu opština koje imaju lokalne televizije. Lokalne televizije imaju tendenciju približavanja sa opštinskom vlasti kako bi postojale. Dobra vest zahteva puno rada kako bi bila prava vest. Razvoj tehnologije pruža prednosti za plasiranje vesti. Ne oklevajte u plasmanu informacije, ne oklevajte da kažete da nemate lokalne tv, imamo alternative za plasiranje informacije, nije sramota da se pozove novinar. Opština Gračanica imala je problem u saradnji sa tv Priština, ali sada je situacija bolja. Što se tiče slobode medija na Kosovu, mi smo u boljoj situaciji u odnosu na zemlje regiona, kao Crna Gora, Makedonija, a i Hrvatska, kao zemlja članica EU, ali to nije zadovoljavajuće, a nije ni po najvišim standardima. Kushtrim Sadiku, KLAN Kosova: Za mene je ostavila utisak komunikacija Kancelarije za informisanje 64

65 u Opštini Vučitrn i Đakovici, kako one pristupaju komunikaciji sa medijima. Značajno je ne oklevati da komunicirate sa lokalnim tv. Lokalne televizije su od velikog značaja, ali postoji tendencija da one budu glasno-govornici opština što je veoma uznemiravajuće. Imamo mnoge novinare lokalnih medija, koji rade kao glasno-govornici za informisanje u opštinama i lokalnim medijima. Znači, jačanje lokalnih medija je ključno. Mi kao nacionalni mediji održavamo saradnju sa lokalnim tv, ali često se događa da imamo informaciju jedne opštine, dok lokalne tv nemaju tu informaciju. Organizovanje i funkcionisanje lokalne samouprave u Evropi Jan Braathu, Ambasador Kraljevine Norveške: Zadovoljstvo je govoriti o ovoj oblasti. Ova oblast je postala moj stalni deo u raznim fazama. Norveška ima značajan pristup u regionu i u različitim formama pruža pomoć ovom regionu i pored toga što se nalazimo daleko, na severnom delu Evrope. Mi mislimo da konflikti utiču na sve nas. Norveške opštine u tranziciji: lokalna politika u Norveškoj je značajna, referisanje je prioritet. Norveška je bila deo Danske, bili smo deo centralističke politike, a decentralizam nije došao sam po sebi godine dogodile su se velike promene, a to je bio period naše nezavisnosti, u ovom periodu mi smo formirali lokalnu politiku, želeli smo da budemo nezavisni, jer mi smo obrađivali našu zemlju i bili smo naučeni da ne budemo zavisni od drugih. Još godine osnovali smo 389 opština. Norveška je imala državnu crkvu, koja je imala veliki uticaj, tako da kada sam ja rođen morao sam da odem u crkvu na krštenje. Ali ovaj fenomen danas je izbledeo i nema pristup koji je imao godina. Tokom ovog vremena Norveška je bila 65

66 najsiromašnija zemlja u Evropi, ali sa ekonomskim razvojem počinje i povećanje opština i počinje politička transformacija. Mi kao narod smo veoma nezavisni godine imali smo 749 opština, što je Vlada smatrala velikim brojem, s toga je smanjila 1837.god. na 451 opštinu. Danas, godine imamo 428 opština. Vlada namerava da smanji na 109 opština, postojali su napori za referendum gde bi se građani opština izjasnili, ali taj referendum nije uspeo. Opštinski odbori za stanovnika imaju 11 savetnika, treći grad po veličini ima 83 savetnika. Mi ne biramo direktno predsednika opštine, već biramo samo opštinske savetnike. Izuzeće čini Oslo, koji direktno vrši izbor. Postoje diskusije da na lokalnim izborima glasaju lica mlađa od 16 godina, glasači treba da se registruju u toj opštini. Građani Nordijskih zemalja koji žive u opštinama od 30. juna imaju pravo glasa, od 1970.godine je omogućeno slobodno kretanje ljudi. Izbori se baziraju na liste partija, glasač ima pravo da premesti kandidata sa jedne na drugu listu. U Norveškoj su tri službena jezika. Prosek izlaska na izbore je 64%. Vlada se trudi ta stimuliše žene u politici, jer za nas je veoma uznemiravajuće gde samo u 22 opštine od 428, rukovode žene. Naše opštine su veoma male, država deli zadatke i budžet, ali teritorijalna veličina je veća od prosečne veličine opštine stanovnika. Velika Britanija prosek stanovnika, EU ima prosek stanovnika. Prosečna veličina teritorije je 710 km2 ako se izvrši redukcija na 109 opština imaćemo najveće opštine u EU. Veličina opštine stvara poteškoće u njenom upravljanju. Imamo dva trenda u Norveškoj godine imaćemo više penzionera, ali ćemo imati i veći stepen nataliteta. Ovom prilikom opštine će se suočavati sa zdravstvenom negom dece i uslugama u razvoju. Male opštine imaju probleme sa pružanjem usluga. Vlada argumentuje da što su manje opštine, usluge će biti bolje. Norveška prati svoje susede. Na primer Danska, ona ima veće opštine. Eksperti su konstatovali da formiranje većih opština u Danskoj nije dao rezultate. Međuopštinska saradnja je povećana. Na primer vatrogasna služba može biti dveju opština gde je saradnja pružila rezultate, takođe imamo saradnju i sa Nordijskim opštinama. Situacija je drugačija na Kosovu. Verujem da će saradnja biti bolja za vas. Građani manjih opština su srećniji, 45% kandidata na listama treba da budu žene. U mojoj opštini je održan referendum saradnje sa jednom od drugih opština, ali opština sa kojom smo hteli da se ujedinimo, ona nas nije prihvatila. Lokalni patriotizam u Norveškoj je veliki. Norveška ima 19 kantona, Vlada želi da ih smanji. Kantoni su odgovorni za srednje obrazovanje i oni nadgledaju opštine, svaki kanton ima guvernera kojeg imenuje država. Većina ljudi ne bave se vladinom politikom, oni se bave politikama koje imaju direktan uticaj na njihovo naselje. Norveška nema veliku industriju. Ekonomija je izgrađena naveliko 30-tih godina. Mi dajemo prioritet zagađivanju ambijenta i platama radnika i u odnosu na to veoma smo rigorozni. Norbert Piljs, menadžer programa DEMOS: Lokalna samouprava u Holandiji: Ko je najveći neprijatelj u Holandiji. Voda godine postojala je najveća saradnja u odnosu na zaštitu mora, gde mnogi zadaci su preneti na lokalnu samoupravu godine strukturirani ustav i imamo formalna pravila. Mi smo monarhija, ali i demokratija, kao i održavamo saradnju sa Monarhom. Slična vlada sa Kosovom u odnosu na formiranje. Kralj daje mandat za formiranje Vlade, ima balansirani paket vlasti, nemamo ustavni sud, nalazimo se u EU i usaglasili smo zakone sa EU. Vlada je u Hagu. Holandija ima 12 provincija i 403 opština, a bilo je i više opština. Na tri nivoa imamo 4-godišnji ciklus, imamo nacionalističku partiju i lokalne partije, koje se registruju u opštinama. Zakonski okvir na Kosovu je dobar. Opština ima pravo na nekoliko politika po svojoj nadležnosti i saradnju centar opština. Centralna Vlada ima socijalne politike, obrazovanje i dr. Provincije imaju istu ulogu sa kantonima u Norveškoj. Provincije ne mogu da ubiraju takse. Opštine imaju slične takse sa Kosovom i u toku je diskusija za gašenje provincija. 66

67 Tokom godina, 800 opština se pridružilo državi, a pridruživanja se vrše na osnovu slobodne volje i ovaj proces je organski. Mislim da manje opštine mogu da se spoje. Opštine imaju opštinske odbore, oni biraju direktore. Predsednika opštine, imenuje kralj, nasledili smo ustav. Mi smo kritikovani za diktaturu i ako smo u demokratiji. Predsednik se bira kao član Skupštine. Predsednik opštine imenuje direktora policije i on donosi odluku o policijskim intervencijama. Odbor ima zakonodavnu snagu. Administrator grada je najviši zvaničnik, on ima snagu da prima, regrutuje i štiti civilne službenike od politike. Lokalna samouprava ima slične nadležnosti kao na Kosovu. U oblasti obrazovanja održava infrastrukturu. Finansiranje je kao na Kosovu sa grandovima, na osnovu stanovnika, ali i prema kvadratnim kilometrima. Svaka opština ima sopstvena sredstva. 25% nacionalnog budžeta koristi se na opštine, za razliku od Kosova samo 12%. Učešće građana na raspravama je malo. Licence za gradnju se objavljuju, kako bi ljudi mogli da ih odbiju. Međuopštinska saradnja je velika, nadam se da će se decentralizacija razvijati i na Kosovu. Kai Hofman, GIZ Rukovodilac programa za lokalnu samoupravu: Nemačka je bila uvek podeljena, nismo imali glavni grad kao vi Prištinu godine svrgnuli smo kralja, završili smo sa Hitlerom, imali smo 37 partija, sve politizovano, bili smo neuspešni u demokratiji, ali smo sada stabilni. Opštine su bile neuspešne zbog problema, nakon pada Hitlera, bili smo kao kolonija, saveznici su rukovodili i to je deo istorije, nakon maršalovog plana mi smo se razvili. Tokom 15 zadnjih godina primećen je neuspeh u učešću građana. U Nemačkoj imamo 5 nezavisnih opština od federacije, imamo gradove koji imaju lokalnu valutu. U Nemačkoj imamo ekonomsku razliku sever jug. Većina opština na severu su bankrotirale zbog izgradnje mnogih puteva i zbog neuspeha za njihovo održavanje. Građani se staraju za infrastrukturu, ali ne za druge troškove. Kada radite projekte mislite i na njihovo održavanje. Besnik Tahiri: Mi grešimo kada tražimo nadležnosti, ali nemamo kapaciteta. Učešće građana u diskusiji ima logike, samo onda kada daje rezultate. Ja mislim da je krivica na opštinama, zbog toga što ne čine napore za podizanje svesti građana. Neučešće građana je rezultat percepcije rukovodioca kao korumpirani političar. Nemačka je ratovala sa Francuskom i to je bila greška, stoga su se okrenuli saradnji. Mi treba da vaspitavamo našu decu u duhu te saradnje. Gunter Fehlinger, GIZ Rukovodilac ekipe za katastar: Istakao je podršku za međuopštinsku saradnju. Beč ima mnoge probleme kao i vi. Austrija ima sličnosti sa vama, ali se ipak puno razlikuje. Austrija je u EU. Učlanjivanje u EU doprinosi infrastrukturi opštine. Austrija je federalna republika sa 9 regiona. Funkcioniše veoma dobro. Kosovo je na papiru veoma decentralizovano, ali u realnosti je veoma centralizovano. Priština je veliki grad, a to ne postoji u Austriji. Ne treba da se formira samo jedan region. Kosovari, Srbi i dr. su uspešni u Švajcarskoj, Austriji zbog decentralizacije. Na Kosovu imamo centralizaciju i to ne pomaže demokratiji. 67

68 68

69 ČETVRTI MODUL Savetodavni komiteti i pod opštinski sistemi za lokalnu samoupravu Ohrid, Republika Makedonija oktobar 2014 Predavači: Besnik Tahiri, Magistar za lokalnu samoupravu i međunarodni razvoj, Begzad Sinani, Predsednik opštine Kamenica Bajrush Ymeri, potpredsednik opštine Novo Brdo Agron Maxhuni, Direktor pravne kancelarije MALS Teme: Savetodavni komiteti Opštinski pod sistemi za lokalnu samoupravu Obaveze opština na osnovu sektorskih zakona 69

70 Građani van odlučivanja Živeći u ruralnim zonama, više od polovine građana Kosova je isključeno od zastupanja, konsultacija, donošenja odluka i naročito pristupa uslugama na opštinskom nivou. Oni bi trebali da budu ključni instrument u zahvatanju lokalne ekspertize, prezentacije i diskusije u vezi savetodavnih komiteta, u četvrtom modulu Akademija za lokalnu samoupravu III, govore da su komiteti uglavnom nefunkcionalni. Funkcionalizacija ovih mehanizma, kao i lokalnih odbora, bila bi značajna halka za izgradnju održive veze između političkog zastupanja i građana, sa lokalnom ekspertizom, koja bi rezultirala sa kvalitetnijom politikom. Evidencija iz podataka Kosovskog instituta za lokalnu samoupravu, govori da dosada savetodavni komiteti u opštinama i lokalni odbori, predstavljaju samo jedan formalni aspekt ispunjavanja zakonskih kriterijuma, ne služeći cilju povezivanja sa građanima, poznavanja i sektorske analize. Kada se tome doda činjenica da su i dva obavezna sastanka opštine sa građanima, kao i javne rasprave o budžetu, završena bez rezultata i sadržaja, IV modul konstatuje da učešće i zastupanje javnosti u procesima odlučivanja su pretvoreni u besmislenu igru. Iz diskusija i radih grupa sa ovog modula izrađene su sledeće preporuke: Pod-opštinski nivo treba da izradi specifične procedure za funkcionisanje lokalnih odbora, koji bi imali budžet za aktivnosti koje su u vezi demokratizacije lokalne samouprave. Savetodavni komiteti treba da se pozicioniraju kao značajna halka za izradu politika opštine. Javne konsultacije treba da postanu platforme strateškog i razvojnog pravca, postajući integralni deo celokupnog ciklusa izrade politike, od izrade do sprovođenja. Marginalizovani građani U ovom programu je naglašeno da dosada nismo uspeli da konsolidiramo sistem lokalne samouprave, koji bi omogućio da se građani konsultuju da budu učesnici i da budu aktivno zastupljeni u donošenju odluka. Kao posledica, sa jedne strane imamo dominantnu većinu građana, koji su isključeni i indiferentni u vezi opštinskih razvoja, dok s druge strane imamo zastupanje manjeg broja građana i to uglavnom putem struktura političkih partija. Takođe, diskutovano je da ova politička kultura ostavljanja po strani ili marginalizacije većine građana, je rezultat pogrešnog pristupa u procesu konsolidacije demokratije, gde su dobitnici specijalizovanih programa za demokratizaciju bili uglavnom građani urbanih zona. U celokupnom ovom procesu možemo videti da građani dobijaju malo i nekvalitetne usluge. Ne postoji građanska aktivnost za zaštitu i promovisanje javnog interesa i projekta blagostanja i razvoja, kao i upravljanja sa nedostatkom kvalitetnih građanske političke aktivnosti. 70

71 Uzimajući u obzir primere dobrih zapadnih iskustva, pojedine dobre domaće prakse, kao i iskustvo predstavnika u oblasti lokalne samouprave, Kosovski institut za lokalnu samoupravu, putem programa Akademija za lokalnu samoupravu III, tretiraće ovu temu i izaći sa specifičnim nalazima i preporukama u pravcu konsolidacije lokalne demokratije i zastupljenosti građana. OFRIMI I SHËRBIMEVE LOKALE PLotËSIMI I NEVOJAVE TË SHFRYTËZUESIT TË FUNDIT Povećanje efikasnosti usluga i jačanje kapaciteta prijemne kancelarije treba da se postavlja kao prioritet, kako bi se klijentima pružale olakšice u korišćenju potrebnih usluga, pružajući više usluga na jednom mestu i skraćujući tako vreme koje je potrebno građanima za dobijanje informacije. To će smanjiti obim poslova za veći broj civilnih službenika, omogućivši im brzo rešavanje specifičnih pitanja koja iniciraju građani. Opštine treba da jačaju i unapređuju potrebne kapacitete za poboljšanje kvaliteta i efikasnosti sektorskih usluga koja se pružaju građanima. Ovi kapaciteti se usredsređuju na stvaranje standarda, bazirajući se na javnu konsultaciju, povećajući kapacitete za poboljšanje efikasnosti kojom se pružaju ove usluge i uz primenu efikasnih mehanizama sa manjim troškovima za nepolitičke funkcije u kancelarijama, kako bi se smanjili troškovi službe ljudskih resursa i kako bi se značajni fondovi pre usmeravali za kapitalne investicije kod razvojnih programa. Za efikasno jačanje kapaciteta u pružanju usluga, ne samo da treba posvetiti pažnju specifičnim intervencijama u sektoru, dok se postavlja potreba za korišćenjem značajnih sredstava menadžmenta, koja su u stanju da osetno poboljšavaju produktivnost šireg broja komunalnih usluga koja se kreću od vidljivih sektorskih usluga, kao što su obrazovanja, zdravstvo, pijaća voda, higijena i javni prevoz, do onih manje vidljivih, ali ne i manje važnih, kao što su administrativne usluge. Opštine treba da ulažu napore za tehničku pomoć koja ima za cilj jačanje kapaciteta u tri od ove oblasti pružanja usluga: (i) utvrđivanje standarda funkcionisanja u pružanju usluga; (ii) odgovarajući objekti u kojima će se obaviti sve usluge u jednom mestu, kako bi pružanje usluga bilo efikasnije u prijemnim kancelarijama za građane i (iii) poboljšanje efektivnosti usluga sa nižom cenom, preko sporazuma za zajedničko ili među-opštinsko pružanje usluga. 71

72 Postavljanje standarda u pružanju usluga Na opštinskom nivou, složenost nadležnosti i slabo osposobljavanje rezultirali su pružanjem usluga koje je postalo još više nejasno nizom procedura, uredbi, direktiva i uslova. Štaviše, standardi se ne mogu arbitrarno postaviti treba da se razvijaju procesi stalne konsultacije sa lokalnim zajednicama (seoskim čelnicima, biznisima, civilnim društvom, interesnim grupama) za utvrđivanje standarda glavnih usluga, kao: zdravstvena nega i obrazovanje, pristup na pijaću vodu, javni prevoz i odnošenje otpadaka. Efikasno pružanje usluga Većina opština imaju jednu prijemnu kancelariju koja se obično nalazi na ulazu glavnog objekta opštine. Osoblje ove kancelarije može uputiti građane u departman koji je nadležan za njihov problem. Međutim, građani su obično primorani da se šetaju po objektu opštine ili da kucaju na više vrata da bi dobili informaciju ili uslugu koja im je potrebna, kao rezultat toga, osoblje prijemne kancelarije ne shvata jasno funkcije i nadležnosti raznih odeljenja. Pružanje usluga kroz među-opštinsku saardnju Objektiv među-opštinske saradnje je poboljšanje upravljanja lokalnih pitanja i kvalitet pružanja komunalnih usluga po prihvatljivim cenama. Međuopštinska saradnja je korisnija kada vodi do povećanja ekonomske efikasnosti, u slučajevima kada opštine kombinuju svoje resurse radi korišćenja ekonomije tog nivoa i da bi delili obaveze prema potrebnoj ekspertizi. Begzad Sinani, Predsednik opštine Kamenica, svaki prvi napor zastupanja sela nose probleme razne prirode, ali mi smo započeli ovaj proces. Mi smo se trudili da na najbolji način pronađemo modele u skladu sa zakonima u primenim. Održali smo obuke i izradili pravilnike u tom pravcu. U opštini Kamenica postoje 73 lokacija, 17 sela. Mi smo se bavili decentralizacijom godine, izmenili smo pravilnik i pored učešća žitelja sela učešće je bilo malo i nezadovoljavajuće. Bajrush Ymeri, Potpredsednik Opštine Novo Brdo: Mi imamo slične probleme i u vezi ove teme želim da pružim nekoliko informacija iz mog iskustva. Zastupljenost je značajna i mi znamo da budemo lokalisti godine funkcionisali su opštinski odbori, od 2002 do godine nije postojalo interesovanje opština za glas građana. Mi imamo 25 odbora iz 33 sela, oko 171 lica je uključeno u ovaj proces sa malom dnevnicom za predsednike odbora i sa mesečnom dopunom za telefon. Proces osnivanja nije bilo lak. Ovi odbori su dali dobre rezultate. Ranije nije bilo lako funkcionisanje, ali sad je sve u redu. 72

73 ZAKONSKI MEHANIZAM ZA OPŠTINE Kosovski Institut za Lokalnu Samoupravu Akademija za Lokalnu Samoupravu Agron Maxhuni, Direktor pravne kancelarije MALS Ministarstvo za administraciju lokalne samouprave, odnosno Odeljenja za pravne poslove i nadzor opština, u skladu sa odgovornostima koje proizilaze iz Aneksa XII Poslovnika o radu Vlade o odgovornostima Kancelarije premijera i ministarstava, definisalo je ciljeve i prioritete, koji će uticati na razvoj lokalnog zakonodavstva za sprovođenje primarnog zakonodavstva i izradilo je mehanizam zakonskih obaveza za opštine. Cilj ovog mehanizma je sprovođenje zakonskih obaveza opština, koje proizilaze iz zakonodavstva usvojenog u Skupštini Kosova u periodu Ovaj mehanizam pruža mogućnosti opštinama da sprovode zakonske obaveze u izradi sekundarnog zakonodavstva i druge obaveze koje proizilaze iz primarnog zakonodavstva. Mehanizam ima za cilj da olakša rad lokalnih organa, identifikacijom i prikazom zakonskih obaveza za lokalni nivo, koji u skladu sa ovim obavezama treba da preduzmu neophodne korake u određenim oblastima, kako bi se na taj način izvršile zakonske obaveze, uz poštovanje procedura i zakonskih rokova. mals će pomoći opštinama u ispunjavanju zakonskih obaveza i nadgledaće sve opštine pojedinačno u tome da li su uspele da ispune obaveze u skladu sa važećim zakonodavstvom. Ovaj dokumenat je izrađen da bi se podržale opštine u cilju praćenja zakonskih obaveza opština koje proizilaze iz osnovnog zakonodavstva za lokalnu samoupravu i sektorskog zakonodavstva. 73

74 74

75 PETI MODUL Lokalna samouprava na Kosovu (napori za efikasne usluge na lokalnom nivou) Drač, Republika Albanija novembar Predavači: Besnik Tahir, Magistar za lokalnu samoupravu i međunarodni razvoj Fatmir Haxholli, Magistar za evropske integracije Teme: Lokalna samouprava na Kosovu (napori za efikasne usluge na lokalnom nivou) Opštine u ulozi Organizacija sa visokom performansom Uloga opština u odnosu na Evropske integracije 75

76 LOKALNA SAMOUPRAVA I ADMINISTRACIJA U ULOZI ORGANIZACIJE S VISOKOM PERFORMANSOM Opštine treba da se angažuju da kroz funkcionalno preispitivanje administracije definišu reference rada i pozicije osoblja u svakom sektoru. Opštine treba da povećavaju pažnju na niz važnih pitanja, koja se specifično fokusiraju na potrebi da se pristupi funkcionalnom preispitivanju i kako bi se osiguralo da opštinski civilni službenici ispunjavaju potrebne administrativne i profesionalne uslove koji se traže za obavljanje opštinskih funkcija. Funkcionalno preispitivanje osoblja na opštinskom nivou Opštine treba da se baziraju na iskustvo zemalja istočne Evrope, koje su se bavile sa sličnim izazovima osoblja, bazirajući se na poslove koji se odnose na funkcionalno preispitivanje kako bi sistematski identifikovali i ponovo utvrdili najvažnije funkcionalne potrebe i obavila organizaciona podela u opštini, uz ponovno raspoređivanje radnika na osnovu njihovih profila i sposobnosti koje se nadovezuju sa funkcionalnim re-definisanim jedinicama opštine. Funkcionalno preispitivanje se nadovezuje sa velikim angažovanjima za osposobljavanjem radnika u cilju povećanja njihovih sposobnosti. Takva inicijativa mora biti dopunjena i paketom stručne i tehničke pomoći i podrške od MAJS i MJA, koja će imati za cilj da stvara održivi sistem za upravljanje osoblja, bazirajući se na meritokraciju. Upravljanje i rukovodstvo u procesu modernizacije Modernizacija menadžmenta ima za cilj da sveobuhvatno razvija značajne sposobnosti i da uopšte menja način razmišljanja menadžera i opštinskih radnika prema jednoj pro-aktivnoj kulturi upravljanja. MEĐUVLADINE I OPŠTINSKE FINANSIJE Stvaranje i upravljanje lokalnim prihodima Prikupljanje poreza je veliki izazov za kosovske opštine, koje dobijaju većinu svojih sredstava od centralne vlade. Na drugu stranu, ovo je dovelo do značajne rasprave o odgovarajućim nivoima finansiranja opština putem grantova- znači, da li su opštinama mandati određeni bez podele i odgovarajućih fondova. Stoga, opštine trebaju biti u stanju da utvrde iznos razlike između sopstvenih potencijalnih prihoda i njihovih zahteva za fondove za pružanje usluga koje su im date kao odgovornost. Lokalni sistemi kapitalnih investicija Da bi ispunili svoje nove odgovornosti u pružanju sektorskih usluga definisani u ZFLS i u Ahtisarijevom predlogu, lokalnim samoupravama je potrebno značajno povećanje sredstava za kapitalne investicije ili potpuna zamena postojećeg lokalnog sistema finansiranja kapitalnih investicija. Trenutno, opštine na Kosovu funkcionišu sa slabim mehanizmima, formirani bez pripreme, za finansiranje kapitalnih investicija koji su u velikoj meri ograničeni na opcije koje su na raspolaganju u okviru godišnjeg budžetskog procesa. Imajući u vidu nedostatak vizije razvojnog planiranja u budžetski proces, finansiranje kapitalnih investicija u opštinama je sprečen slično od ad hoc i kratkoročnih odlučivanja. administrativno razjasni, precizno i detaljno definišu nadležnosti između nacionalnih i opštinskih entiteta. 76

77 Dok se ovi poslednji ne sprovode sistematski, sektor po sektor, i od funkcionalne oblasti do funkcionalne oblasti, entiteti opštinske vlasti, kao i nacionalni će nastaviti da rade u mraku, donoseći konfuzije, parališući inicijative i sa nedostatkom odgovornosti u oba nivoa vlasti. Opštine rizikuju da završe 2014.godinu sa desetine miliona suficita Budući da su ograničene sa zakonom na snazi, komplikovane procedure nabavke i nemogućnost za budžetsko preispitivanje, očekuje se da će opštine imati desetine miliona suficita. Kosovski institut za lokalnu samoupravu, u okviru edukativnog programa Akademija za lokalnu samoupravu Modul V, zajedno sa opštinskim učesnicima, diskutovao je o putu i daljem avanziranju lokalne samouprave, a naročito pružanje usluga i povećaju performanse opština. Tokom diskusija stavljen je naglasak na finansijsko upravljanje opština, imajući u vidu da Zakon o finansijama lokalne vlasti (ZFLV), ima za cilj jačanje fiskalne autonomije i odgovornosti opštine u upravljanju srazmerno sa njihovim nadležnostima za pružanje usluga i istovremeno obezbeđivanje efikasnog okvira za fiskalnu među-institucionalnu odgovornost. Trenutno, Kosovske opštine funkcionišu sa slabim mehanizmima, formirani bez pripreme što se tiče financiranja kapitalnih investicija i takođe su ograničeni u velikoj meri sa opcijama, koje su na raspolaganju u okviru godišnjeg procesa budžeta. Imajući u vidu nedostatak vizije razvojnog planiranja u procesu budžeta, financiranje kapitalnih investicija u opštinama je ometan na sličan način i donošenjem odluka ad-hoc i kratkoročno. Budući da postoje ograničenja zakonima na snazi, komplikovane procedure nabavke i nemogućnost za budžetski rebalans, opštine očekuju da će imati desetine miliona suficita, dodajući činjenicu da su one preuzele za obavezu i pokrivanje povećanja plata. Stoga, stvara se potreba da opštine zajedno sa Ministarstvom administracije i lokalne samouprave i resornog ministra da pronađu tačne načine za planiranje i upravljanje financija na lokalnom nivou. Znači, opštine su obavezne da grade Sistem integrisanog planiranja, uspostavljajući unutar njega niz operativnih načela u cilju što efikasnije realizacije i usaglašenost, planiranja i nadgledanje politika upravljanja u celini. Na taj način obezbeđuje se širi okvir unutar kojeg funkcionišu glavni procesi upravljanja financijskog planiranja i politika. Sistem integrisanog planiranja treba da bude ključni sistem za donošenje odluka za utvrđivanje strateškog pravca i raspodelu izvora. Putem sveobuhvatnog procesa, glavni cilj SPI treba da bude izrada strateškog plana, uključujući i harmonizaciju, usaglašenost postojećih sistema planiranja unutar novog sistema, reorganizaciju organizacionih struktura i eliminisanje ponovljenih zahteva od strane sektora. Na ovaj način će se izbeći delenje i ponavljanje između glavnih politika upravljanja i procesa financijskog planiranja. 77